ហូលពិតាន ជាផ្ទាំងក្រណាត់សម្រាប់បាំងនៅក្រោមដំបូល ឬជាឆាកសម្រាប់ពិធីបុណ្យសាសនាផ្សេងៗ។ ហូលពិតាន មានរំលេចពីសាច់រឿង និងរូបភាពផ្សេងៗក្នុងជំនឿសាសនា ដូចជារឿងពុទ្ធប្រវតិ្ត រឿងទសជាតក ព្រះពុទ្ធប្រាំអង្គ ទេវកថា សំណង់សាសនា គ្រឿងបូជា រូបមនុស្ស សត្វ ទង់ ដើមឈើ ទូក និងសំពៅជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ហូលពិតាន ដែលជាស្នាដៃដ៏កម្រ និងមានតម្លៃ កំពុងរងផលប៉ះពាល់ និងអាចបាត់បង់។
ការទទួលរងផលប៉ះពាល់ដែលអាចឈានដល់ការបាត់បង់នេះ គឺដោយសារភាពខ្សត់ខ្សោយនៃសិប្បករតម្បាញ និងការថមថយការប្រើប្រាស់គួរឲ្យកត់សម្គាល់ ជាពិសេសតាមវត្តអារាមដែលជាកន្លែងគោលនៃការប្រើប្រាស់ហូលពិតាននាសម័យដើម។ ដើម្បីបន្តរក្សាវត្តមាននៃហូលពិតានខ្មែរ សិប្បករតម្បាញបានច្នៃប្រឌិតសាច់រឿងលើហូលពិតាន ទៅជារឿងរ៉ាវផ្សេងៗស្របទៅតាមតម្រូវការប្រើប្រាស់នាសម័យទំនើប។ ចំណែកឯយុវជនកម្ពុជា បង្ហាញការតាំងចិត្តរក្សាហូលពិតានខ្មែរ។
អ្នកស្រី គង់ គន្ធារី អនុប្រធានការិយាល័យអភិរក្សទទួលបន្ទុកផ្នែករោងជាងជួសជុលវាយនភណ្ឌនៃនាយកដ្ឋានសារមន្ទីរ បានពន្យល់ Newsroom Cambodia នាថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ ថា កាលពីសម័យដើមគេនិយមយក [ហូលពិតាន] មកប្រើក្នុងពិធីសាសនាសំខាន់ៗ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកស្រីថា បច្ចុប្បន្ននេះហូលពិតាន ដែលមានរឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងហេតុការណ៍សំខាន់ៗក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា មិនមានភាពនិយមក្នុងការប្រើតាំងលម្អក្នុងលំនៅដ្ឋាននោះទេ លើកលែងតែគោលបំណងគោរពបូជាតែប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ពីដើមហូលពិដានរបស់យើងហ្នឹង គឺយកទៅប្រើប្រាស់តែនៅក្នុងសាសនា នៅតាមវត្តអារាម និងតាមពិធីបុណ្យផ្សេងនានា។ […] ប៉ុន្តែទោះបីដើម្បីមានការវិវឌ្ឍក៏ដោយ ហូលពិតាន ដែលទាក់ទង ដូចជារូបព្រះពុទ្ធរូបអី យើងក៏អត់អាចយកទៅដាក់តាំងនៅតាមផ្ទះដូចយើង[តាំងលម្អ] ដូច្នេះបានទេ»។
លោកស្រីបន្តទៀតថា៖ «ប៉ុន្តែប្រសិនបើជាយើងអ្នកស្រឡាញ់ [ព្រះពុទ្ធសាសនា] ពុទ្ធបរិស័ទគាត់ស្រលាញ់ ថ្វីដ្បិតតែទាក់ទងនឹងសាសនាមែន។ គាត់អាចយកទុក[…] គោរពបូជានៅក្នុងផ្ទះ។ ធម្មតានៅក្នុងផ្ទះក៏យើងមានការគោរពបូជារបស់យើងដែរ ប៉ុន្តែគេកម្រយកទៅណាស់»។
ដោយសារតម្រូវការហូលពិដានបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង សិប្បករតម្បាញហូលពិតានបានច្នៃប្រឌិតរឿងរ៉ាវលើហូលពិតាន ទៅជារឿងរ៉ាវផ្សេងៗស្របទៅតាមការប្រើប្រាស់នាសម័យទំនើប។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់ អ្នកស្រី គង់ គន្ធារី។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ចឹងទៅអ្នកតម្បាញគាត់ចាប់ផ្តើមមានការច្នៃប្រឌិតថ្មី គាត់ត្បាញជាហូលពិតានសាច់រឿង ដូចជាកូរសមុទ្រទឹកដោះ រឿងនាងទេពមច្ឆាអីជាដើម។ ចឹងយើងអាចយកទៅតាំងនៅតាមផ្ទះ យើងអាចយកទៅតាំងនៅតាមសណ្ឋាគារ តាម Restaurant [ភោជនីយដ្ឋាន] តាម Hotel [សណ្ឋាគារ] តាមអីបាន»។
អ្នកស្រី គង់ គន្ធារី បន្ថែមថា ថ្វីត្បិតតែហូលពិតានជាការរៀបរាប់សាច់រឿងអំពីព្រះពុទ្ធសាសនាយ៉ាងណាក្តី ក៏ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់ហូលពិតាននៅតាមវត្តអារាមនាពេលបច្ចុប្បន្នមានតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលស្ទើនឹងបាត់បង់។ អ្នកស្រីឲ្យដឹងទៀតថា ការបាត់បង់ការប្រើប្រាស់ហូលពិតាននៅតាមវត្តអារាមនេះ មួយផ្នែកក៏ដោយសារពុទ្ធបរិស័ទឈប់ត្បាញហូលពិតានមកប្រគេនជូនវត្តអារាមដូចកាលពីអតីតកាល។
អ្នកស្រីបន្ថែមយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ខ្ញុំឧទាហរណ៍មួយថ្មីៗ នៅវត្តអង្គអណ្តែត កាលពីឆ្នាំ២០២០ ឬ២០២១អី គឺគាត់នៅប្រើ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ២០២២-២០២៣នេះ គឺគាត់លែងប្រើទៀតហើយ។ […] ពីដើមមានពុទ្ធបរិស័ទគាត់ត្បាញហូលយកមកប្រគេនវត្ត ដើម្បីវត្តដាក់ប្រើប្រាស់។ អីលូវហ្នឹងអត់មាននរណាយកមកប្រគេនវត្តដើម្បីយកមកប្រើប្រាស់ទៀតទេ។ ចឹងទៅហូលដែលនៅសេសសល់វារហែក វាស្លក […] សំខាន់គឺរហែក។ ចឹងទៅមិនតាំងបានទៀត គាត់ក៏ដោះទៅរក្សាទុក»។
លោកស្រីបន្តទៀតថា៖ «ពីដើមនៅតាមវត្តអារាម យើងឃើញមានការដាក់ហូលពិតាននៅវិហារ ឬនៅតាមសាលាឆាន់ នៅតាមព្រះ នៅលើរូបព្រះ យើងឃើញមាន។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ ដោយថាមានប្រឈម នៅមានវត្តតិចបំផុត ដែលនៅប្រើ ហើយកំពុងតែបាត់បង់ខ្លះទៅដែរ»។
បើតាមអ្នកស្រី គង់ គន្ធារី កង្វះការប្រើប្រាស់ហូលពិតានតាមវត្តអារាម និងពិធីសាសនាសំខាន់ៗពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ជាហេតុនាំឲ្យយុវជនជំនាន់ក្រោយលែងបានដឹង និងស្គាល់ពីហូលពិតាន។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ដរាបណានៅតាមវត្តអារាមនៅតែប្រើ នៅតាមពិធីបុណ្យទាននៅតែប្រើ គឺក្មេងៗគាត់បានយល់ ក៏ដឹងថា គាត់កើតមកគាត់ឃើញនៅវត្តគាត់មានហូលពិតាន ចឹងហូលពិតានគេប្រើនៅពេលអី នៅក្នុងវិហារ […] នៅពីលើព្រះចឹងទៅ នៅក្នុងសាលាឆាន់អី គឺគាត់ដឹង»។
ដើម្បីលើកស្ទួយការយល់ដឹង និងបង្ហាញពីបញ្ហាប្រឈមរបស់ហូលពិតានទៅដល់សាធារណជន និងក្រុមយុវជន ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងសារមន្ទីរជាតិ បានរៀបចំពិព័រណ៍មិនអចិន្ត្រៃយ៍ពីហូលពិតានរយៈពេល៤ខែ។ ពិព័រណ៍លើកទី៤នេះមានគោលបំណងដើម្បីចែករំលែកព័ត៌មានបន្ថែមពីសមុច្ច័យតម្បាញហូលពិតានរបស់សារមន្ទីរ ការព្រួយបារម្ភរបស់សិប្បករតម្បាញចំពោះហានិភ័យនៃការបាត់បង់ហូលពិតាន និងបរិបទនៃការផ្លាស់ប្តូរ និងចរន្តនៃការផលិតហូលពិតានក្នុងសង្គមខ្មែរទំនើប។
អ្នកចូលរួមពិព័រណ៍ហូលពិតានដែល Newsroom Cambodia បានជួបសម្ភាស បានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍ផ្សេងៗគ្នាអំពីចំណេះដឹងថ្មីៗដែលពួកគេទទួលបានជុំវិញសាច់រឿង និងអត្ថន័យនៃហូលពិតាននេះ។
លោក ឡុង រតនៈរាឌី ជានិស្សិតមកពីសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ដែលបានចូលរួមទស្សនាពិព័រណ៍ហូលពិតាន ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ទោះបីជារូបលោកបានដឹងខ្លះៗអំពីហូលពិតានក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែការមកទស្សនាផ្ទាល់នេះ ធ្វើឲ្យលោកបានស្វែងយល់ពីការប្រើប្រាស់ និងដំណើរការផលិតហូលពីតាន ព្រមទាំងបញ្ហាប្រឈមនៃហូលពិតាន។
លោកបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍ថា៖ «មែនទែនទៅហូលពិតានហ្នឹង ខ្ញុំបានដឹងព័ត៌មានខ្លះៗពីមុនមកដែរ ហើយបន្ទាប់ពីបានចូលទស្សនាទៅ ខ្ញុំយល់ដឹងពីវាកាន់តែច្បាស់ថាហូលពីតានហ្នឹង ការប្រើប្រាស់ក្នុងគោលបំណងអី ហើយត្រូវធ្វើឡើងពីអី។ មួយទៀតទាក់ទងនឹងបញ្ហាប្រឈម ដែលយើងនឹងត្រូវជួបប្រទះនៅពេលបច្ចុប្បន្នហ្នឹង»។
ស្រដៀងគ្នានេះ កញ្ញា សួង ភ័ក្រនាត និស្សិតមកពីសាកលវិទ្យាល័យអាស៊ីអ៊ឺរ៉ុបយល់ថា ស្នាដៃបុព្វបុរសខ្មែរមានភាពប៉ិនប្រសប់ ត្បាញហូលពិតានដែលរៀបរាប់រឿងរ៉ាវបែបសាសនា និងព្រេងនិទានផ្សេងៗ។
កញ្ញារៀបរាប់ក្រោយចូលរួមពិព័រណ៍យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «[ហូលពិតាន] ស្អាតហើយ ប្លែកភ្នែក មិនដែលបានឃើញ។ ខ្មែរយើងគាត់ប៉ិនប្រសប់ ប៉ិនធ្វើចឹង»។
ស្រដៀងគ្នាដែរ កញ្ញា មាន លីសា ជានិស្សិតមកសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចបានផ្តោតចំណាប់អារម្មណ៍លើរចនាបទប្លែករបស់ហូលពិតាន ដែលកញ្ញាថា យុវជនជំនាន់ក្រោយ អាចស្វែងយល់ពីអត្ថន័យនៃហូលពិតាននេះបាន។
កញ្ញាពន្យល់ថា៖ «ចំពោះខ្ញុំវិញ បន្ទាប់ពីបានចូលមើលគឺខ្ញុំមើលឃើញថា រចនាបទនៅក្នុងហូលនីមួយៗ វាប្លែហមែនទែន[…]។ នៅនាមជាយុវជនក្នុងយុគសម័យថ្មីនេះ ស្ទើរតែមិនដឹងអត្ថន័យនៃហូលទាំងអស់ហ្នឹង […] ទោះបីជាពេលនេះយើងអត់ដឹងច្បាស់ ប៉ុន្តែយើងអាចទៅរៀនសូត្របន្ថែម។ បន្ទាប់ពីយើងបានចូលនៅហ្នឹង ចូលមើលនៅហ្នឹង ហើយយើង វាផ្តល់ឪ្យយើង រំឮកដឹងពីអត្តសញ្ញាណរបស់យើងក្នុងនាមជាខ្មែរ»។
ចំណែកឯ កញ្ញា ហេង គីមសួរ អតីតនិស្សិតនៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ដូចគ្នាដែរនោះ មានមោទនភាពពីការច្នៃប្រឌិតហូលពិតានពីដូនតាខ្មែរ។
កញ្ញារៀបរាប់ថា៖ «យើងមានអរិយធម៌ពិតប្រាកដ ដែលបានបន្សល់ទុកពីដូនតាយើងមក ដែលអត់មាន Copy [ចម្លង] ឬប្រឌិតពីនរណាមកទេ។ […] ជាក់ស្តែងគឺគោមនីមួយៗមានភាពរស់រវើក ហើយបង្ហាញឲ្យយើងឃើញពីវប្បធម៌អរិយធម៌នៅក្នុងគោមហ្នឹង ពីព្រោះខ្ញុំបានឃើញមានគោមរូបក្ងោក មានគោម មានរូបអីផ្សេងៗទៀតដែលតំណាងតាមសាច់រឿងព្រេងនិទានមកដែរ»។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ យុវជនខ្មែរជំនាន់ក្រោយក៏មានការតាំងចិត្តរក្សាហូលពិតានខ្មែរ ទោះបីជាមានការវិវឌ្ឍនៃសង្គមកម្ពុជាបែបណាក៏ដោយ។ ពួកគេលើកឡើងថា ការជួយផ្សព្វផ្សាយ គឺជាកត្តាដ៏សំខាន់មួយដើម្បីអភិរក្សហូលពិដាន និងធ្វើឲ្យបរទេសស្គាល់ស្នាដៃកម្ពុជា។
លោក ឡុង រតនៈរាឌី លើកឡើងថា ការជួយផ្សព្វផ្សាយពីហូលពិតានទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅប្រទេស អាចឲ្យពិភពលោកស្គាល់ពីហូលពិតានកម្ពុជា។
លោកពន្យល់ថា៖ «មិនមានអីច្រើនក្រៅពីជួយផ្សព្វផ្សាយពីវា[ហូលពិតាន] អឺសិក្សាឪ្យស៊ីជម្រៅទៅលើហូលពិតានហ្នឹង[…] បង្កើនការប្រើប្រាស់នៅក្នុងស្រុក ឬក៏អាចនាំការតាំងពិព័រហូលពីតានហ្នឹង ទៅកាន់ក្រៅប្រទេស ដើម្បីឲ្យអ្នកដទៃ ឬក៏ជនបរទេសស្គាល់ពីហូលពិតានយើងកាន់តែច្បាស់ ជាពិសេសក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ ថាយើងត្រូវធ្វើរបៀបម៉េចដើម្បីឲ្យពួកគាត់ស្គាល់ហូលពិតាន និងយល់ច្បាស់ពីអត្ថន័យរបស់វា [ហូលពិតាន]»។
ចំណែកឯកញ្ញា ហេង គីមសួរ ក៏យល់ដែរថា ការផ្សព្វផ្សាយពីហូលពិតាន គឺជារឿងសំខាន់ក្នុងការរក្សាហូលពិតាន។
កញ្ញាថ្លែងថា៖ «បើសម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំគិតថា ដើម្បីជួយថែរក្សា យើងគួរតែបង្ហាញពីវប្បធម៌យើងទៅកាន់ប្រទេសជុំវិញខ្លួន មិនមែនតែនៅក្នុងប្រទេសយើងទេ។ ចឹងនៅពេលដែលយើងចូលកម្មវីធី ឬក៏ Event [ព្រឹត្តិការណ៍] ផ្សេងៗ យើងអាចបង្ហាញវាទៅកាន់ពិភពលោក ក៏អាចបង្ហាញវាទៅកាន់ Social Media [ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម]»។
រីឯកញ្ញា កញ្ញា មាន លីសា យល់ថា ទោះបីជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ យុវជនខ្មែររងឥទ្ធិពលពីបរទេសច្រើន តែក៏មិនត្រូវបំភ្លេចអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរដែរ។
កញ្ញារៀបរាប់ថា៖ «ខ្ញុំគិតថាយុវជនសម័យឥលូវ មិនខ្ញុំរាងថា ដោយសារតែមាន […] ឥទ្ធិពលបរទេសមកច្រើន ចឹងការតែងខ្លួន ឬក៏អីហ្នឹង វាធ្វើឱ្យជះឥទ្ធិពលមកកាន់វប្បធម៌របស់យើងដែរចឹង។ […] យើងអាចស្លៀកពាក់ ឬក៏ពាក់ពេលមានកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ឬក៏បុណ្យសាសនារបស់យើង ឬក៏កម្មវិធីទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់យើង»។
កញ្ញាបន្ថែមថា៖ «ពេលខ្ញុំចូលមក វាបង្កើនឱ្យខ្ញុំមានក្តីស្រឡាញ់ជាងមុនថា យើងមានតែយើងជាខ្មែរដែលអាចរក្សាទំនៀមទម្លាប់ទាំងអស់ហ្នឹងបាន ហើយព្យាយាមឱ្យតម្លៃដោយខ្លួនឯង ហើយក៏មិនមែនត្រឹមតែខ្ញុំទេ ខ្ញុំគិតថា អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធច្រើនទៀតមិនថាក្រសួង ឬក៏អី គួរបណ្តុះឲ្យមានឆន្ទៈស្រឡាញ់ ទាំងអស់ហ្នឹង[ហូលពិតាន]»។
ដើម្បីថែរក្សាហូលពិដានឲ្យនៅគង់វង្សនោះ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងសារមន្ទីរជាតិក៏បានណែនាំដល់វត្តអារាមឲ្យថែរក្សាហូលពិតានខ្មែរឲ្យបានល្អ និងមានអាយុកាលប្រើប្រាស់យូរអង្វែង ដោយការដាក់បង្ហាញហូលពិតានតែនៅក្នុងពិធីសំខាន់ៗប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រីគង់ គន្ធារី លើកឡើងថា៖ «ចឹងខ្ញុំនឹងបំផុសនៅតាមវត្តអារាម ពិសេសនៅតាមវត្តអង្គអណ្តែត លែងប្រើហើយ។ ខ្ញុំតែងចុះទៅជួយគាត់ ហើយប្រាប់គាត់ថា ខ្ញុំអ្នកជំនាញខាងអភិរក្ស ចឹងខ្ញុំអាចជួយអភិរក្សគាត់បាន។ ហើយឲ្យគាត់ផ្សព្វផ្សាយទៅពុទ្ធបរិស័ទដើម្បីលើកស្ទួយការប្រើប្រាស់ហូលពិតានយើង»។
«វត្តអាចមានថវិការដើម្បីទិញហូលពិតានពីប្រជាជនយកមកដាក់បន្តទៀត ហើយមិនមែនដាក់រាល់ថ្ងៃដូចដាក់លើកមុនទេ។ កាលណាដាក់រាល់ថ្ងៃ ហូលពិដាន អាចធ្វើឲ្យខូច ប៉ុន្តែក្នុងពិធីបុណ្យទាន គាត់អាចយកមកប្រើបាន មិនបាច់ជាប្រចាំទេ ជាប្រចាំដាក់ក្រណាត់ធម្មតាចុះ ដោយក្រណាត់ធម្មតាមានតម្លៃថោក យើងអាចដោះដូរបាន»។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកស្រី គង់ គន្ធារី មកកាន់ Newsroom Cambodia។
គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ពិព័រណ៍មិនអចិន្ត្រៃយ៍ពីហូលពិតាន មានរយៈពេល៤ខែ ដោយចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ដល់ថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រោមប្រធាទ «ហូលពិតាន៖ ការវិវឌ្ឍ និងបញ្ហាប្រឈម» ក្នុងបរិវេណសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា៕
