តាម​រយៈ​​អង្គ​ការ​​ទិន្ន​ន័យ​នៅ​អំពី​​ការ​​អភិវឌ្ឍ​ ព្រៃ​ឈើនៅប្រទេស​កម្ពុជា​​មាន​ការ​ថយ​ចុះ​គួរ​ឱ្យ​កត់​សម្គាល់​ ទៅ​លើ​គម្រប​ព្រៃ​ឈើ​សរុប​ និង​គម្រប​ព្រៃ​ស្ដុក ក្នុងកំឡុង​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ​​។​ មន្រ្តី​​នៃ​បណ្ដាញផ្សព្វ​ផ្សាយ​ នៃ​អង្គការ​បណ្ដាញ​យុវជន​កម្ពុជា​ (CYN) លោកម៉ា ចិត្រា​ បាន​ផ្ដល់​បទ​សម្ភាសន៍​ជាសំណួរ ចំលើយដល់​សិក្ខា​កាម​ Newsroom Cambodia ​លោក​ មេង​ គ្រុយ​ពន្លក​ អំពី​ស្ថានភាព​ព្រៃ​ឈើ​នៅ​កម្ពុជា​។

លោកម៉ា ចិត្រា

Q: តើអ្វីទៅជាបទល្មើសព្រៃឈើ?​

A: បើ​ជា​ទូទៅ​ បើ​ដឹក​ចេញ​ពី​ព្រៃ​ការពារ​គឺ​ខ្ញុំ​ចាត់​ទុក​ជា​បទ​ល្មើស​ ការ​ដឹក​ចេញ​បើ​មិន​មាន​ការ​អនុញ្ញាត​ត្រឹមត្រូវ មិន​មាន​លិខិត​ត្រឹម​ត្រូវ​​ ព្រោះអី​ខ្ញុំ​គិត​ថាទោះ​បី​ជា​​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ព្រៃ​ការពារ​ ក៏​ពិត​មែន​ ប៉ុន្តែ​អ្នក​មូលដ្ឋានគាត់​​អាច​មាន​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​ស្នើសុំ​ទៅ​អាជ្ញាធរ​ពាក់ព័ន្ធ​ សាង​សង់ជា​ផ្ទះ​មិន​មែន​ជា​បទ​ល្មើស​ទេ​ មាន​ន័យ​ថា​​​គាត់​អាច​ស្នើសុំ​ជា​ផ្ទះ​សម្រាប់​រស់​នៅ​ ប៉ុន្តែ​អ្វី​ដែល​ខ្ញុំ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​បទ​ល្មើសនោះ​ គឺ​ការ​លួច​កាប់​ឈើ​ហើយដឹក​ឈើ​ចេញ​ពី​ក្នុង​ព្រៃ​យក​ទៅ​លក់​បន្ត ​​នេះ​បទ​ល្មើសព្រៃឈើ។​

Q: តើ​ប្រភេទ​ព្រៃ​ណា​ខ្លះ​ដែល​អាច​ទាញ​យក​អនុ​ផល​ពី​ព្រៃ​ឈើ​បានដោយមិន​ខុស​ច្បាប់​​? ​

A: បាទ​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹងប្រភេទ​ការ​ប្រមូល​ផល​អនុ​ផល​ព្រៃ​ឈើ​ដែល​មិន​ខុស​ច្បាប់​ហ្នឹង​ វា​មាន​ដូច​ជា​ការ​ដងជ័រ​ទឹក​ យើង​ដុត​គល់វា​យក​ជ័រ​ទឹក​មាន​ដូច​ជា​ឈើទាល​អី​ជា​ដើម ​ហ្នឹង​វា​ជាការ​ដក​ហូត​ការប្រមូលផល​ដែល​មិន​ខុស​ច្បាប់​ ហើយ​ទន្ទឹម​ហ្នឹង​មាន​ផ្សេងៗទៀត​ មាន​ដូច​ជា​ការ​ទៅរក​វល្លិ ផ្ដៅ​ ទៅ​បេះ​គុយ​ យក​មក​លក់​អី​ដើម​ហ្នឹង​ វាមិន​មែន​ជា​ការ​ប្រមូល​ផល​ដែល​ខុស​ច្បាប់​ទេ​។

Q: តើលោក​យល់​យ៉ាងណាដែរចំពោះ ស្ថានភាពព្រៃឈើនៅប្រទេសកម្ពុជា?​

A: សម្រាប់​ខ្ញុំ​យល់​ឃើញ​ថា​អំពី​ព្រៃ​ឈើ​នៅ​កម្ពុជា​ ខ្ញុំ​គិត​ថា​វិ​នាស​សកម្ម​ហ្នឹង​វា​នៅ​តែ​មាន​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ ហើយ​វា​ជា​ជំងឺ​ដែល​ពិបាក​ព្យាបាល​ណាស់​ប្រសិន​ជា​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​រដ្ឋ​ ឬ​អ្នក​ដឹក​នាំ​ស្ថាប័ន​ក្រសួង​ដែល​ធ្វើការ​ពាក់​ព័ន្ធ​ហ្នឹង​ដែល​មិន​ប្ដេជ្ញា​ចិត្តក្នុង​ការ​ទប់​ស្កាត់​ទេ​ ខ្ញុំ​មិន​រំពឹង​ថា​ព្រៃ​ឈើ​ដែល​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ការ​ពារ​ហ្នឹង​នៅ​សល់​ទេ​ ព្រោះ​អី​យើង​មើលឃើញ​កន្លង​មក​ហ្នឹង​គាត់​តែង​តែ​និយាយ​ថាការ​ពារ​មិន​បាន​មួយ​រយ​ភាគរយ​ទេ​ ផ្ទៃ​ដី​ព្រៃ​ហ្នឹង​វា​ធំ​ធេង​ណាស់​រហូត​ទៅ​ដល់​រាប់​លាន​ហិច​តា ហើយ​ឧទ្យាន​នុរក្ស​ហ្នឹង​មាន​តែ​ប៉ុន្មាន​ពាន់​នាក់​ទេ។​

ខ្ញុំ​មិន​ដឹង​ថា​គាត់​យក​ជា​ហេតុ​ផល​ត្រឹម​ត្រូវ ​ឬក៏​ជាលេស​ដោះ​សារ​ដើម្បី​ច្រាន​ចោល​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ទេ​ ព្រោះ​កន្លង​មក​គាត់​ថា​ឧទ្យាន​នុរក្ស​គាត់​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ធ្វើការ​ ខិតខំ​ល្បាត​អី​ជា​ដើម​ហ្នឹង​ ប៉ុន្តែ​វា​មិន​អាច​ទប់​ស្កាត់​បាន​មួយរយ​ភាគរយ​ហ្នឹង​ ដោយ​សារ​តែ​ផ្ទៃ​ដី​ហ្នឹង​វា​ធំ​ធេង​ជា​ដើម​ហ្នឹង​ ដែល​គាត់​ធ្លាប់​លើក​ឡើង​ ហើយ​គាត់​ធ្លាប់​លើក​ឡើង​ថា​ព្រៃ​ឈើ​ស្រុក​ខ្មែរ​ហ្នឹង​មាន​តែ​បទ​ល្មើស​ទ្រង់​ទ្រាយ​តូច​ទេ​។

អ្វី​ដែល​ជា​ការ​គត់​សម្គាល់​ហ្នឹង ​យើង​មិន​ដែល​ឃើញ​ក្រសួងបង្ហាញថា​អ្វី​ទៅទ្រង់​ទ្រាយ​តូច អ្វី​ទៅ​ហៅ​ថា​ទ្រង់​ទ្រាយ​ធំ​ បើ​មែន​ទែន​ទៅ​ដឹក​ចេញ​ពី​តំបន់​ព្រៃ​ដូច​គ្នា​ ទោះ​បី​តូច​ ឬ​ធំ​នៅ​តែ​ជា​បទ​ល្មើសដដែល​​ទេ​ ហើយ​រហូត​មក​ដល់​ថ្ងៃ​​នេះ ​បើ​តាម​សហគមន៍​នៅ​មូល​ដ្ឋាន ​ក៏​នៅ​បន្ត​ឃើញ​មាន​ការ​ដឹក​ចេញ​ពី​តំបន់​ព្រៃ​ការ​ពារ​ដែរ​មាន​ព្រៃ​ឡង់​ ព្រៃ​ព្រះ​រកាអី​ជា​ដើម​ ចឹង​ចង់​មិន​ចង់​ព្រៃ​ឈើ​យើង​អាច​នឹង​នៅ​បាន​ដូច​មាន​ចែង​នៅ​ក្នុង​ច្បាប់​ទេ​បាទ​ ហើយ​វា​អាច​ថា​នៅ​ក្នុង​ថ្ងៃ​អនាគតទៅ​ព្រៃ​ហ្នឹង​រិច​រឹល​ទៅ​វា​អាច​ថា​ដក​ព្រៃ​ហ្នឹង​ចេញ​ពី​តំបន់​ការ​ពារ​អ៊ីចឹង​ អាច​ជា​យក​ហេតុផល​ថា​ជា​ព្រៃ​សឹក​រឹច​រឹល​ទៅ​ គេ​អាច​វិនិយោគ​តំបន់​ព្រៃ​ណា​មួយ​ទៅ​ឱ្យ​ក្រុម​ហ៊ុន​ឯក​ជន​អី​ជា​ដើម​ហ្នឹង​។

Q: តើ​កត្តា​អ្វី​ខ្លះ​ដែល​ជា​មូលហេតុ​នៃ​ការ​បាត់​បង់​ព្រៃ នៅ​ប្រទេសកម្ពុជា​?​

A: បើ​មែន​ទែនអាច​ពាក់​ព័ន្ធ​រឿង​សំខាន់​បំផុត​​ខ្ញុំ​អាច​ចាត់​ទុក​ថាមាន​អំ​ពើរ​ពុក​រលួយ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ព្រៃ​ឈើហ្នឹង​ទី​មួយ​ ហើយ​ទី​ពីរ​អាច​ថា​កត្តា​សេដ្ឋ​កិច្ច​ពលរដ្ឋ​នៅ​មូល​ដ្ឋាន​ក្រី​ក្រ​ដែល​គាត់​អត់​មាន​គំនិត​ថា​ទៅ​រក​ស៊ី​អី​ អ្វី​ដែលគាត់​ធ្វើ​ គឺ​គាត់​ទៅ​កាប់​ព្រៃ​ លក់​ដើម្បី​ជីវភាព​គ្រួសារ​ពួក​គាត់​អី​ជាដើម​ហ្នឹង​ ហើយ​មូល​ហេតុ​ចម្បង​ទៀត​នោះ​គឺ​ពាក់​ព័ន្ធ​ទៅ​នឹងការ​មិន​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ និង​ទទួល​បាន​លុយ​កាក់​ពី​ការ​កាប់​ព្រៃ​ឈើ​អី​ហ្នឹង​ជា​មូល​ហេតុ​សំខាន់។​

ហើយ​មួយ​ទៀត​សោតហ្នឹង ​គឺ​ថា​មន្ត្រី​ថ្នាក់​ក្រោម​ហ្នឹង​អត់​មាន​អំណាចគ្រប់​គ្រាន់​ មានន័យ​ថា​គាត់​មិន​មាន​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​ចាប់​ជន​ល្មើស​ណា​ដែល​ អាច​មាន​ករណី​ជន​ល្មើស​មាន​ខ្នង​បង្អែក​ជា​មន្រ្តី​រាជ​ការ​ ឬក៏​ជា​ទាហាន​អី​ជា​ដើម​ទៅ។​

Q: តើ​យើង​ត្រូវ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​ដើម្បី​ឱ្យ​មាន​ការ​ធានា​ថា​មិន​មាន​ការ​កាប់​ព្រៃឈើ​ដោយ​ខុស​ច្បាប់​ត​ទៅ​ទៀត?

A: បើ​យើង​និយាយ​ពី​ប្រទេស​នីតិរដ្ឋ​ មិន​បាច់​ទៅ​ធ្វើ​អី​វែង​ឆ្ងាយ​ទេ​ ឱ្យ​តែ​រដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង​ហ្នឹង​មាន​ស្មារតី​ មាន​ឆន្ទៈ​ពិត​ប្រាកដ​ក្នុង​ការ​ទប់​ស្គាត់​ជា​ចំណុច​មួយ​សំខាន់ ហើយ​មួយ​ទៀត​រដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង​ហ្នឹង​ត្រូវ​តែ​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ឱ្យ​សាធារណជន​ហ្នឹង​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​កិច្ច​ការ​ពារ ​បើ​ទោះ​ជា​ច្បាប់​មាន​ចែង​មែន ​ក៏ប៉ុន្តែ​អ្វី​ដែល​យើងឆ្លងកាត់​​កន្លង​មក​ហ្នឹង​មិន​បាន​មាន​ចែង​ក្នុង​ច្បាប់​ទេ។​

នៅ​ក្នុង​ច្បាប់​ គាត់សរសេរ​​ឱ្យ​សាធារណៈ​ជន​ការពារ ​ក៏ប៉ុន្តែ​នៅពេល​ដែល​សាធារណជន​ចូលរួម​ការ​ពារ​ ក៏ប៉ុន្តែ​នៅ​សាធារណជន អង្គការ​សង្គម​ស៊ី​វិល​អី​ ឬក៏​សហគមន៍​ចូលរួម​ការ​ពារ​គាត់​បែរ​ជា​ហាម​ឃាត់​​ គាត់​ព្យាយាម​រក​ហេតុ​ផល​ដើម្បី​ចុះ​អនុស្សរណៈយោគយល់(MOU) ជាមួយ​ក្រសួង​បរិស្ថានមុន​ទៅ​ល្បាត​ ឬក៏​ទៅ​ធ្វើ​ការ​ចូល​ព្រៃ​អី​ជា​ដើម​ទៅ ព្រោះ​អី​យើ​ង​មិន​មែន​មិន​ទុក​ចិត្ត​មន្រ្តី​រដ្ឋា​ភិបាល​ទាំងស្រុង​ទេ​ប៉ុន្តែ​អ្វី​​ដែល​ជា​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​ខ្ញុំ​ កាល​ណា​ដែល​យើង​ចុះ​​អនុស្សរណៈយោគយល់(MOU) ទៅ​វា​អត់​មាន​អី​ចំណេញ​ទេ​វា​មាន​តែ​ខាតពេល​​នៅ​ក្នុង​ការចុះ​ទៅ​ល្បាត​ទេ​ ការ​ចុះអនុស្សរណៈយោគយល់(MOU)​​​ហ្នឹង​ទៀត​សោត​មិន​ដែល​សាធារណ​ជន​ទៅ​ធ្វើអនុស្សរណៈយោគយល់(MOU)ជាមួយ​ក្រសួង​ទេ​ នេះ​ជា​ហេតុ​ផល​អត់សម​រម្យ​ទេ។

​អ៊ីចឹង​ក្រសួង​ពិចារណា​ឡើង​វិញ​ ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​បុព្វហេតុ​នៃ​ការ​ពារ​ព្រៃឈើ​ដូច​គ្នា​ ក្រសួង​គួរតែ​បើក​ទូ​លាយ​ឱ្យ​សាធារណ​ជន​ ក៏​ដូច​ជា​សហកគមន៍​មូល​ដ្ឋាន​ឱ្យ​ពួកគាត់​បាន​ចូល​រួម​ចំណែក​ក្នុង​ការ​ទប់​ស្កាត់​ក្នុង​ការ​ទប់​ស្កាត់​ក្នុង​ការ​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ធន​ធាន​ធម្មជាតិ​យើង​។​

Q: តើលោក​យល់​ថាស្ថាន​ភាព​​ព្រៃ​ឈើនឹង​មាន​ភាព​ល្អ​ប្រ​សើ​រទេ​ក្នុង​ថ្ងៃ​អនាគត?

A: នា​អនាគត​ យើង​​មិន​អាច​មើល​ឃើញ​ទេ​ ប៉ុន្តែ​បើ​យើង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​​ ប្រសិន​ជា​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ ​អ្វី​ដែល​រដ្ឋា​ភិបាល​នៅប្រកាន់​ចរិក​ដដែល​ ការ​ធ្វើការ​ដដែល​ថ្ងៃ​ក្រោយ​ព្រៃ​ឈើ​មិន​ស្ថិតថេរទេ​ នឹង​កាន់​តែ​សឹក​រិចរឹល​បន្ថែម​ទៀត​ ហើយ​ប្រសិន​ជា​គាត់​មាន​ការ​កែ​ប្រែ​មាន​យុត្តិសាស្រ្ត​ថ្មី​ គាត់​មាន​ឆន្ទៈ​ក្នុង​ការ​ដោះ​ស្រាយ​ពិត​ប្រាកដ​ បំបាត់​នៅ​អំពើរ​ពុករលួយ​ បក្សពួក​និយម​អ៊ី​ចឹង​ជា​ដើម​ ហើយ​បើក​ចិត្ត​ទូ​លាយ​ឱ្យ​សាធារណជន​ចូល​រួម​ ទោះ​បី​ជា​មាន​កាប់​តិច​តួច​បំផុត​ ហ្នឹង​ខ្ញុំ​គិត​ថា​អាច​ទប់​ស្កាត់​បាន​​​ប្រសិន​បើរដ្ឋា​ភិបាល​គាត់​យក​គំនិត​ហ្នឹង​ទៅ​ពិចារណា​។

Q: តើ​លោកមាន​អនុសាន៍បាន​ណា​ដើម្បី​មិន​មាន​បទ​ល្មើស​ព្រៃ​ឈើ​តទៅ​ទៀត?​​

A: ជា​យោបល់​ខ្ញុំ​ ក្នុងនាម​ជា​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​សាមញ្ញ​ ខ្ញុំ​មាន​គំនិត​បែប​សាមញ្ញ​ មាន​តែ​មាន​ការ​បើក​ឱ្យ​ពលរដ្ឋ​ចូល​រួម​ការ​ពារ​ហើយ​ហ្នឹង​ ហើយ​រដ្ឋាភិបាល​ហ្នឹង​មាន​ឆន្ទៈ​ពិតប្រាកដ​ កុំ​ឱ្យ​មាន​អំ​ពើ​ពុក​រលួយ​ក្នុង​វិស័យ​ព្រៃ​ឈើ​ហ្នឹង​ យើង​ការ​ពារ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​យើង​ទាំង​អស់​គ្នា​ ប៉ុន្តែ​ប្រសិន​បើ​មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល​មួយ​ចំនួន​នៅ​តែ​មាន​គំនិត​លោភលន់​ចង់​បាន​តែ​ឯង​ ចង់​បាន​ការ​កេង​ចំណេញ​ពី​តួនាទី​របស់​គាត់​ បើក​ដៃ​ឱ្យ​ឈ្មួញ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃ​ឈើ​ ហ្នឹង​វា​បាត់​បង់​ហើយ​។

ហើយ​មួយ​ទៀត​ សាធារណ​ជន​ទាំង​អស់​គ្នា​ ទោះ​បី​ជា​យើង​មិន​មែន​ជា​អ្នក​នៅ​ស្រុក​ព្រៃ​ ក៏​ពិត​មែន​ ប៉ុន្តែ​មិនមែន​មាន​ន័យ​ថា​យើ​ង​អត់​មាន​ផល​ប៉ះ​ពាល់​ដែរ​ដូចទស្សនៈលោក​បណ្ឌិតកែម ឡី​ដែល​គាត់​លើក​ឡើង​ថា​ «បើយើង​មិន​ធ្វើ​អ្វី​សោះ​ក៏​រង​គ្រោះ​ដែរ»​ ហើយ​ពាក្យ​ដែល​គាត់​លើក​ឡើង​ហ្នឹង​មាន​ន័យ​ទូ​លំ​ទូ​លាយ​ណាស់​ ដែល​គ្រប់​ស្ថាន​ការ​ដែល​យើង​អាច​មក​សិក្សា​បាន​ ចំណុច​នេះ​។

ខ្ញុំ​ចង់​រំលេច​ត្រង់​ហ្នឹង​ដែល​ខ្ញុំ​ចង់​និយាយ​ថា​ទោះ​បី​ជា​យើង​នៅ​ក្នុង​ទី​ក្រុង​ក៏​ដោយ​ យើងមិន​មែន​នៅ​ព្រៃ​ក៏ដោយ ​តែ​ប្រសិន​ជា​នៅ​តំបន់​ព្រៃ ​វា​បាត់​បង់​ព្រៃ​ឈើ​ទៅ ​អ្នក​នៅ​ក្រុង​ក៏​រស់​មិន​បាន​សុខ​ដែរ​ ដោយ​សារ​តែ​អស់​ព្រៃ​ឈើ​ទៅ​ អាកាសធាតុ​ប្រែប្រួល​ វា​អាច​ថា​ខែ​វស្សា​ទៅ​ទឹកជំនន់​ ហើយ​ខែ​ប្រាំង​ទៅ​គ្រោះ​រាំងស្ងួត​អ៊ីចឹង​ជា​ដើម​ វាមិន​មែន​ប៉ះ​ពាល់​តែ​នៅ​ស្រុក​ព្រៃ​ទេ​ អ៊ី​ចឹង​ហើយ​បាន​ជា​ខ្ញុំ​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ថា​ជា​ពិសេស​យុវជន​ជំនាន់​ក្រោយ​​នេះ​ត្រូវ​តែ​ចូល​រួម​ឱ្យបាន​សកម្ម​ដើម្បី​ ទោះ​បី​ជា​មិន​បាន​ចុះ​ទៅ​ព្រៃ​ផ្ទាល់​។

សាធារណជន​ យុវជន​ហ្នឹង​ត្រូវ​តាម​ដាម​តាម​រយៈ​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​តាម​សារព័ត៌មាន​ តាម​រយៈ​ការ​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​តាម​ប្រព័ន្ធសង្គម​អី​ជា​ដើម​ យើង​ចូល​រួម​​ចែក​រំលែក​គ្នា​share ដើម្បី​ឱ្យ​ដំណឹង​នេះបាន​ទៅ​ដល់​ប្រមុខ​រដ្ឋា​ភិបាល​ឱ្យ​គាត់​បាន​ឃើញ​បាន​ដឹង​ ថា​សាធារណជនក៏បាន​ចូល​រួម​ដឹង​លឺ​ដែរ​អំពី​ការ​បាត់​បង់​ព្រៃឈើ​ហ្នឹង​ កុំឱ្យមាន​ការលើក​ឡើង​ថា​អ្នក​តវ៉ាមួយ​ចំនួន​មក​ដល់​ផ្ទះ​គាត់​អី​ហ្នឹង​ ជំនាន់​ហ្នឹងគាត់​និយាយ​ថា​គាត់​អត់​បាន​ដឹង​អីផង​ អាច​ដឹង​ថា​លើក​មុន​គាត់​អត់​ដឹង​អី​មែន​ ប៉ុន្តែ​ឥឡូវ​ហ្វេស​បុក​វា​មាន​ប្រ​ជា​ប្រិយ​ភាព​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​តាម​ដាន​ច្រើន​ ខ្ញុំ​គិត​ថា​ពេក​គាត់​ចែក​រំលែក​ច្រើន​គាត់​បាន​ឃើញ​បាន​ដឹង​ចឹង​៕