ស្រ្តីជាកម្មករអូសរទេះនៅច្រកទ្វារព្រំដែនអន្តរជាតិប៉ោយប៉ែត ត្រូវអធិការរដ្ឋាននគរបាលក្រុងប៉ោយប៉ែត ក​​សាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការ ក្រោយសាកសួរអស់ពេលជាច្រើនម៉ោង ពាក់ព័ន្ធករណីហិ​ង្សាកា​លពី​ចុ​ង​​ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤។

លោក អ៊ិន គង់ ជិត មន្រ្តីសម្របសម្រួលអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ ប្រចាំខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ប​ញ្ជា​ក់នៅថ្ងៃនេះថា កម្មករអូសរទេះដែលជញ្ជូ​នឥវ៉ាន់ពីទឹកដីថៃចូលកម្ពុ​ជាតាមច្រកទ្វារព្រំដែ​នអន្តរជា​​តិ​​ប៉ោ​យប៉ែត៣នាក់ ក្នុងចំណោ​ម​​មនុស្ស៥នាក់ ដែលសមត្ថកិច្ចនគរ​បាលក្រុងប៉ោ​យ​​ប៉ែត កោះហៅ​ដើម្បី​ផ្តល់​​​​ចម្លើយ ពេលនេះពួកគេ​ត្រូ​​វ​​ប​​ញ្ជូនខ្លួនបន្តទៅតុលាការហើយ។

លោកបន្តថា៖«សមត្ថកិច្ចនគរបាលក្រុងប៉ោយប៉ែតបានបញ្ជូនស្រ្តី៣នាក់ មកដល់តុលាការហើ​យខេត្ត​បន្ទា​យ​មានជ័យហើយ នៅវេលាម៉ោង៩ព្រឹក »។

របាយការណ៍ដែលមន្រ្តីអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ ទទួលបានឱ្យដឹងថា ស្រ្តីទាំង៣នាក់ដែលនគរបា​ល​​ក​​សា​​ង​សំណុំរឿងបន្តរួមមាន ឈ្មោះ តូយ ម៉េត អាយុ៣៩ឆ្នាំ ស្រ្តីឈ្មោះ ហួត វណ្ណៈ អាយុ៣៦ឆ្នាំ និងឈ្មោះ អោ​ម ឡាច អាយុ៥២ឆ្នាំ។

ទាក់ទងរឿងនេះ កាលពីថ្ងៃទី០៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ អធិការដ្ឋាននគរបាលក្រុងប៉ោយប៉ែត បានចេញ​លិខិ​តកោះហៅកម្មករអូសរទេះចំនួន៥នាក់ ឱ្យផ្តល់ចម្លើយជុំវិញការបះទង្គិចគ្នារវាងសមត្ថកិច្ច ប្រចាំច្រ​ក​​ទ្វា​រ​​ព្រំដែនអន្តរជាតិប៉ោយប៉ែតដែលបណ្តាលឱ្យមានរបួសទាំងសង្ខាំង។

បើទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អធិការនគរបាលក្រុងប៉ោយប៉ែតលោក ព្រហ្ម ពិសិដ្ឋ បដិសេធក្នុងការអត្ថាធិប្បាយ ចំពោះករណីនេះ ដោយលោកលើកឡើងថាកំពុងជាប់រវល់្ ខណៈដែលអភិបាលក្រុងប៉ោយប៉ែតលោក គា​ត​ ហ៊ុល ក៏អះអាងថាជាប់រវល់ដូចគ្នាដែរ។

 លោកបន្តថា៖ «មិនអាចនិយាយបានទេប៉ុណ្ណឹងសិនទៅខ្ញុំកំពុងតែធើ្វការងារ» ។ចំណែកបុរសម្នាក់ដែលទទួលបានលិខិតកោះហៅ ថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ឱ្យដឹងថារូបគេ​ក៏នឹងត្រូវចូលខ្លួនបំភ្លឺដែរ។លោកបន្តថា ការចូលខ្លួននេះមិន​ទាន់ដឹងថាតើពាក់ព័ន្ធ​នឹងបទចោទអ្វីនៅឡើ​យ​​នោះ​ទេ។

លោកបន្តថា៖ «បាទគេប្តឹងមិនដឹងប្តឹងរឿងអីផងឆ្ងល់មិនដឹងប្តឹងពីបទអីទេមេធាវីគេប្តឹង ម៉ោង២បានទៅ ខ្ញុំអត់ដឹងប្តឹងរឿងអីផងគ្រាន់តែមេធាវីគេអ្នកប្តឹង អត់ដឹងថាមេធាវីខាងណាទេ អត់ដឹងដែលខ្ញុំអត់ទាន់ដឹងម៉ោងប៉ុន្មានចប់ តែអ្នកគេប្តឹងហ្នឹងទៅបានទេ ៤នាក់ទេ ១នាក់ទៀតអត់បានទៅបាទ»។

ដោយឡែក លោក ឌិន ពុទ្ធី ប្រធានសមាគមឯករាជ្យ នៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ប្រចាំខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ថ្លែងថាករណីនេះ ជាបញ្ហាមួយដែលគួរឱ្យបារម្ភ ហើយលោកទាមទារឱ្យរដ្ឋអនុគ្រោះសម្រាប់កម្មករ រកស៊ី​​​អូសរទេះ ព្រោះពួកគេទទួលបានកម្រៃមិនច្រើនឡើយ ក្នុងមួយថ្ងៃៗ។លោកបន្តថា ការអនុវត្តដូចនេះ វាជា​កា​រជិះជាន់កម្លាំងពលកម្មក្នុងទម្រង់មួយដែលធ្ងន់ធ្ងរ សម្រាប់ពលរដ្ឋដែលមានមុខរបររកព្រឹកខ្វះល្ងាច។

លោកបន្តថា៖«អ្វីដែលសំខាន់នោះគួរតែលើកលែងច្បាប់កម្មករអូសរទេះរកទទួលទានសំរាប់ពួកគាត់គិតថាវាមិនជាខាតពន្ធគយប៉ុន្មានទេ គ្រាន់តែយើងកុំដឹកច្រើនហួសហេតុពេកម៉ាល្មមតូចៗគ្រាន់តែចិញ្ចឹមឆ្នាំង យើងគួរតែអនុញ្ញាតឲ្យគាត់ ការប្តឹងកម្មករវាហាក់បីដូចជាមានលក្ខណ:គៀបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាព មានការគំរាមកំហែង។ពាក់ព័ន្ធជាប់ទោសទណ្ឌ ក៏ដូចជាសេរីភាពក្នុងការដើរហើទៀតវាហាក់ដូចជាធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ បង្ហា​​ញពីបរិបទនៃស្រុកយើងហ្នឹងវាមិនមានយុត្តិធម៌សង្គម សំរាប់ពលរដ្ឋអ្នកក្រីក្របើកាលណាយើង​​មើលទៅអ្នកមានគឺមានកប់ក្តោង អ្នកក្ររស់ដល់អត់អីហូប បើយើងនិយាយទៅគឺវាអត់មានយុតិ្តធម៌សង្គមទេ» ។

បើទោះជាយ៉ាងក្តីនេះ ប្រធានគយប្រចាំច្រកទ្វារព្រំដែន អន្តរជាតិប៉ោយប៉ែត បានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ ឱ្យ​​អ្ន​​កសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក អំឡុងពេលកើតហេតុ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ ថា មូល​ហេតុ​ដែ​​ល​​នាំ​​ឱ្យផ្ទុះអំពើហិង្សានេះកើតឡើង ផ្តើមចេញពីការទប់ស្កាត់ការរត់ពន្ធខុសច្បាប់ តាមក្រុមអូសរទេះ។

យ៉ាងនេះក្តី លោក អ៊ិន គង់ជិត មន្រ្តីការពារសិទ្ធិមនុស្ស​យល់ឃើញថា អាជ្ញារដ្ឋគួរសម្រួលសេ​ដ្ឋកិច្ចសម្រា​ប់ពលរដ្ឋដែលមានជីវភាពក្រោមមធ្យម។ម្យ៉ាងវិញទៀត ការប្រើប្រាស់តុលាការដើម្បីបញ្ចប់បញ្ហានេះ ជាកា​រប​ង្កើនបន្ទុក និងបង្កើតការឈឺចាប់ឱ្យពលរដ្ឋបន្ថែមទៀតទៅវិញ៕

ក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិលើកឡើងថាការដែលតុលាការលើកយកអង្គហេតុនៃរឿងក្ដីចាស់ដែលធ្លាប់កាត់ទោសពួកគេរួចហើយ មកដាក់បញ្ចូលក្នុងសំណុំរឿងបច្ចុប្បន្នជារឿងដែលមិនអាចទទួលយកបាន។

ប្រតិកម្មនេះគឺបន្ទាប់ពីសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានបើកសវនាការជាលើកទី៣ ក្នុងសំណុំរឿង «រួមគំនិ​ត​ក្បត់ និ​ង​ប្រ​​​មាថ​ចំពោះអង្គព្រះមហាក្សត្រ » ដែលសវនាការលើអង្គសេចក្តីនេះ បានប្រព្រឹត្តទៅកាលនៅថ្ងៃទី១១ ខែមិ​ថុ​នា ឆ្នាំ២០២៤។

សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី បានប្រាប់ Newsroom Cambodia នៅថ្ងៃនេះថា នៅក្នុងសវនាការជំនុំជម្រះកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញនេះ តុលាការបានចោទសួរសំណួរភាគច្រើនដែលតុលាការធ្លាប់សួរ និងដាក់ទោ​​សលើលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងរូបគេផ្ទាល់ កាលពីឆ្នាំ២០២២ ពីបទ«ញុះ​ញង់​ឱ្យ​​​ប្រព្រឹត្ត​បទ​ឧក្រិដ្ឋ​ជា​អាទិ៍»។

កញ្ញាយល់ឃើញថា ការយកអង្គហេតុក្នុងរឿងក្ដីចាស់ មកចោទសួរម្ដងទៀតនៅក្នុងរឿងក្ដីដែលកំពុងជំនុំជម្រះបច្ចុ​​ប្ប​​នេះ គឺដោយសារតុលាការគ្មានភស្ដុងតាងថ្មីក្នុងការដាក់បន្ទុកលើពួកគេ ហើយខ្លួន​មិនអាទទួលយកបានទេពេ​​​​ល​​​ដែលតុលាការយកអង្គហេតុដែលបានជម្រះរួចហើយ មកប្រើម្ដងទៀតដូច្នេះ។

កញ្ញាបន្តថា៖ «សម្រាប់ពួកយើងទាំង៣នាក់ ពួកយើងពិតជាមិនអាចទទួលយកបានទេចំពោះការចោទប្រកាន់ដែ​​លគ្មានមូលដ្ឋាន ដែលគ្មានភស្ដុតាងច្បាស់លាស់ ហើយជាពិសេសគឺបានយកអង្គហេតុចាស់ដែលធ្លាប់កាត់ទោសយើងម្ដងទៅហើយកាលពីឆ្នាំ២០២២ទៅលើរឿងញុះញង់យកមកដាក់បន្ទុកយើងនៅលើរឿងរួមគំនិតក្បត់នេះម្ដងទៀត» ។

ចំណែកឯសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិម្នាក់ទៀតគឺ កញ្ញា ឡុង គន្ធា ក៏មិនសុខចិត្តដែរនៅពេលដែលតុលាការប្រើអង្គហេតុដដែលមកចោទសួរកញ្ញាម្ដងទៀត ដោយកញ្ញាចាត់ទុកថាជារឿងអយុត្តិធម៌។

កញ្ញាបន្តថា៖«សម្រាប់ខ្ញុំៗអត់អាចទទួលយកបានទេ ហើយខ្ញុំអត់អាចទទួលយកបានគឺតាំងពីដំបូងមកហើយ តាំ​​ងពីខ្ញុំត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារដោយអយុត្តិធម៌ពីបទញុះញង់មកម្ល៉េះ ហើយខ្ញុំត្រូវបានកាត់ទោសដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែដោយអយុត្តិធម៌ដោយគេយកអង្គហេតុតាំងពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០[…]នៅពេលនេះទៀតសោត គេយកអង្គហេតុពីឆ្នាំ២០១២ ដល់ឆ្នាំ២០២១ ដើម្បីមកចោទប្រកាន់ខ្ញុំពីបទរួមគំនិតក្បត់ទៀត ខណៈពេលដែលឆ្នាំ២០១២ ដល់ឆ្នាំ២០២០ អង្គហេតុនេះគេបានផ្ដន្ទាទោសខ្ញុំម្ដងរួចមកហើយ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២១គឺជាកំឡុងពេលដែលខ្ញុំកំពុងនៅក្នុងពន្ធនាគារ តែបែរជាចោទប្រកាន់ខ្ញុំទៅវិញ» ។

ជុំវិញករណីនេះ លោក អ៊ី រិន្ទ អ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានបដិសេធការផ្តល់ព័ត៌មានដោយលោកថារឿងក្ដីនេះកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលនីតិវិធីរបស់ចៅក្រម ខណៈមេធាវីការពារសិទ្ធិ​ឱ្យក្រុមចលនាមា​តាធ​ម្ម​ជា​តិ លោក សំ ចំរើន ក៏មិនអាចស្នើសុំការអត្ថាធិប្បាយបានដែរ ដោយអះអាងថាជាប់រវល់។

ដោយឡែក លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ​ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ បានប្រាប់ថា មេធាវីកា​រពា​រក្ដីឱ្យក្រុមសកម្មជនការពារបរិស្ថាន បានបញ្ជូនឯកសារពាក់ព័ន្ធដែលចេញដោ​យ​តុ​លា​​ការកាលពី​សំ​ណុំរឿ​​ង​ចាស់រួចហើយដើម្បីឱ្យតុលាការពិនិត្យចំពោះរឿងក្ដីថ្មីនេះ។

លោកបន្តថា៖ «មេធាវីអ្នកទាំង៣ ក៏បានដាក់បញ្ចូលសាលក្រម និងសាលដីការ តុលាការដែលផ្តន្ទាទោសពួកគេទាំង៣ទៅតុលាការរួចដែរដើម្បីទុកឱ្យតុលាការពិនិត្យពិចារណាមើលថាតើអង្គហេតុដែលចោទប្រកាន់អ្នកទាំង៣ពីបទរួមគំនិតក្បត់នេះ ដូចគ្នានឹងអង្គហេតុដែលតុលាការផ្តន្ទាទោសអ្នកទាំង៣ពីបទញុះញង់កន្លងមកឬទេ ? ព្រោះពេលចោទប្រកាន់អ្នកទាំង៣ពីបទរួមគំនិតក្បត់ គឺកំឡុងពេលដែលអ្នកទាំ៣កំពុងជាប់ពន្ធាគារពីបទញ៉ុះញង់ ​»។

បើទោះជាបែបណា អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ  លើកឡើងថា បើតាមនីតិវិធី អង្គហេតុដែលបានប្រើក្នុងការចោ​​ទ​​ប្រកាន់រួចហើយមិនអាចប្រើបានម្តងទៀតទេ។

លោកបន្តថា៖«តាមគោលការណ៍ច្បាប់ និងបទដ្ឋានអន្តរជាតិគឺតុលាការមិនអាចចោទ ប្រកាន់លើអង្គហេតុដ​​ដែ​​ល​​​​​ដែលជនម្នាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់និងផ្តន្ទាទោសលើអង្គហេតុនោះរួចទៅហើយទេ» ។

នៅក្នុងសំណុំរឿង«រួមគំនិតក្បត់» មានមនុស្ស​១០​នាក់​ ​ត្រូវរង់បណ្តឹងតាមផ្លូវតុលាការរួម​មាន ​លោក​ លី ចាន់ដារ៉ាវុត ​កញ្ញា ភួន កែវរស្មី លោក ថុន រដ្ឋា​ កញ្ញា ​ឡុង គន្ធា លោក យឹម លាងហ៊ី ​លោក​ ម៉ិញ​ ពិសិដ្ឋ​ កញ្ញា ​រ៉ី រក្សា ​លោ​​ក ​ពក ខឿយ ​កញ្ញា​ ស៊ុន រដ្ឋា ​និង​លោក​ អាឡិច​ហ្សង់ដ្រូ ​ហ្គន់សាឡេស ​ដេវិត​សិន។

​ចំណែកឯសំណុំរឿង«ប្រ​​​មាថព្រះមហាក្សត្រ» មានមនុស្ស​ចំនួន​៣​នាក់​ក្នុង​ចំណោម​នោះដែរគឺមាន​លោក ​យឹម លា​ងហ៊ី ​កញ្ញា ​ស៊ុន រដ្ឋា ​និង​លោក អាឡិចហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសិន៕

មន្ត្រីក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ ឱ្យដឹងថា ការ​នាំចេញ​ផលិត​ផល​ក្នុងវិស័យវាយនភ័ណ្ឌ​​ ពីកម្ពុជា​​​ទៅ​​ក្រៅ​ប្រទេស មាន​ការ​កើនឡើងជាង ២០ភាគរយ​ ក្នុងរយៈពេល​៥ខែ​នៃ​ឆ្នាំ២០២៤នេះ​ បើធៀបនឹង​រយៈពេលដូចគ្នាកាលពី​ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងនោះសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុប ជា​ទីផ្សារនាំទំនិញ​ពីកម្ពុជាច្រើនជាងគេ។​

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ លោក កត្តា អ៊ន ប្រាប់ Newsroom Cambodia នៅថ្ងៃទី​១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤នេះថា ក្នុងរយៈពេល៥ខែដើមឆ្នាំនេះ ការនាំចេញផលិតផលក្នុងវិស័យវាយនភ័ណ្ឌ​កាត់​ដេរ​​របស់កម្ពុជា ទៅទីផ្សារ​​ក្រៅប្រទេសមាន​ការកើនឡើងចំនួន ២០.១% បើធៀបនឹងរយៈ​ពេ​លដូចគ្នា​ក្នុង​ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងនោះ​ទំនិញភាគច្រើនត្រូវបាននាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិក និង​សហគមន៍​អ៊ឺរ៉ុប​ ដែល​មាន​ដូច​ជា​ សម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង កាបូប និងវត្ថុធ្វើដំណើរផ្សេងៗ។

លោក​បន្ត​ថា ការកើនឡើងនេះ ដោយសារ​តែកម្ពុជាមាន​​សន្តិភាព និងរួចផុតពីជំងឺឆ្លងកូវីដ-១៩ ខណៈនៅ​ឆ្នាំ២០២៣ គ្រប់បណ្តាប្រទេសនៅលើពិភពលោក រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជា បានជួប​ប្រទះ​ផលលំបាក ការគំរាមកំហែង​ពីជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលនាំឱ្យពិបាក្នុងការនាំចេញ។

លោក កត្តា អ៊ន បញ្ជាក់ថា៖ «ការនាំចេញនេះគឺដោយសារ ទី១ ដោយសារពិភពលោកយើងបានវិលមកភាពប្រក្រតីឡើងវិញ ការងើបឡើងនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ​នៃបណ្តាប្រទេសទាំងឡាយនៅលើ​សកលលោក​ ជាពិសេសនៅអឺរ៉ុប នៅ​អាមេរិក[…] ដូច្នេះហើយមានការបញ្ជាទិញច្រើនដែលធ្វើឱ្យការនាំចេញសម្លៀក​បំពាក់ ស្បែក​ជើង កាបូប និងវត្ថុធ្វើដំណើរនេះមានការកើនឡើង»។

ជាមួយគ្នានេះ​ អ្នកនាំ​ពាក្យ​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ លោក ប៉ែន សុវិជាតិ មានប្រសាសន៍ថា ការនាំទំនិញចេញ​របស់កម្ពុជា​ និងបណ្តាប្រទេស​មួយចំនួន​ទៀត​ នៅទីផ្សារអន្តរជាតិ​មាន​​កើនឡើង ​ដោយសារ​តែ​នៅអឺរ៉ុប និង​អាមេរិក មាន​តម្រូវការ​ខ្ពស់​សម្រាប់​​ទំនិញ​សម្លៀក​បំពាក់ ស្បែក​ជើង និង​កាបូប​ធ្វើដំណើរ ខណៈទីផ្សារ​នៅប្រទេស​ចិន កូរ៉េខាងត្បូង និង​ជប៉ុន ក៏មានតម្រូវការ​ខ្ពស់ផ្នែកទំនិញប្រើប្រាស់ និងទំនិញកសិផល​មួយចំនួន​ធំពីកម្ពុជា​ផងដែរ។

ប្រធាន​សហព័ន្ធ​សហជីព​កម្ពុជា​ លោក​ស្រី​ យ៉ាង សុភ័ណ្ឌ សាទរចំពោះការកើនឡើង​នូវការនាំទំនិញ​ផ្នែក​វាយ​នភ័ណ្ឌនៅកម្ពុជា ទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ​ ខណៈលោកស្រីសង្កេតឃើញ​មានកំណើន​រោង​ចក្រ​សហគ្រាស​ថ្មីៗ និងមានវិនិយោគទុនមកពីក្រៅប្រទេស​ជាដើម។

លោក​ស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ទាក់ទងទៅនឹង​ក្រុមហ៊ុន​ទើបតែ ចង់និយាយថា​ដែលទើបតែបង្កើតថ្មីនៅក្នុងស្រុកខ្មែរនៅចុងឆ្នាំ២០២៣ ដើមឆ្នាំ២០២៤ គឺមានការបង្កើតហ្នឹងដូចជាង៧០ ក្រុមហ៊ុនពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនទាំងអស់ហ្នឹង គឺផលិតសម្ភារៈនៅក្នុងការធ្វើដំណើរ»។

ទោះ​ជាមានការកើន​ឡើងក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែលោកស្រី យ៉ាង សុភ័ណ្ឌ កត់សម្កាល់​ឃើញថា ក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ រោងចក្រមួយ​ចំនួន​តូច​ បានជួបប្រទះ​នូវ​បញ្ហាមួយចំនួន ​ដែលអាច​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​រាំង​ស្ទះដ​ល់​ដំណើរការ​ផលិត និងការ​នាំចេញផងដែរ ដូចជា​ ករណី​អគ្គិភ័យ​​ឆេះរោង​ចក្រ និង​ករណីបិទរោង​ចក្រ​ជាដើម។

ចំណែក អនុប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពប្រជាធិបតេយ្យកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា (ហៅកាត់ថា ស៊ីខាវឌូ) លោក អាត់ ធន់ មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងឆ្នាំ២០២៤​នេះ ការនាំចេញផលិតផលកាត់ដេរ​ទៅក្រៅប្រទេស មិនទាន់មានភាពល្អប្រសើរខ្លាំងនោះទេ។ លោកបន្តថា ប្រភេទទំនិញដែលមានការកើនឡើងក្នុងការនាំចេញ​ភាគច្រើន ជាកាបូបយូរដៃ ដែលត្រូវបានយកទៅដាក់លក់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា វាមានការកើនឡើងខ្លះក្នុងរយៈ​ពេលចុងក្រោយនេះ ប៉ុន្តែចំនួនវាមិនទាន់ច្រើនទេ ប៉ុន្តែការកើនឡើងខ្លះហើយ»។

បើតាមគោលនយោបាយ​ឧស្សាហកម្ម​កាត់ដេរ​ ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរជាវិស័យមួយដែលដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការជំរុញសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ សុទ្ធសឹងត្រូវបាននាំចេញទៅក្រៅប្រទេស ដែលតំណាងឱ្យ​ប្រមាណ ៨០% នៃការនាំចេញផលិតផលរបស់កម្ពុជា ហើយទីផ្សារសំខាន់ៗសម្រាប់ផលិតផលវាយនភ័ណ្ឌ និងសម្លៀកបំពាក់មានចំនួនបីគឺ សហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប និងហុងកុង។

ទន្ទឹមនឹងនោះក្នុងកំឡុងឆ្នាំ២០២២ និង២០២៣ ប្រទេសកម្ពុជានិងបណ្តាប្រទេសដទៃបានជួបប្រទេះនឹងវិបរត្តិកូវីដ១៩ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេស និងវិស័យមួយចំនួន មិនអាចនាំនេញ នាំចូលបាន៕

សង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ជំរុញ​ឱ្យ​អាជ្ញាធរបង្កើន​ការ​​យក​ចិត្តទុកដាក់​បន្ថែម​ទៀត​ ទៅ​លើ​សុវត្ថិភាព​ទូកចម្លង​​ឆ្លង​​ស្ទឹង​ ឬទន្លេ ដើម្បីការពារអាយុជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសកុមារ ខណៈករណីលិចទូកចម្លងនៅតែកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់។

ការលើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីហេតុការណ៍លិចទូកចម្លងនៅស្រុក​ប្រាសាទសំបូរ ខេត្តកំពង់ធំ កាលពីថ្ងៃទី០៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ បណ្តាលឱ្យ​​ក្មេងស្រី​អាយុ ១៣​ឆ្នាំ​ម្នាក់ស្លាប់។ បើតាម​អាជ្ញាធរ​ទូកចម្លងឆ្លងស្ទឹងនោះ មាន​សិស្ស​ប្រុសស្រីចំនួន ១៥នាក់ បាន​ជិះនៅលើទូក​នោះ ខណៈពេលដែល​ពួកគេ​ត្រឡប់​​ពីសាលា​រៀនទៅផ្ទះវិញ។

​នាយកទទួលបន្ទុក​កិច្ចការ​ទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ(Licadho) លោក អំ សំអាត មាន​ប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤​​​ថា ករណី​លិច​ទូក​នេះ ជាការ​ធ្វេស​ប្រហែសរបស់​អាជ្ញាធរ​មូលដ្ឋាន ដោយសារតែករណីលិចទូកនេះ ក៏ធ្លាប់កើតឡើងផងដែរ នៅ​ឃុំកំពង់​ភ្នំ ស្រុក​លើក​ដែក ខេត្ត​កណ្តាល បណ្តាលឱ្យស្លាប់សិស្សជាច្រើននាក់រួចមកហើយ។

លោក​ថា៖ «ហើយរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន បានណែនាំដល់មន្ត្រីសាធារណការ និង​ដឹកជញ្ជូន​តាម​ខេត្ត អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងម្ចាស់ទូកចម្លង​ពីការទទួលខុសត្រូវសុវត្ថិភាព សិស្ស និងអ្នកជិះ ដោយឱ្យអាជ្ញាធរ​មូល​ដ្ឋាន​ជា​អ្នក​តាម​ដាន និង​ពិនិត្យមើលគ្រប់ទូកចម្លង​សិស្ស និងអ្នកដំណើរ ដើម្បីចៀសវាងហានិភ័យដែលកើតឡើងទៀត។ ដូច្នេះករណីលិចទូចចម្លង​នេះ គឺជាការធ្វេសប្រហែស និងការមិនយកចិត្តទុកដាក់ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន»។

ករណីនេះ លោកស្នើ​ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ​​ មានវិធានការលើម្ចាស់ទូកចម្លង ឱ្យ​គោរពតាមគោល​ការណ៍​សុវត្ថិភាព​ ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានគួរតែត្រួតពិនិត្យ និងតាមដាន​លើ​ទូក​ចម្លង​ទាំង​អស់។

លោក​ អំ សំអាត បន្ថែម​ថា៖‌‌ «បើមិនគោរពតាមគោលការណែនាំគួរចាត់វិធានការតាមច្បាប់ និងគួរពិនិត្យមើលទូកចម្លងសិស្សជាប្រចាំនៅពេលវេលាម៉ោងសិស្សឆ្លងទៅរៀន និងត្រលប់ទៅផ្ទះ ដូចករណីអាជ្ញារធរជួយសម្រួលចរា​ចរណ៍​ពេល​សិស្ស​ចេញពីសាលារៀន»។

ចំណែកឯ នាយកប្រតិបត្តិ​មជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍និងសន្តិភាព លោក យង់ គិម​អេង សង្កេត​ឃើញ​ថា ករណី​លិច​ទូក​ចម្លង​ដែលតែងតែកើតមានឡើងនេះ គឺដោយសារកង្វះ​ការត្រួតពិនិត្យសុវត្ថិភាពពីសំណាក់អាជ្ញាធរ។

លោក​ថា៖ «បើតាមខ្ញុំមើលទៅ រឿងទាំងអស់ហ្នឹងវាសុទ្ធតែខ្វះការត្រួតពិនិត្យលើទូកចម្លងអីផ្សេងៗ កន្លងមកយើងអត់បាន​ធ្វើការ​ត្រួត​ពិនិត្យ​បាន​ត្រឹម​ត្រូវ តើមានប្រព័ន្ធសុវត្ថិភាពត្រឹមត្រូវអត់? សម្រាប់​ពេល​ណាដែល​ជួប​គ្រោះថ្នាក់តើអាចមាន​ឧបករណ៍​ជួយសង្គ្រោះអីអត់? អញ្ចឹងហើយបានជាមានបញ្ហាជាញឹកញាប់»។

លោកស្នើឱ្យអាជ្ញាធរត្រូវត្រួតពិនិត្យប្រព័ន្ធសុវត្ថិភាពទូក និងការត្រៀមសង្គ្រោះ ក្នុង​​ករណីមានការ​លិច​ទូកជាយថាហេតុ។

លោក​ យង់ គិមអេង បន្ថែមថា៖ «រឿងអស់ហ្នឹងមិនមែនជារឿងថ្មីទេ ហើយអាជ្ញាធរដែនដីដែលមានទូកដ ទូកចម្លងហ្នឹង គួរតែត្រួតពិនិត្យសុវត្ថិភាពឱ្យបានច្បាស់លាស់ ឱ្យបានហ្មតចត់ បើមិនអញ្ចឹងទេ ករណីហ្នឹងនៅតែកើតឡើងដដែលៗ[…] ទី១ គាត់ត្រូវមើលពីប្រព័ន្ធសុវត្ថិភាពរបស់ទូកដទូកចម្លងហ្នឹង ទី២គាត់អាចមើលថាតើមានពោង​សុវត្ថិភាពដែល​អាច​ជួយ​សង្គ្រោះបានអត់? ហើយរឿងទី៣ គាត់អាចពិនិត្យមើលលទ្ធភាពរបស់ទូក ពីចំណុះមិនមែនចេះតែដាក់ៗ អត់​គិតពីបញ្ហាសុវត្ថិភាព អាហ្នឹងវាជារឿងមួយដែលសំខាន់»។

លោក ងួន រតនៈ អភិបាលខេត្ត​កំពង់ធំ មាន​ប្រសាសន៍​ថា ខាង​អាជ្ញាធរ​នឹង​ពង្រឹង​បន្ថែម​ទៅលើ​បញ្ហា​នេះដោយ​ធ្វើការអប់រំណែនាំទៅលើអ្នកជិះនិងអ្នកផ្តល់សេវា។

លោកបន្តថា៖ «កន្លងមកអ្នកផ្តល់សេវាហ្នឹងយើងក៏ធ្លាប់ចែកពោងឱ្យ​​គាត់ដែរ[…] កន្លងទៅ​ គាត់​ពាក់ដែរ តែ​លើកនេះ​ដូច​គាត់ថា​អាង​មិន​អីៗ​តាម​មើល ហើយ​ទឹក​វា​នៅរាក់ផង​ចឹង​គាត់​អត់​ពាក់ តាម​ពិត​ពោងបានចែកជូនគាត់រួចហើយ ចឹង​យើង​នឹង​ព្យាយាមអប់រំឱ្យ​យល់បន្ថែមទៀត»។

ជុំវិញករណីលិចទូចម្លងនៅខេត្តកំពង់ធំនេះដែរ លោក ឃួន វុទ្ធី អធិការនៃអធិការ​ដ្ឋាន​ស្រុកប្រាសាទ​សំបូរ មានប្រសាសន៍ថា​ មូល​ហេតុ​ដែ​ល​នាំឱ្យមានឧបទ្ទវហេតុនេះកើតឡើង បណ្តាល​មក​ពី​ម្ចាស់ទូកធ្វេស​ប្រហែស ដោយ​​មិនដាក់អាវពោងតាមទូក និង​ដាក់សិស្ស​​លើស​​ចំណុះ។ លោក​បន្តថា ក្រោយ​កើតហេតុនេះ សមត្ថកិច្ច​បាន​ចាប់ឃាត់ខ្លួនស្ត្រីជា​​ម្ចាស់ទូកចម្លង ម្នាក់​ឈ្មោះ សឿន យូន អាយុ ៤០ឆ្នាំ ដើម្បីចាត់ការទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់។

បើតាម​អធិការ​រូបនេះ នៅកំពង់ចម្លងនោះ មាន​ទូកដចំនួន​មាន៤ ដោយ​ឆ្លាស់វេនគ្នា​ ដើម្បីចម្លងប្រជាពលរដ្ឋ និង​សិស្សានុសិស្ស​នៅក្នុងតំបន់នោះ។

លោក​ ឃួន វុទ្ធី បានគូសបញ្ជាក់​​ថា៖ «ខ្ញុំបានណែនាំដល់​​ទូក​​៣​ទៀត ដែល​មិន​ទាន់​ឧបទ្ទវ​ហេតុ​កើ​ត​ឡើង​ហ្នឹង ចាប់​ពី​ថ្ងៃនេះទៅ ដាក់ពោងឱ្យជាប់ ហើយពិនិត្យមើលទូក បើទូកនោះចាស់ទ្រុឌទ្រោម យើងកុំប្រើប្រាស់ ហើយដាក់ចំណុះឱ្យសមរម្យ»។

កាលពីថ្ងៃទី០៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រោយឧបទ្ទវហេតុ​លិច​​ទូកនេះ​​ ​ក្រសួង​អប់រំ​ ​យុវជន​ ​និង​កីឡា​ ​បាន​ចេញ​សេចក្ដីណែនាំ ​ស្ដីពី ​វិធានការ​បង្ការ​ និង​ទប់​ស្កាត់​គ្រោះថ្នាក់​ពេល​ធ្វើដំណើរ​ទៅ​មក​សាលារៀន​ សម្រាប់​បុគ្គលិក​អប់រំ ​និង​សិស្សានុសិស្ស​។​

​សេចក្ដីណែនាំ​ បន្តថា​ ​ជា​រៀងរាល់​ឆ្នាំ​ ​សិស្ស​​និង​បុគ្គលិក​អប់រំ​មួយ​ចំនួន ​បាន​រងគ្រោះ​ក្នុង​អំឡុង​​ពេល​ធ្វើ​ដំណើរ​មកកាន់​សាលារៀន​ទាំង​មធ្យោបាយ​​ធ្វើដំណើរ​តាម​ផ្លូវ​គោក​ និង​ផ្លូវទឹក​ ​ជាពិសេស​នៅ​រដូវវស្សា​ ​និង​អំឡុង​ពេល​ទឹកជំនន់​។​

​​ដើម្បី​កាត់បន្ថយ​ផល​ប៉ះពាល់​ និង​គ្រោះថ្នាក់​ដែល​អាច​កើតមាន​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ធ្វើដំណើរ​មក​សាលា​រៀន​ ​ក្រសួង​អប់រំ ​បាន​ណែនាំ​ដល់មន្ទីរអប់រំ​ ​​អាជ្ញាធរ​ដែនដី​ ​និង​អាណាព្យាបាល​ ​ត្រូវ​តាមដាន​រាល់​ការ​ព្យាករ​អាកាសធាតុ​ ​ហើយ​ត្រូវ​ពិនិត្យមើល​ក​ម្រិត​ហានិភ័យ​ដែល​នឹង​អាច​កើតមាន​ ​និង​ត្រូវ​ណែនាំ​ឱ្យ​កែ​លម្អ​ដល់​ម្ចាស់​អាជីវកម្ម​ ​និង​អ្នកបញ្ជា​មធ្យោបាយ​ដឹកជញ្ជូន​សិស្ស​ ​និង​​បុគ្គលិក​អប់រំ​ឱ្យ​មាន​ការប្រុងប្រយ័ត្ន​ខ្ពស់​ ​គោរពច្បាប់​ចរាចរណ៍​ ​និង​មាន​ការទទួល​ខុស​ត្រូវ​ខ្ពស់​។​ ​ដោយឡែក​សម្រាប់​ទូក​ ​ឬ​កាណូត​ ​ត្រូវ​បំពាក់​ឧបករណ៍​សុវត្ថិភាព​ ​ឬ​អាវ​ពោង​សុវត្ថិភាព​ ​និង​កុំ​ដឹក​លើសចំណុះ​ ​ឬ​បញ្ជា​លើស​ល្បឿន​។ គួរបញ្ជាក់ថា ករណីលិចទូកចម្លងនៅខេត្តកំពង់ធំនេះ ​ជា​សោកនាដកម្ម​លិច​ទូក​​មួយ​​ករណី​ថ្មី​ទៀត ​បន្ទាប់ពី​សោកនាដកម្ម​លិច​ទូក​នៅ​ភូមិ​កោះ​ចំរើន​ ​ឃុំ​កំពង់​ភ្នំ​ ​ស្រុក​លើ​ក​ដែក​ ​ខេត្ត​កណ្ដាល​ ​កាលពី​ថ្ងៃ​ទី​១​៣​ ​ខែ​តុលា​ ​ឆ្នាំ​២០២២​។​ ​នៅ​ក្នុង​ឧប្បត្តិហេតុ​លិច​ទូក​នោះ បាន​​ធ្វើ​​ឱ្យ​កុមារ​​ជា​សិស្ស​ចំនួន ​១​១​នាក់ ​ក្នុងចំណោម​១​៥​នាក់​​ បាត់បង់ជីវិត​ ​ខណៈ​ពេល​ដែល​ពួកគេ​ជិះទូក​ត្រឡប់​ពី​សាលារៀន​មក​ផ្ទះ​គេ​វិញ​៕

គណបក្សនយោបាយចំនួន២បក្ស ដែលជាសម្ព័ន្ធភាពនិងគ្នានៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានអះអាងថាប្រសិនបើមិន​​អា​ច​​​បញ្ចប់សមាជិកភាពមន្រ្តីរបស់ខ្លួនដែលបានដើរចេញពីបក្សទេ នោះមាន័យថាបញ្ហានេះនឹងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ និ​ងប៉ះពាល់ទៅដំណើលទ្ធផល នៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រក្សា សម្រាប់នីតិកាលទី៤នេះ។

ការលើកឡើងនេះធ្វើឡើងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានរួមគ្នា រវាងគណបក្សភ្លើង​ទៀ​ន និងគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ ស្តីពី «ដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុមប្រឹ​ក្សា​ក្រុង ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ក្រុមប្រឹក្សាខណ្ឌ អាណត្តិទី៤» នៅព្រឹកថ្ងៃទី១០ មិថុនា នេះ។

លោក គង់ មុនីកា ជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងជាអគ្គលេខាធិការគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ  មានប្រសាសន៍ថា ការរៀបចំស​ន្និសីទសារព័ត៌មានរួមគ្នា របស់បក្សនយោបាយទាំងពីរនៅថ្ងៃនេះ គឺចង់បង្ហាញថាអង្គបោះឆ្នោត របស់បក្ស​ភ្លើង​ទៀ​ន បានបោះឆ្នោតឱ្យបក្សផ្សេង វាជាគំរូមិនល្អ ហើយកិច្ចការនេះ មន្រ្តីទាំងនោះត្រូវតែ​​បញ្ចប់ពី​​សមាជិ​​កភា​ព​ពី​​ក្នុង​បក្ស។ក្រៅពីនេះទៀត រហូតមកដល់ពេលនេះ បញ្ហាបែបនេះបានកើតឡើងជាង៤០ ករណីហើយដែលបក្ស​​ជំ​ទា​​ស់​ស្នើសុំទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរតាំងពីមុនបោះឆ្នោត។ប៉ុន្តែករណីទាំងទាំងនេះ រកឃើញថានៅមិនត្រូវ​​បានដោះស្រា​​យនៅឡើយទេ។

លោកបន្តថា៖ «ទោះបីជាលទ្ធផលវាមិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងអ្វី ជាការរំពឹងទុករបស់យើង  ប៉ុន្តែយើងមិនជំទាស់ទៅនឹងលទ្ធផលនោះទេ។ ប៉ុន្តែក៏យើងចង់បង្ហាញជូនសាធារណជនបានជ្រាបថា នៅក្នុងដំណើរការនៃការបោះឆ្នោ​តក៏យើងមានបញ្ហាមួយចំនួន ដែលយើងសង្កេតឃើញថា វាជះឥទ្ធិពលដល់លទ្ធផលដែរ ដែលគណបក្សទ​​ទួលបានគឺទី១អង្គបោះឆ្នោត ក្រុមប្រឹក្សាជាប់ឆ្នោតឃុំសង្កាត់របស់គណបក្សភ្លើងទៀនដែលបានទៅចូលរួមជី​​​វភាពនយោបាយជាមួយគណបក្សដទៃ ហើយជាគោលការណ៍  បានន័យថាពួកគាត់បានបញ្ចប់សមាជិកភាពរបស់ខ្លួនដោយស្វ័យប្រវត្តិពីគណបក្សភ្លើងទៀន ដូច្នេះហើយគណបក្សភ្លើងទៀនចាំបាច់ដាក់នៅសកម្មជន ឬមន្ត្រីរបស់ខ្លួនជំនួសឱ្យអ្នកដែលបានចាកចេញ ប៉ុន្តែនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃការផ្លាស់ប្តូរនេះ គឺថាយើងធ្វើអត់បានទេ»។

អគ្គលេខាធិការគណបក្សឆន្ទៈខ្មែររូបនេះបានបន្ថែមថា ការសុំផ្លាស់ប្ដូរអង្គបោះឆ្នោតដែលជាក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នោះ ជានីតិវិធីច្បាប់ត្រូវរង់ចាំការឆ្លើយតបពីក្រសួងមហាផ្ទៃវិញ ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ១៤ថ្ងៃក្រោយដាក់សំ​ណើរ​។ក៏ប៉ុន្តែគណបក្សលោកត្រូវចំ​ណា​​យរយៈពេលយូរជាងនេះ ដោយមកដល់ពេលនេះមិនទាន់អាចផ្លាស់ប្ដូរបាននៅ​​ឡើយទេ។

ចំណែក ប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក ទាវ វណ្ណុល ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា មុនពេលបោះឆ្នោត និងក្នុងរយៈពេលដែលបោះឆ្នោត គឺមានការលំបាកក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរក្រុមប្រឹក្សា និងការគំរាមកំហែងចាប់ខ្លួនសកម្មជន ជាអង្គបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សភ្លើងទៀនមួយចំនួន អ្នកខ្លះបានភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយមួយចំនួនទៀតមានការលាក់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលមិនអាចឱ្យពួកគេចេញទៅបោះឆ្នោតបាន។

លោកបន្តថា៖«យើងនៅតែទាមទារ ទោះបីជាមានការបោះឆ្នោតកន្លងផុតទៅហើយក៏ដោយ ក៏យើងនៅតែទាមទារសុំធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ ពីសមាជិកភាពរបស់ សមាជិកគណបក្សភ្លើងទៀនដែលបានធ្វើខុសបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង របស់គណបក្សភ្លើងទៀន។[…]យើងអត់មាននីតិវិធីអីទេ យើងមានតែជំរុញឲ្យសមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់យើងទៅក្រសួងមហាផ្ទៃដើម្បីសួរនាំអំពី នីតិវិធីនៃការផ្លាស់ប្ដូរហ្នឹង តែបច្ចុប្បន្ននេះដែលយើងបានជម្រាបនៅក្នុងសន្និសីទកាសែត គឺមានប្រហែលជា២០០នាក់ដែលយើងបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ រយៈពេលប្រហែលជា៣ទៅ៦ខែហើយអត់មានការផ្លាស់ប្តូរ គឺយើងនឹងបញ្ជូនសមាជិសភា ៣រូបដើម្បីទៅសួរនាំនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ   លើសពីហ្នឹងទៀតគេយើងនឹងធ្វើការតវ៉ាទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់ ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយបានចែង បន្តនីតិវិធីបន្តទៅទៀត»។

លោក ទូច សុខៈ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃបានឆ្លើយតបថា ក្រសួងមហាផ្ទៃមានការស្មុគស្មាញក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាគណបក្សប្រឆាំងទាំង២ ដោយសារតែគណបក្សបប្រឆាំងទាំងនោះមានបញ្ហាផ្ទៃក្នុង ហើយមានការផ្លាស់ប្ដូរបក្ស និងការប្ដឹងផ្ដល់គ្នា។

លោកថា៖«មួយរយៈនេះគណបក្សប្រឆាំងគឺបែកខ្ញែកគ្នាទៅបង្កើតគណបក្សផ្សេងៗជាច្រើន ពេលខ្លះក៏ត្រូវគ្នា ពេលខ្លះក៏ទាស់គ្នាហូរហែរ។ ហើយសមាជិកគេថាមានទំនាស់ផ្ទៃក្នុងជាប្រចាំ ចាកចេញពីបក្សនេះបក្សនោះ ទៅកាន់បក្សនេះបក្សនោះ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សានៃគណបក្សប្រឆាំងគឺថាមានទំនាស់គ្នាហូរហែរហើយរហូលដល់មានការប្ដឹងប្ដល់គ្នាពីរឿងសុំដោះដូរសមាជិកក្រុមប្រឹក្សានោះថែមទៀតផង។ ដែលបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងនាំឱ្យក្រសួងមានការលំបាកស្មុគស្មាញមួយជំហ៊ានធំនៅក្នុងការសម្រេច។ អ្វីដែលសំខាន់គឺសូមឱ្យពួកគាត់ដោះស្រាយនូវផ្ទៃក្នុងរបស់គាត់ឱ្យបានចប់សព្វគ្រប់ហើយក្រសួងមហាផ្ទៃធ្វើទៅតាមតែច្បាប់ ធ្វើទៅតាមតែទម្លាប់ទេ»។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃរូបនេះយល់ឃើញថា ការបាត់បង់សំឡេងក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ក្រុមប្រឹក្សាខណ្ឌ គឺដោយសារសមាជិករបស់បក្សប្រឆាំងទាំង២ មានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង ធ្វើឱ្យមានការមិនទុកចិត្តគ្នា។

នាយកប្រតិបត្តិអង្គការនិចហ្វិច លោក សម គន្ធាមី មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃជាអ្នកគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលឃុំសង្កាត់ ធ្វើការងារបច្ចេកទេសជាមួយគណបក្សសាម៉ី គួតែចាត់ចែងដោះស្រាយចំពោះការសុំប្តូរក្រុមប្រឹក្សា ដើម្បីកុំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការបាត់សន្លឹកឆ្នោត។

លោកបន្តថា៖«វាបាត់សន្លឹកឆ្នោត កាលណាអត់មានអង្គបោះឆ្នោត អ្នកដែលគេចាកចេញ ហើយអត់គាំទ្រ មានវត្តមានបំពេញការងារ អញ្ជឹងគាត់ក៏មិនមានសិទ្ធបោះឆ្នោតដែរ អញ្ជឹងទៅវាប៉ះពាល់ដល់សន្លឹកឆ្នោតរបស់គណបក្សដែលឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សា ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ[…] ខ្ញុំគ្រាន់តែសុំណូមពរក្រសួងមហាផ្ទៃជួយរៀបចំចាត់ចែងតាមដំណើរគណបក្សដែលសុំផ្លាស់ប្តូរនោះទៅ ដើម្បីឱ្យដំណើរការបោះឆ្នោត អង្គបោះឆ្នោត បានចូលរួមបោះឆ្នោតបានទាំងអស់គ្នា» ។

តាមរយៈលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ក្រុមប្រឹក្សាខណ្ឌ អាណត្តិទី៤ ដែលប្រព្រឹត្តទៅកាលពីថ្ងៃទី២៦​ ខែឧសភា​ ឆ្នាំ២០២៤ គណបក្សប្រជាជនទទួលបាន៥០៤អសន: គណបក្សឆន្ទ:ខ្មែរបាន៤៧អសន: និងគណបក្សកម្លាំងជាតិទទួលបាន៨ អសន: ក្នុងចំណោមអសន:ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្តសរុបដែលមានចំនួន ៥៥៩អសន:៕

ក្រុមសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិច្រានចោលចំពោះការចោទប្រកាន់របស់ក្រុមយុវជនសង្គមស៊ីវិលនៃក្រសួងបរិស្ថានដែ​​​ល​ថាសកម្មភាពរបស់ក្រុមខ្លួនស្ថិតនៅក្រោមសេណារីយ៉ូរបស់ជនបរទេស និងចោទប្រកាន់ថាផ្សព្វផ្សាយសកម្មភាពផ្អែ​​ក​​លើ​​​ជ្រុងតែម្ខាងដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន។

ប្រតិកម្មនេះកើតឡើងក្រោយការគណនីហ្វេសប៊ុក របស់ក្រសួងបរិស្ថាន បានបង្ហោះលិខិតថ្កោលទោសមួយច្បាប់របស់ក្រុមយុវជ​ន​សង្គមស៊ីវិល ដែលចេញកាលពីថ្ងៃទី០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ដែលមានខ្លឹមសារថា «លិខិតថ្កោលទោសចំពោះច​​ល​​នាយុវជនខុសច្បាប់ដែលយកវិស័យបរិស្ថានធ្វើជាឈ្នាន់នយោបាយ » ហើយវាយប្រហារមកលើសកម្មភាព និងកិច្ចខិត​​ខំ​​ប្រឹ​ងប្រែងរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន។ 

កញ្ញា ភួង កែវរស្មី សកម្មជនម្នាក់ក្នុងចំណោមសកម្មជន នៃចលនាមាតាធម្មជាតិផ្សេងទៀត ប្រាប់ Newsroom Cambodia នៅចន្ទនេះថា កញ្ញាមិនដឹងថាក្រុមយុវជនសង្គមស៊ី​វិលដែលក្រសួងបរិស្ថានយកមកផ្សាយលើគណនីហ្វេសប៊ុកនោះមានប្រភពម កពីណានោះទេ ខណៈមិនដែលបានឃើ​​ញ​ចូលរួមសកម្មភាពណាមួយក្នុងកិច្ចការការពារបរិស្ថាន ប៉ុន្តែបែរជាមកចេញលិ​ខិ​ត​ចោទប្រកាន់ក្រុមខ្លួនដោយមិនមា​ន​​​ភស្តុតាងអ្វីច្បាស់លាស់ទៅវិញ។

យ៉ាងណាកញ្ញាថា រូបខ្លួនបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់មិនថាមកពីក្រុមយុវជនសង្គមស៊ីវិល ឬក្រ​​សួ​ង​​បរិស្ថានទេ ព្រោះសកម្មភាពដែលក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិបានធ្វើកន្លងមកគឺដើម្បីប្រយោជន៍បរិស្ថាន ចូលរួមការពារ និងថែរក្សាធនធានរប​​ស់​កម្ពុជា។កញ្ញាបន្តថា រាល់ការរិះគន់មិនមែនក្នុងន័យអាក្រក់ឡើយ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ ការតិះតៀនទាំងនោះគឺចង់ឱ្យ​​មានកា​រ​កែ​ប្រែចំ​​ណុចអវិជ្ជមាន។

កញ្ញាបញ្ជាក់ថា៖«សកម្មភាពដែលបន្ទច់បង្អាក់នូវលទ្ធផលរបស់ក្រសួងបរិស្ថានទេ ព្រោះយើងធ្វើការកន្លងមក យើងសាទរចំពោះលទ្ធផលដែលគេធ្វើបាន ហើយយើងរិះគន់ដើម្បីបំពេញបន្ថែមនូវចំណុចខ្វះខាតរបស់ក្រសួង ក៏ដូចជាធ្វើជាដៃគូសហការនូវក្នុងការជួយការពារទៅដល់ទ្រព្យសម្បត្តិធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា »។

កញ្ញាបន្ថែមទៀតថា សកម្មភាពដែលក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិបានធ្វើ គឺធ្វើចេញពីចិត្ត និងដោយក្តីស្រឡាញ់មិនមែនស្ថិតក្រោមការបង្គាប់បញ្ជាពីជនបរទេស ឬក្រុមណាមួយនោះទេ។

កញ្ញាថា​៖«ពួកយើងមិនមែនជាមនុស្សដែលល្ងង់ ពួកយើងមិនមែនជាមនុស្សដែលមិនមានខួរក្បាលចេះគិតដើម្បីទៅធ្វើការបម្រើអ្នកណាម្នាក់ ហើយទៅលះបង់សិទ្ធិសេរីភាពខ្លួនឯងជាប់គុកម្តង១០ខែជាង ហើយរឿងក្តីក្រោយរួមគំនិតក្បត់នេះអា​ច​នឹ​​ងជាប់គុបចាប់ពី៥ឆ្នាំ ទៅដល់១០ឆ្នាំឯណោះ។ ហើយមូលហេតុដែលពួកយើងហ៊ានលះបង់ដល់ប៉ុណ្ណឹង ដោ​​យ​​សារយើ​​ងនឹកឃើញថាអ្វីដែលយើងធ្វើ គឺយើងធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍របស់បងប្អូនខ្មែរយើងទាំងអស់គ្នា»។

ហាក់មិនខុសគ្នាទេ សកម្មជនបរិស្ថានមួយរូបផ្សេងទៀតកញ្ញា មាន លីសា ប្រតិកម្មថា ការចោទប្រកាន់ប្រឆាំងពួកខ្លួ​​នជា​​ឈ្មួ​​​​ញ​​​ប​រ​​ទេស ដោយភាសាគ្រោធគ្រាធបែបនេះ បង្ហាញពីចេតនាអាត្មានិយម។មួយវិញទៀត នេះជាឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើ​​ញ​​សង្គ​មកម្ពុជា មិនទទួលយកការរិះគន់បែបស្ថាបនា និងកែលម្អឱ្យមានភាពប្រសើរ សម្រាប់អនាគតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា និង​ព​​​លរដ្ឋរបស់ខ្លួន។

ប្រភពបន្តថា៖«ពួកគេត្រូវបានមនោគមវិជ្ជាខ្មៅកខ្វក់ពីក្រុមជ្រុលនិយមដោយមិនបានបើកចិត្តទទួលយកសមិទ្ធផលជាច្រើ​នក្នុ​ងប្រទេសរបស់ខ្លួន។ក្នុងនាមពួកគេជាយុវជនខ្មែរបែរជាបណ្តោយខ្លួនឱ្យចាញ់កល់មនោគមវិជ្ជាខ្មៅកខ្វក់របស់ជនប​​រទេសជ្រុលនិយមទៅវិញ »។

Newsroom Cambodia មិនអាចសុំការអធិប្បាយពីលោក ខ្វៃ អាទិត្យា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានបានទេនៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤។

ចំណែក នាយកទទួលប​ន្ទុកកិច្ចការទូទៅ​ នៃ​អង្គ​ការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ​លីកាដូ លោក អំ សំអាត យល់ឃើញថា ការចូលរួមធ្វើសកម្មភាពក្នុងកិច្ចការការការពារបរិស្ថាន និងការថែរក្សាធនធានធម្មជាតិគឺជារឿងសំខាន់ដែលមិនអាចខ្វះវត្តមា​ន​របស់យុវជនបានទេ។លោកបន្តថា សកម្មភាពទាំងនេះគួរតែមានការការចូលរួមលើកទឹកចិត្ត និងជ្រោមជ្រែង មិនមែនបំភិតបំ​​ភ័​យ​ ឬគំរាមកំហែងដើម្បីឱ្យពូកគេបញ្ឈប់សកម្មភាពនោះឡើយ។

លោកបន្តថា៖«នៅពេលដែលយុវជនមានចិត្តក្នុងការចូលរួមលើកកម្ពស់និងការពារទៅលើការការងារបរិស្ថានគឺជារឿងមួយល្អហើយគួរតែមានការលើកទឹកចិត្តចំពោះយុវជនវិញ ពីព្រោះយើងឃើញហើយថាកម្រណាស់ដែលមានយុវជនចេញមុខការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។ នៅពេលដែលមានយុវជនចូលរួម ហ្នឹងយើងគួរតែមានការលើកទឹកចិត្ត និងការគាំទ្រទៅលើកិច្ចការពារបរិស្ថាន មិនត្រូវមានការបំភិតបំភ័យ គំរាមកំហែង»។

បើតាមលោក អំ សំអាត នៅពេលយុវជនរាយការណ៍ពីភាពមិនប្រក្រតីណាមួយជុំវិញបញ្ហាបរិស្ថាន ឬសង្គមផ្សេងៗ ក្រសួងគួរបើកចិត្តទទួលយក និងពិចារណា ជាពិសេសស្វែងរកដំណោះស្រាយសម្រាប់ផលប្រយោជន៍រួម។

លោកបញ្ជាក់ថា៖«ការងារបរិស្ថានដែលយុវជនបានលើកឡើងគួរតែពិនិត្យមើលថាតើ ការលើកឡើងរបស់យុវជនជាការពិតឬមិនពិត ហើយបើសិនជាការពិត ហ្នឹងយើងត្រូវរកមធ្យោបាយយ៉ាងណាដើម្បីដោះស្រាយទៅលើបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងដើម្បីការពារនូវបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ ហ្នឹងគឺជារឿងល្អ »៕

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានព្រមានជាថ្មីថា​ ជន​ទាំង​ឡាយ​ណាដែ​ល​ប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ក្នុងការជ្រើសរើសមន្ដ្រីរាជការសាធារណៈ នឹងប្រឈមជាមួយការចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់ពីអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។

ក្នុង​ពិធីបិទវគ្គបណ្តុះបណ្តាលឆ្នាំ២០២៣ និងបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាលឆ្នាំ២០២៤ របស់សាលាភូមិន្ទ​រដ្ឋបាល រាជធានីភ្នំពេញ នៅ​ថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤​នេះ លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ថ្លែង​ថា បច្ចុប្បន្ន នៅតែមានករណីសូកប៉ាន់នៅក្នុងការប្រឡងចូលជាមន្ត្រីរាជការ តែយ៉ាង​ណាក៏​ដោយ​អង្គភាព​ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ នឹងចាត់វិធានការទៅលើករណីនេះ។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «មានករណីចង់ស៊ីឡាក់ [ស៊ីសំណូក សូកប៉ាន់] មិនមែនអត់ទេ ប៉ុន្តែត្រូវការចូលរួម និងការអនុវត្តច្បាប់ដោយ ACU [អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ] យើងមិនប្រកាស ប៉ុន្តែមានអារឿងស៊ីឡាក់ [ស៊ីសំណូក សូកប៉ាន់]»។

ទន្ទឹមនឹងនេះ លោកក៏បានអំពាវនាវដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ទាំងគណៈកម្មការ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ចូលរួម​ជំរុញការបង្កើតនូវសុក្រឹត្យភាព ដើម្បីធានា​ឱ្យ​បាន​នូវភាពជឿជាក់ក្នុងការ​ប្រឡង និង​ធានាថាមន្ត្រីដែលជាប់ក្នុងការប្រឡង គឺជាប់ដោយសារសមត្ថភាព។

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បាន​ថ្លែងបន្តថា៖ «សម័យឥឡូវ​មិនមែនសម័យដែលប្រឡងមិនជាប់ មន្ដ្រីដាច់​ពោះទេ យើងមានជម្រើសផ្សេងច្រើននៅក្នុងការងារ អីចឹងធ្វើម៉េច​រួមគ្នាដើម្បីប្រព័ន្ធមួយនេះជោគជ័យ ពិសេសសុំការចូល​រួម​ពី​បេក្ខជន និងក្រុមគ្រួសារតែម្ដង ​[…] អ្នកជាប់ គេចេះនិយាយគ្នា អ្នកជាប់គេចេះសួរគ្នា អស់ប៉ុន្មាន? ប្រសិនបើមានរឿងបែបនេះ មិនស្ងាត់ទេ ហេតុអី មន្ត្រីចូលបម្រើរដ្ឋត្រូវចាប់ផ្តើមពីខ្លួនឯង មិនមែនជាការវិនិយោគទេ វិនិយោគកម្លាំងចិត្តកម្លាំង​កាយ ខិតខំប្រឹងប្រែងរៀនសូត្រ វិនិយោគអាហ្នឹង​ មិនត្រូវវិនិយោគរកខ្សែ វិនិយោគរកថវិកាដើម្បីសូកគេនោះទេ ត្រូវវិនិយោគការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីធានាបានសុក្រឹត្យភាព និងភាពត្រឹមត្រូវនៃការប្រឡង» ។

អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ លោក សយ ច័ន្ទវិចិត្រ មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក អង្គ​ភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ក៏ធ្លាប់បានរកឃើញ និងកសាងសំណុំរឿងចំពោះបុគ្គលដែលសូកប៉ាន់ ដើម្បីអាចចូលប្រឡងក្របខណ្ឌមន្ត្រីរាជការផងដែរ។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពាក់ព័ន្ធការប្រឡងចូលក្របខណ្ឌ អង្គភាពធ្លាប់បានកសាងសំណុំរឿង ព្រមទាំងបញ្ជូនជន​សង្ស័យទៅតុលាការរួចមកហើយ ដោយជាប់សង្ស័យពីបទរំលោភអំណាច ដែលជាបទល្មើសពុករលួយ។ បើមានករណីសូក​ប៉ាន់​ចូល​ក្របខណ្ឌ ហើយអង្គភាពប្រមូលបានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ACU ប្រាកដជាកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការ »។

ពាក់ព័ន្ធការប្រឡងជ្រើសរើសក្របខណ្ឌនេះ លោក វិចិត្រ ឱ្យដឹងដែរថា អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ មានយុទ្ធសាស្រ្តសំខាន់ៗ ក្នុងការបង្ការទប់ស្កាត់ ក្នុងនោះមាន​ការ​សហការជាមួយក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និង​ធ្វើជាអ្នកសង្កេតការណ៍ក្នុងដំណើរការប្រឡង ចាប់តាំងពីដំណាក់កាលតាក់​តែង​វិញ្ញាសារ ដំណាក់​កាល​សំណេរ កំណែ បូកពិន្ទុ និងរហូតដល់ការប្រកាសលទ្ធផលស្ថាពរ ព្រមទាំង​បំពេញការងារផ្សេងៗមួយចំនួនទៀតក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន។

លោកបន្ថែមថា អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ក្នុងនាមជាសេនាធិការមួយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល បានអនុវត្តនូវយុទ្ធសាស្រ្តសំខាន់ចំនួន៣ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ក្នុងនោះរួមមាន ការ​អប់រំ ការបង្ការទប់ស្កាត់ និងការអនុវត្តច្បាប់។ ទន្ទឹមនឹងនេះ លោកក៏បានអំពាវនាវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរួមគ្នាប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវ​ការរស់នៅប្រកបដោយភាពត្រឹមត្រូវ ស្អាតស្អំ ក្នុងសង្គម។

ចំណែក នាយកប្រតិបត្តិ​អង្គការ​តម្លាភាព​កម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី មានប្រសាសន៍ថា វិធាន​ការរបស់​រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយ និងស៊ីសំណូកសូកប៉ាន់នៅក្នុងការប្រឡង គឺជារឿងល្អ តែ​ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា គឺជារឿងពិបាក។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «រឿងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជាហ្នឹង យើងពិបាកក្នុងការធ្វើ […]រឿងធំជាងគេការ​អនុវត្តច្បាប់ឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាពខ្ពស់ ជាពិសេសការស៊ើបអង្កេត ការឈានទៅដល់ការដាក់បន្ទុកផ្នែកច្បាប់ រាល់បទល្មើសអំពើពុករលួយខ្នាតធំ​ ដែលប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋ ប្រព័ន្ធសេដ្ឋ​កិច្ច ការអភិវឌ្ឍ ដែល​អាចរារាំងការវិនិយោគនៅកម្ពុជា ដែលគួរតែដោះមុនគេ ដោះពីធំមកតូច»។

លោកថា ប្រសិនបើមិនដោះស្រាយបញ្ហាអំពើពុករលួយនៅកម្ពុជានោះទេ ប្រទេសកម្ពុជានឹងមិនមានស្ថេរភាពយូរអង្វែង ព្រមទាំងប៉ះពាល់គ្រប់វិស័យ ទាំងការរើសថ្នាក់ដឹកនាំប្រកបដោយតម្លាភាព និងសុចរិតភាព និងរារាំងការអនុវត្តច្បាប់ ប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច ការប្រមូលលុយចូលរដ្ឋមិនគ្រប់​គ្រាន់​ដោយ​សារការកិបកេង និងកេងប្រវ័ញ្ចជាដើម។

លោកថ្លែងបន្តថា៖ «រឿងដែលធំជាងគេ អំពើពុករលួយនាំឱ្យមានអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម ភាពមិនស្មើភាពគ្នា ការបែងចែកអ្នកមានអ្នកក្រ អ្នកមានកាន់តែមាន អ្នកក្រកាន់តែក្រ គឺដោយសារអំពើពុករលួយហ្នឹងរារាំងដល់ការធ្វើកម្មវិធីជាតិសំខាន់ៗ ហើយនិង​ជាពិសេសគឺអ្នកក្ររងគ្រោះជាងគេនៃអំពើពុករលួយហ្នឹង»។

យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា ស្តីពី សន្ទស្សន៍នៃការយល់​ឃើញ​ពី​អំពើពុករលួយនៅ​ឆ្នាំ​​២០២០ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់​លេខ​១៦០, ​នៅ​ឆ្នាំ​២០២១ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ​១៥៧,​ នៅ​​ឆ្នាំ​២០២២ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់​​​​លេខ​​១៥០​ និង​ឆ្នាំ​២០២៣​ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់​លេខ​១៥៨ ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ចំនួន​១៨០ ​នៅ​ទូទាំង​ពិភព​លោក។ តាមរយសន្ទស្សន៍នេះ បង្ហាញថា កម្ពុជា​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ថ្នាក់​ក្នុង​សន្ទស្សន៍​ពុក​រលួយ​ខ្លាំង​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០១២​មក៕

រាជរដ្ឋាភិបាល បន្តបង្ហាញគោលជំហរនៅក្នុងការទប់ស្កាត់ការឆ្លងរីករាលដាលនៃជំងឺអេដស៍ ខណៈបញ្ហានេះ​ត្រូវបានសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា ការឆ្លងមានការកើនឡើង និងប្រហែល​ជាមិនអាចទប់ស្កាត់បាន។

អគ្គលេខាធិការរងអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺអេដស៍ លោក ស៊ីម សូផៃ បានថ្លែងប្រាប់គេហទំព័រ Newsroom Cambodia នៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤នេះ​ថា រាជរដ្ឋាភិបាលមានមហិច្ឆតាក្នុង​ការ​កាត់​បន្ថយ​នូវ​អត្រា​ឆ្លងថ្មីនៃមេរោគអេដស៍ឱ្យ​មកនៅត្រឹមប្រមាណ ២០០នាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ ខណៈគិតត្រឹមឆ្នាំ​២០២២ នៅមានអ្នកឆ្លងជារៀងរាល់ឆ្នាំប្រមាណ ១ ៤០០នាក់។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ជាន័យបច្ចេកទេសយើងមិនអាចធ្វើឱ្យនៅសូន្យបានទេ ដូចខ្ញុំបានជម្រាបគោលដៅរបស់យើង គឺធ្វើម៉េចឱ្យ​​នៅប្រហែល ២០០នាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ បែបហ្នឹងក៏យើងស្ទើរតែអាចសន្មត់ថា​បញ្ចប់អេដស៍ដែរ។ […] ពិភពលោក ក៏ដូចជាស្រុកខ្មែរដែរ បញ្ហាអេដស៍ក៏នៅតែជាបញ្ហាមួយដែលរាជរដ្ឋាភិបាល នៅតែបន្តគិតគូរព្រួយ​បារម្ភរឿងសុខមាលភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ​»។

បើតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ កម្ពុជាមានអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ប្រមាណ ៧៦ ០០០​នាក់ គិត​ត្រឹម​ឆ្នាំ​២០២២ ខណៈអ្នកឆ្លងថ្មីជាប្រចាំឆ្នាំ​ត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានប្រមាណ ១ ៤០០នាក់​ជារៀងរាល់ឆ្នាំ និង​អ្នកស្លាប់ប្រចាំឆ្នាំមានប្រហែល ១ ១០០នាក់។

លោក ស៊ីម សូផៃ បានឱ្យដឹងបន្ថែម​ថា កម្ពុជាបានខិតខំយ៉ាងខ្លាំង​ក្នុងការ​លុបបំបាត់ការរីករាលដាលនៃការឆ្លងជំងឺអេដស៍ ស្រប​ទៅតាមយុទ្ធសាស្ត្រកម្ពុជា ០.៣ និងយុទ្ធសាស្ត្រសូន្យ​​បី​របស់ពិភពលោក គឺគ្មានការឆ្លងថ្មី គ្មានការស្លាប់ដោយសារមេរោគអេដស៍ និងគ្មានការរើសអើង ជាពិសេសតាមលំអានយុទ្ធសាស្ត្រសកល ៩៥-៩៥-៩៥ គឺអ្នករស់នៅជាមួយមេរោគអេសដ៍ ៩៥%ដឹងពីស្ថានភាពរបស់ខ្លួន ៩៥%បានទទួលការព្យាបាល និង៩៥% គ្មានបរិមាណ​មេរោគអេដស៍ក្នុងខ្លួន ដែលកម្ពុជាជាប្រទេសតែមួយគត់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីដែលបានទទួលជោគជ័យក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង៧លើពិភពលោក។

លោកថា៖ «ដោយការខិតខំប្រឹងប្រែង គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២២ រាជរដ្ឋាភិបាលយើងសម្រេចបាន គោលដៅទី១ទើបតែបាន៨៦%ទេ ចំណែកទី២ និងទី៣ គឺយើងធ្វើបានសម្រេចទាំងស្រុងហើយ។ អីដែលជាគោលដៅរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល គឺត្រូវធ្វើម៉េចរកឱ្យ​​បានបន្ថែមអ្នកដែលបាត់មុខចន្លោះ១ម៉ឺន​នាក់​ជាង ដែល​មិនទាន់ដឹងស្ថានភាពរបស់ខ្លួនហ្នឹង ធ្វើម៉េចអាចឱ្យ​ពួកគាត់មកទទួលសេវា»។

ប្រភពដដែលបន្តថា កម្ពុជាគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២២ អត្រានៃអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍សរុបធៀបនឹងចំនួនប្រជាពលរដ្ឋសរុបគឺមានត្រឹមតែ កន្លះភាគរយប៉ុណ្ណោះ ដែលអត្រានេះត្រូវបានកត់សម្គាល់ឃើញថាមានការថយចុះជាបន្តបន្ទាប់​បើគិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៨មក។

នាពេលកន្លងមក រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា បានបង្ហាញ​​ឆន្ទៈ​​ក្នុងការ​ខិតខំ​បញ្ចប់​​ការចម្លង​ជំងឺអេដស៍​ឱ្យ​​​បាន​ទាំងស្រុង នៅ​ឆ្នាំ​២០២៥ មុន​គោលដៅ​កំណត់​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិរ​យៈ​ពេល​​៥​ឆ្នាំ ដែល​កំណត់​នៅ​ឆ្នាំ​២០៣០​។

ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក សឿម សុផល ជាមន្ត្រីគ្រប់គ្រងគម្រោងហ្វុនប៉ាម នៃគណៈកម្មាធិការសម្របសម្រួលសកម្មភាពសុខភាព (HCCC)​ បានថ្លែង​​ថា ការដែល​ចង់​លុបបំបាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺអេដស៍នៅឆ្នាំ២០២៥នេះ គឺជារឿងដែលមិនអាចទៅរួច។

លោកថា​៖ «វាមិនអាចទៅរួចតែម្តង មិនអាចទៅរួចហ្នឹង ទី១ កត្តាឆ្លងថ្មីមានច្រើន ជាពិសេសគឺ​ក្រុមមនុស្សដែលស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា (MSM) បរិបទ​នៅស្រុកខ្មែរយើង គឺយើងអត់ទាន់ទទួលស្គាល់ទេថា MSM ហ្នឹងគឺជាប្រភពនៃការចម្លងដ៏ធំមួយសង្គមទូទៅ គឺអត់ស្របទេ។ […] មួយទៀតថវិកាជំនួយនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាមេរោគអេដស៍ហ្នឹង គឺយើងពឹងតែលើជំនួយពីខាងក្រៅ»។

ប៉ុន្តែលោក សឿម សុផល ហាក់ដូចជាបានបង្ហាញសញ្ញាវិជ្ជមានខ្លះៗសម្រាប់កម្ពុជា នៅក្នុងការសម្រេចទៅតាមគោលដៅសកលគឺឆ្នាំ២០៣០។ លោកបានកត់សម្គាល់ផងដែរថា រាជរដ្ឋាភិបាលបានកំណត់ក្រុមគោលដៅសំខាន់រួចហើយ ដោយឡែកបញ្ហាកង្វះធនធាននៅតែបន្តរារាំងដំណើរការនេះ មិន​ឱ្យ​សម្រេចកិច្ចការបានឆាប់រហ័សទៅតាមការដែលព្រៀងទុក។

លើសពីនេះទៅទៀត លោក សុផល បានបន្ថែមថា ការម៉ាក់ងាយ និងការរើសអើងអ្នកដែល​មានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ គឺជាកត្តាមួយទៀតដ៏សំខាន់ ដែលរំខានដល់ការសម្រេចបានតាមគោលដៅរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។

លោក​ថា៖ «ការមាក់ងាយ ការរើសអើងអ្នកមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ គឺធ្វើឱ្យ​ប៉ះពាល់ដល់សុខុមាលភាព សុខភាព ការ​រស់​នៅ និងផ្លូវចិត្តរបស់អ្នកមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ជាពិសេសគឺប្រជាជនគន្លឹះ​ ដែលជាប្រជាជនងាយរងគ្រោះ។ […] ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានទាំង​នេះ រួមមានការកើនឡើងនៃហានិភ័យនៃការទទួល ឬចម្លងមេរោគអេដស៍ និងអាចឈានទៅដល់ការមានអំពើហិង្សា ភាពខ្វះខាតនិងការកាត់បន្ថយនូវលទ្ធភាពនៅក្នុងការទទួលបានការអប់រំ ទទួលបានការងារ និងភាពយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម»។

យោងទៅតាមផែនការយុទ្ធសាស្ត្រជាតិទូលំទូលាយ និងពហុវិស័យឆ្លើយតបមេរោគអេដស៍ និង​ជំងឺអេដស៍លលើកទី៦ ឆ្នាំ២០២៤ – ២០២៨ អត្រាប្រេវ៉ាឡង់មេរោគអេដស៍ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យអាយុចាប់ពី ១៥ឆ្នាំ​ ដល់៤៩ឆ្នាំ បានថយចុះពី ០.៨% នៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ មកត្រឹម ០.៥% នៅឆ្នាំ២០២២។

ចំណែក លោក សាន វណ្ណឌីន នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការផ្តល់ក្តីមេត្តានៅកម្ពុជា យល់ឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរ​ថា ការសម្រេចគោលដៅប្រយុទ្ធប្រឆាំងអេដស៍ឆ្នាំ២០២៥ ហាក់មិនអាចទៅរួច​ ដោយសារ​កង្វះ​ធនធាននៅតាមសហគមន៍​​ អត្រាឆ្លងនៅតែបន្តកើតមាន និងកង្វះខាតនៅការយល់ដឹង។

លោកថា៖ «បើសិនជាឱ្យ​សម្រេច១០០%នៅឆ្នាំ២០២៥ខាងមុខនេះ ខ្ញុំគិតថា ដូចជាមិនអាចទៅរួចទេ។ […] ២០៣០​អាច​ដែរ ប៉ុន្តែបើខ្ញុំមើលទៅតាមស្ថានភាពដែលថវិកា ឬក៏សកម្មភាពដែលយើងធ្វើរាល់ថ្ងៃហ្នឹង តាមលុយដែលគេផ្តល់ឱ្យ​ហ្នឹង ខ្ញុំគិតថាបើដល់[សម្រេច]ក៏ពិបាកដែរ»។

លោកបន្តថា៖ «ដោយសារយើងខ្វះធនធាននៅសហគមន៍ ខ្វះបុគ្គលិកបម្រើការងារនៅសហគមន៍ តែមិនមែនខ្វះ​គ្រូពេទ្យទេ។ ការចម្លង វានៅឆ្លង ហើយការអប់រំយើងមានដែនកំណត់ ការតាមដានរកអ្នកឆ្លងក៏យើងពិបាកដែរ»។

កាលពីថ្ងៃអង្គារ សប្តាហ៍កន្លងទៅ កម្មវិធីរួមរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីមេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍ (UNAIDS) បានរៀបចំសិក្ខាសាលាថ្នាក់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី២ ស្តីពីការម៉ាក់​​ងាយ និងការរើសអើងទាក់ទងនឹងមេរោគអេដស៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅ​ទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ដែលមានការចូលរួមពីសំណាក់ភាគីចំនូន៦ប្រទេសរួមមាន កម្ពុជា ថៃ ឡាវ វៀតណាម ឥណ្ឌូនេស៊ី និងហ្វីលីពីន។

ថ្លែងនៅក្នុងវេទិកានោះ នាយកគ្រប់គ្រងថ្នាក់តំបន់នៃអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក​​ នៃកម្មវិធីរួមរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីមេរោគអេដស៍/ជំងឺអេដស៍ (UNAIDS) លោក Earmonn Murphy បាននិយាយថា ការរួបរួមគ្នាគឺជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺអេដស៍ ដោយសារតែជំងឺនេះ​មានផលប៉ះពាល់យ៉ាងទូលំទូលាយលើប្រទេសនានាលើសកលលោក។ លោក​​បន្តថា មេរោគអេដស៍អាចគ្រាន់តែ​ជារឿងមួយនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន ប៉ុន្តែប្រទេស​មួយចំនួនទៀត កំពុងតែមានការរងគ្រោះដ៏ធំធេង ដែលនេះតម្រូវឱ្យ​មានការចូលរួមពីសហគមន៍​ និងការវិនិយោគដែលជាកត្តាមួយសំខាន់នៅក្នុងការសម្រេចឱ្យ​បាននូវគោលដៅរួមជាសកល៕​

រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា កំពុង​ពិនិត្យ​​​លើ​​​លិខិត​សុំទោស​​​របស់​ លោក ស៊ុន ចន្ធី ប្រធាន​គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ ក្រោយ​ពី​មេដឹក​នាំ​គណបក្ស​រូបនេះ បាន​​ចេញ​​លិខិត​​សុំទោស​ជា​សាធារណៈ​ទៅ​លោក​នាយករដ្ឋ​មន្រ្តី​ ចំពោះការ​ថ្លែង​របស់​ខ្លួន​ធ្វើ​ឱ្យប៉ះពាល់​ដល់​កិត្តិយស​ និង​ការដឹកនាំ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​​។

កាលពីចុងសប្តាហ៍មុន​នេះ មានការ​ផ្សព្វផ្សាយ​នូវ​​លិខិត​សុំទោស​ជា​សាធារណៈ​របស់​ប្រធាន​គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ​ លោក​ ស៊ុន ចន្ធី ដែលក្នុងលិខិត​នោះ​មាន​តែ​ស្នាម​មេដៃ​ និងមិន​មាន​ចុះ​កាល​បរិច្ឆេទ។ លិខិត​នោះ​​ បាន​លើកឡើង​ថា លោកមានការ​​សោកស្តាយ និង​សុំទោស​​ចំពោះ​មតិ​លើក​ឡើងដោយ​អចេតនា ​ក្នុង​ពេលដែល​លោក​​​ជួប​ជា​មួយ​ពលរដ្ឋ​នៅ​ប្រទេស​ជប៉ុន​ កាលពី​ថ្ងៃ​ទី​០៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ ដែល​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​កិត្តិ​យស​ និង​កិច្ច​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​អភិវឌ្ឍន៍​​ប្រទេស​ជាតិ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​។

អ្នក​នាំ​ពាក្យ​រដ្ឋាភិបាល លោក​ ប៉ែន បូណា ប្រាប់​ Newsroom Cambodia នៅ​ថ្ងៃ​ទី១០ ខែមិថុនានេះ​ថា រដ្ឋាភិបាល​​មិន​ទាន់មានការ​​​សម្រេច​បែប​ណា​នៅ​ឡើយ​ទេ ​ចំពោះ​ការ​ចេញ​លិខិត​សុំទោស​របស់​លោក ស៊ុន ចន្ធី ដាក់​មក​រដ្ឋាភិបាល។

លោក​ថ្លែងថា៖ «ចាំ​សម្តេច[លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត]​​លោក​​សម្រេច​​យ៉ាង​​ណា​ ចាំ​ជូន​ព័ត៌មាន​តាម​ក្រោយ»។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ លិខិត​សុំទោស​ជា​សាធារណៈដែល​គេ​ថា ជា​​របស់​លោក​ ស៊ុន ចន្ធី ដាក់​ទៅ​លោក​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​ កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ គេ​មិន​ទាន់​ដឹង​ច្បាស់​នៅ​ឡើយ​ថា លិខិត​នោះ​ជា​លិខិត​ចេញ​ដោយ​លោក​ ស៊ុន ចន្ធី មែន​ឬ​យ៉ាង​ណា។

ទីប្រឹក្សា​គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ​ លោក​ រ៉ុង ឈុន មាន​ប្រសាសន៍ថា​​ លោក​​នៅ​​មិន​​ទាន់​​អាច​​សន្និដ្ឋាន​បាន​​ថា​ លិខិត​សុំទោស​របស់​លោក ស៊ុន ចន្ធី ពិត​​ជា​​ចេញ​ដោយ​​លោក  ស៊ុន ចន្ធី ផ្ទាល់​ពិត​​មែន​​ឬ​យ៉ាង​​ណាឡើយ​ ព្រោះ​​លិខិត​​នោះ​​មិន​​បាន​​បញ្ជាក់​ពី​កាល​បរិច្ឆេទ និង​មិន​មាន​ការ​បញ្ជាក់​ពី​សាច់​ញាតិ​​ក្រុម​​គ្រួសារ​របស់គាត់​នៅឡើយ។

តែយ៉ាងណា លោកថា ការ​ចេញ​លិខិត​សុំទោស​របស់​លោក ស៊ុន ចន្ធី គឺ​ជា​សិទ្ធិ​បញ្ចេញ​មតិ​របស់​គាត់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ មិន​មាន​អ្វី​ប៉ះពាល់​ដល់​គោលនយោបាយ​ ឬ​ការ​ដឹកនាំ​របស់​គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ​ទេ។

លោក​ រ៉ុង ឈុន ថ្លែងថា​៖ «ចំពោះ[គណបក្ស]​ជំហ​គណបក្ស​អត់​មាន​[បញ្ហា​]អី​ទេ។ ប្រសិន[ជា]ថា លិខិត​ហ្នឹងពិត អាហ្នឹង​គ្រាន់​តែ​ជា​សេរីភាព​របស់​បុគ្គល​ទេ មិន​មែន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​អំពី​ជំហ​គណបក្ស​នោះ​ទេ»។​

ជា​មួយ​គ្នា​នេះ​ដែរ អ្នកស្រី យាន ស្រីយ៉ាន ភរិយា​របស់​លោក ស៊ុន ចន្ធី លើក​ឡើង​ថា អ្នក​ស្រី​ក៏​មិន​ទាន់​​​ដឹង​​ថា លិខិត​នោះ​ពិត​ជា​របស់​ស្វាមី​ឬ​យ៉ាង​ណា​ឡើយ។

អ្នកស្រីថា​៖ «ខ្ញុំ​ មិន​ដឹង​ថា​លិខិត​[នោះ]ជា​របស់​នរណា[ឡើយ]»។

ប៉ុន្តែ​អ្នក​នាំ​ពាក្យ​នៃ​អគ្គនាយក​ដ្ឋាន​ពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក នុត សវនា​ បានបញ្ជាក់​ថា​ លិខិត​នេះ​ ​​ពិត​ជា​របស់​លោក​ ស៊ុន ចន្ធី ដោយសារក្នុងលិខិត​មាន​​ស្នាម​មេដៃរបស់គាត់ ដោយ​ការ​ចេញលិខិត​នោះគឺធ្វើឡើង​​ដោយ​​ការ​​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ពិតមែន​ និងគ្មាន​ការ​បង្ខិត​បង្ខំ​ឡើយ។ លោក​បន្ត​ថា មូលហេតុ​ដែល​លិខិត​នោះ​រៀបចំ​សរសេរ​ដោយ​ប្រើ​កុំព្យូទ័រ មិនមែនជាការសរសេរដោយផ្ទាល់ដៃ​​ ព្រោះ​វា​ជា​ការ​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ព្រមព្រៀង​រវាង​លោក ស៊ុន ចន្ធី និង​មន្រ្តី​មណ្ឌល​ពន្ធនាគារ។

លោកថ្លែង​ថា៖ «ស្នាម​មេដៃ​ដែល​បាន​ផ្តិត​ ពិត​ជា​ស្នាម​មេដៃ​របស់​លោក ស៊ុន ចន្ធី ពិតមែន។ ចំពោះ​ការ​ផ្តិត​នេះ​ យើង​ក៏​បាន​ឱ្យ​គាត់​ពិនិត្យ​មើល​ខ្លឹមសារ​ឃ្លា​ឃ្លោង​នៅ​លើ​ឯកសារ​នេះ​ដែរ មុន​នឹង​គាត់​ផ្តិត​​ដោយ​​ស្ម័គ្រ​​ចិត្ត»។

គួរបញ្ជាក់​ថា លោក ស៊ុន ចន្ធី ត្រូវ​បាន​សមត្ថកិច្ច​ចាប់​ខ្លួន នៅ​ព្រលាន​យន្ត​ហោះ​អន្តរជាតិ​ភ្នំពេញ​ កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី៩ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​២០២៤ វេលា​ម៉ោង​ ៩ព្រឹក គ្រា​ដែល​លោក​ទើប​តែ​វិល​ត្រឡប់​មក​ពី​ប្រទេស​ជប៉ុន​វិញ​ ជា​ទី​ដែល​លោក​បាន​ជួប​សំណេះ​សំណាល​ជា​មួយ​សកម្មជន និង​អ្នក​គាំទ្រ​គណបក្ស​។​ លោក​ ស៊ុន ចន្ធី ត្រូវបានតុលាការ​សម្រេចចោទប្រកាន់ពីបទ ​«ញុះញង់​បង្ក​ឱ្យ​មាន​ភាព​វឹកវរ​ធ្ងន់​ធ្ងរ​​ដល់​សន្តិ​សុខ​សង្គម» និង​ត្រូវបានឃុំខ្លួនជាបណ្តោះអាសន្ននៅពន្ធនាគារ​ខេត្តពោធិ៍សាត់។

បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់គណបក្ស​កម្លាំងជាតិ ចុះថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ លោក  ស៊ុន ចន្ធី នឹង​ត្រូវ​​សាលាឧទ្ធរណ៍រាជធានី​ភ្នំពេញ ​បើកសវនាការ​លើបណ្តឹងសុំនៅក្រៅឃុំ​បណ្តោះអាសន្ន នៅរសៀលថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា ស្អែកនេះ៕​

លេខាធិការដ្ឋាន គ.ស.ព.ស. ប្រកាសបដិសេធចំពោះការបង្ហោះសាររបស់ម្ចា​ស់គណនីហ្វេសប៊ុកមួយពាក់​ព័ន្ធនឹងរឿងស្តូ​​ប​វៀ​តណា​ម ហើយព្រមានចាប់ខ្លួនក្រោមហេតុផលថាដើម្បីកុំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម។

ការបដិសេធនេះធ្វើឡើងក្រោយម្ចាស់គណនីហ្វេសប៊ុកមួយឈ្មោះគ្រញូង ព្រៃឡង់ បានបង្ហោះកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី០៦ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ជាមួយរូបភាពមួយចំនួន ក្រោមចំណងជើងដែ​លមានខ្លឹមសារថា​«ស្តូបយួ​នសាងស​​ង់រកម៉ែវា​ស្អីនៅ​លើ​​កំពូលភ្នំដងរែកនេះ»។

ក្រោយរូបភាពនេះ ត្រូវបង្ហោះព្រោងព្រាតនៅលើបណ្តាញសង្គម ប្រជាពលរដ្ឋបានបន្តចែករំលែក និងប្រតិកម្មដោយរិះ​​គន់​​ពាក្យ​ពេចន៍ជាច្រើន ចំពោះរូបភាពនោះ។

ភ្លាមៗ គណៈកម្មកា​រជាតិរៀបចំសម្របសម្រួលកិច្ចការព័ត៌មាន និងសាធារណៈមតិ ហៅកាត់ថា គ.ស.ព.ស. បានអះអា​ង​​ថា​នៅ​ថ្ងៃសុក្រនេះថា ព័ត៌មាននោះជាការបំភ្លៃដើម្បីបំពុលមតិសាធារណៈ និងសង្គម ហើយសំណង់ ដែលសាងសង់នោះ​គឺ​​ជា​វិមានឈ្នះ​ ឈ្នះ មិនមែនជាស្តូបវៀតណាមនោះទេ។

លេខាធិការដ្ឋានគ.ស.ព.ស. បានព្រមានដោយអំពាវនាវឱ្យសមត្ថកិច្ចស្រាវជ្រាវរកមុខ និងចាប់ខ្លួនអ្នកបំភ្លៃព័ត៌មានដើម្បីបំ​​ពុ​លសង្គមទាំងនោះ យកមកផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់។

​លោក ​សេក សុជាតិ អ្នក​ប្រឹក្សា​យោបល់​ផ្នែក​អភិវឌ្ឍន៍​ផ្នត់​គំនិត ​និង​ការ​ស្រាវជ្រាវ ប្រាប់ញូវ៍រ៉ូមខេមបូឌា នៅថ្ងៃសុក្រនេះថា ប្រសិនជាដូចទៅនឹងការលើកឡើងរបស់លេខាធិការដ្ឋាន គ.ស.ព.ស. ដែលថាស្កូបនោះពិតជាវិមានឈ្នះ ឈ្នះ រដ្ឋាភិបា​ល​​គួ​រតែប្រកាសជាសាធារណៈដើម្បីឱ្យប្រជាជនខ្មែរចូលរួមអបអរសាទរទាំងអស់គ្នា មិនគួរណាមានការលាក់បាំងដូច្នេះទេ។

យ៉ាងណាលោកថា ការព្រមានចាប់ខ្លួនរបស់លេខាធិការដ្ឋាន គ.ស.ព.ស. បែបនេះហាក់បង្ហាញពីការគំរាមគំហែង ទាក់​ទ​ង​​​ទៅ​នឹងសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ហើយសិទ្ធិនេះគួរតែបើកទូលាយឱ្យពលរដ្ឋបង្ហាញអ្វីដែលពួកគេបានដឹង។

លោកបន្តថា៖«គាត់ត្រូវតែប្រកាសព្រោះវាជាវិមានឈ្នះរបស់ខ្មែរ អញ្ចឹងមិនអាចទៅគំរាមគេទេព្រោះកន្លែងយើងឃើញហើ​​យ​ស្កុបមិត្តជ័យជំនះ ឈ្នះៗរបស់កម្ពុជានៅទីក្រុងភ្នំពេញក៏បើកឱ្យមនុស្សទាំងអស់ចូលរួម ហើយអបអរសាទរដែរ ដូច្នេះក​ន្លែ​​ងផ្សេងក៏គួរធ្វើដូចគ្នាដែរ មិនមែនវិមានឈ្នះៗ បែរទៅជាការគំរាមកំ​ហែងអ្នកដែលផ្សព្វ​ផ្សាយពីព័ត៌មាននោះ​ទៅជា​អ្នក​ជា​​​​ប់ទោសវិញ វាអត់ត្រឹមត្រូវ »។

អ្នក​ប្រឹក្សា​យោបល់​ផ្នែក​អភិវឌ្ឍន៍​ផ្នត់​គំនិតរូបនេះបន្ថែមថាសមត្ថកិច្ចគួរតែពិចារណា ពិគ្រោះយោបល់ឱ្យបានល្អិតល្អន់ និ​ង​​​ពិ​ភា​​ក្សាគ្នាជាអ្នកដែលប្រព្រឹត្តិមិនមែនចាំបាច់តែអនុវត្តន៍ច្បាប់ ដាក់ទោសនោះទេ។

ហាក់មិនខុសគ្នាទេ លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធាន​វិទ្យា​ស្ថាន​ប្រជា​ធិប​តេយ្យ​កម្ពុជា ក៏យល់ស្របថាការបង្ហោះនេះ វាគឺជាសិទ្ធិ​បញ្ចេ​ញមតិ ដែលគាំពារដោយច្បាប់ទៅទៀត ឬនេះអាចចាត់ទុកថាជាការ​បង្ហាញពីចង្ងល់របស់ពលរដ្ឋដែលពួកគេបានឃើ​ញ​។លោកបន្ថែមថា ពលរដ្ឋក៏ដូចគ្នា មុននឹងនិយាយគួរពិចារណាគិតគូឱ្យបានច្បាស់ថារឿងណាពិត ឬមិនពិតដើម្បីចៀ​សវៀងការយល់ច្រឡំ និងយកបញ្ហាមកដាក់ខ្លួន។

លោកបន្តថា៖«ដូច្នេះការផុសព័ត៌មានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយើងហ្នឹងគួរតែផ្ទៀងផ្ទាត់ផងដែរមុននឹងទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋាន ឬក៏យកមកផ្សាយជាសាធារណៈដើម្បីកុំឱ្យមានការយល់ច្រឡំ »។

លោកបន្ថែមថា អជ្ញាធរក៏គួរយោគយល់ អធ្យាស្រ័យ និងផ្សព្វផ្សាយឱ្យបានច្បាស់លាស់មុននឹងសម្រេចចាត់វិធានការតាម​​ផ្លូ​វ​​​ច្បាប់ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនក៏មិនសូវយល់ដឹងច្បាស់។

លោកបញ្ជាក់ថា៖«ឃើញអញ្ចឹងទៅគាត់មានការបារម្ភ ឬក៏កើតទុក្ខមិនសុខចិត្តហើយមកផុស យកមកផ្សព្វផ្សាយទៅដោ​​យ​​​សារព័ត៌មានមានកំណត់របស់គាត់ហ្នឹងក៏វាអាច ពេលខ្លះក៏វាមានការភ័នភាំង ដូច្នេះតួនាទីរបស់អជ្ញាធរគឺត្រូវតែបង្ហា​ញ​កា​​​រពិតនិងបកស្រាយ បកស្រាយផ្តល់ព័ត៌មាន​ដល់ប្រជាពលរដ្ឋវិញដើ​ម្បីកុំឱ្យមានការយល់ខុ​​សឬក៏ផ្សព្វផ្សាយព័​ត៌មានវា​បង្កើ​​ត​​​នូវការយល់ច្រឡំ[…]អជ្ញាធរក៏គួរតែបើកចិត្តឱ្យទូលាយបន្តិចដែរ កុំឱ្យប្រកាន់ច្រើន ប្រកាន់ទោស​អូសដំណើ​រច្រើន​ពេ​​​ក »៕

ក្រុមសហជីពឯករាជ្យ អះអាងថាកម្ពុជានៅបន្តមានឱនភាពផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដុនដាប់នៅឡើយ ស្របពេ​​ល​​ដែ​​ល​​ធនាគារពិ​ភ​​ព​លោករក​​ឃើញថាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបន្តងើបឡើងវិញបណ្តើរៗក្នុងរង្វង់ជិត៦ភាគរយ តា​​ម​​រ​​យៈ​​​កា​​រ​នាំចេញផ្នែកវិស័យកាត់ដេរសំលៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងវិស័យទេសចរណ៍។

ប្រតិកម្មពីសំណាក់ក្រុមសហជីពឯករាជ្យនៅពេលនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពេលដែលធនាគារពិភពលោក បា​​ន​ចេញរ​​បា​​យ​​ការណ៍ នៃការអង្កេតរបស់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី៦ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ដែលរកឃើញថាសេ​​ដ្ឋកិច្ចកម្ពុ​​ជា​បន្តងើបឡើងវិញពីរង្វង់៥,៦ភាគរយ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ ឡើងមក៥,៨ភាគរយ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤។

យ៉ាងនេះក្តី ប្រធានសហភាពចលនាកម្មករកម្ពុជាលោក ប៉ាវ ស៊ីណា ទទួលស្គាល់ថាការនាំចេញវិស័យកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង ផលិតផលនាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ ឃើញថាមានការកើនឡើងពិតមែន។ហើយនៅដើមឆ្នាំ២០២៤ នេះស្ថានភាពរោងចក្រមានដំណើរការល្អ និងមានក្រុមហ៊ុនបញ្ជារទិញច្រើ​​នជាងមុន។ប៉ុន្តែ សម្រាប់វិស័យរោងចក្រមួយនេះនៅតែបន្តមានបញ្ហាកើតឡើងដែលនៅក្នុងនោះមានដូចជា នៅក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ២០២៤ រោងចក្រត្រូវភ្លើងឆេះ និងនៅតែមានរោងចក្របន្តបិទទ្វារ។មួយវិញទៀតប្រាក់ខែគោលរបស់កម្មករមិនអាចឆ្លើយតបស្ថានភាពនៃការចំណាយនាពេលបច្ចុប្បន្នបានដូចមុនដដែល​​។

លោកបន្តថា៖«បើយើងពិនិត្យទៅលើបញ្ហាប្រាក់ឈ្មួលនៅក្នុងវស័យនេះយើងឃើញបើទោះបីប្រាក់ឈ្មួយមិនអាចឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពនេះការចំណាយរស់នៅបាន​ ប៉ុន្តែនៅក្នុងយុទ្ធការនៃការតម្លើងប្រាក់ឈ្មួលសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាមានការចរចារតម្លើងប្រាក់ឈ្មួលជារៀងរាល់ឆ្នាំ ពាក់ពន្ធ័ទៅនឹងការរើសអើងសេរីភាពសហជីបដែលខ្ញុំនៅតែជួបប្រទះនោះគឺការរើសអើងអំពីសំណះភាគីនិយោជក»។

ហាក់មិនខុសគ្នាទេ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា (CLC)លោក គង់ អាទិត្យ​ ​ឯកភាពថា ការងើបឡើង​វិញ​​បណ្តើរៗនៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា តាមរយៈវិស័យវាយនភ័ណ្ឌរោងចក្រកាត់ដេរក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែបញ្ហាប្រាក់​​ខែ​​ក​​​ម្មកររោងចក្រ នៅតែរកឃើញថាមិនទាន់អាចបំពេញទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់ នៃការឡើងថ្លៃទំ​និញ​នៅ​​​​លើ​​ទីផ្សារបាននៅឡើយ។

ជាងនេះទៀត នៅក្នុងវិស័យកាត់ដេរមួយនេះដើម្បីឲ្យមានការប្រសើរឡើងត្រូវតែមានភាពទាក់ទាញក្រុមហ៊ុ​​នធំៗមកវិនិយោគកាន់តែច្រើនឡើងដែលចាប់អារម្មណ៍បញ្ជាទិញដែលនៅក្នុងនោះប្រទេសកម្ពុជានិងធានាស្ថេរភាពនៅក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរបន្ថែមទៀត ហើយជាពិសេសទៅទៀត​នោះត្រូវតម្លើងប្រា​​ក់​ឈ្មួ​​ល​​សម្រាប់កម្មកររោងចក្រ ឱ្យបានថ្លៃខ្ពស់ជាងបច្ចុប្បន្ននេះ ទើបពួកគេអាចរស់ដោយសមរម្យបាន។

 លោកបន្តថា​៖ «ការតម្លើងប្រាក់ខែរជារឿងសំខាន់ ប្រសិនជាយើងធ្វើឲ្យសុខភាពកម្មករកាន់តែប្រសើរឡើ​​ង ប្រាក់ឈ្មួយកាន់តែប្រសើរឡើងជំនាញរបស់ពួកគាត់[កម្មករ]កាន់តែប្រសើរឡើងនឹងអាចធ្វើឲ្យ ស្នេរ​​ភា​ព សន្តិភាពកាន់តែបន្តទៅមុខកុំឲ្យមានបញ្ហា ក្នុងវិស័យមួយនឹងអីចឹងខ្ញុំជឿជាក់ថាអាចធ្វើមានការប្រ​​កួ​ត​​​ប្រជែងខ្ពស់ មាននិរន្តភាពទៅឈានទៅមុខខ្ពស់ដែលយើងចង់បានទៅមុខទៀត»។

បើទោះបែបណា របាយការណ៍ដែលចេញដោយធនាគារពិភពលោក កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ បង្ហាញថាសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបាន កើនឡើងនៅក្នុងត្រីមាសទី១ ឆ្នាំ ២០២៤ ដោ​យ​សារតែការ ងើ​​ប​ឡើងវិញវិស័យសេវាកម្ម និងការនាំចេញទំនិញ ទោះបីជាតម្រូវការក្នុងស្រុកបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងណាក្តី។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ វិស័យនាំចេញទំនិញ និងសេវាកម្មរបស់កម្ពុជា បានជំរុញឱ្យមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចកើ​ន​​ឡើ​​ងបន្ថែមទៀត នៅកម្រិត៦.១ភាគរយ នៅឆ្នាំ២០២៥ និង ៦.៤ភាគរយ នៅឆ្នាំ ២០២៦។កត្តានៃការ​​​កើ​​នឡើងនេះ ដោយសារតែកា​​រប្រសើរឡើងវិញលើការនាំចេញ ផ្នែកវិស័យកាត់ដេរ ទំនិញធ្វើដំណើរ និងស្បែកជើង រួមទាំងការងើបឡើងវិញនៃការមកដល់របស់ភ្ញៀវទេសចរណ៍។

ប្រធានគ្រប់គ្រងធានាគារពិភពលោកប្រចាំកម្ពុជា លោកស្រី ម៉ារីយ៉ាម សាលីម បានលើកឡើងនៅក្នុងនៅក្នុងពិធីសម្ពោធ របាយការណ៍នៅថ្ងៃទី ៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៤ ថា៖ «ដើម្បី រក្សាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចបន្ត កម្ពុជាត្រូវរក្សាស្ថិរភាពម៉ាក្រូ ហិរញ្ញវត្ថុ ដោយការស្តារឡើងវិញនូវលំហសារពើពន្ធ និងការ ការពារវិស័យហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន»។

 បន្ថែមពីលើនេះលោក ប៊ូ សារឿន មន្ត្រីទំនាក់ទំនងព័ត៍មានរបស់ធនាគារពិភពលោកប្រចាំកម្ពុជា បានឆ្លើ​​​យ​តបថាចំពោះរបាយការណ៍មួយនេះជាការលើកឡើងស្រាវជ្រាវសម្រាប់ធនគារពិភពលោកដែលបានរកឃើញ និងសិក្សារបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ប៉ុន្តែក្នុងនាមស្ថាប័នផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិមួយនេះ នឹងមិនតបតចំ​​ពោះ​​កា​ររិះគន់ចំពោះរបកគំហើញរបស់ខ្លួននោះឡើយ។

លោកបន្តថា៖ «World bank បាននិយាយអំពីរទៅលើរបាយការណ៍របស់យើង យើងអត់ប្រតិកម្មទៅលើការកឃើញការលើកឡើងរបស់អ្នកផ្សេងនោះទេហើយអ្វីដែលយើងចេញវាការរកឃើញរបស់យើង»។

នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោក ក្រៅពីបានព្យាករណ៍អំពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដែលងើបឡើង​​វិញប​ណ្តើរៗ តាមរយៈការនាំចេញទំនិញផ្នែករោងចក្រកាត់ដេរហើយ ស្ថាប័នអន្តរជាតិផ្នែក​ហិរញ្ញវត្ថុអន្ត​ជា​តិ​​មួយនេះ ក៏បានបង្ហាញដែរចំពោះនិន្នាការ នៃការប្រែប្រួលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនេះ គឺការមកដល់របស់ភ្ញៀវទេ​​ស​​​ច​​​រអន្តរជា​​តិដែលមានភាពប្រសើរឡើងនៅក្នុងត្រីមាសទីមួយដែលឈានដល់កម្រិត ៨៤ភាគរយ នៃការមកដល់មុនពេលមានជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩។ ការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ ទំនិញធ្វើដំណើរ និងស្បែកជើង បា​​នងើបឡើងវិញ ខណៈដែលការនាំចេញទំនិញមិនមែនសម្លៀកបំពាក់ ជាពិសេសទំនិញ កសិកម្ម នៅតែមា​​នភាពធន់ល្អ។

យ៉ាងនេះក្តី អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា យល់ស្របថាចំពោះការរកឃើញរបស់ធនាគារពិភ​​ព​លោក ដោយសារតែការព្យាករណ៍របស់ធនាគារពិភពគឺធ្វើឡើងមានស្តង់ដាបច្ចេកទេស ដែលគួរឱ្យជឿ​​ទុកចិ​ត្តបាន​។លោកបន្តថា កា​​​​​​រលើកឡើងមួយនេះគឺស្រដៀងគ្នាការលើកឡើង រវាងធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី និងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុនៃកម្ពុជាដែរ។

លោកបន្តថា​៖ «ទៅការព្យាករណ៍សេដ្ឋកិច្ចគេធ្វើឡើងតាមលក្ខណៈបច្ចេទេស ការព្យាករណ៍យ៉ាងម៉េចគឺវាចឹងហើយវាមិនខុសគ្នាទេគឺរវាងធនាគារពិភពលោក​ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី និងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា»។

គេសង្កេតឃើញថាសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលហៅកាត់អាស៊ានបានក្លាយជាទីផ្សារនាំចេញធំទីពីររបស់កម្ពុជាប​ន្ទា​​​​ប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក។លើសពីនេះទៀត ការកើនឡើងនៃការវិនិយោគពីបរទេសក្នុងវិស័យ​​ផលិតកម្ម និងកសិកម្ម ក៏បានរួមចំណែកដល់ការងើបឡើងវិញ នៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានេះដូចគ្នាដែរ។

ក្រៅពីនេះ អតិផរណាបានធ្លាក់ចុះស្ថិតក្នុងកម្រិតសូន្យសម្រាប់ខែមីនា ដោយសារតម្លៃម្ហូបអាហារបានធ្លាក់ចុះ ខណៈដែ​​ល​​គណនីចរន្តបានកត់ត្រានូវអតិរេកដែលមិនធ្លាប់មានពីមុន មកក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ ដោយសារ ឱនភាពពាណិជ្ជកម្មរួមតូច និងការកើនឡើងនៃភ្ញៀវទេសចរ។ បើទោះបែបណា សម្រាប់ក្រុមសហជីពឯករាជ្យ នៅតែមើលឃើញថា ដើម្បីធានាបាននូវកម្រិតសេដ្ឋ​​​កិច្ចអា​​ច​រ​​ក្សាបាននៅក្នុងរង្វង់កម្រិតជាងក្នុងនាមជាង៦ភាគរយ លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាលពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ឱ្យ​​មា​នប្រសិទ្ធិភាព ជាពិសេសគោរពដោយម៉ឺងម៉ាត់ចំពោះអនុសញ្ញាអន្តជាតិ និងកតិកាសញ្ញាដទៃទៀត ដែល​​កម្ពុ​​ជាក៏ជារដ្ឋភាគីមួយដែរ នៃអនុសញ្ញាអន្តរជាតិទាំងនោះ៕