បណ្ដាស្ថានទូតប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យប្រចាំកម្ពុជា បានបង្ហោះសារអំពាវនាវជាថ្មី ជំរុញឲ្យកម្ពុជាមានការផ្សះផ្សាជាតិ បន្ទាប់ពី សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញសម្រេចប្រកាសសាលក្រមកាត់ទោសមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អតីតគណបក្សប្រឆាំងជាច្រើនរូប ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពីចន្លោះពី២០ ទៅ២៥ឆ្នាំ កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅ។
បណ្ដាស្ថានទូតប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យប្រចាំកម្ពុជាទាំងនោះ រួមមានតំណាងអ្នកនាំពាក្យសហភាពអឺរ៉ុប ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា ស្ថានទូតអាល្លឺម៉ង់ អង់គ្លេស បារាំង និងអូស្រ្តាលីជាដើម។
ការបង្ហោះសារអំពាវនាវឲ្យកម្ពុជាមានការផ្សះផ្សាជាតិនោះ កើតឡើងបន្ទាប់ពីសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ កាលថ្ងៃទី១ ខែមីនា ប្រកាសសាលក្រមសម្រេចកាត់ទោសលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ២៥ឆ្នាំ។ ចំណែកអ្នកស្រី មូរ សុខហួរ ព្រមទាំងលោក អេង ឆៃអ៊ាង ត្រូវជាប់ពន្ធនាគារ២២ឆ្នាំ និងមន្ត្រីមួយចំនួនទៀតរួមមាន អ្នកស្រី ជូឡុង សូមួរ៉ា លោក ម៉ែន សុថាវរិន្ទ្រ លោក ហូរ វ៉ាន់ លោក អ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ លោក ឡុង រី និងលោក នុត រំដួល សម្រចឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ២០ឆ្នាំ។
ក្រៅតែពីមានទោសជាប់ពន្ធនាគារ មេដឹកនាំអតីតបក្សប្រឆាំងទាំង ៩រូបនេះ ក៏ត្រូវសម្រេចដកហូតសិទ្ធិជាពលរដ្ឋមួយចំនួនជាអាទិ៍ សិទ្ធិបោះឆ្នោត សិទ្ធិឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត និងសិទ្ធិបម្រើរាជការ ព្រមទាំងផាកពិន័យជាប្រាក់រួមគ្នាចំនួន ១,៨០០ លានរៀល ចូលទៅរដ្ឋផងដែរ។
ក្រោយប្រកាសសាលក្រមជុំវិញការកាត់ក្ដីនេះ តំណាងអ្នកនាំពាក្យ នៃការិយាល័យក្រៅប្រទេសរបស់សហភាពអឺរ៉ុបបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយ ដោយបានគត់សម្គាល់ថា សាលក្រមកាត់ក្ដីនេះ ត្រូវបានប្រកាសបន្ទាប់ពីសវនាការប្រញាប់ប្រញាល់ ដែលត្រូវបានធ្វើឡើងដោយកំបាំងមុខ។ ជនជាប់ចោទមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យត្រឡប់មកកម្ពុជាដើម្បីការពារក្ដីរបស់ខ្លួននៅចំពោះមុខតុលាការ ដែលនេះត្រូវបានអ្នកនាំពាក្យសហភាពអឺរ៉ុប ចាត់ទុកថា ហាក់បីដូចជា ការរំលោភសិទ្ធិទទួលបានការកាត់ក្ដីដ៏ត្រឹមត្រូវ ដែលមានចែងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងច្បាប់អន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែលបន្ថែមថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់ ដោយមិនគិតពីនិន្នាការនយោបាយរបស់ពួកគេ គួរទទួលបានការធានាថា ពួកគេមានសិទ្ធិ ទទួលបានការកាត់ក្ដីដ៏ត្រឹមត្រូវ ស្របទៅតាម អនុសញ្ញា ស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ រួមទាំងសិទ្ធិនានា ដែលមានចែង នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា។ អាជ្ញាធរកម្ពុជា ត្រូវគោរពនីតិរដ្ឋ និងការជំនុំជម្រះដ៏ត្រឹមត្រូវ និងធានាថា សិទ្ធិចូលរួមនយោបាយ និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ ត្រូវបានគោរពយ៉ាងពេញលេញ រាប់បញ្ចូលទាំងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ការបង្កើតអង្គការ សមាគម និងការប្រមូលផ្ដុំដោយសន្ដិវិធី។
ក្នុងលិខិតបន្ទាត់ចុងក្រោយបានសរសេរថា៖ «សហភាពអឺរ៉ុប សូមអំពាវនាវជាថ្មីម្ដងទៀត ដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជា ក្នុងការចាប់ផ្ដើមនូវដំណើរការផ្សះផ្សាជាតិ តាមរយៈកិច្ចពិភាក្សាប្រកបដោយ ភាពត្រឹមត្រូវស្មោះត្រង់ និងចូលរួមគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់»។
ចំណែកទំព័រហ្វេសប៊ុកស្ថានទូតអូស្ត្រាលីប្រចាំកម្ពុជា ផ្សាយនៅថ្ងៃទី៣ ខែមីនា ថា លោក Pablo KANG ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអូស្រ្តាលីប្រចាំកម្ពុជា បានជួបលោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ ដោយបានលើកឡើងអំពីកង្វល់របស់រដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី ក្នុងការកាត់ទោសសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់សំខាន់ៗ ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារយូរឆ្នាំ និងដកសិទ្ធិពលរដ្ឋ នាពេលថ្មីៗ។ លោក Pablo Kang ក៏បានទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុវត្តតម្លាភាព និងនីតិវិធីត្រឹមត្រូវ លើដំណើរការកាត់ក្ដីទាំងអស់ និងមានវិធានការកសាងទំនាក់ទំនងឡើងវិញ ជាមួយសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិល។
ស្រដៀងគ្នានេះ លោក W. Patric Muphy ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានថ្លែងក្នុងបណ្ដាញសង្គមធ្វីតធឺរបស់លោកថា ការកាត់ទោសនេះ គឺខ្វះនីតិវិធីត្រឹមត្រូវ ហើយក៏បានស្នើឱ្យអាជ្ញាធរ បើកលម្ហនយោបាយឱ្យបានទូលំទូលាយឡើងវិញ និងអនុញ្ញាតឱ្យគ្រប់ភាគីបញ្ចេញមតិយោបល់ និងចូលរួមធ្វើសកម្មភាពបានដូចគ្នា។
លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុកលោកប្រតិកម្មនឹង សាលក្រមផ្ដន្ទាទោសលោក និងអ្នកនយោបាយអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ៨រូបទៀតថា «សាលក្រមគួរឱ្យអស់សំណើច ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពភ័យខ្លាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលចង់កម្ចាត់លោកចេញពីឆាកនយោបាយកម្ពុជា» ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានប្រាប់ Newsroom Cambodia តាមរយៈសម្ភាសតាមទូរស័ព្ទថា ចំពោះការសម្រេចរបស់តុលាការ ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនមានសមត្ថកិច្ចណាទៅលូកលាន់ទេ ព្រោះតុលាការជាស្ថាប័នឯករាជ្យ ហើយវិនិច្ឆ័យក្ដី ក្នុងនាមប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលមានសរសេរក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលប្រព្រឹត្តរំលោភច្បាប់ គឺតុលាការជាអ្នកវិនិច្ឆ័យ។
លោកបន្ដថា ដូចយើងឃើញហើយថា អ្វីដែលផលប្រយោជន៍លើសកលលោក គឺសន្ដិភាព និងការគោរពលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបើមានជនណាអំពាវនាវ ធ្វើឱ្យមានចលាចលដើម្បីបែរចុងអាវុធ មកទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលកើតឡើង ដោយការបោះឆ្នោត ស្របច្បាប់ រឿងហ្នឹង គឺមិនអាចអនុគ្រោះឱ្យបានទេ។ លោកបន្ថែមថា ចំពោះអ្នកអំពាវនាវ ញុះញង់បង្កើតអំពើហិង្សា ប្រឆាំងរំលោភលើច្បាប់នីតិរដ្ឋ ហេតុដូចម្ដេចតុលាការគ្មានសិទ្ធិកាត់សេចក្ដី ហើយអ្នក ដែលឆ្លងកាត់ការកាត់សេចក្ដីហ្នឹង មានការវិនិច្ឆយដាច់ដោយឡែកមួយ ដែលជាបុព្វសិទ្ធិរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី។
លោកបានឆ្លើយតបបញ្ជាក់បន្ថែមលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្នើឱ្យមានការផ្សះផ្សាជាតិថា៖ «តុលាការវិនិច្ឆយក្ដី អ្នកដែលត្រូវបានកាត់ទោស ចំពោះរឿងបំពាន់ច្បាប់តែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយការផ្សះផ្សាជាតិ មិនមែនជារឿងវិបត្តិនយោបាយឯណា, មានតែក្រុមឧទ្ទាមប្រឆាំងរាជរដ្ឋាភិបាល ប្រឆាំងប្រជាពលរដ្ឋ ដូច្នេះគេ មិនដែលទៅចរចាជាមួយក្រុមឧទ្ទាមទេ»។
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះដែរ លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ បានសរសេរលើហ្វេសប៊ុកលោកនៅថ្ងៃទី៣ ខែមីនា ថា៖ «លម្ហប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា បើកទូលាយជានិច្ច សម្រាប់អ្នកអនុវត្តសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ខ្លួនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់។ ការអនុវត្តច្បាប់ ចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តបទល្មើស មិនមែនជាការរឹតត្បិតលម្ហប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។ ចំណែកឯការរិះគន់លើនីតិវិធី និងការសម្រេចរបស់តុលាការដោយមិនផ្អែកលើមូលដ្ឋានច្បាប់ និងនីតិវិធីច្បាប់របស់កម្ពុជា ហើយដើម្បីតែការពារក្រុមជនល្មើសនោះ វាជាការិះគន់បែបអយុត្តិធម៌ និងមានស្តង់ដារពីរ» ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម បានសរសេរលើហ្វេសប៊ុកលោកទាក់ទងនឹងការឆ្លើយតបរបស់មន្ត្រីអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាថា៖ «ការឆ្លើយតបទៅនឹងការទិតៀនអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា មិនអាចធ្វើឲ្យគេជឿបានទេ បើមិនគិតថាសិទ្ធិមនុស្ស ជាច្បាប់ និងថារដ្ឋត្រូវការពារសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះ ។ មន្រ្តីច្បាប់ និងមន្ត្រីទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស ច្រើនតែសង្កត់ធ្ងន់ថាអ្នកប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាព ត្រូវគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ ដើម្បីតបទៅនឹង ការទិតៀនថាមានការបង្ក្រាបនិងដាក់ទោសទណ្ឌ ដល់អ្នកប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពកាន់តែច្រើនទៅៗ សឹងតែ មិនអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិនោះបានសព្វថ្ងៃនេះ» ។
លោក សម រង្ស៊ី និងក្រុមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ៨រូបទៀត បានត្រូវសម្រេចពីផ្ដន្ទាទោស ចោទពី បទឧបឃាត (បង្កការញុះញង់ធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល និងរួមគំនិតក្បត់) ពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងវិលចូលស្រុករបស់លោក សម រង្ស៊ី និងក្រុមមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធ កាលពីថ្ងៃទី ៩ វិច្ឆិកា ២០១៩ ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចាត់ទុកជាការប៉ុនប៉ងបង្កការញុះញង់ធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល៕
