អង្គការតម្លាភាពអន្ដរជាតិបានចេញផ្សាយពី សន្ទស្សន៍នៃការយល់ឃើញពីអំពើពុករលួយប្រចាំឆ្នាំ២០២៣ ដោយបង្ហាញថាកម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុ២២ លើពិន្ទុអតិបរមា១០០ ដោយប្រើមាត្រដ្ឋានពីពិន្ទុ ០ (ពុករលួយខ្លាំង) ១០០(ស្អាតស្អំខ្លាំង)ថយចុះ២ពិន្ទុធៀបនឹងឆ្នាំ២០២២។ ខណៈពេលដែលកម្ពុជាស្ថិតនៅបាតតារាងក្នុងតំបន់អាស៊ាន ប្រសើរជាងតែមីយ៉ាន់ម៉ាមួយតែប៉ុណ្ណោះ។ អត្រាដ៏ខ្ពស់នៃអំពើពុករលួយនៅកម្ពុជានេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងលើការអភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។
ខាងក្រោមនេះជាកិច្ចសម្ភាសន៍រវាងលោក អឹប ខេណែត សិក្ខាកាមសារព័ត៌មាន Newsroom Cambodia និងលោក អ៊ឹម នរិន្ទ នាយកកម្មវិធីអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា៖
Q: ជម្រាបសួរលោក អ៊ឹម នរិន្ទ!
A: បាទជម្រាបសួរ!
Q: ជាដំបូងខ្ញុំចង់សួរលោកនរិន្ទថា តើអ្វីជាអំពើពុករលួយ?
A: តាមពិតការឱ្យនិយមន័យអំពើពុករលួយវាមានការឲ្យនិយមន័យខ្លះទៅរាងចង្អៀត ខ្លះទៀតរាងទូលាយចឹងណាស់ ក៏ប៉ុន្តែសំខាន់និយមន័យដែលគេប្រើជាទូទៅជាពិសេសដែលអង្គការតម្លាភាពគេប្រើជាទូទៅនឹងគឺថាការប្រើប្រាស់តួនាទីអំណាច ដែលផ្ដល់ឱ្យដើម្បីផលប្រយោជន៍ឯកជនមានថាការប្រើប្រាស់តួនាទីអំណាចដែលគេផ្ដល់ចំពោះហើយបំពេញផលប្រយោជន៍ឯកជននឹងជានិយមន័យទូទៅប្អូន។
Q: នៅកម្ពុជា តើអំពើពុករលួយមានទម្រង់ ឬរូបភាពបែបណា?
A: តាមពិតទៅទម្រង់ ឬរូបភាពនៃអំពើពុករលួយវាអត់សូវខុសគ្នាប៉ុន្មានទេ ពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយ គ្រាន់ថាពីប្រទេសអ្នកមានទៅប្រទេសអ្នកក្រអាចមានរូបភាពខុសគ្នាដែរ។ បើនៅប្រទេសក្រីក្រអំពើពុករលួយអាចមានរូបភាពច្បាស់ៗច្រើន ការកិបកេងថវិការរដ្ឋ កិបកេងថវិការជាតិ ការសូកប៉ាន់ ការស៊ីសំណូក ការបង្វែរធនធានរបស់រដ្ឋមកជាធនធានឯកជនតាមរូបភាពផ្សេងៗ មានការលួចបន្លំអីនឹង អាហ្នឹងវាជារូបភាពដែលការលាងលុយកខ្វក់អីហ្នឹងជារូបភាពដែលច្រើនកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ ហើយយើងច្រើនតែមើលឃើញ។
ហើយដល់ប្រទេសអ្នកមានអ៊ីចឹងទៅរូបភាពនៃអំពើពុករលួយហ្នឹងអាចមានក្នុងរូបភាពគេហៅការវិវត្ដមួយកម្រិតទៀតតាមរយៈការប្រើបច្ចេកវិទ្យាដូចជា ការគេហៅថាការគេចវេះ ការលាងលុយតាមរូបភាពដូចជាការស៊ុំគ្រលុំ ការបង្វែរទ្រព្យទៅទុកកន្លែងសុវត្ថិភាពអីផ្សេងៗ។ ហ្នឹងជារូបភាពនៃការប្រព្រឹត្ដអំពើពុករលួយដែរ គ្រាន់តែក្នុងប្រភេទនៃទម្រង់នៃការប្រព្រឹត្ដហ្នឹងអាចថាស្មុគស្មាញអាចមានការផ្សារភ្ជាប់ច្រើនតាមបច្ចេកវិទ្យាច្រើន។
ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ ឬប្រទេសក្រីក្រអំពើពុករលួយក៏អាចមានទម្រង់បែបនេះដែរ ប៉ុន្តែភាគច្រើនកើតមានជាក់ស្ដែងដូចជាតាមរយៈកិបកេងលុយ ឬក៏សូកប៉ាន់ ស៊ីសំណូកអីចឹងណាស់ ចឹងឃើញជាក់ស្ដែងតែម្ដង។
Q: តើលោកមើលឃើញពីអំពើពុករលួយនៅប្រទេសកម្ពុជាមានស្ថានភាពបែបណាដែរ?
A: ទាក់ទងការសិក្សាស្រាវជ្រាវ យើងយោងទៅតាមការវាយតម្លៃអំពើពុករលួយនេះ វានៅស្ថានភាពមួយដែរមិនទាន់ប្រសើនៅឡើយទេ។ បើយើងយកតាមគេហៅស៊ីភីអាយ (CPI) សន្ទស្សន៍នៃការយល់ឃើញពីអំពើពុករលួយ កម្រិតនៃអំពើពុករលួយនៅក្នុងស្ថាប័នសាធារណៈយើងទទួលបានពិន្ទុទាប២២ លើ១០០ បើ១០០ បានន័យថាស្អាតស្អំ ហើយយើងបានតែ២២ទេ បើយើងធ្វើការប្រៀបធៀបប្រទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ានទៀតសោតនឹង យើងប្រសើរជាងតែមីយ៉ានម៉ាទេ។
យើងមើលប្រទេសទាំងមូលនឹងឃើញថាប្រសើរជាងតែមីយ៉ានម៉ា កូរ៉េខាងជើង និងអាហ្គានីស្ថានទេ ចឹងមានន័យថាជារួមអំពើពុករលួយនៅក្នុងប្រទេសយើងមិនទាន់មានភាពប្រសើរឡើងច្រើននៅឡើយទេ។ ក្នុងន័យនឹងយើងអាចនិយាយបានថាមានលក្ខណៈខ្លះដែលយើងអាចឃើញច្បាស់ថា ក្នុងន័យនឹងនិយាយជារួមថាស្ថានភាពវាធ្ងន់ធ្ងរអំពើពុករលួយទ្រង់ទ្រាយធំគេហៅថា (Great Corruption) ប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពល ការប្រើប្រាស់អំណាចដើម្បីបង្វែរធនធានរដ្ឋទៅផលប្រយោជន៍ឯកជន។
ទោះបីយ៉ាងណាយើងក៏ឃើញមានសញ្ញាវិជ្ជមានមួយចំនួនទាក់ទងនឹងអំពើពុករលួយ ជាពិសេសអំពើពុករលួយខ្នាតតូចទាក់ទងនឹងការផ្ដល់សេវានៅមូលដ្ឋានដល់ប្រជាជនក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយនេះ។ ការផ្ដល់សេវាហ្នឹងអាចថារំកិលជិតប្រជាពលរដ្ឋឃើញថាការបើកចំហព័ត៌មានអំពីសេវាមានច្រើនជាងមុន។ ប្រជាពលរដ្ឋគាត់ឃើញមានសេវាគេយកលុយ ឬអត់ បើគេយកគេយកប៉ុន្មាន ហើយគេត្រូវការឯកសារអ្វីខ្លះ ហើយត្រូវចំណាយពេលប៉ុន្មានទទួលបានសេវានឹងគឺគេមានបិទបង្ហាញនៅកន្លែង។ ក្នុងន័យហ្នឹងមិនមែនមានន័យថាគ្មានអំពើពុករលួយទេ យើងយល់ថានៅក្នុងបរិបទប្រទេសយើងមានបញ្ហាច្រើនពេលខ្លះគាត់មិនទារទេ តែគិតគួរទឹកតែអញ្ចឹងទៅសម្រាប់ញ៉ាំបាយញ៉ាំអីអញ្ចឹងទៅ។ អញ្ចឹងទើបមានវប្បធម៌បែបហ្នឹងអញ្ចឹងទៅ គ្រាន់តែជារួមទៅការផ្ដល់សេវានៅមូលដ្ឋានហ្នឹងយើងឃើញមានភាពប្រសើរឡើងគួរឱ្យគាត់សម្គាល់។
Q: មូលហេតុអ្វីដែលបណ្តាលឲ្យកើតមានអំពើពុករលួយ ជាពិសេសក្នុងបរិបទកម្ពុជា?
A: តាមពិតទៅដូចជាយើងជាទូទៅមិនខុសអីពីរឿងផ្សេងៗទៀតទេ រឿងដែលសំខាន់ដែលយើងត្រូវគិតគួរយើងត្រឡប់មកមើលរឿងដើមវិញ។ រឿងសំខាន់ជាងគេគឺទាក់ទងនឹងការអនុវត្តច្បាប់យើងដឹងថាប្រទេសកម្ពុជាក្របខណ្ឌច្បាប់ ក្របខណ្ឌស្ថាប័ន ក្របខណ្ឌច្បាប់ក៏មានសម្បូរបែបវាមានច្បាប់ វាមានគោលនយោបាយ យើងមានយុទ្ធសាស្រ្ត មានស្ថាប័នទទួលខុសត្រូវ ប៉ុន្តែមានប៉ុន្តែការអនុវត្តយើងអត់ទាន់អាចអនុវត្តឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនៅឡើយទេ។
កន្លងមកនេះ ក្នុងករណីអំពើពុករលួយពិសេសអំពើពុករលួយធំៗដែលអនុវត្តដោយបុគ្គលមានឥទ្ធិពលមាន អំណាចជាដើម។ ហើយទីពីរ ស្ថានភាពប្រទេសយើងក៏មិនសូវផ្ដល់អំណោយផលទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរាយការណ៍ពីអំពើពុករលុយដែរ។ យើងអត់មានច្បាប់ការពារអ្នករាយការណ៍ក្នុងការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយយើងអត់មានច្បាប់ការពារអ្នករាយការណ៍ហើយធានាថាពេលគាត់រាយការណ៍ហើយមានសុវត្ថិភាព រាយការណ៍ហើយគេយកចិត្តទុកដាក់ រាយការណ៍ ហើយការពារគាត់កុំឱ្យគាត់មានការព្រួយបារម្ភលើកទឹកចិត្តចឹងយើងមានការខ្វះចន្លោះច្រើន។
ការទទួលបានព័ត៌មានផ្សេងៗហ្នឹងក៏ជាមធ្យោបាយអំពើពុករលួយមានភាពមិនប្រក្រតីតាមរយៈការទទួលព័ត៌មានហ្នឹង ហើយសំខាន់ការទទួលបានព័ត៌មានហ្នឹងខ្វះខាតច្រើនចំណុចខ្លះទៀតក៏មានភាពខ្វះឱ្យខាតដែរ។ ទាក់ទងនឹងការអប់រំប្រជាពលរដ្ឋឱ្យយល់អីហ្នឹងក៏ជាបញ្ហាមួយចម្បងដែរ ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះគាត់នៅយល់ដល់។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះគាត់នៅយល់ឃើញថាគេមានបានអញ្ចឹងទៅលែង Question (លែងសួរ)អាទ្រព្យដែលបានមកហ្នឹងទ្រព្យសុចរិត ឬទុច្ចរិតអញ្ចឹងបុគ្គលដែលបានទ្រព្យដោយទុច្ចរិត ដោយការកិបកេងថវិការដ្ឋហ្នឹងគាត់បែរជាសាទរវាដល់ចំណុចមួយដែលថាប្រជាពលរដ្ឋការយល់របស់គាត់ហ្នឹងថាអាចនៅមានកម្រិតដែរ។
ការបណ្ដុះបណ្ដាលការអប់រំក៏ជាចំណែកដ៏សំខាន់ ហើយការធ្វើការជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធអីហ្នឹងក៏ត្រូវការចាំបាច់ដែរ។ មិនមែនចាំតែរដ្ឋាភិបាលទេក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយត្រូវការប្រជាពលរដ្ឋអង្គការសង្គមស៊ីវិល ស្ថាប័នឯកជន យើងត្រូវការសហការជាមួយប្រទេសជាដៃគូទៀត ឧបមាថាទាក់ទងនឹងការលាងលុយលាងអីទៀតដែលឆ្លងប្រទេស។ ដូច្នេះត្រូវការសហការគ្នាវាជាវិធានការចាំបាច់ក្នុងការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ។
Q: តើអំពើពុករលួយធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដល់សង្គមជាតិ ជាពិសេសការអភិវឌ្ឍ?
A: អាចនិយាយសាមញ្ញ អំពើពុករលួយវាគឺជាជំងឺមហារីកនៅក្នុងសង្គម អញ្ចឹងវាប៉ះពាល់ច្រើន ទីមួយប៉ះពាល់ យើងត្រូវដឹងថាការកិបកេងធនធានរបស់រដ្ឋទៅឯកជនអាហ្នឹងយើងដឹងថាជារបស់យើងទាំងអស់គ្នា។ កិបកេងយើងដឹងថាយើងជាប្រជាពលរដ្ឋនឹងបាត់ចំណែកដែលជារបស់យើងគួរតែយកមកអភិវឌ្ឍប្រទេសយើងទាំងអស់គ្នា មកអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ សេវាសាធារណៈផ្សេងៗ។
ការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការផ្ដល់សេវាប្រព័ន្ធផ្លូវសាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ គុណភាពនៃការផ្ដល់សេវា គុណភាពនៃអ្នកផ្ដល់សេវា មន្ត្រីផ្ដល់សេវាទាំងគ្រូពេទ្យ គ្រូបង្រៀនអីហ្នឹង។ ចឹងប្រសិនបើមានអំពើពុករលួយទាំងអស់ហ្នឹងវាកើតឡើងលុយដែលគាំទ្រវិស័យអប់រំ សុខាភិបាលហ្នឹងអាច បាត់ទៅកន្លែងណាមួយ លុយមកគាំទ្រសេវានឹង។ ឧទាហរណ៍ប្រសិនបើការរើសបុគ្គលិកមន្ត្រីសុខាភិបាលហ្នឹងដោយគ្មានសមត្ថភាព ហើយយកមកបម្រើការសេវាជូនប្រជាពលរដ្ឋអញ្ចឹងអាចប៉ះពាល់ដល់ការផ្ដល់សេវាហ្នឹង។
Q: តើលោកគិតថា អ្នកពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាលគួរធ្វើបែបណាដើម្បីទប់ស្កាត់ និងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា?
A: ទាក់ទងនឹងការអនុវត្តច្បាប់យើងដឹងថាប្រទេសកម្ពុជាក្របខណ្ឌច្បាប់ ក្របខណ្ឌស្ថាប័ន ក្របខណ្ឌច្បាប់ក៏មានសម្បូរបែបវាមានច្បាប់ វាមានគោលនយោបាយ យើងមានយុត្តិសាស្ដ្រ មានស្ថាប័នទទួលខុសត្រូវ។ អប់រំប្រជាពលរដ្ឋឱ្យយល់ពីផលប៉ះពាល់នៃអំពើពុករលួយឱ្យពួកគាត់ចូលរួមរាយការណ៍ពីអំពើពុករលួយ យើងត្រូវបង្កើតមានច្បាប់ការពារអ្នករាយការណ៍ក្នុងការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយអីហ្នឹងក៏ជាបញ្ហាមួយចម្បងដែរ។ អង្គការស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយផ្សព្វផ្សាយអប់រំពីផលប៉ះពាល់នៃអំពើពុករលួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ វិស័យឯកជនក៏សំខាន់ដែរត្រូវកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយដូចជា ការឱ្យប្រាក់ទៅមន្ត្រីដើម្បីអត្ថប្រយោជន៍ការដោះដូរការបាននៅកិច្ចសន្យាការពារពីរដ្ឋ ទទួលបានគម្រោងផ្សេងៗពីរដ្ឋឱ្យមកស្ថាប័នរបស់ខ្លួន។ ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និងរដ្ឋាភិបាលត្រូវសហការគ្នាយ៉ាងជិតស្និត ដើម្បីចូលរួមទប់ស្កាត់។
Q: អរគុណលោកនរិន្ទសម្រាប់ការផ្តល់សម្ភាសន៍!
A: បាទ! អរគុណ៕
