កម្ពុជានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ ខណៈគណបក្សកាន់អំណាចតែមួយគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែនកំពុងដឹកនាំប្រទេសដោយឯកបក្ស ក្រោយគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។
បុរសសម្បុរស្រអែម សក់រួញ មានពុកមាត់វែង លោក សេង ឌីម៉ង់ ជាពលរដ្ឋរស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ បានឱ្យដឹងថា លោកចង់ឱ្យការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីទាំងពលរដ្ឋ និងគណបក្សនយោបាយធំតូចទាំងអស់ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងឱ្យបានស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ជាពិសេសហ្នឹងគឺសេរីភាពសម្ដែងមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅកុំឱ្យមានការរឹតត្បិត កុំឱ្យមានការចាប់ចង មានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ដែលស្របទៅនឹងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្ដីពីសន្ធិមនុស្សដែលនៅមាត្រា១៩ហ្នឹង គឺពលរដ្ឋមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិតាមអ្វីដែលខ្លួនចង់បាន ហើយឱ្យមានយុត្តិធម៌ហ្នឹងសូមឱ្យមានការចូលរួមពីអង្គការជាតិនិងអន្តរជាតិនានា»។
បុរសវ័យ៤៤ឆ្នាំរូបនេះបន្តថា ចង់ឱ្យការបោះឆ្នោតប្រកបដោយនយោបាយអព្យាក្រឹត្យមិនប្រកាន់បក្សពួក ពលរដ្ឋត្រូវមានសិទ្ធិស្មើគ្នា និងមិនមានការរើសអើងឡើយ។
លោក សេង ឌីម៉ង់ បន្ថែមទៀតថា អាណត្តិមុន និងអាណត្តិនេះមិនខុសគ្នាពេកទេ ដោយសារ គ.ជ.ប នៅដដែល ប៉ុន្តែលោកថា លោកចាំមើលថា តើ គ.ជ.ប មានការផ្លាស់ប្ដូររបៀបធ្វើការរបស់ខុសពីអាណត្តិមុនដែរ ឬអត់។
ដោយនិយាយមួយៗ លោក សេង ឌីម៉ង់ មានប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រសិនបើ គ.ជ.ប មិនឯករាជ្យទេ តើការដំណើរការបោះឆ្នោតហ្នឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវដែរឬទេ? ទី១។ ទី២ធ្វើម៉េចយើងដឹងថា គ.ជ.ប ឯករាជ្យ មិនឯករាជ្យ»។
លោកបន្តថា លោកបានត្រៀមខ្លួនចំពោះការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខរួចរាល់ហើយ ប៉ុន្តែលោកមិនទាន់ប្រាកដថានឹងទៅ ឬក៏អត់នោះទេ។
ក្រោយពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំបំផុតនៅកម្ពុជាត្រូវបានរំលាយ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ គេឃើញស្ថានភាពនយោបាយមានការប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំង រួមទាំងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ក៏មានមន្រ្តីដែលមកពីគណបក្សប្រឆាំងលាឈប់អស់ផងដែរ។ ការណ៍នេះធ្វើឱ្យមានការលើកឡើងពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋអំពីអព្យាក្រឹត្យភាពរបស់ គ.ជ.ប និងពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិនៅឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ។
អ្នកស្រី ស៊ុម សុភាព អាយុ៣៨ឆ្នាំ ជាអាជីវករលក់ដូរ បានលើកឡើងស្រដៀងគ្នាដែរថា អ្នកស្រីគិតថាការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិខាងមុខ មិនទាន់សេរី និងត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រសិនបើ គ.ជ.ប មិនឯករាជ្យ។ អ្នកស្រីថា អ្នកស្រីនឹងទៅបោះឆ្នោត ប្រសិនបើ គ.ជ.ប មានភាពឯករាជ្យ និងមានគ្រប់គណបក្សចូលរួម។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍បន្តថា៖ «បើសិនជា គ.ជ.ប ឯករាជ្យខ្ញុំនឹងទៅ តែបើអត់ឯករាជ្យទេខ្ញុំគឺអត់ទៅទេ អត់បានទៅបោះទេ ប៉ុន្តែនឹងចូលរួមធ្វើជាពលរដ្ឋឯកត្តនាម»។
អាជីវករម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី សឿង គន្ធា អាយុ ៤៣ឆ្នាំ បានឱ្យដឹងថា អ្នកស្រីគិតថាការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០២៣ វាអាចល្អប្រសើរខ្លះ ប៉ុន្តែមិនល្អប្រសើរទាំងអស់នោះទេ។ អ្នកស្រីថា អំឡុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ កាលពីឆ្នាំ២០២២ អ្នកស្រីបានទៅបោះឆ្នោត និងទទួលបានមេដឹកនាំដែលខ្លួនពេញចិត្ត។
ទោះយ៉ាងណាអ្នកស្រីថា អ្នកស្រីចង់ឱ្យ គ.ជ.ប បង្កើនភាពឯករាជ្យរបស់ខ្លួនសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «សម្រាប់ គ.ជ.ប នៅបច្ចុប្បន្នហ្នឹងខ្ញុំគិតឃើញថា គ.ជ.ប ហាក់បីដូចមិនទាន់បានយល់ដឹងអំពីតួនាទីកាតព្វកិច្ចខ្លួនឯងទេ គ.ជ.ប តើគាត់មានបានរៀននៅច្បាប់បោះឆ្នោតហើយនៅ? ចឹងហាស សួរមើលតើ គ.ជ.ប ឯករាជ្យ ឬទេ?»។
អ្នកស្រី សឿង គន្ធា បន្ថែមថា អ្នកស្រីចង់ឱ្យយុវជនទាំងអស់ចូលរួមបោះឆ្នោតដើម្បីរើសមេដឹកនាំដែលពួកគេពេញចិត្ត។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹមថាយុវជនទាំងអស់និងព្យាយាមយល់ដឹងស្គាល់អំពីតួនាទីនិងកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំ ដែលខ្លួនពេញចិត្តស្របទៅតាមច្បាប់»។
កំពុងអង្គុយឱ្យចំណីព្រាបនៅមាត់ទន្លេរាជធានីភ្នំពេញ កញ្ញា គឹម ធារៈ អាយុ ៣៥ឆ្នាំ ជាបុគ្គលិកក្រុមហ៊ុនមួយ បានឱ្យដឹងថា ក្នុងនាមជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពលរដ្ឋល្អម្នាក់ ត្រូវមានកាតព្វកិច្ចទៅបោះឆ្នោត។ កញ្ញាបន្តដោយជឿជាក់ថា ការបោះឆ្នោតអាណត្តិក្រោយនេះ នឹងមានភាពរលូនទៅមុខ។
កញ្ញា គឹម ធារៈ បន្ថែមថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំសប្បាយចិត្តដោយសារយើងធម្មតា យើងជាពលរដ្ឋខ្មែរ យើងត្រូវបំពេញកាតព្វកិច្ចជាពលរដ្ឋល្អ យើងត្រូវទៅបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្រ្តដែលយើងពេញចិត្ត»។
លោក វណ្ណៈ ហុងលី អាយុ ១៧ឆ្នាំ ជាសិស្ស កំពុងអង្គុយក្រោមម្លប់ឈើនៅមុខវាំង បានរៀបរាប់ថា លោកទើបតែគ្រប់អាយុ និងបានទៅចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតរួចរាល់ហើយ ដោយលោកនឹងទៅបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីបំពេញកាតព្វកិច្ចជាពលរដ្ឋល្អ។ លោកបន្តថា ការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ និងប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងរលូនមិនមានឧបសគ្គឡើយ ដោយសារប្រទេសមានសន្តិភាពពេញលេញ។
លោក វណ្ណៈ ហុងលី និយាយថា៖ «ខ្ញុំចង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលមានអាយុលើសពី ១៨ឆ្នាំ ចូលរួមបោះឆ្នោតឱ្យបានទាំងអស់គ្នា ដើម្បីបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនដើម្បីក្លាយជាពលរដ្ឋល្អ និងដើម្បីសុខសន្តិភាពរបស់ប្រទេសនាពេលអនាគត»។
ក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទូលបានសំឡេងគាំទ្រជាង៤០ភាគរយ និងមានក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ជាង៥ពាន់។
ប៉ុន្តែក្រោយពេលដែលគណបក្សនេះត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ ដោយចោទពីបទក្បត់ជាតិ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សកាន់អំណាចបានប្រមូលយកអាសនៈរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិចែកឱ្យគណបក្សផ្សេងទៀត ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានច្រើនជាងគេ និងក្តោបក្តាប់អាសនៈទាំង១២៥អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភាដោយឯកបក្សរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
ក្រោយពីការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិសមាជិកបីរូបរបស់ គ.ជ.ប ដែលជាកូតាមកពីបក្សជំទាស់ បានលាលែងពីតំណែងរបស់ខ្លួន។ អ្នកទាំងបីរូបមាន លោក គួយ ប៊ុនរឿន អនុប្រធានគ.ជ.ប លោក រ៉ុង ឈុន និង លោកស្រី តែ ម៉ានីរ៉ុងជាសមាជិក។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា គ.ជ.ប ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា គ.ជ.ប កំពុងតែរៀបចំពិនិត្យបញ្ជីនិងចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានអាយុ ១៨ឆ្នាំឡើងទៅ និងការងារបន្ត គឺ គ.ជ.ប កំពុងដាក់ជូននៅគណបក្សនយោបាយ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនិងភាគីពាក់ព័ន្ធឱ្យចូលរួមជាមតិយោបល់ លើបទបញ្ជា និងនីតិវិធីនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត ឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខនេះ។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា បានបន្តថា គ.ជ.ប បានត្រៀមលក្ខណៈរួចរាល់នូវសម្ភារៈបច្ចេកទេស សេវានិងចំនួនការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅតាមឃុំសង្កាត់ទូទាំងប្រទេស ហើយការជ្រើសរើសមន្រ្តីបំរើការបោះឆ្នោតនៅតាមការិយាល័យ ក៏ត្រៀមលក្ខណៈក្នុងការជ្រើសរើសផងដែរ។
ឆ្លើយតបនឹងមន្ទិលពាក់ព័ន្ធនឹងឯករាជ្យភាពរបស់ គ.ជ.ប លោក ហង្ស ពុទ្ធា ថ្លែងថា៖ «ឯករាជ្យភាពរបស់ គ.ជ.ប គឺត្រូវផ្អែកទៅលើអី ហើយអ្នកដែលមានយោបល់នោះនិយាយហ្នឹង ផ្អែកទៅលើអី ចឹងសូមជម្រាបថា ឯករាជ្យភាពរបស់ គ.ជ.ប គឺផ្អែកទៅលើច្បាប់ជាធរមាន។ គ.ជ.ប កើតចេញពីសភាដែលបានអនុម័តសម្រេចជាក្រុម គ.ជ.ប នេះឡើង។ អ៊ីចឹងចំពោះមតិទាំងឡាយណាដែលយល់យ៉ាងណានោះ គ្រាន់តែជាមតិដោយឡែក ហើយក៏មិនមែនជាមតិភាគច្រើននៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ»។
លោកថ្លែងបន្តថា៖ «ឯករាជ្យរបស់ គ.ជ.ប កំពុងតែស្ថិតនៅជាគោលការណ៍ជាបទបញ្ជា និងនីតិវិធីសម្រាប់ការគ្រប់គ្រោងនិងបំរើសេវាកម្មបោះឆ្នោតនៅទូទាំងប្រទេស អ៊ីចឹង គ.ជ.ប អត់ធ្វើយ៉ាងម៉េចទៀតទេ គ.ជ.ប កំពុងតែអនុវត្តប្រកបដោយឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួន»។
ក្រោយការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលមានអ្នកគាំទ្រជិត៥០ភាគរយ គេឃើញមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើនបានរិះគន់កម្ពុជាថាកំពុងធ្វើឱ្យប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាដើរថយក្រោយ។ ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំៗជាច្រើនមិនបានដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍របស់ខ្លួនដើម្បីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិកាលពីឆ្នាំ២០១៨ និងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅ និងឈប់ផ្តល់ជំនួយដល់ គ.ជ.ប។
លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការនិចហ្វិចលើកឡើងថា បទបញ្ជានីតិវិធីពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតមិនទាន់បានកែប្រែ ឬធ្វើវិសោធនកម្មនៅឡើយ ហើយសំណើគណបក្សនយោបាយដែលបានស្នើសុំកែសម្រួល ក៏មិនទាន់បានបង្ហាញលទ្ធផលដែរ។ លោកបន្តថា បើសិនជានៅមានបញ្ហាទៅលើបទបញ្ជានីតិវិធីចាស់ច្រើនដដែល វាអាចមានភាពមិនប្រក្រតីច្រើននៅពេលបោះឆ្នោត។
លោកបន្ថែមថា៖ «អាហ្នឹងគណបក្សនយោបាយគេមើលសម្លឹងទៅឃើញចឹង គឺឃើញការងាររបស់ គ.ជ.ប អត់ឯករាជ្យដោយសារការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២២ កន្លងមក គឺមានបញ្ហាច្រើនរឿង គ.ជ.ប ហើយគណបក្សហ្នឹង ភាគីពាក់ព័ន្ធហ្នឹង មានដាក់បណ្ដឹងអីទៅគណបក្សវិញ»។
លោក សំ គន្ធាមី បន្ថែមថា រឿងសេរីភាពយុត្តិធម៌នេះមិនអាចវាយតម្លៃមុនបាននោះទេ ដោយអាស្រ័យលើសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ។ លោកថា ប្រសិនបើមានការរិតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពអ្នកនយោបាយ សិទ្ធិនយោបាយ និងសិទ្ធិពលរដ្ឋ នោះនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
ងាកមកលោក សេង ឌីម៉ង់ ដែលជាពលរដ្ឋកំពុងរស់នៅរាជធានីភ្នំពេញវិញ លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំនឹងទៅបោះឆ្នោត បើស្ថាប័ន គ.ជ.ប តុលាការ អាជ្ញាធរ មានឯករាជ្យ និងអព្យាក្រឹត្យភាព»៕
