មន្រ្តីរាជការ គឺជាបុគ្គលដែលត្រូវបានជ្រើសរើសពីសំណាក់រាជរដ្ឋាភិបាល ដោយផ្អែកលើចំណេះដឹង និងជំនាញរបស់ពួកគេ ឱ្យមកចូលបម្រើការងារនៅតាមក្រសួង-ស្ថាប័ននានារបស់ជាតិ។ ទន្ទឹមនេះ មន្រ្តីរាជការដែលទទួលបានតួនាទី និងមុខងារទាំងអស់ ត្រូវយកចំណេះដឹង និងជំនាញ ដែលខ្លួនមាននោះ មកបំពេញឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន និងត្រឹមត្រូវប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ប្រជាជន និងរួមចំណែកកសាងប្រទេសជាតិឱ្យរីកចម្រើនទៅមុខ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាកិច្ចសម្ភាសរវាងលោក ណើរ ណារិទ្ធ អនុប្រធាននាយកដ្ឋានសេវាច្បាប់ និងវិវាទកម្ម និងជាទីប្រឹក្សាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជាមួយនឹងលោក ដាញ់ បូរ៉ាត់ ជាសិក្ខាកាមមកពីញូវសន៍រូមខេមបូឌា (Newsroom Cambodia)៖
Q: ជម្រាបសួរលោក ណើរ ណារិទ្ធ!
A: បាទ ជម្រាបសួរ!
Q: ជាដំបូងខ្ញុំសូមសួរថា តើដូចម្តេចដែលហៅថាមន្រ្តីរាជការ?
A: ជាដំបូង ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា មន្រ្តីរាជការគឺជាបុគ្គលដែលត្រូវជ្រើសរើសដោយប្រឡងប្រជែងឱ្យចូលក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ដើម្បីបម្រើសេវាសាធារណៈ ដែលធ្វើការទៅតាមបញ្ជារបស់ថ្នាក់លើ និងតាម គោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ហើយស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយវិធានទាំងឡាយ ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់សហលក្ខន្តិកៈមន្រ្តីរាជការស៊ីវិល។ ត្រូវចាំថា តំណែងរដ្ឋមន្រ្តី រហូតដល់ថ្នាក់ការិយាល័យ មិនមែនជាតំណែងកេរ្តិ៍មរតកទេ មន្រ្តីនយោបាយ អាចជាជំនួយការ ទីប្រឹក្សា រដ្ឋលេខាធិការ រដ្ឋមន្រ្តី តំណាងរាស្រ្តហើយ អ្នកទាំងនោះអាចមានក្របខ័ណ្ឌ ឬគ្មានក្របខ័ណ្ឌ។ តែអ្នកមានក្របខ័ណ្ឌអាចឡើងកាំ និងឋានៈបាន។
Q: តើមន្រ្តីរាជការ ឬមន្រ្តីរដ្ឋមានទំនួលខុសត្រូវអ្វីខ្លះចំពោះប្រទេសជាតិ និងប្រជាជន?
A: មន្រ្តីរាជការត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវចំពោះជាតិ និងប្រជាជនគឺ ត្រូវមានអព្យាក្រឹតភាពក្នុងសកម្មភាពការងារ និងហាមឃាត់នូវការប្រើប្រាស់មុខងាររបស់ខ្លួន និងសម្ភារៈរបស់រដ្ឋដើម្បីបម្រើសកម្មភាព នយោបាយណាមួយដូចជា ធ្វើការដើម្បីផលប្រយោជន៍ ដល់បេក្ខជននយោបាយ ឬប្រឆាំងគណៈបក្សនយោបាយណាមួយ និងធ្វើការដើម្បីប្រយោជន៍គណៈបក្សនយោបាយ ឬប្រឆាំងនឹងគណៈបក្សនយោបាយណាមួយ។ ជារួម ការប្រព្រឹត្តផ្ទុយមាត្រានេះចាត់ទុកជាកំហុស និងការឆ្គាំឆ្គងក្នុងវិជ្ជាជីវៈ។ មន្រ្តីរាជការជាអ្នកបម្រើរដ្ឋ បម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ ប្រយោជន៍រួមមិនមែន ប្រយោជន៍បុគ្គល ឬក្រុមបក្សណាមួយឡើយ។
ច្បាប់សហលក្ខន្តិកៈមន្រ្តីរាជការស៊ីវិល ក៏បានហាមប្រាមជាដាច់ខាតផងដែរ ដល់អ្នករាជការក្នុងពេលបំពេញការងារមិនឱ្យយកអំណាចនៅក្នុងមុខងាររបស់ខ្លួនទៅបម្រើទាញយកប្រយោជន៍អ្វីមួយ ឬសម្លុតគំរាមកំហែងបំពានសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។
Q: តើមន្រ្តីរាជការ ឬមន្រ្តីរដ្ឋត្រូវបំពេញតួនាទីអ្វីខ្លះដើម្បីរួមចំណែកកសាងជាតិឱ្យរីកចម្រើន?
A: ដើម្បីកសាងជាតិមន្រ្តីរាជការត្រូវបំពេញ ទាំងកាតព្វកិច្ចក្នុងការអនុវត្តការងារ និងក្នុងពេលបំពេញការងារផងដែរ។ ការខកខានមិនបានបំពេញនូវកាតព្វកិច្ចនេះ ឬធ្វេសប្រហែសក្នុងការបំពេញសុទ្ធតែនាំមកនូវផលវិបាកមិនល្អដល់ការងារសេវាសាធារណៈ ហើយអ្នករាជការដែលមិនបានបំពេញនូវកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនតាមតម្រូវ សុទ្ធតែត្រូវទទួលនូវទណ្ឌកម្មខាងវិន័យទាំងអស់។
ក្នុងនោះក៏មានកាតព្វកិច្ចរ៉ាប់រងសេវារបស់ខ្លួន ដែលតម្រូវឱ្យមន្រ្តីរាជការគ្រប់រូបរ៉ាប់រងចំពោះការងារ ឬសេវាទាំងឡាយដែលរដ្ឋ (ថ្នាក់លើ) ប្រគល់ជូន ឬចាត់តាំងឱ្យអនុវត្តន៍ ព្រោះការងារដែលអ្នករាជការទទួលអនុវត្តន៍គឺជាការងាររដ្ឋ ការងារសាធារណៈមានការបែងចែក និងកំណត់ច្បាស់លាស់ចំពោះមន្រ្តីម្នាក់ៗ។ ហើយតម្រូវជាចាំបាច់ឱ្យមន្រ្តីរូបនោះមានវត្តមាន បើមិនទៅកាន់កន្លែងអនុវត្ត តាមការកំណត់នៃច្បាប់នោះបានសេចក្តីថាធ្វើឱ្យមានចន្លោះប្រហោងនៅក្នុងការបំពេញមុខងារសាធារណៈ ដែលសុទ្ធតែជាកំហុស និងជាការឆ្គាំឆ្គងនៅក្នុងវិជ្ជាជីវៈមន្រ្តីរាជការបម្រើរដ្ឋ។
ចំពោះកាតព្វកិច្ចគោរពម៉ោងធ្វើការ ដែលជាធម្មតាមន្រ្តីរាជការទាំងអស់ត្រូវគោរពឱ្យបាននៅពេល ម៉ោងធ្វើការរដ្ឋ ឬរបស់ក្រសួង ស្ថាប័ន អង្គភាពដែលខ្លួននៅបម្រើការងារនោះ។ ក្រៅពីកាតព្វកិច្ចទាំងនោះ ក៏មានកាតព្វកិច្ចជាច្រើនទៀតដូចជា កាតព្វកិច្ចត្រូវបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនជាអ្នករាជការបម្រើការងាររដ្ឋ ការងារសាធារណៈមិនត្រូវប្រកែកមិនទទួលតំណែង ឬមិនបំពេញភារកិច្ចដែលចាត់តាំងឡើយ គឺត្រូវទៅកន្លែងធ្វើការហើយបំពេញការងារតាមការចាត់តាំងនោះ។
កាតព្វកិច្ចគោរពឋានានុក្រមរដ្ឋាបាលសាធារណៈ គឺជារដ្ឋបាលដែលមានឋានានុក្រម ថ្នាក់លើថ្នាក់ក្រោម ហើយលក្ខន្តិកៈដោយឡែកនៃក្របខ័ណ្ឌមន្រ្តីរាជការក៏មានការរៀបចំទៅតាមទិសដៅនេះដែរ។ ចំពោះកាតព្វកិច្ចប្រកាន់យកភាពថ្លៃថ្នូរ និងកិត្តិយស គឺអ្នករាជការត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះ ថ្នាក់លើអំពីកិច្ចការរបស់ខ្លួន និងអំពើដែលអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ ទៅលើសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងកិត្តិយសរបស់ខ្លួន។
មួយវិញទៀតកាតព្វកិច្ចលាក់ការណ៍ ក៏តម្រូវឱ្យអ្នករាជការមិនត្រូវធ្វើឱ្យខូច ឬអាប់ឱនដល់កិត្យានុភាពរដ្ឋបាលសាធារណៈ ពោលគឺត្រូវចេះលាក់ការណ៍។ ចំណែកកាតព្វកិច្ចការសម្ងាត់វិជ្ជាជីវៈវិញ គឺតម្រូវឱ្យអ្នករាជការទាំងអស់ ធ្វើយ៉ាងណាកុំឱ្យបែកធ្លាយចេញទៅក្រៅនូវរាល់ហេតុការណ៍ គ្រប់ព័ត៌មាន ឯកសារទាំងឡាយណាដែលខ្លួនបានដឹងឮនៅក្នុងការងារ ឬនៅក្នុងបំពេញការងារបើសិនជាគ្មានការអនុញ្ញាតពីថ្នាក់លើរបស់ខ្លួន ឬក្រៅសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ឬគ្មានការកំណត់ដោយច្បាប់។
រីឯកាតព្វកិច្ចអព្យាក្រឹតក្នុងការងារ មន្រ្តីរាជការត្រូវមានអព្យាក្រឹតភាពក្នុងសកម្មភាពការងារ និងហាមឃាត់នូវការប្រើប្រាស់មុខងាររបស់ខ្លួន និងសម្ភារៈរបស់រដ្ឋដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍នយោបាយ។ ខណៈកាតព្វកិច្ចភក្តីភាព ជាគោលការណ៍ការចូលបម្រើក្នុងរដ្ឋបាលសាធារណៈធ្វើឡើងតាមរយៈការប្រលងប្រជែង គ្មានការបង្ខិតបង្ខំ គឺជាការជ្រើសរើសប្រកបដោយការគិតគូរច្បាស់លាស់ពីសំណាក់អ្នករាជការម្នាក់ៗ។
ចំណែកកាតព្វកិច្ចគិតគូរប្រយោជន៍ទូទៅ ប្រការនេះគឺជៀសវាងមិនឱ្យអ្នករាជការប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពល ពេលម៉ោងរដ្ឋ អង្គភាព បុគ្គលិក សេវាទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ ឬលួចបន្លំកេងប្រវ័ញ្ចរបស់ទាំងនោះ ដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឱ្យក្លាយជារណបនៃប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន គិតគូរ និងសម្រេចចិត្តលើកិច្ចការក្នុងភាពលំអៀង អគតិដែលជាហេតុធ្វើឱ្យខូចប្រយោជន៍សាធារណៈ។
ចុងក្រោយ កាតព្វកិច្ចមិនប្រកបមុខរបរបន្ថែមត្រួតលើមុខងារ គឺកាតព្វកិច្ចនេះមានចែងក្នុងមាត្រា ៣៥-៦ នៃច្បាប់សហលក្ខន្តិកៈមន្រ្តីរាជការស៊ីវិល។ ករណីវិសមត្ថភាពនៃការងាររបស់អ្នករាជការ ក្នុងមុខងារសាធារណៈមានកំណត់ច្បាស់លាស់ទៅតាមករណីនីមួយៗនៅក្នុងច្បាប់ដោយឡែកៗ ដូចជាច្បាប់បោះឆ្នោតជាដើម ការប្រកបមុខរបរបន្ថែមត្រួតលើមុខងារប្រចាំរបស់អ្នករាជការ មិនអាចឱ្យអ្នករាជការនោះមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ និងបំពេញកាតព្វកិច្ចទាំងឡាយខាងលើដែលតម្រូវ ដោយរដ្ឋបាលសាធារណៈបានឡើយ។
Q: តើការខ្វែងគំនិត និងការមិនយល់ចិត្តគ្នារហូតក្លាយជាទំនាស់របស់មន្រ្តីក្នុងស្ថាប័ននីមួយៗអាចធ្វើឱ្យរាំងស្ទះការអភិវឌ្ឍន៍ជាតិដែរទេ? ហេតុអ្វី?
A: ចំពោះការខ្វែងគំនិត និងការមិនយល់ចិត្តគ្នារហូតក្លាយជាទំនាស់របស់មន្រ្តីក្នុងស្ថាប័ននីមួយៗ មិនបង្កឱ្យរាំងស្ទះដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិនោះទេ ពីព្រោះវាមានការខ្វែងគំនិត មិនយល់ចិត្តគ្នា រហូតដល់មានទំនាស់ក្នុងស្ថាប័នក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវាជារឿងមូយជាផ្នែកមួយតូចនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍
ជាតិ។ នៅក្នុងស្ថាប័ននៅពេលដែលមានការខ្វែងគំនិតគ្នា ហើយនិងការមិនយល់ចិត្តគ្នា អ៊ីចឹងការខ្វែងគំនិតគ្នាគេនឹងពិចារណា ហើយគេនឹងយកគំនិតមួយ គេនឹងជម្រើសគំនិតមួយដើម្បីដំណើរការនៃការអភិវឌ្ឍន៍ស្ថាប័នដើម្បីដំណើរការនៃការអនុវត្តន៍ការងារប្រចាំថ្ងៃនៅក្នុងជំនាញស្ថាប័នហ្នឹង។
ការមិនយល់ចិត្តគ្នាក៏ដោយ វាមានការប៉ះទង្គិចបន្តិចបន្តួចមានការខ្វែងគំនិត ធ្វើឱ្យមានការយឺតយ៉ាវ នៃការអនុវត្តន៍ការងារនៅក្នុងស្ថាប័នក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែគេនៅតែមានជម្រើស គេនៅតែមានវិធីនៃការជម្រើសគំនិតមួយដើម្បីយកទៅធ្វើការសម្រេចចិត្ត យកចំណុចអតិភាពដើម្បីលុបទំនាស់នៅក្នុងស្ថាប័ន។ អ៊ីចឹងអ្នកដែលមិនចូលរួម អ្នកដែលមិនយល់ស្រប គាត់មិនចូលរួមការងារហ្នឹង ប៉ុន្តែអ្នកដែលគេមានជម្រើស ហើយគេមានគំនិតគេនឹងអនុវត្តការងារ អ៊ីចឹងនិរន្តរភាពការងារនៅក្នុងស្ថាប័ន វានៅតែប្រក្រតី ដំណើរការអភិវឌ្ឍទៅមុខជាធម្មតា ដូច្នេះដំណើរការរដ្ឋបាលរបស់ស្ថាប័ន វានៅតែដើរគ្រប់ស្ថាប័នទាំងអស់។
ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា ការខ្វែងគំនិតគ្នា ការមិនយល់ចិត្តគ្នា គឺនៅក្នុងន័យចង់ឱ្យស្ថាប័នល្អ នៅក្នុងន័យចង់ឱ្យប្រទេសជាតិល្អ អ៊ីចឹងទាំងគំនិតវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមានសុទ្ធតែត្រូវបានយកមកពិចារណា ហើយយកមកគិត និងជាជម្រើសដដែលទេ។
Q: តើអាចនឹងមានវិបត្តិអ្វីកើតឡើងនៅពេលដែលមន្រ្តីរាជការ ឬមន្រ្តីរដ្ឋមិនបំពេញតួនាទី ឬមានអំពើពុករលួយនៅតាមស្ថាប័នដែលពួកគេធ្វើការ?
A: ចំពោះរឿងនេះវាអាចនឹងកើតឡើងនូវការិយាធិបតេយ្យ ប្រសិនបើក្នុងមន្រ្តីរដ្ឋបាល ឬមន្រ្តីរាជការដែលគាត់មិនបានបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនទេ អ៊ីចឹងវាធ្វើឱ្យកើតមានការិយាធិបតេយ្យនៅក្នុងអង្គភាពហ្នឹង វាអាចឱ្យសេវានៃការផ្តល់តួនាទី ឬជំនាញទាំងអស់ហ្នឹងវាមិនបានត្រឹមត្រូវ វាមិនបានដល់ដៃប្រជាជន។ ហើយវាមិនបានបំពេញឯករាជ្យ របស់តួនាទីជំនាញរៀងៗខ្លួន ទី១វាអាចនឹងយឺតយ៉ាវ ទី២ វាអាចអ្នកទទួលសេវាគឺប្រជាជនហ្នឹង គាត់ទទួលការបម្រើ ឬការផ្តល់សេវាពីរដ្ឋ ពីមន្រ្តីមិនបានទាន់ពេលវេលា ចំណាយពេលយូរ ចំណាយថវិកា ឱ្យមានកំហុសនៅពេលបំពេញឯកសារអីវាអាចខុសច្រើន។
អ៊ីចឹងប្រសិនបើមានការវិវត្តដល់ការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយនៅតាមស្ថាប័ន វាធ្វើឱ្យកើតមានវិបត្តិជាច្រើន ទី១យើងបាត់នូវគុណភាពការងារ ប្រសិទ្ធភាពការងារ ហើយទី២គឺយើងបាត់នូវថវិការជាតិ ឬបាត់នូវអ្វីជាប្រយោជន៍សេវាសាធារណៈអីទាំងអស់ហ្នឹងត្រូវបានខូច ត្រូវបានបាត់បង់។
Q: តើមន្រ្តីរាជការ ឬមន្រ្តីរដ្ឋ គួរកសាងភាពស្អាតស្អំដើម្បីជាតិ និងប្រជាជនដោយរបៀបណាខ្លះ?
A: មិនខុសឆ្ងាយពីទំនួលខុសត្រូវរបស់មន្រ្តីរាជការចំពោះជាតិ និងប្រជាជននោះទេ មន្រ្តីរាជការទាំងអស់ត្រូវមានភាពស្អាតស្អំផងដែរ ដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួន និងបម្រើអតិថិជនជា ប្រជាពលរដ្ឋ ជាអ្នកទទួលសេវាកម្មទាំងអស់ ក្នុងស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ មិនលំអៀង មិនអគតិ។ ស្ថិតក្នុងភាពស្អាតស្អំនេះដែរ ការប្រើប្រាស់មុខងារ សម្ភារៈ និងបុគ្គលិករដ្ឋដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ជាពិសេសដើម្បីសកម្មភាពនយោបាយ គឺជាប្រការដែលផ្ទុយនឹងគោលការណ៍អព្យាក្រឹតភាព មួយទៀតនៃរដ្ឋបាលសាធារណៈ ហើយក៏ត្រូវហាមឃាត់ដាច់ខាតផងដែរ។
Q: តើចំណេះដឹង និងក្រមសីលធម៌របស់មន្រ្តីរាជការ ឬមន្រ្តីរដ្ឋមានសារៈសំខាន់យ៉ាងណាខ្លះចំពោះជាតិ និងប្រជាជនរបស់ខ្លួន?
A: វាពិតជាមានសារៈសំខាន់អំពីចំណេះដឹង និងក្រមសីលធម៌របស់មន្រ្តី គឺមន្រ្តីរាជការនៅពេលដែលខ្លួនមានក្រមសីលធម៌ និងអនុវត្តបានខ្ជាប់ខ្ជួនដោយមានចែង និងសរសេរកំណត់ដោយច្បាប់ មាន១០ចំណុចអំពីក្រមសីលធម៌របស់មន្រ្តី ដែលចំណុចទាំង១០នោះរួមមានការគោរពពេលវេលា គោរពឋានានុក្រម ការគោរពការចាត់តាំង វិន័យការងារ ការងាររក្សាសីលធម៌ រក្សានូវសុចរិតភាព ភក្តីភាព ឥស្សរភាព អព្យាក្រឹត និងទី១០រក្សានូវអតិភាព។
ចំណែកចំណេះដឹងរបស់មន្រ្តីរាជការ ជាធម្មតាទេបើកាលណាប្រទេសមួយអភិវឌ្ឍទៅបានលឿន ឆាប់រីកចម្រើន គឺវាអាស្រ័យទៅលើធនធានមនុស្ស ដូច្នេះចំណេះដឹងជាធនធានចំបងមួយនៃ ធនធានចំណេះដឹងមន្រ្តីរាជការ ក៏ជាធនធានចំបងរបស់មនុស្សទូទៅនៅក្នុងប្រទេសមួយហ្នឹងដែរ។ អ៊ីចឹងប្រទេសជាតិដែលពោរពេញដោយមន្រ្តីដែលមានចំណេះដឹង ប្រជាជនដែលមានចំណេះដឹង គឺមានការអភិវឌ្ឍន៍លឿន មានការរីកចម្រើនលឿន។ ហើយនៅពេលដែលមានគោលនយោបាយ ឬក៏ការអនុវត្តន៍នូវយន្តការគម្រោង គោលដៅ និងយុទ្ធសាស្រ្តអីមួយវាលឿន ដោយសារមន្រ្តីដែលបម្រើឱ្យសេវានៅក្នុងអង្គភាព ស្ថាប័ន ឬក៏មន្រ្តីនៅក្នុងរដ្ឋមួយ ដែលពោរពេញដោយចំណេះដឹងគឺវាលឿន ហើយប្រសិទ្ធភាពនៃការដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលគឺឆាប់យល់ទទួលបាន អ៊ីចឹងលទ្ធផលវាធ្វើឱ្យប្រទេសហ្នឹងវាលឿន មានការអភិវឌ្ឍន៍លឿន។
Q: អរគុណលោក ណើរ ណារិទ្ធ សម្រាប់ការផ្តល់សម្ភាសន៍។
A: បាទ អរគុណ!៕
