មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ស្ថាប័នជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត លើកឡើងថានៅចំពោះមុខនេះ ស្ថាប័នគ.ជ.ប កំពុងតែពិនិត្យអំពីលទ្ធភាពក្នុងការរៀបចំបញ្ជី និងនីតិវិធីដើម្បីទុកស្រង់ឈ្មោះក្រោយថ្ងៃទី ២៣ ខែកក្កដា ចំពោះអ្នកដែលបានទៅ និងមិនបានទៅបោះឆ្នោតដែលបម្រើឱ្យការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនីតិកាលទី៧។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា មន្រ្តីនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ប្រាប់ឱ្យដឹងថា ដើម្បីសម្រួលដល់ការលំបាកក្នុងការកត់ចំណាំ និងតួលេខពិតប្រាកដ អ្នកដែលបានទៅបោះឆ្នោត ឬមិនបានបោះឆ្នោត ស្ថាប័ន គ.ជ.ប កំពុងតែរៀបចំធ្វើជាបញ្ជីឈ្មោះមួយសម្រាប់អាណត្តិនេះ។លោកបន្តថានីតិវិធីថ្មីនេះវានឹងជួយឱ្យ គ.ជ.ប អាចរកឃើញពីអត្តសញ្ញាណពិតប្រាកដអ្នកដែលចូលរួមបោះឆ្នោត ឬអ្នកដែលបោះបង់សិទ្ធិក្នុងការបោះឆ្នោត។
លោកបន្តថា៖«ប្រសិនបើអនុម័តច្បាប់ជាផ្លូវការហើយ គ.ជ.ប គ្រាន់តែគិតគូរអំពីនីតិវិធីនៃការគ្រប់គ្រងឱ្យដឹងតួលេខនិងឈ្មោះពិតប្រាកដអ្នកដែលបានអញ្ជើញមកបោះឆ្នោតនិងមិនបានមកបោះឆ្នោត »។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ហង្ស ពុទ្ធា ឱ្យដឹងថា សមាជិកទាំង៩រូបដែលដឹកនាំដោយលោក ប្រាជ្ញ ច័ន្ទ ប្រធាន គ.ជ.ប ក៏នឹងពិភាក្សាលម្អិតបន្ថែមទៀត ជាមួយតួអង្គពាក់ព័ន្ធអំពីលើខ្លឹមសារ នៃវិសោធនកម្មច្បាប់ ក្រោយឆ្លងកាត់ដៃរដ្ឋសភារួច។ក្នុងន័យនេះលោកថា ការដាក់ឱ្យមានការពិគ្រោះយោបល់គឺសំដៅដល់ការកំណត់ហេតុផលសមរម្យសម្រាប់ពលរដ្ឋដែលមិនបានទៅចូលរួមបោះឆ្នោត។
បន្ថែមពីលើនេះ ប្រសិនបើក្នុងករណីពលរដ្ឋជាប់បេសកម្មក្រៅប្រទេស មានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ និងជាប់ពន្ធនាគារជាដើម ដែលមិនអាចទៅបោះឆ្នោតបាន វាសុទ្ធតែជាហេតុផលសមសរម្យដែលអាចទទួលយកបាន។
លោកបន្តថា៖ «នៅពេលដែលច្បាប់ចេញហើយ គ.ជ.ប ចាប់ផ្ដើមជជែកគ្នាហើយថាយ៉ាងម៉េចទៅដែរថាសមរម្យ»។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាលោក ឡេង ប៉េងឡុង ឱ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២២នេះថាសេចក្តីព្រាងនៃវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីការបោះឆ្នោតនេះ រដ្ឋសភានឹងអនុម័តជាផ្លូវការ នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែ មិថុនា។
នៅក្នុងជំនួបជាមួយកម្មកររោងចក្រ កាលពីថ្ងៃទី ១៣ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ លោកនាយរដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាឱ្យលោក ស ខេង ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងលោក កើត រិទ្ធ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ រៀបចំព្រាងវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីការបោះឆ្នោត ដោយប្រញាប់ប្រញាល់។
បើតាមលោក ហ៊ុន សែន គោលបំណងនៃការកែច្បាប់នេះ គឺជាការបិទផ្លូវជីវិតនយោបាយ របស់ក្រុមអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំង និងអ្នកដែលមានបំណងឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត នៅអាណត្តិបន្តបន្ទាប់ទៀតដែរ។បីថ្ងៃក្រោយ វិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតនេះ បានធ្លាក់ចូលដល់ដៃស្ថាប័នរដ្ឋសភា នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា។
ដោយឡែក អ្នកនាំពាក្យគណបក្សភ្លើងទៀន លោក គីម សួរភីរិទ្ធ ថ្លែងថា លោកនឹងរង់ចាំការសម្រេចពី គ.ជ.ប ជុំវិញការកំណត់ហេតុផលសមរម្យនេះ ត្រូវដំណើរការបែបណា។លោកបន្តថាការធ្វើវិសោធនកម្មនេះមានបំណងដកហូតសិទ្ធិបន្ថែមលើប្រជាពលរដ្ឋ ខណៈការកែច្បាប់យ៉ាងឆាប់រហ័សបែបនេះគឺមិនបានសិក្សាឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនោះទេ។
ជាងនេះទៀត លោក គីម សូរភីរិទ្ធ មានមន្ទិលថា តើការកែច្បាប់យ៉ាងតក់ក្រហល់នេះ លោក ហ៊ុន សែន ទំនងចង់ដាក់គំនាបលើក្រុមមនុស្សណាមួយឱ្យប្រាកដ។
លោកបន្តថា៖«ខ្ញុំមិនដឹងថាពាក្យសមរម្យកំណត់យ៉ាងម៉េច ខាងគ.ជ.បឱ្យនិយមន័យច្បាស់សិនមកចាំគិតទៀត»។
តាមរយៈសារសំឡេងដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយកាលពីយប់ថ្ងៃចន្ទសប្ដាហ៍មុន លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា ការកែច្បាប់បោះឆ្នោតនេះ វាគឺជាការដាក់បន្ទុកលើមេដឹកនាំនយោបាយឱ្យមានទំនួលខុសត្រូវក្នុងនាមជាពលរដ្ឋគំរូ។
លោកបន្តថា៖«បើខ្លួនមិនអាចបំពេញកាត្វព្វកិច្ចក្នុងឋានៈជាពលរដ្ឋល្អសម្រាប់ការបោះឆ្នោតតើមានហេតុផលអ្វីដែលនឹងត្រូវមានសិទ្ធិឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត»។
ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតលើកនេះ ក្រសួងយុត្តិធម៌ បានយកច្បាប់ចំនួន៤ច្បាប់ មកកែប្រែដូចដែលលោកនាយរដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន តម្រូវឱ្យព្រាងដោយប្រញាប់ រួមមានច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រ,ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សា ឃុំ-សង្កាត់, ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សា រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ។
នៅក្នុងបញ្ញត្តិបន្ថែមសម្រាប់វិសោធនកម្មនេះ គឺបានដាក់បន្ថែមនូវទណ្ឌកម្ម និងលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនសម្រាប់ពលរដ្ឋដែលចង់ឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត។សម្រាប់ច្បាប់បោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋដែលចង់ឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោតលុះត្រាខ្លួនបានចូលរួមបោះឆ្នោតសកល២លើកជាប់គ្នា ទើបអាចមានសិទ្ធិទៅឈរឈ្មោះ ឱ្យគេបោះឆ្នោតឱ្យបាន។
ដោយឡែក ច្បាប់បោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សា-ឃុំ សង្កាត់វិញ គឺតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋត្រូវចូលរួមបោះឆ្នោតសកលលើកចុងក្រោយ។ច្បាប់នេះក៏បានកំណត់ថា ជនណា ឬគណបក្សនយោបាយដែលរារាំង ឬញុះញង់ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតមិនឱ្យទៅបោះឆោ្នត ឬធ្វើឱ្យខូចសន្លឹកឆ្នោត ត្រូវលុបឈ្មោះចេញពីបញ្ជីបោះឆ្នោត ឬលុបបេក្ខភាពរបស់សាមីខ្លួន ឬគណបក្សនយោបាយ និងដកសិទ្ធិឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតរយៈពេល៥ឆ្នាំ ឬបើគណបក្សនយោបាយអាចត្រូវដកសិទ្ធិមិនចូលរួមការបោះឆ្នោត៥ឆ្នាំយ៉ាងតិច។
ក្រៅពីនេះ ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ តម្រូវឱ្យពលរដ្ឋបានទៅចូលរួមបោះឆ្នោតសកលលើកចុងក្រោយ។
ទាក់ទិនរឿងនេះលោកស្រី ចក់ សុភាព នាយិការប្រតិបត្តិ នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា យល់ឃើញថា វិសោធនកម្មច្បាប់នេះ ហាក់ព្យាយាមដាក់គំនាបចំពោះប្រជាពលរដ្ឋដែលមានបំណងឈរឈ្មោះប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច។
លោកស្រីបន្តថា៖«ពេលនេះវិសោធនកម្មបានចងបន្ទុកតម្រូវអ្នកឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតត្រូវទៅបោះឆ្នោតជាសកលចំនួនពីរលើកចុងក្រោយជាប់គ្នា លើកលែងករណីមានមូលហេតុសមស្រប។តើមូលហេតុសមស្របនឹងត្រូវបានវាយតម្លៃបែបណា?»។
នៅដើមឆ្នាំ២០១៧ រដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ ហើយបើកផ្លូវឱ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ អាចប្តឹងទៅតុលាការកំពូល ក្នុងការរំលាយគណបក្សនយោបាយណាដែលរកឃើញថា បានប្រព្រឹត្តខុសទៅនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ និងច្បាប់ដទៃទៀត។ ជាមួយគ្នានេះ វិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយក្នុងឆ្នាំដដែល បានអនុញ្ញតឱ្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បែងចែកអាសនៈទាំងអស់របស់គណបក្សដែលត្រូវបានរំលាយទាំងក្នុងរដ្ឋសភា និងអាសនៈឃុំ-សង្កាត់ ទៅបែងចែកឱ្យបក្សផ្សេងទៀតដែលបានចូលរួមការបោះឆ្នោត៕
