ស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ៖ ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ជាជនជាតិដើមមួយក្នុងចំណោមជនជាតិដើមភាគតិចផ្សេងទៀតដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅកម្ពុជា ដែលជនជាតិទាំងនោះភាគច្រើនរស់នៅក្នុងខេត្តមួយចំនួនដូចជា ខេត្តក្រចេះ កំពង់ស្ពឺ កំពង់ធំ ព្រះវិហារ រតនៈគិរី មណ្ឌលគិរី និងស្ទឹងត្រែងជាដើម។
ទោះបីជាមានប្រជាជនរស់នៅច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាសាកួយនៅតែជាក្តីព្រួយបារម្ភសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយផ្ទាល់ ដោយយុវជនមួយចំនួនបានធ្វើការចំណាកស្រុក ហើយបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយជនជាតិផ្សេង និងមិនបានបង្រៀនកូនរបស់ខ្លួនឱ្យនិយាយភាសាកួយ រួមផ្សំជាមួយភាសាកួយមិនមានអ្នកខ្វាយខ្វល់នៅក្នុងការចងក្រងជាឯកសារ ឬសៀវភៅសម្រាប់យុវជនជនជាតិដើមភាគតិចជំនាន់ក្រោយបានសិក្សារៀនសូត្រទៀតនោះ ធ្វើឱ្យភាសាកួយឈានទៅរកការបាត់បង់បន្តិចម្តងៗ។
កំពុងអង្គុយលើគ្រែឈើក្រោមផ្ទះ អ្នកស្រី ទេព ទឹម ជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ និងជាចាស់ទុំដែលរស់នៅក្នុងសហគមន៍ប្រមេរ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ បានលើកឡើងពីក្តីព្រួយបារម្ភរបស់ខ្លួនប្រាប់ Newsroom Cambodia ថាកាលណាមានចំណាកស្រុកច្រើន អ្នកស្រីបារម្ភពីការបាត់បង់ភាសាកួយ ដោយការសប្បាយនឹងភាសាដទៃ ការរស់នៅកន្លែងផ្សេង ដែលធ្វើឱ្យជនជាតិកួយនោះភ្លេចភាសាខ្លួន។
អ្នកស្រីថាបើបាត់បង់ភាសាកួយនេះ ហាក់បីដូចជាបាត់បង់ពូជអម្បូរជនជាតិដើមភាគតិចកួយដូច្នេះដែរ។ អ្នកស្រីបានលើកឡើងជាភាសាកួយថា៖« បើហៃប៉ិតភាសាហៃ ហៃណឹងប៉ិតពូជម្បូរហៃ ជនជាតិហៃម៉ឹកើតណឹងលោកនីទ័នអឺ បើហៃម៉ឹបឺនជ្មុង ម៉ឹបឺនរាក់សាដក ណាវប៉ឹតកឹហាក់បីដូចកឹម៉ឹកើតកួយឡឹងប្រទេសហៃ»។
អ្នកស្រីបានបកពីភាសាកួយមកជាខ្មែរថា៖ « បើយើងបាត់បង់ភាសាហាក់បីដូចជាយើងបាត់បង់ពូជអំបូរ វប្បធម៍ ប្រពៃណីយើង ហើយយើងនឹងបាត់ពីទឹកដីនៃកម្ពុជាអត់មាននូវពូជអំបូរជនជាតិអីទៀតទេ បើយើងអត់បង្ហាញនៅភាសារបស់យើង អត្តសញ្ញាណរបស់យើងអីចឹង»។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ មានភាសានិយាយ ប៉ុន្តែមិនមានជាតួអក្សរសរសេរនោះទេ ហើយបច្ចុប្បន្ន កំពុងទទួលរងនូវការគំរាមកំហែងពីទំនើបភាវូនីយកម្ម និងការហូរចូលនៃវប្បធម៌ ប្រពៃណី ភាសា ពីខាងក្រៅចូលមកក្នុងសហគមន៍ ដែលធ្វើឱ្យអត្រាអ្នកចេះ និងនិយាយភាសាកួយកាន់តែថយចុះ។
ទន្ទឹមនឹងនេះ អ្នកស្រី ទេព ទឹម ខ្លាចបាត់បង់ភាសាកួយ ដោយកន្លងមកមិនមាននរណាចងក្រងភាសានេះជាឯកសារ ឬសៀវភៅនោះទេ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងព្រួយបារម្ភ ដល់ពេលអស់ពីយើងចាស់ៗទៅ ក្រែងល៎ក្មេងវាសម័យទំនើបចូលមកច្រើន វានឹងបាត់បង់ភាសា ទាំងភាសាទាំងពីរបៀបរបបរស់នៅនៃការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិអីនឹងបាត់បង់ពីព្រោះយើងមិនបានចងក្រង»។
កំពុងអង្គុយក្រងស្បូវក្រោមផ្ទះ អ្នកស្រី ខុម រានី ជាកសិករ ប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចំការ មានអាយុ៣៥ឆ្នាំ រស់នៅភូមិស្រែព្រាង ឃុំប្រមេរ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ លើកឡើងថាបើបាត់បង់ភាសាហើយ ជំនឿ ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់នឹងបាត់ទៅជាមួយផងដែរ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ « មិនមែនតែបាត់ភាសាទេ កាលណាតែបាត់ភាសាហើយបាត់ប្រពៃណី បាត់ជំនឿ កាលណាតែយើងបោះបង់ចោលអាជំនឿដែលយើងធ្លាប់ជឿហើយក៏វាមានរោគ៌ាឈឺច្រើន ឃើញថាធ្លាប់ពីដើមខ្ញុំនៅតូចៗ អស់ម៉ែអស់ឪគាត់ធ្លាប់ ចាស់ៗនៅភូមិគាត់បណ្តេញងារណ៎ា បណ្តេញព្រាយដើរតាមភូមិ ដេញវាយមាន់វាយទាបញ្ជូនទៅគោកខ្មោច មិនដែលឈឺគ្រុនទេ ប៉ុន្តែរាល់ថ្ងៃបាត់អាជំនឿនោះបាត់ […] អញ្ចឹងហើយបានខ្ញុំជឿ បើយើងលុបចោលម្តងបន្តិចៗទៅហើយទៅមុខអស់!»
ជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយរស់នៅភូមិប្រមេរ ឃុំប្រមេរ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ ដោយមានសក់ខ្លីប្រះស្មា អង្គុយលើកៅអីដែលធ្វើអំពីឈើ អ្នកស្រី ស៊ិង សាំ អាយុ ៦៧ឆ្នាំ បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថាអ្នកស្រីមានការព្រួយបារម្ភខ្លាចបាត់បង់ភាសាកួយទៅថ្ងៃខាងមុខ ព្រោះកាលណាបាត់បង់ភាសាដូចបាត់បង់ជីវិត និងអត្តសញ្ញាណ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ « ភាគច្រើនគឺនៅទេ ប៉ុន្តែយូរៗទៅ ពីរបីតំណទៅក៏គេបាត់បង់ ច្រើននិយាយខ្មែរនិយាយអី […] ទៅមុខឆ្ងាយទៀតមើលមិនឃើញទេ បើបាត់បង់ភាសាដូចបាត់បង់ជីវិត អឺដូចបាត់បង់អត្តសញ្ញាណចឹងឯង»។
កន្លងមកអ្នកស្រីតែងតែណែនាំកូនចៅ ព្រមទាំងបងប្អូនដែលរស់នៅសហគមន៍ឱ្យថែរក្សាភាសា ប្រពៃណីកុំឱ្យបាត់បង់។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ « ខ្ញុំបានផ្សព្វផ្សាយដល់បងប្អូនចាស់ទុំ និងកូនៗ ចៅៗយុវជន ពេលយើងប្រជុំអីក៏តែងតែណែនាំ […] ភាសាគឺយើងកុំបោះបង់ យើងកុំចោល យើងត្រូវតែអនុវត្តប្រកាន់ភ្ជាប់ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់យើងកុំឱ្យបាត់បង់ទៅណា »។
មានតំណែងជាប្រធានសហគមន៍តំបន់ការពារធនធានធម្មជាតិជាំពេន ស្ថិតនៅភូមិបង្កើនផល ឃុំរមទម ស្រុករវៀង ខេត្តព្រះវិហារ និងជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ លោក នឿន ឡោះ កំពុងអង្គុយលើកៅអីជ័រនៅក្នុងរោងសហគមន៍ មានប្រសាសន៍ថាបច្ចុប្បន្ននេះ ជនជាតិកួយចេះភាសាខ្មែរពាក់កណ្តាល និងសល់តែពាក់កណ្តាលទេដែលចេះភាសាកួយ។
លោកនិយាយថា៖ «ទាំងក្មេង ទាំងចាស់រួមទាំងខ្ញុំដែរ កាលពី១០ ទៅ២០ឆ្នាំមុន គឺកួយទាំងអស់ក្មេងៗអាយុតូចៗសុទ្ធតែកួយសឹងថាអត់ចេះភាសាខ្មែរ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ បើខ្ញុំប៉ាន់ប្រមាណមើលវាហាសិបភាគរយម្នាក់ហើយ រឿងខ្មែរ និងកួយណា៎ ភាសាហ្នឹងណា៎ ភាគច្រើនកួយយើងចេះ ខ្មែរពាក់កណ្តាលដែរ ចង់បាត់បង់ពាក់កណ្តាលហើយសល់ពាក់កណ្តាល»។
លោកខ្លាចផុតពីជំនាន់ខ្លួនទៅ ប្រសិនបើមិនមានគ្រូបង្រៀនភាសាកួយទេ អាចនឹងបាត់បង់។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្លាចតែក្រោយៗទៀត ផុតពីជំនាន់ខ្ញុំ ខ្លាចតែក្មេងជំនាន់ក្រោយ ត្រឹមអាយុបច្ចុប្បន្ន ១ឆ្នាំ ២ឆ្នាំ ទៅមុខទៀត បើសិនថាអត់មានគ្រូបង្រៀនកួយ អត់មានការណែនាំពីរបៀបនិយាយកួយទេនឹងអាចបាត់បង់»។
លោក នឿន ឡោះ ថាភាសាកួយនេះជាលេខមួយ សម្រាប់សម្គាល់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមភាគតិចកួយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ « ភាសាបាត់បង់ វាបាត់បង់ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់អស់ហើយ បើនិយាយទៅភាសាហ្នឹង គឺជាលេខមួយ សម្រាប់សម្គាល់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមភាគតិចកួយមួយគឺត្រូវតែចេះនិយាយកួយគ្រប់គ្នាទើបស្គាល់ថាយើងជាកួយ បើយើងជាកួយហើយអត់ចេះនិយាយកួយ ស្មើនឹងយើងមិនមែនកួយទេ»។
ចំពោះភាសាកួយ យុវជនកួយសម័យនេះ មិនសូវនិយមនិយាយភាសារបស់ខ្លួននោះទេ ដោយសារម្តាយឪពុកមិនសូវបាននិយាយកួយជាមួយកូន គួបផ្សំជាមួយកូនចូលទៅសាលា ត្រឡប់មកវិញនិយាយតែខ្មែរជាមួយឪពុកម្តាយទៀតនោះ។
ក្រៅពីភាសា គេអាចសម្គាល់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមភាគតិចកួយ តាមរយៈសម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ ជំនឿ ការសែនព្រេន អារក្សអ្នកតា ព្រៃកប់សព ការអាស្រ័យផលលើព្រៃឈើ ដូចជាការដងជ័រ រកអុស បេះបន្លែផ្លែឈើ និងបរបាញ់សត្វជាដើម។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការលើកស្ទួយវប្បធម៍កួយ លោក ហ៊ីង ប៊ុនណាត បានលើកឡើងថាកាលពីមិនទាន់មានលំហូរចូលពីប្រជាជនច្រើន ហើយប្រទេសមិនទាន់មានការអភិវឌ្ឍ ជនជាតិដើមភាគតិចកួយមានការនិយាយភាសាកួយច្រើន ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ២០០០ មក មានការហូរចូលនៃប្រជាជនចំណូលក្នុងស្រុកច្រើន ធ្វើឱ្យមានការផ្សាភ្ជាប់សាច់ឈាម ដែលបណ្តាលឱ្យការប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរកាន់តែទូលាយ ធ្វើឱ្យយុវជនក្មេងៗលែងចេះនិយាយភាសាកួយហើយបច្ចប្បន្នកម្រមានអ្នកចេះភាសាកួយណាស់។
លោកថាកន្លងមកមានការចងក្រងភាសាកួយដែរ ប៉ុន្តែមិនទាន់មានការទទួលយកយ៉ាងទូលំទូលាយនោះទេ ហើយលោកថាលោកក៏មានផែនការផងដែរនៅក្នុងការចងក្រងឯកសារភាសាកួយទុកនៅក្នុងសហគមន៍ និងដាក់គ្រូង្រៀនតាមសហគមន៍ដែរ ប៉ុន្តែមិនទាន់មានថវិកាជាជំនួយនៅឡើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ « ខាងខ្ញុំក៏បានលើកផែនការដែរថានឹងមានគ្រូបង្រៀនភាសានៅតាមសហគមន៍បាទ […] ដោយយើងមានគោលដៅមួយថាចង់ឱ្យគាត់ចេះភាសាកួយហ្នឹង គឺដើម្បីឱ្យពេលដែលគាត់ចេះ គាត់នឹងក្រលេកទៅក្នុងការថែរក្សាការពារ អភិរក្សឬក៏លើកស្ទួយ លើកកម្ពស់ភាសា ឬក៏វប្បធម៌អត្តសញ្ញាណរបស់សហគមន៍ណាបាទ ដោយសារតែពាក្យកួយខ្លះគឺវាមានទំនាក់ទំនងផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ និងសេដ្ឋកិច្ច របស់សហគមន៍បាទ អញ្ចឹងទេប្រសិនជាធនធានទាំងអស់ហ្នឹងបាត់ ហើយពាក្យកួយក៏បាត់ទៅតាមហ្នឹងដែរ»។
លោកថាជនជាតិដើមភាគតិចកួយបច្ចប្បន្នមិនសូវខ្វល់ពីភាសាទេ គឺគិតពីរឿងសេដ្ឋកិច្ចជាងហើយលោកថាបច្ចុប្បន្ននេះមានតែចាស់ៗទេ ដែលចេះនិយាយភាសាកួយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ « បច្ចប្បន្ន គឺគាត់លែងខ្វល់ពីភាសាកួយហើយ គឺគាត់ប្រឹងពីរឿងជីវភាព សេដ្ឋកិច្ចដោយសារតែពួកគាត់ត្រូវការចំណាយខ្ពស់ »។
លោកបន្ថែមថា៖ « កាលណាសត្វក៏បាត់ ធនធានក៏បាត់ ភាសាកួយហ្នឹងក៏បាត់ មនុស្សដែលជាជនជាតិកួយក៏បាត់ដែរ ដោយសារតែបច្ចុប្បន្នមានតែចាស់ៗទេ ដែលគាត់ចេះភាសាកួយ ដែលអាចនិយាយភាសាកួយ ប៉ុន្តែគាត់លែងមានកម្លាំង លែងមានពេលវេលាវែងឆ្ងាយទៅមុខទៀត»។
ជុំវិញករណីនេះ លោក ចេង លឹមហ៊ាន់ ប្រធានមន្ទីរអប់រំយុវជន និងកីឡា ខេត្តព្រះវិហារបានលើកឡើងថា កន្លងមកភាសាកួយនេះក៏មានអ្នកចងក្រងជាឯកសារដែរ ហើយភាសាកួយនេះ មិនអភិរក្សអាចនឹងបាត់បង់ ប៉ុន្តែការដាក់បញ្ចូលម៉ោងសិក្សាភាសាកួយនៅក្នុងកាលវិភាគគឺលោកមិនហ៊ានសម្រេចឡើយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ « ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋក្នុងភូមិហ្នឹងចង់បញ្ចូលសម្រាប់កម្មវិធីហ្នឹង អាហ្នឹងឱ្យគាត់ទាក់ទងទៅក្រសួង ឯមន្ទីរអត្តនោម័តអត់ហ៊ានទេ យើងអត់ហ៊ានទេ ពីព្រោះវាជាកម្មវិធីសិក្សាថ្នាក់ជាតិ […] ទោះបីថាវាជារឿងតំបន់ដោយឡែក តែក៏ត្រូវមានការយល់ព្រមពីក្រសួងបាទ បានយើងហ៊ាន»។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកស្រី ទេព ទឹម មានការព្រួយបារម្ភពីការហូរចូលនៃប្រជាជនដែលចំណាកស្រុកច្រើនដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់ភាសាកួយម្តងបន្តិចៗ។
អ្នកស្រី ទេព ទឹម មានប្រសាសន៍ថា៖ « បើយើងអត់មានឯកសារ យើងអត់ព្យាយាមនិយាយ បង្ហាញនៅការពិតថាយើងជនជាតិ និយាយភាសាដូចជាញាំបាយគេថាអីចេះ ងូតទឹកគេថាចឹងទៅ យើងវានឹងបាត់ហើយ »។
បច្ចុប្បន្ននេះ មានជនជាតិដើមភាគតិចកួយមួយចំនួននៅតាមភូមិនីមួយៗ នៅនិយាយភាសាខ្លួនច្រើន ជាក់ស្ដែងដូចជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៅស្រុកត្បែងមានជ័យ និងស្រុករវៀង ក្នុងខេត្តព្រះវិហារជាដើម ដែលនៅប្រើភាសាកួយសម្រាប់ការសន្ទនាជាមួយគ្នាក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ៕
