អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងយុវជនមួយចំនួន ចង់ឱ្យប្រទេសកម្ពុជាមានច្បាប់កំណត់អាណត្តិមេដឹកនាំប្រទេសដោយពួកគេយល់ឃើញថា ការកាន់អំណាចជិត ៤០ឆ្នាំរបស់ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងត្រៀមឱ្យកូនប្រុសច្បងរបស់លោកស្នងតំណែងបន្តនោះ គឺជាវប្បធម៌ក្រាញអំណាចតវង្សត្រកូលតាមរយៈការចាត់ចែងប្រទេសផ្តាច់មុខ។
និស្សិតផ្នែកច្បាប់ នៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋ យុវតី ហេង គឹមសួ វ័យ២២ឆ្នាំ ប្រាប់Newsroom Cambodia ថា ខ្លួនចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាក់តែងច្បាប់មួយ ដើម្បីកំណត់ឱ្យច្បាស់លាស់ ចំពោះអាណត្តិរបស់បេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តី។យុវតីរូបនេះ យល់ឃើញថា ការទុកឱ្យបុគ្គលម្នាក់ក្តោបក្តាប់អំណាចយូរ នឹងបង្កឱ្យមានការចាក់ឬសនៃទម្រង់ដឹកនាំបែបផ្តាច់ការ ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់របបប្រជាធិបតេយ្យ ដែលប្រទេសកម្ពុជាបានប្រកាន់យក។
មួយវិញទៀត និស្សិតច្បាប់រូបនេះ ចាត់ទុកថា ការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា រយៈពេល ៦អាណត្តិមកនេះ បានបិទផ្លូវយុវជនមួយចំនួនក្នុងការប្រើសមត្ថភាពក្លាយជាមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល។កញ្ញាថា ការឡើងកាន់តួនាទីក្នុងក្រសួងរដ្ឋ ជាទូទៅមានតែតាមបក្សពួក និងក្រុមគ្រួសារ ដែលស្និទ្ធិនឹងបក្សកាន់អំណាចទេ។
ប្រភពបន្តថា៖«វាអយុត្តិធម៌ណាស់សម្រាប់ដែលក្មេងជំនាន់ក្រោយដែលគាត់មានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ ហើយចង់ឃើញប្រទេសមួយដែលអាចផ្លាស់ប្តូរបាន ហើយមានសមត្ថភាពក្នុងការដែលគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែគាត់អត់អាចឡើងធ្វើបាន។មួយទៀតវិញ គឺធនធានធម្មជាតិ ខ្ញុំឃើញថា [រងការបំផ្លិចបំផ្លាញ] ខ្ញុំតាំងពីកើតមកអត់ដែលឃើញប្រទេសម្ពុជាផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំសោះតែម្តង»។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ត្រូវគេចាត់ទុកថា ជាមេដឹកនាំមួយរូបដែលបានកាន់តំណែងយូរជាងគេនៅកម្ពុជា និងលើពិភពលោក។លោកត្រូវបានតែងតាំងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្រ្តីស្តីទីនៅថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៤ និងបានកាន់តំណែងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្រ្តី ជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៥។
កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់អះអាងថា លោកនឹងកាន់ដំណែងរហូតដល់អាយុ ៧០ឆ្នាំ។ក្រោយមកនៅដើមខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ មេដឹកនាំរូបនេះ និយាយជាសាធារណៈ ថា លោកនឹងបន្តកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីរហូតទាល់តែលោកលែងចង់ធ្វើ ដោយមិនកំណត់ពេលវេលាជាក់លាក់ណាមួយនោះទេ។
ជាញឹកញាប់ មេដឹកនាំកាន់អំណាចជិត ៤០ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់និយាយជាសាធារណៈ ថា ក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនីតិកាលទី៧ ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ លោកអាចនឹងក្លាយទៅជា ឪនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ២០៤០ លោកនឹងក្លាយទៅជាជីតានាយករដ្ឋមន្រ្តី។
យ៉ាងនេះក្តី ការថ្លែងដោយចំហរបែបនេះ ត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម ចាត់ទុកថា ជាការចាត់ចែងប្រទេសដោយផ្តាច់មុខរបស់ក្រុមគ្រួសារ លោកនាយរដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងដើរផ្ទុយពីគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដែលកម្ពុជាបានប្រកាន់យករបៀបដឹកនាំតាមរយៈការបោះឆ្នោត។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តំណែងកំពូលនេះ ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ចាត់ចែងរួចជាស្រេចទៅហើយ ដើម្បីទុកឱ្យកូនប្រុសច្បងរបស់លោក គឺ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ស្នងបន្ត។បច្ចុប្បន្ន លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កំពុងកាន់តួនាទីជាអគ្គមេបញ្ជាការរង នៃកងយុទ្ធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោក ដែលមានឋានៈនាយឧត្តមសេនីយ៍ផ្កាយបួន។
ពីស្រុកក្រូចឆ្មា ខេត្តកំពង់ចាម កាលពីថ្ងៃទី ២៣ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ លោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសជំហរជាថ្មីទៀតថា លោកនឹងនៅក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនេះបន្តទៅមុខទៀត ដោយមិនកំណត់រយៈពេលឡើយ រហូតក្រុមប្រឆាំងនឹងលោកដែលលោក ហ៊ុន សែន ចាត់ទុកថាជាក្រុមជ្រុលនិយមត្រូវផុតជីវិតពីផែនដីនេះអស់សិន ទើបលោកឈប់ធ្វើជានាយរដ្ឋមន្រ្តី។
នៅក្នុងពិធីដាច់ឡែកមួយទៀត កាលពីខែ ធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ លោក ហ៊ុន សែន ក្រៅពីបានចាត់ចែងកូនប្រុសច្បងរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដើម្បីចាំស្នងតំណែងរបស់លោក អាចនៅក្រោយឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខនេះហើយ លោកក៏បានបង្រៀនចៅរបស់លោក ដែលលោកអះអាងថា បានសិក្សានៅបរទេស ឱ្យរៀន និងត្រៀមខ្លួនប្រកួតប្រជែងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តីបន្តម្នាក់ទៀតដែរ។
លោកបន្តថា«ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ ពេលនេះខ្ញុំជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ក្រោយឆ្នាំ២០២៣ខ្ញុំទៅជាឪនាយករដ្ឋមន្រ្តីដល់២០៤០ ខ្ញុំនឹងក្លាយជាជីតានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ថ្ងៃមុនអាចៅមួយរៀនមហាវិទ្យាល័យនៅបរទេស វាមកលេងស្រុក អង្គុយបាយជាមួយគ្នាខ្ញុំប្រាប់២០ឆ្នាំទៀតចៅឯងត្រូវប្រជែងយកតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តី »។
ការទុកតំណែងឱ្យកូនប្រុសក្តោបក្តាប់អំណាចបន្តនេះ ត្រូវបានយុវជនមួយចំនួនចាត់ទុកថា ជាការដឹកនាំបែបផ្តាច់ការ និងជាការបិទផ្លូវ របស់យុវជនបន្តវេន ដែលមាននិន្នាការប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាន ដែលពួកគេមិនអាចមានឱកាសដឹកនាំប្រទេសជាតិតាមទស្សនៈរបស់ខ្លួនបាន។
និស្សិតច្បាប់កំពុងសិក្សា នៅសាកលវិទ្យាល័យឯកជនមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ជិន ម៉ូឡុងវ័យ២០លើកឡើងថា ការកាន់អំណាចយូរ គឺប្រៀបដូចជាចាក់ថ្នាំញៀន ទៅឱ្យបុគ្គលម្នាក់ ដែលពួកគេនឹងមិនមានចិត្តចង់លាលែងពីតំណែងទេ។យុវជនរូបនេះ ចង់ឃើញកម្ពុជា មានអ្នកដឹកនាំបន្តវេនដែលមានសមត្ថភាពហើយកើតចេញពីការទុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋតាមរយៈការបោះឆ្នោត ជាជាងលើកបន្តុបតាមវង្សត្រកូល ដូចដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងចាត់ចែងសព្វថ្ងៃនេះ។
លោកបន្តថា៖ «ការកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តីជារឿងល្អ សម្រាប់ប្រទេសដែលប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យ។ ខ្ញុំគិតថា បើអាចប្រទេសកម្ពុជាយើងអាចធ្វើច្បាប់ ច្បាប់ហ្នឹងគឺកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តី ដើម្បីអាចទប់ស្កាត់ការដឹកនាំ [ផ្តាច់ការ] ហើយអាចផ្តល់ឱកាសដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការគ្រប់គ្រង [ប្រទេសបន្ត]»។
ជាមួយគ្នានេះ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីការអភិវឌ្ឍ និងសន្ដិភាព លោក យង់ គីមអេងយល់ឃើញថា បើកម្ពុជាមានច្បាប់កំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្ត្រីមែននោះ គឺជារបត់ថ្មីមួយដែលជាហេតុឱ្យនាំប្រជាធិបេតេយ្យនៅកម្ពុជាកាន់តែមានភាពជឿនលឿន។យ៉ាងនេះក្តី លោកថា ដើម្បីឱ្យច្បាប់នេះកើតមានឡើង គឺត្រូវការចាប់ផ្តើមចេញពីគោលនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់គណបក្សដែលចូលរួមប្រកួតប្រជែងយកសំឡេងឆ្នោតជាមុនសិន ដើម្បីទាក់ទាញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគាំទ្របក្សខ្លួន ទើបអាចឈានទៅដឹកនាំប្រទេសបាន។
លោកបន្តថា៖ «បើសិនជាមានការកំណត់ [អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តី] កើតមាន ក៏វាជាការប្រសើរមួយដែរ ដើម្បីឱ្យការប្រឹងប្រែង ក៏ដូចជាការប្រឹងអនុវត្តគោលនយោបាយ របស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៅក្នុងអាណត្តិរបស់គាត់ហ្នឹង គាត់មាន២ អាណត្តិ អ៊ីចឹងទៅ។គាត់ [នាយករដ្ឋមន្រ្តី] ប្រឹងប្រែងធ្វើម៉េចឱ្យវា ចប់ដើម្បីទុកស្នាដៃ [សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ]» ។
ផ្ទុយពីការយល់ឃើញនេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន្ត ឆ្លើយតបថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមិនមានភាពចាំបាច់ណាមួយ ចាត់ចែងច្បាប់កំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តីនោះទេ។ លោកយល់ឃើញថា អ្នកដែលចង់ឱ្យមានច្បាប់កំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តី គឺមានន័យថា ចង់ឱ្យប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវប្តូរ របបដឹកនាំរដ្ឋពីការគ្រប់គ្រងបែបរាជានិយម ទៅជាការគ្រប់គ្រងរដ្ឋតាមបែបសាធារណរដ្ឋទៅវិញទេ។ មួយវិញទៀតលោកថា បើមានគោលការកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តីមែននោះ គឺពិតជាបានរំលោភប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតតាមបែបសមាមាត្រ ដែលកម្ពុជាបានប្រកាន់យកជាយូរមកហើយ។
លោកបន្តថា៖ «យើង [ប្រទេសកម្ពុជា] ផ្ទុយអំពី ខុសអំពីគោលការណ៍ បោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធឯកត្តនាម ដូចរបបសាធារណរដ្ឋ ឬបោះឆ្នោតតាមប្រពន្ធជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីបណ្តាប្រទេសដែលអនុវត្តរបបសាធារណរដ្ឋនិយម។ យើងអនុវត្តរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ អនុវត្តនូវរបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស! អ៊ីចឹងវាខុសគ្នា ឱ្យយើងធ្វើដូចគេម៉េចកើត»។
ទោះជាបែបណា គណបក្សប្រជាធិបេតេយ្យមូលដ្ឋាន ដែលជាបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយ បានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយកំណត់អាណត្តិបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តី ក្នុងបក្សរស់ខ្លួន គឺកាត់តម្រឹមត្រឹម២ អាណត្តិ ដែលមានរយៈពេល១០ឆ្នាំ។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាធិបេតេយ្យមូលដ្ឋាន លោក សេក សុខា ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា មូលហេតុដែលបក្សខ្លួន ដាក់ចេញនូវគោលការណ៍កំណត់អាណត្តិមេដឹកនាំបែបនេះ គឺក្នុងគោលបំណង កាត់ឬសគល់នៃការញៀនអំណាច កាត់ផ្តាច់វប្បធម៌បក្សពួកនិយម និងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយជាដើម។លោកបន្តថា គោលការណ៍កំណត់រយៈពេល មេដឹកនាំប្រទេសបែបនេះ គឺមិនមែនមានន័យថា ត្រូវប្តូរ របបដឹកនាំនោះទេ ប៉ុន្តែលោកថា គឺជាការជំរុញឱ្យស្តង់ដារប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង។
លោកបន្តថា៖ «ជាគោលការណ៍គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានកំណត់អាណត្តិរួចហើយ នៅផ្ទៃក្នុងបក្ស ដើម្បីឱ្យការដឹកនាំប្រទេសជាតិយើងមានប្រជាធិបតេយ្យ។យើងកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តី គឺមានន័យថា ការដឹកនាំមានការផ្លាស់ប្តូរ។ឧទាហរណ៍ថា ដល់អាណត្តិ ចឹង! គេត្រូវដូរ នាយករដ្ឋមន្រ្តី ដើម្បីឱ្យអ្នកក្រោយមកគាត់មកកាន់កាប់បន្ត។ ផ្លាស់ប្តូរ របៀបដឹកនាំប្រទេស មិនមែនដូរ របបទេ គឺដូរគោលការណ៍ ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស»។
ការយល់ឃើញ របស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន ដែលគេគួរតែកំណត់អាណត្តិសម្រាប់នាយករដ្ឋមន្រ្តីនេះ ក៏ហាក់ស៊ីគ្នាទៅនឹងការទាមទាររបស់លោក សម រង្ស៊ី ដែរ។នៅថ្ងៃទី ៨ តុលា ឆ្នាំ២០២១ លោក សម រង្ស៊ី ដែលកំពុងរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួន បានជំរុញឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន គួរហ៊ានបើកទ្វារធ្វើច្បាប់កំណត់អាណត្តិ សម្រាប់មុខតំណែងកំពូលនេះ។
ដូចគ្នានឹងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានដែរ សហស្ថាបនិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយរូបនេះ ចាត់ទុកថា ច្បាប់កំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តីនេះ វាពិតជាមានភាពចំបាច់។ច្បាប់នេះ វានឹងជួយឱ្យឱ្យបុគ្គលលែងក្រាញ់អំណាចអស់មួយជីវិត ហើយច្បាប់នេះបើកផ្លូវសម្រាប់ការកាន់អំណាចបានត្រឹម ២អាណត្តិ ដែលមានរយៈពេល ១០ឆ្នាំ។
ផ្ទុយពីការទាមទាររបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះ លោក ហ៊ុន សែន បែរជាអះអាងថា ប្រសិនបើលោកត្រូវចុះចេញពីមុខតំណែង នៅពេលណាមួយ មិនមែនជាច្បាប់សម្រាប់កំណត់អាណត្តិក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំប្រទេសនេះទេ។
ថ្លែងនៅក្នុងពិធីសម្ពោធដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការអគាររដ្ឋបាល និងសាលប្រជុំទីស្តីការក្រសួងការពារជាតិ កាលពីថ្ងៃទី ២៩ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី លើកឡើងថា ច្បាប់ដែលលោកតម្រូវឱ្យសេនាធិការរបស់តាក់តែងឡើង នោះគឺជាច្បាប់សម្រាប់កំណត់អាយុរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីទៅវិញទេ។ក្នុងន័យនេះ បើតាមលោក ហ៊ុន សែន ច្បាប់ថ្មីដែលលោកគ្រោងនឹងព្រាងឡើង ក្រោយពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន ចុះចេញពីតំណែងនេះ គឺត្រូវមានអាយុត្រឹម៧០ឆ្នាំ។
លោកបន្តថា«ពេលដែលខ្ញុំចាកចេញពីនាយករដ្ឋមន្រ្តី ខ្ញុំនឹងសម្រេចបំណងអ្នកដែលស្នើសុំឲ្យរៀបចំច្បាប់កំណត់អាយុចូលនិវត្តន៍របស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ខ្ញុំនឹងធ្វើជូន »។ បើទោះបែបណា គេនៅមិនទាន់ដឹងថាតើអ្វីដែលលោកនាយរដ្ឋមន្រ្តី បានប្រកាសជំហរនេះ អាចនឹងកើតឡើងពិតកម្រិតណានៅឡើយនោះទេ។លោកនាយរដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់អះអាងថាការដែលលោកសម្រេចចិត្តបែបនេះ នោះក៏ព្រោះតែចង់ផ្ញើសារឱ្យគូប្រជែងនយោបាយរបស់លោក ដែលទំនងលោកចង់សំដៅទៅដល់លោក សម រង្ស៊ី ដែលតែងទាមទារចង់ឱ្យមានច្បាប់កំណត់អាណត្តិសម្រាប់នាយរដ្ឋមន្រ្តីប៉ុណ្ណោះ៕
