fbpx
Home Blog

ក្រសួងមួយចំនួន​បង្ហោះសកម្មភាពចុះជួយបក្សប្រជាជនកម្ពុ​ជា​លើហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ខ្លួន

នៅមុនពេលការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាង​រាស្រ្តអាណត្តិទី៧ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ កាន់តែជិតចូលមកដល់ គេសង្កេតឃើញថា ក្រសួង ស្ថាប័នខ្លះដែលជាសេនាធិការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បាន​បង្ហោះ​ពី​សកម្មភាពចុះមូលដ្ឋាន និងខ្លឹមសារនានា​ នៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ខ្លួន ដែល​បង្ហា​ញ​ពីសមិទ្ធផលរបស់គណបក្សកាន់អំណាច និង​បាន​អំពាវនាវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។

ក្រសួង ស្ថាប័នរដ្ឋទាំងនោះ មានដូចជា ក្រសួងការពារជាតិ ដែលមាន លោក ទៀ បាញ់ ជារដ្ឋមន្រ្តី និង​ក្រសួងមុខ​ងារ​សាធារណៈ​ ដែលដឹកនាំដោយលោករដ្ឋមន្រ្តី ព្រុំ សុខា។

ជាក់ស្តែង កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ ទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ក្រសួងមុខងារសាធារណៈ បានបង្ហោះរូបភាពដែលបង្ហាញ​ពី​លោក ព្រុំ សុខា ដែលគេដឹងថាជាប្រធានក្រុមការងារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថ្នាក់កណ្តាល ចុះជួយមូលដ្ឋានខេត្តក្រចេះ។ 

កំពុងឈរថ្លែងក្នុងពិធីដាក់បញ្ចូលសមាជិកថ្មីរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ក្លោងទ្វារនិងរបងទីស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឃុំ២ធ្នូ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ រូបភាពដែលបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ក្រសួងនោះ បានរំលេចនិមិត្តសញ្ញារបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលើផ្ទាំងប៉ាណូ អាវ និងមួករបស់អ្នកចូលរួមជាច្រើន។

សារដែលបង្ហោះសរសេរថា៖ «ក្នុងឱកាសនោះ ឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រីប្រធានក្រុមការងារខេត្តក្រចេះ បានក្រើនរំលឹកប្អូនៗ យុវវ័យជំនាន់ក្រោយថា បើទោះបីពេលវេលាបានកន្លងផុតទៅយ៉ាងយូរប៉ុណ្ណាក្តី ពោលគឺតាំងពីមុនកំណើតប្អូនៗទៅទៀតក៏ដោយក្តី ការចងចាំជាប់ជានិច្ចនូវព្រឹត្តិការណ៍សច្ចធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា នឹងក្លាយជាតម្លៃថ្លៃថ្លានៃគុណប្រយោជន៍សម្រាប់អនាគតរបស់ប្អូនៗ។ មនុញ្ញផលនៃម្លប់សុខសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍដែលសង្គមជាតិ និងយើងទាំងអស់ទទួលបាននៅពេលបច្ចុប្បន្ន និងទៅអនាគត ច្បាស់ប្រាកដជាកើតចេញពីលទ្ធផលនៃការតស៊ូមុះមុត ប្រកបដោយវីរភាព និងពលីកម្មរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលមានសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោជាប្រមុខ»។

ក្រៅពីការបង្ហោះរូបភាពជាមួយនឹងខ្លឹមសារដែលសំដៅលើសមិទ្ធផលរបស់បក្សកាន់អំណាច ក្រសួងមុខងារសាធារណៈ ថែមទាំងបង្ហោះជាឃ្លីបវីដេអូ រៀបរាប់ពីសកម្មភាពរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចុះសួរសុខទុក្ខប្រជា​ពលរដ្ឋទៀត​ផង។

ចំណែក​ ទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ក្រសួងការពារជាតិ បានបង្ហោះរូបភាពមួយកាលពីថ្ងៃទី៣០​ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ ដោយបង្ហាញ​ពីវត្តមានរបស់លោកស្រី ម៉ែន សំអន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងទំ​នាក់​ទំនង​ជាមួយ​រដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងអធិការកិច្ច ក្នុងពិធីកាត់ខ្សែបូរសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់អគារស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងសមិទ្ធផលនានានៅស្រុកចន្ទ្រា ខេត្តស្វាយរៀង។

សារដែលត្រូវបានបង្ហោះនោះបានសរសេរថា៖ «លោកជំទាវកិត្តិសង្គហបណ្ឌិត ម៉ែន សំអន បានអំពាវនាវដល់បងប្អូនទាំងអស់គ្នាត្រូវ៖ […]ទី៦៖ រួមគ្នានាំជីដូន ជីតា ឪពុក ម្តាយ បងប្អូនញាតិសណ្ដាន អ្នកភូមិជាមួយទៅបោះឆ្នោតជូនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា សម្រាប់នីតិកាលទី៧ នៅថ្ងៃ២៣ កក្កដា ២០២៣ ខាងមុខនេះ»។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមុខងារសាធារណៈ លោក ឈឿន ប៊ុណ្ណារ័ត្ន ពុំបានថ្លែងបញ្ជាក់ជុំវិញមូលហេតុដែលក្រសួងមុខងារសាធារណៈ បង្ហោះសកម្មភាពរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានេះ​ឡើយ គ្រា​ន់តែ​ឆ្លើយតបថា រាល់សកម្មភាពរបស់​លោក ព្រុំ សុខា រដ្ឋមន្រ្តីនៃក្រសួងមុខងារសាធារណៈ គឺមានគោលបំណងបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ និង​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហាប្រឈម​នានាដែលកើតមានឡើងនៅតាមមូលដ្ឋាន។

ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ លោក ឈុំ សុជាតិ មានប្រសាសន៍ថា លោកពុំទាន់មានយោបល់អ្វីទាក់ទិននឹងការ​បង្ហោះរូបភាពគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ក្រសួងការពារជាតិឡើយ ដោយរង់ចាំការពិនិត្យមើល​ជាមុន។

លោក សុជាតិ បញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំអត់ទាន់បានមើលផេក [Page] ខ្ញុំផង ចាំខ្ញុំមើលសិន អត់ទាន់មានខមិន[យោបល់] អីចាំខ្ញុំមើលសិន»។

ទាក់ទិននឹងករណីនេះ អ្ន​កសិក្សាផ្នែកច្បាប់លោក វន់ ចាន់ឡូត ថ្លែងថា ជាគោលការណ៍នៃច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនានាតម្រូវ​​ឱ្យមន្រ្តីរាជការនៅដាច់ដោយឡែកពីគណបក្សនយោបាយណាមួយ ដោយមិនត្រូវធ្វើសកម្មភាព ឬបង្ហាញការគាំទ្រជាសាធារណៈដែល​អាចប៉ះពាល់ដល់អព្យាក្រឹតរបស់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល។

លោក ចាន់ឡូត មានប្រសាសន៍ថា៖ «ព្រោះវាប៉ះពាល់ដល់អព្យាក្រឹតភាព ហើយបើកាលណាអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងមានទំនោរ​ទៅកាន់​បក្សណាមួយហើយ មានន័យថា វាពាក់ព័ន្ធនឹងការរើសអើង ឬប៉ះពាល់ទៅដល់គណបក្សដទៃឯទៀតដែលមិនកាន់អំណាច។ ចឹងវាប៉ះពាល់ដល់ដំណើរប្រជាធិបតេយ្យ ហើយនឹងការធានាបានអព្យាក្រឹតភាព ដូចជាការមិនរើសអើងផ្នែកនយោបាយ»។ 

អ្នកស្រាវជ្រាវ​ពីការអភិវឌ្ឍ​សង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ​ ច្បាប់​បានកំណត់​យ៉ាងច្បាស់ពីអ្វីដែលហៅថារដ្ឋាភិបាល និង​គណបក្សនយោបាយ។ លោកបន្ថែមថា ការប្រើយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីកេងចំណេញ​ផ្នែកនយោបាយរបស់គណបក្សណាមួយ គប្បីធ្វើឡើងឱ្យស្របតាមច្បាប់។

លោកនិយាយថា៖ «នៅពេលយើងនៅជាគណបក្សនយោបាយ គឺយើងមានស មានខ្មៅ បានន័យថា យើងមានបក្សយើង បក្សគេ ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលគណបក្សណាមួយឡើង​ទៅកាន់អំណាច គឺគណបក្សបក្សនោះដឹកនាំប្រទេស កាលណាយើង​ដឹកនាំប្រទេសយើងមានតួនាទីគ្រប់គ្រង»។ 

លោក កន សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកតស៊ូមតិនៅគណៈកម្មាធិការដើម្បីការ​បោះឆ្នោត​ដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) មានប្រសាសន៍ថា ការប្រើប្រាស់ធនធានរដ្ឋដើម្បីគាំទ្រ និងឃោសនាឱ្យគណបក្សនយោបាយណាមួយ គឺជាការរំលោភលើច្បាប់។

មាត្រា ៣៧ នៃច្បាប់ស្ដីពីសហលក្ខន្តិកៈមន្រ្តីរាជការស៊ីវិល ចែងថា​ មន្រ្តីរាជការត្រូវមានអព្យាក្រឹតភាពក្នុងសកម្មភាពការងារ និងហាមឃាត់ដាច់ខាតនូវការប្រើប្រាស់មុខងាររបស់ខ្លួន និងសម្ភារៈរបស់រដ្ ឋដើម្បីបម្រើសកម្មភាពនយោ​បាយ ដូច​ជា ​ធ្វើការ​ដើម្បីផលប្រយោជន៍ដល់បេក្ខជននយោបាយ ឬប្រឆាំងនឹងបេក្ខជននយោបាយណាមួយ ធ្វើការដើម្បីផលប្រយោជន៍គណបក្សនយោបាយ ឬប្រឆាំងនឹងគណបក្សនយោបាយណាមួយ ហើយការប្រព្រឹត្តផ្ទុយនឹងមាត្រានេះចាត់ទុកជាកំហុស និងការឆ្គាំឆ្គងក្នុងវិជ្ជាជីវៈ៕

សង្គម​ស៊ីវិល​ស្នើ​​រដ្ឋាភិបាលឱ្យ​បង្កើន​ថវិកា​សម្រាប់​​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​​ចំនួន​​៣០%​​​​នៃ​ថវិកា​​ជាតិសរុប

ក្រុម​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល​អះអាង​ថា ​ការ​កើន​ឡើង​នៃ​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​នៅ​តែ​មាន​ចំនួន​តិច​នៅឡើយ​ បើ​ធៀប​ជាមួយ​នឹង​ស្តង់ដារ​នៃ​ការ​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​ដោយ​ទទូច​ស្នើឱ្យរដ្ឋា​ភិបាល​គួរ​តែ​រៀប​ចំ​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ប្រហែល​ជា​៣០%​ នៃ​ថវិកា​សរុប​របស់​ជាតិ។

នាយក​ប្រតិបត្តិ​អង្គការ​តម្លា​ភាព​កម្ពុជា​​ លោក​ ប៉ិច​ ពិសី​ យល់​ថាការ​កើន​ឡើង​នៃថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ នៅ​តែ​មាន​ចំនួន​តិច​នៅ​ឡើយ​បើ​ធៀប​ជាមួយ​នឹង​ស្តង់​ដារ​នៃ​ការ​ប្រើប្រាស់​ថវិកា ​ហើយ​រដ្ឋា​ភិបាល​គួរ​តែ​ រៀប​ចំ​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ប្រហែល​ជា៣០%​ នៃ​ថវិកា​សរុប​របស់​ជាតិ។​

លោក​បន្ត​ថា៖​ «បើ​យើង​មាន​លទ្ធភាព​គួរ​តែ​បង្កើន​នូវ​ទំហំ​ថវិកា​ទៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ហ្នឹងឱ្យ​ច្រើន​ជាង​ ហ្នឹង​បើ​អាច​ចន្លោះ​ពី​២០%​ ទៅ​៣០%​ (នៃថវិកាសរុប)​ ការ​ធានា​នូវ​តម្លា​ភាព​ គណ​នេយ្យ​ភាព​ហើយ​ការ​ចាយ​ថវិកា​ដោយ​មិន​មាន​ការ​កេង​ប្រវ័ញ្ច ​ហើយ​អំពើ​ពុក​រលួយ»​​។​

ប្រ​ភព​ដដែល​បាន​អះអាង​ថា​ បើ​ទោះ​បី​ជា​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​មាន​ចំនួន​មិន​ច្រើន​ក៏​ដោយ ​តែក៏អាច​យក​ មក​ប្រើប្រាស់​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ភូមិ​ ឃុំ​មួយ​ចំនួន​បាន​គ្រប់គ្រាន់ ​ប្រសិន​បើ​ការ​ចំណាយ​ថវិកា​ប្រកប​ដោយ​ តម្លា​ភាព ​និង​គណនេយ្យ​ភាព​ត្រឹម​ត្រូវ​ទៅ​តាម​គោល​ដៅ​ដែល​ចង់​បាន។

លោក​ ប៉ិច​ ពិសី​ បន្ថែម​ថា​៖ «ទោះ​បី​ជា​ថវិកា​តិច​ក៏​ដោយ​ប៉ុន្តែ​បើ​យើង​ចែក​ជា​មធ្យម​ភាគ​ទៅ​ឃើញ​ថាឃុំ ​ខ្លះ​គាត់​មាន​ថវិកា​ច្រើន​គួរ​សម​ហើយ ​រហូត​ដល់​ជិត​ ១០​ម៉ឺន​ដុល្លា​ឬ​ក៏​កន្លែង​ខ្លះ​ជាង​ ១០​ម៉ឺន ​ដុល្លា​ដែរ​ដូច​នេះ​ជា​ទំហំ​ថវិកា​មួយ​ដែល​ទាម​ទារ​ឱ្យ​មាន​ការ​គ្រប់​គ្រង​ចាត់​ចែង​ហ្នឹង​ប្រកប​ដោយ​តម្លាភាព​ប្រកប​ដោយ​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ហើយ​គណនេយ្យ​ភាព​ខ្ពស់»។​

ជុំ​វិញ​បញ្ហា​នៃ​ការ​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​ក្រោម​ជាតិ​នេះ ​លោក​ ប៉ិច​ ពិសី​ បាន​លើក​យក​ឧទាហរណ៍មួយ​ទាក់​ទង​នឹង​ការ​ធ្វើ​ផ្លូវ​ដែល​មិន​មាន​គុណភាព​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ស្តង់​ដារ ​ដែល​បណ្តាល​ឱ្យ​ផ្លូវ​ឆាប់​ខូចខាត​ និង​ត្រូវ​ដក​ថវិកា​ជា​រឿយៗ​ដើម្បី​ជួស​ជុល​ឬ​ធ្វើ​ថ្មី​។

លោក​បន្ត​ថា៖​ «នៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ យើង​ឃើញ​ថា​មាន​ការ​ដេញ​ថ្លៃ ​ការ​កសាង​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​ ផ្លូវ​ថ្នល់​ ឃុំ​ សង្កាត់​ហ្នឹង​គឺ​នៅ​មាន​បញ្ហា​នៅ​ឡើយ​ ជា​ពិសេស​មាន​បាតុ​ភាព​ទាក់​ទង​ទៅ​ហ្នឹង​ការ​ខ្វះ​នូវ​តម្លា​ភាព​ គណ​នេយ្យ​ភាព​នៃ​ការ​ដេញ​ថ្លៃ ​ហើយ​ជា​លទ្ធផល​ហ្នឹង​គឺ​ធ្វើ​ឱ្យ​ផ្លូវ​ឆាប់​ខូច​អត់​មាន​គុណ​ភាព​តាម​ស្តង់​ដារ»។

ប្រ​ភព​ដដែល​បាន​បញ្ជាក់​ថា ​ក្រៅ​ពី​ការ​ចំណាយ​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ក្នុង​ការ​កសាង​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​ ថវិកា​មួយ​ចំនួន​ក៏​គួរ​តែ​ទុក​សម្រាប់​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​សង្គម ​ដូច​ជា​បញ្ហា​ធន​ធាន​មនុស្ស ​និង​បរិស្ថាន​ផង​ដែរ​។

លោក​ប៉ិច​ ពិសី​ថា៖ «គួរ​តែ​ចាប់​យក​កញ្ចប់​ថវិកា​មួយ​ដែល​ផ្តោត​ទៅ​លើបញ្ហា​សង្គម​ បញ្ហា​ស្រ្តី ​ចាស់​ជរា កុមារ​កំព្រា​អី​ជាដើម​ហ្នឹងគួរ​តែ​ផ្តោត​ទៅ​លើ​បញ្ហា​សង្គម​ បរិស្ថាន​ ការ​ប្រែ​ប្រួល​អាកាសធាតុ ហើយ​ហ្នឹង​ការ​ដោះ​នូវ​ឧបសគ្គ​ផ្សេង​ៗ​នៅ​ក្នុង​ឃុំ​សង្កាត់ ​នៅ​ក្នុង​ភូមិ​ឃុំ ​ហើយ​អាច​ថវិកា​មួយ​កញ្ចប់​នោះ ​អាច​ ជួយ​អភិវឌ្ឃ​ភូមិ​ឃុំ​ឱ្យ​មាន​ចរន្ត​សេដ្ធ​កិច្ច​អី​ជា​ដើម​»។​

បើ​យោង​តាមអត្ថបទ​ «ការ​ស្វែង​យល់​ពី​ថវិកា​ជាតិ​នៅ​កម្ពុជា​» ចុះ​ផ្សាយ​នៅខែ​កក្កដា​ ឆ្នាំ​ ២០២៤ ​បាន​ឱ្យ​ដឹង​ថាក្នុង​ឆ្នាំ​២០២៣​ ការ​ចំណាយ​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​មាន​ចំនួន​១៣%​ ដែល​ចំនួន​នេះតិច​ជាង​ការ​ចំ​ណាយ​ឆ្នាំ​២០២៤​ ចំនួន​ ៦%​ តែ​យ៉ាង​ណា​មិញ​អង្គការ​តម្លា​ភាព​កម្ពុជា​អះ​អាង​ថា ​ការ​កើន​ឡើង​នេះនៅ​តែ​មាន​ចំនួន​ទាប​គួរ​ឱ្យ​កត់​សម្គាល់​បើ​ធៀប​ទៅ​ហ្នឹង​ថវិកា​ថ្នាក់​ជាតិ​ដែល​មាន​ចំនួន​ ៨១%។

នាយក​​​មជ្ឈមណ្ឌល​សិក្សា​គោល​នយោបាយ​ លោក​ ចាន់​ សុផល ​បង្ហាញ​ការ​គាំទ្រ​ទៅ​លើ​ការ​បង្កើន​ ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ដើម្បី​ចំណាយ​ទៅ​លើ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្សេងៗ​នៅ​តាម​ភូមិ​ ឃុំ​ និង​កាត់​បន្ថយ​ចំណាយ​ថ្នាក់​ជាតិ​ណា​ដែល​មិន​ចាំ​បាច់។​

លោក សុផល​ ថា៖ «ខ្ញុំ​ក៏​យល់​ឃើញ​ថា​គួរ​បង្កើន​ចំណាយ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ដែរ​ ប៉ុន្តែ​វា​អាស្រ័យ​លើ​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​។ បច្ចុប្បន្ន​ ការ​សាងសង់​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​នៅ​មូលដ្ឋាន​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​បាន​ចាត់ចែង​ដោយ​ថ្នាក់​ជាតិ​ ដែល​អាច​ថា​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ដែរ។ ចំពោះ​រដ្ឋាភិបាល​ថ្នាក់​ជាតិ​វិញ​ គួរ​កាត់​បន្ថយ​ឱ្យ​បាន​ច្រើន​ បើ​មិន​មាន​ភាពចាំបាច់​ផ្ទេរ​ទៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​។ ខ្ញុំ​យល់ថា​ មន្ត្រី​នៅ​ថ្នាក់​ជាតិ​មាន​ច្រើន​ពេក»។

 អ្នក​នាំ​ពាក្យ​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​និង​ហិរញ្ញវត្ថុ​ លោក​ មាស​ សុខ​សេន​សាន​ ថា​ ការ​បែង​ចែក​ថវិកា​ថ្នាក់​ជាតិ​ និង​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​នេះ​គឺ​ជា​ច្បាប់​ដែល​ត្រូវ​អនុវត្ត​។ លោក​យល់​ឃើញ​ថាការ​បែង​ចែក​ថវិកា​ថ្នាក់​ក្រោម​ ជាតិ​អាច​មាន​ចំនួន​ធំ​ជាង ​៣០%​ ទៅ​ទៀត​ប្រសិន​បើ​បូក​ការ​ចំ​ណាយ​ទៅ​លើ​មន្ទីរ​ជំនាញ​ និង​ការ​ចំណាយ​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​។​

 លោក​ថា​៖ «បើ​យើង​បូក​ការ​ចំណាយ​សម្រាប់​មន្ទីរ​ជំនាញ ​និង​ការ​ចំណាយ​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​ដែលគ្រប​ដណ្តប់​ទាំង​ថ្នាក់​ជាតិ​និង​ក្រោម​ជាតិ​ទំហំ​មែន​ទែន​ធំ​ ធំ​ជាង​ ៣០%​ ទៅ​ទៀត»។​

លោក​បន្ថែម​ថា ​ដើម្បី​ការ​បែង​ចែក​ថវិកា​នៅ​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ​មាន​ភាព​ប្រ​សើរ​ឡើង​ លោក​យល់​ឃើញ​ថា​ គួរ​បង្កើន​ថវិកា​ថ្នាក់​ជាតិ​និង​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ទៅ​តាម​ទំហំ​ថវិការដ្ឋ​។

លោក​ថា៖​ «យើង​នឹង​ខិត​ខំ​បង្កើន​ទំហំ​ថវិកា​នៅ​ពេល​ចំណូល​របស់​(រដ្ឋ)​កាន់​តែ​ប្រសើរ​ ព្រោះ​ថវិកា​ជា​ថវិកា​តុល្យ​ភាព»។

តាម​មាត្រា ​១៨​ នៃ​ជំពូក​ ១៣ ​ថ្មីស្តី​ពី​ច្បាប់​នៃ​ការ​គ្រប់​គ្រោង​រដ្ឋបាល​ថវិកា​ រដ្ឋ​បាល​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​សំ​ដៅ​ដល់​ថវិកា​រដ្ឋ​បាល​រាជធានី​ ខេត្ត​ ថវិកា​រដ្ឋ​បាល​ក្រុង​ ស្រុក​ និង​ថវិកា​រដ្ឋ​បាល​ឃុំ ​ព្រម​ទាំង​ថវិកា​រដ្ឋ​បាល​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​ពាក់​ព័ន្ធផ្សេង​ទៀត​ ស្រប​តាម​បទ​បញ្ញត្តិ​ជា​ធរ​មាន​។ រដ្ឋា​ភិ​បាល​បាន​បែង​ចែក​ថវិកា​សរុប​ចំនួន​ ១៩% ​ក្នុង​ឆ្នាំ ​២០២៤​ សម្រាប់​ការ​ចំណាយ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ​។

ថវិកា​ថ្នាក់​ជាតិ​ សំដៅ​ដល់​ថវិកា​របស់​ក្រសួង​ ស្ថា​ប័ន​ ដែល​រួម​មាន ​ថវិកា​រដ្ឋ​បាល​កណ្តាល ​ថវិកា​គ្រឹះ​ស្ថាន​សាធារណៈ​រដ្ឋបាល​និង​ថវិកា​មន្ទីរ​ជំនាញ​ក្រោម​ឱវាទ​ ព្រម​ទាំង​ថវិកា​អង្គ​ភាព​សាធារណៈ​ប្រហាក់​ប្រហែល​។ ថវិកា​ចំនួន​ ៨១%​ ក្នុង​ឆ្នាំ ​២០២៤​ ត្រូវ​បាន​បែង​ចែង​សម្រាប់​ប្រើប្រាស់​នៅ​ថ្នាក់​ជាតិ​ នេះ​បើ​យោង​តាម​មាត្រា​១៧​ នៃ​ជំពូក​ ១៣​ ថ្មី​ស្តី​ពី​ច្បាប់​នៃ​ការ​គ្រប់​គ្រោង​រដ្ឋបាល​ថវិកា​រដ្ឋបាល​៕

ក្រសួងកសិកម្មអនុម័តថវិកាជាង៧០%នៃថវិកាសរុបទៅលើការគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន ខណៈការបង្កើនដំណាំកសិកម្មមានតែ១៤%

ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រម៉ាញ់ និងនេសាទសម្រេចអនុម័តកញ្ចប់ថវិកាក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ប្រមាណជាង៧០% នៃថវិកាសរុបទៅលើកម្មវិធីទី៥ ការគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន និងការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស ខណៈថវិកា ១៤% បានបែងចែកទៅកម្មវិធីទី១ ការបង្កើនផលិតភាពដំណាំកសិកម្ម ការជំរុញផលិតកម្មដំណាំកសិកម្ម និងកសិធុរកិច្ច។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រម៉ាញ់ និងនេសាទ លោក ឃឹម ហ្វីណង់ មានប្រសាសន៍ថា ការបែងចែកថវិកាក្នុងកម្មវិធីនីមួយៗគឺជាការបែងចែកមួយយ៉ាងច្បាស់លាស់ និងសមស្របទៅតាមគោលដៅរបស់ក្រសួង ជាពិសេសក្រសួងកសិកម្មបានបែងចែកការចំណាយប្រមាណជាង ៥០% ទៅលើការងារកសិកម្ម និងផ្គត់ផ្គង់ដល់ការដាំដំណាំរបស់ប្រជាកសិករ ខណៈចំនួនដែលនៅសល់ត្រូវរ៉ាប់រងទៅលើការចំណាយរបស់បុគ្គលិក។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «តាមពិតទៅ បើញែកឱ្យបានត្រឹមត្រូវ មានតែ៥៣%ប៉ុណ្ណោះដែលជាបន្ទុកបុគ្គលិក សម្រាប់ចំណាយជាថវិកាចំណាយលើប្រាក់បៀវត្ស និងប្រាក់បំណាច់មុខងារផ្សេងៗ ចំណែកឯ ៤៧%ទៀត គឺជាចំណាយដែលបាញ់ឆ្ពោះទៅដល់សកម្មភាពគាំទ្រផលិតកម្មរបស់កសិករនោះឯង»។

លោក ឃឹម ហ្វីណង់ បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមថា អត្ថន័យនៃ «ការគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន និងការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស» សំដៅទៅលើចំណាយសម្រាប់មន្រ្តីដែលចុះទៅបម្រើការនៅតាមមូលដ្ឋានភូមិ ឃុំ ក្នុងការជួយទ្រទ្រង់ និងគាំទ្រដល់ដំណើរការកសិកម្មរបស់ប្រជាកសិករ​ មិនមែនសម្រាប់តែការងារការចំណាយរបស់បុគ្គលិកដែលបម្រើការក្នុងក្រសួងនោះទេ។

លោកថា៖ «សូមកុំយល់ច្រលំពីអត្ថន័យនៃ«ការគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន និងការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស» ការចំណាយលើការទ្រទ្រង់ដល់សកម្មភាព និងបេសកកម្មរបស់មន្ត្រីយើងនៅតាមមូលដ្ឋានដើម្បីផ្តល់សេវាគាំទ្រដល់កសិករ និងកិច្ចអន្តរាគមន៍នានាដូចដែលធ្លាប់បានឃើញក្នុងពេលកន្លងមក គឺសុទ្ធតែជាកិច្ចការចាំបាច់ដើម្បីបម្រើដល់ប្រជាកសិករ និងជួយបង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការធ្វើផលិតកម្មរបស់ពួកគាត់ ហើយសុទ្ធសឹងតែជាខ្ទង់ចំណាយស្ថិតក្រោមកម្មវិធីទី៥នេះផងដែរ»។

បើតាមរបាយការណ៍ថវិកាសង្ខេបក្នុងឆ្នាំ២០២៤របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រម៉ាញ់ និងនេសាទបានបែងចែកថវិកាទៅលើកម្មវិធីទី៥ «ការគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន និងការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស» ប្រមាណជាង ៧០% លើអនុកម្មវិធីចំនួន១៤ ដែលស្មើនឹងចំនួនថវិកាចំនួន ២២៦.៧៦០ លានរៀល ខណៈថវិកាប្រមាណជាង ១៤% ស្មើនឹងថវិកាចំនួនប្រមាណជាង ៤៥.៨៩៥លានរៀល ត្រូវបានអនុម័តទៅលើកម្មវិធីទី១ «ការបង្កើនផលិតភាពដំណាំកសិកម្ម ការជុំរុញផលិតកម្មដំណាំកសិកម្ម និងកសិ_ធុរកិច្ច»

អ្នកជំនាញកសិកម្ម និងជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រម៉ាញ់ និងនេសាទ លោក​ យ៉ង សាំងកុមារ បានឱ្យដឹងថា ចំពោះផែនការចំណាយរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ នេះក្រសួងបាន អនុម័តថវិកា ៧០% ទៅលើការងារកសិកម្ម ជួយទ្រទង់ដំណើរការដាំដុះរបស់កសិករនៅតាមមូលដ្ឋាន ដោយក្រសួងក៏បានចាត់ និងដឹកនាំមន្រ្តីមួយចំនួនឱ្យចុះទៅពិនិត្យមើលការប្រកបកសិកម្ម របស់កសិករ នៅតាមភូមិសាស្រ្ត។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «នេះជាផែនការចាស់ទេ តែផែនការថ្មីក្រសួងបង្វែរថវិកា ៧០% ដើម្បីប្រើប្រាស់ គាំទ្រដល់កសិករនៅតាមមូលដ្ឋាន។ លើសពីនេះទៀតក្រសួងកំពុងដាក់ពង្រាយមន្រ្តីកសិកម្ម ឃុំ សង្កាត់ចំនួន ១,៦០០នាក់ នៅតាមឃុំ សង្កាត់ សក្តានុពលកសិកម្មទូទាំងប្រទេសឲ្យបានចប់សប់គ្រប់នៅឆ្នាំ២០២៥ បច្ចុប្បន្នដាក់បាន ២៥០នាក់ ហើយចុងឆ្នាំនេះ[២០២៤] ថែម ៨០០ ទៅ១០០០នាក់ទៀត»។

ចំណែកប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា (CCFC)លោក ថេង សាវឿន យល់ថា​​ ការ​បែងចែកថវិកាចំនួន ៧០% ទៅលើការគ្រប់គ្រងធនធានមនុស្សគឺជារឿងមួយល្អប្រសើរ និងជាដំណាក់កាលដំបូងដែលត្រូវគិតគូរ និងរៀបចំពីក្រសួង។ យ៉ាងណា​លោកថា ថវិកាចំនួន៧០% នោះគួរតែត្រូវបានកាត់បន្ថយខ្លះ ហើយយកមកបន្ថែមសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុង​ការគាំពារ និងទ្រទ្រង់ទៅលើការដាំដុះដំណាំរបស់ប្រជាកសិករវិញ ជាពិសេសកម្ពុជាជាប្រទេសមួយដែលពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មជាធំ។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ពាក់ព័ន្ធនឹងការចំណាយថវិកាទៅលើទអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស វាជាការចំណាយច្រើន ប៉ុន្តែការពង្រឹងធនធានមនុស្សវាជាដំណាក់ការនៃការពង្រឹងហើយ ប៉ុន្តែយើងចង់ឱ្យមានការបែងចែកយ៉ាង ហោចណាស់ការចំណាយជួយដល់ពលរដ្ឋឱ្យបានច្រើនប្រមាណក៏ ៥០%ដែរ គឺមិនត្រឹមជួយថវិកាតិចតែ ១៤% មិនអាចជួយដល់ផលិតកម្មកសិកម្មដំណាំ ជំរុញកសិកម្មនៅក្នុងប្រទេស​កម្ពុជា​បានល្អទេ។ ពីព្រោះហេតុអីទំហំនៃវិស័យកសិកម្មប្រទេសកម្ពុជាធំ អ៊ីចឹងបើយើងមានថវិកាតែ ១៤% ខ្ញុំគិតតិចមែនទែ​ន»។

ជាមួយគ្នាលោកក៏បានឱ្យដឹងថា ការដាំដុះរបស់ប្រជាកសិករក្នុងរដូវវស្សានៃឆ្នាំ២០២៤នេះ កសិករត្រូវចំណាយថវិកាច្រើនទៅលើការថែរក្សាដំណាំ ថ្នាំការពារ និងចំណាយលើការទិញគ្រាប់ពូជពីប្រទេសជិតខាងដែលមានតម្លៃថ្លៃ ជាពិសេសក្នុងកំឡុងខែមិថុនានេះ កសិករដែលប្រកបរបបដាំដំណាំស្រូវស្ថិតក្នុង ខេត្តមួយចំនួនក៏កំពុងតែជួបប្រទេះនឹងបញ្ហាថយចុះទិន្នផលស្រូវ និងការលក់ចេញប្រឈមមុខនឹងការធ្លាក់ថ្លៃផងដែរ​ ក្រោយដំណាំស្រូវជាច្រើនហិកតាត្រូវបានបំផ្លាញដោយពពួកសត្វដង្កូវហ្វូងស៊ីបំផ្លាញស្រូវរបស់កសិករ។

កាលពីអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ កន្លងទៅ ខេត្តមួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលពឹងផ្អែកជាធំលើ វិស័យ កសិកម្មដាំដុះបានទទួលរងនូវការបំផ្លិតបំផ្លាញផលដំណាំស្រូវ និងដំឡូងជាច្រើនហិកតា ដោយក្នុងនោះគិតត្រឹមថ្ងៃទី១៩ ខែមិថុនា ខេត្តព្រះវិហារបានខូចខាតដំណាំស្រូវចំនួន ១,២២១ហិកតា និងដំណាំដំឡូងមី ចំនួន៣,៣៧១ហិកតា ខេត្តកំពង់ធំ ដំណាំស្រូវចំនួន ៣,៦៣៦ហិកតា ខេត្តកំពង់ចាម ដំណាំស្រូវចំនួន ១១៨ហិកតា និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដំណាំស្រូវចំនួន ១១.៣០ហិកតា។ នេះបើតាមរបាយ់ការណ៍របស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ។

អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា បានលើកឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យកសិកម្ម ក្នុងការថ្លែងការណ៍ស្តីពី «សមិទ្ធផលរយៈពេល​ ១ឆ្នាំ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា ដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា» ថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែគិតគូរ និងជួយគាំទ្របងប្អូនប្រជាកសិករពាក់ព៏ន្ធទៅនឹងការប្រកបរបរកសិកម្ម ដាំដុះ ដោយក្នុងឆ្នាំ២០២៤​នេះរាជរដ្ឋាភិបាលបានត្រៀមថវិកា​ ១០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ទំនុកបម្រុងទៅលើវិស័យកសិកម្ម និងការគាំទ្រ។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «កម្មវិធីជួយដល់កសិករវិញម្តងបាទ លើកស្ទួយផលិតកម្មកសិកម្ម រកទីផ្សារ និងរក្សាលំនឹងនៃតម្លៃកសិផល។ យើងបានដឹងហើយថា កម្មវិធីហ្នឹងប្រកាសឱ្យអនុវត្តន៍ថ្ងៃ ២០ វិច្ឆិកា ២០២៣ ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលបានត្រៀមកញ្ចប់ថវិកា ១០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក និងអាចធ្វើវិភាគបន្ថែម វិភាគថវិកាបន្ថែមទៀតប្រសិនជាចាំបាច់»។

លោកក៏បានឱ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលក៏បានគិតគូរ និងបង្ហាត់បង្រៀនដល់មន្ត្រីកសិកម្មជាង ២៥០នាក់រួច មកហើយដើម្បីចុះទៅអប់រំ និងជួយគាំទ្រប្រជាកសិករនៅតាមមូលដ្ឋានភូមិ ឃុំមន្រ្តីកសិកម្ម ជាពិសេសពេលថ្មីៗនេះពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការវាយប្រហារពីពពួកសត្វដង្កូវហ្វូងដែលបានបំផ្លិចបំផ្លាញដំណាំស្រូវ៕

ថវិកា​វិស័យអប់រំ​កើនឡើង​ ប៉ុន្ដែបញ្ហា​ខ្វះខាតមួយចំនួន​នៅ​មិន​ទាន់​ដោះស្រាយ

ថវិកាវិស័យអប់រំ​មាន​ការកើន​ឡើងជាបន្តបន្ទាប់​សម្រាប់​ចំណាយ​ទៅ​ការ​អភិវឌ្ឍ​វិស័យ​អប់រំ​នៅ​កម្ពុជា​លើក​លែងតែ​ក្នុងឆ្នាំ២០២១ និង​២០២២ ថវិកាចំណាយ​មាន​ការ​ថយចុះ​ដោយសារ​តែ​បញ្ហា​កូវីដ១៩ ដែល​ថវិកា​មួយផ្នែក​ត្រូវ​បង្វិលទៅ​វិស័យសុខាភិបាល​នាពេលនោះ។

បើតាម​ច្បាប់​ស្តីពី​ហិរញ្ញវត្ថុ​សម្រាប់​ការគ្រប់គ្រង នៅ​ឆ្នាំ២០២៣ ស្ថានភាព​កូវីដ១៩ នៅកម្ពុជា​មានភាពធូរស្បើយ​ខណៈ​ថវិកា​សម្រាប់​វិស័យអប់រំ​មាន​ការកើនឡើង​ដែល​មាន​ទឹកប្រាក់​ប្រហាក់​ប្រហែល​នឹងមុនពេល​កូវីដ១៩។ ពោលគឺកាល​ពីឆ្នាំ​២០២០ ថវិកា​វិស័យអប់រំ​មាន​ទឹកប្រាក់​ប្រមាណ ៩១៩ លានដុល្លារ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ហើយ​ក្នុងឆ្នាំ២០២៣​ ក្រសួងអប់រំ​ទទួលបាន ថវិកា ប្រមាណ​ ៩១៧ លានដុល្លារ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។

ប្រភព​ដដែល​បញ្ជាក់ថា ការកើនឡើង​នៃ​ថវិកាថ្នាក់ជាតិ​របស់​ក្រសួងអប់រំសម្រាប់​ចំណាយ​ទៅ លើការ​អភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំ​នៅ​កម្ពុជា​តាំង​ពី​បឋមសិក្សា រហូត​ដល់​ឧត្ដម​សិក្សា​ និង​ការអប់រំ​ជំនាញ​ទន់​ដល់​យុវជនស្ដែង​ឡើង​តាម​រយៈ​កម្មវិធីអភិវឌ្ឍ​ដែល​ក្រសួង​រៀបចំឡើង និង​មុខងារ​អប់រំ។

ប្រធាន​សមាគម​គ្រូបង្រៀន​កម្ពុជា​ឯករាជ្យ ​អ្នកស្រី​ អ៊ុក ឆាយ៉ាវី​ យល់ឃើញ​ថា ក្នុង​រយៈ​៥ឆ្នាំ​កន្លង​មក​នេះ​ គុណភាព​អប់រំ​នៅកម្ពុជា​មិនទាន់ល្អ​ប្រសើរ​នៅឡើយទេ ដោយសារតែ​សមត្ថភាព​របស់​សិស្ស​មួយចំនួន​​មិនទាន់ឆ្លើយតប​ចំពោះ​កម្មវិធីអប់រំ​ដែល​ក្រសួង​រៀបចំ។

អ្នកស្រី​ថ្លែងថា៖ «ការ​ដែល​គ្រូបង្រៀន​ប្រាក់ខែតិច​ហ្នឹងហើយ ដែលធ្វើ​ឱ្យ​គ្រូបង្រៀន​អត់​ខ្វល់ខ្វាយ​នឹងការ​បង្រៀន​សិស្សប៉ុន្មាន​ទេ គឺ​គាត់​ខ្វល់ខ្វាយ​បង្រៀន​នៅសាលាគួរ​ សាលាឯកជន​ច្រើនជាង ព្រោះអីសាលាឯកជន​គេឱ្យ​ប្រាក់ខែ​ខ្ពស់»។

អ្នក​ស្រី​មើល​ឃើញ​ថា បើ​ទោះ​បី​ជា​កញ្ចប់​ថវិកា​របស់​ក្រសួង​ត្រូវ​បាន​បន្ថែម​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ ប៉ុន្ដែ​បញ្ហា​មួយ​ចំនួន​​នៅ​តែ​បន្តកើតមាន បញ្ហា​ប្រមូល​ថវិកា​ពី​សិស្ស​ ឬអាណាព្យាបាល​ សម្ភារៈ​ឧបទេស​មិន​គ្រប់​គ្រាន់​ គួបផ្សំនឹង​គ្រូរដ្ឋ​មួយចំនួន​ឆ្លៀតចេញ​ទៅ​បង្រៀន​នៅ​តាមសាលា​ឯកជន​ដែល​កត្តា​នេះ​អាច​ធ្វើ​ឱ្យគុណភាព​បង្រៀន​ធ្លាក់ចុះ។

ប្រធាន​មជ្ឈមណ្ឌល​ប្រជាពលរដ្ឋ​ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​និង​សន្តិភាព លោក​ យ៉ង គិម​អេង លើកឡើងថា បើទោះបីជា​កញ្ចប់​ថវិកា​ក្រសួងអប់រំ​កើនឡើង​ ប៉ុន្តែការ​កែ​លម្អ​បុគ្គលិកអប់រំ និងឥរិយាបទ​របស់​បុគ្គលិក​អប់​រំនៅ​តែមិន​ទាន់មាន​ប្រសិទ្ធភាព។ លោកបន្តថា ការកែ​លម្អ​បុគ្គលិក​អប់រំ និង​ឥរិយាបទ​របស់​​បុគ្គលិក​អប់រំ​ គឺជា​កិច្ច​ការ​អាទិភាពក្នុង​ការលើកកម្ពស់​វិស័យអប់រំ​ ប្រសិនបើកិច្ច​ការ​ទាំង​នេះ​មិនត្រូវបានដោះស្រាយទេ ការ​ចាត់ចែង​ថវិកាជាតិ​ដើម្បី​លើក​ស្ទួយ​វិស័យអប់រំ នឹងមិនទាន់​មាន​ប្រសិទ្ធភាព។

លោកថ្លែងថា៖ «ម៉ោងរដ្ឋ​មាន​ប៉ុនណា​បង្រៀន​ប៉ុនហ្នឹង​ឱ្យចប់​ទៅ​គឺ​ពួកគាត់ ​[សិស្ស] ​ហ្នឹង​អាចទៅ​ផ្ទះ ទៅ​សម្បែង។ ហើយ​បើសិនជា​អ្នកណា​រៀន​មិនទាន់​គេទេ ថវិកា​របស់​អប់រំ​មាន​ហ្នឹង​គឺ​បង្កើន​ការបំប៉ន រៀន​បន្ថែម​ឱ្យ​គាត់​អ្នក​ដែល​រៀន​មិនទាន់​គេហ្នឹង»។

នាយក​ប្រតិបត្តិ​នៃ​អង្គការ​តម្លាភាព​កម្ពុជា លោក ​ប៉ិច ពិសី ​លើកឡើងថា ស្ថានភាព​អប់រំនៅ​កម្ពុជា បច្ចុប្បន្ន​មាន​ការវិវត្តន៍​ជាងពេល​កន្លងមក បើទោះបី​ក្នុងឆ្នាំ​២០២០ និង​២០២១ ថវិកា​មានការថមថយ​តិចតួច​ដោយ​សារ​បញ្ហាកូវីដ១៩​។ យ៉ាងណាមិញ​លោកថា ទំហំ​ថវិកា​ដែល​ក្រសួង​អប់រំ​មាន​សម្រាប់​ចំណាយនៅ​មិន​ទាន់​គ្រប់គ្រាន់​នៅឡើយ​ទេក្នុង​កាលើកកម្ពស់​គុណ​ភាព​អប់រំ​ដែលអាច​ធានា​ថា​សិស្សានុសិស្ស​អាច​ទទួលបាន​ការអប់រំ​គ្រប់ៗគ្នា។

លោក ប៉ិច ពិសី ​យល់ឃើញថា ​បើសិនជា​ក្រសួងអប់រំ​អាច​ពង្រីក​វិសាលភាព ​និង​វិនិយោគ​បន្ថែមទៅ លើ​វិស័យអាទិភាព​ក្នុង​កម្មវិធី​អប់រំ ​នោះ​ក្រសួង​នឹង​អាច​កែសម្រួល​គុណភាព​អប់រំបាន និង​ផ្តោត​សំខាន់​ទីមួយ​ទៅលើ​គុណភាព​អប់រំ​ដោយ​ប្រើប្រាស់​ធនធាន​ដែល​មានស្រាប់ ​តាមរយៈ​បញ្ជូន​គ្រូ​ដែល​មានសមត្ថភាព​ទៅតាម​សាលាតាមជនបទ​ដើម្បី​ជួយ​ឱ្យសិស្ស​ទទួល​បាន​គុណភាព​អប់រំ​ប្រសើរ​ពីគ្រូ​ដែល​មានចំណេះដឹង​ខ្ពស់។

លោក​ថ្លែងថា៖ «ទោះ​យ៉ាងណាក្តី​យើង​ឃើញ​ថាទំហំ​ថវិកា​នៅក្នុង​ច្បាប់ហ្នឹង​មិនទាន់​គ្រប់គ្រាន់​នៅ​ឡើយទេ​ក្នុងការធានាឱ្យ​វិស័យអប់រំ​នឹង​មានការកែទម្រង់​ជាប្រព័ន្ធ​បាន​ជាពិសេសគឺ ការ​ជម្រុញ​គុណភាព​នៃ​ការអប់រំហើយ​និង​ការធានា​ថា​ពលរដ្ឋទាំង​អស់នៅ​ទាំងទីក្រុង​ ជនបទ​ហ្នឹងអាច​ទទួល​សិទ្ធអប់រំ​គ្រប់ជាន់ថ្នាក់​បាន»។

អ្នក​ប្រឹក្សា​យោបល់​ផ្នែក​អភិវឌ្ឍន៍​ផ្នត់​គំនិត ​និង​ការ​ស្រាវជ្រាវ ​លោក ​សេក សុជាតិ ​យល់​ឃើញ​ថា ការបង្កើន​កញ្ចប់ថវិកាជាតិ​ដើម្បី​ពង្រឹង​គុណភាព​អប់រំ​ជារឿងសំខាន់ ដោយសារ​តែវិស័យនេះ​ជា វិស័យ​អាទិភាព ប៉ុន្តែ​លោក​មានការ​ព្រួយបារម្ភ​ពីការប្រើប្រាស់​ថវិកាជាតិ​ឱ្យមានតុល្យភាព និង​ឆ្លើយតប​លើ​គោលនយោបាយ​អភិវឌ្ឍន៍ធនធាន​មនុស្ស។

លោកថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះ​អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ​ទៀត​បើសិន​ក្នុងករណី​មើលឃើញ​អំពីកំណើន​នៃ ថវិកាជាតិ​នៅក្នុង​វិស័យអប់រំ​មានការកើនឡើង​ដូច្នោះ យើងគួរ​តែ​ជួយផ្តល់​ធាតុចូល​ដើម្បីធ្វើ​ឱ្យក្រសួងអប់រំ​ ជាពិសេស​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ក្រសួងអប់រំ​បានយល់ដឹង​បន្ថែម​អំពីការចង់បាន​របស់​បងប្អូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ក៏ដូចជា គ្រប់ភាគី​ពាក់ព័ន្ធ​ទាំង​អស់ធ្វើ​យ៉ាងម៉េច​ក៏ដោយ​ដើម្បីឱ្យ​ ឆ្លើយតប​ទៅនឹង​ចំនួន​ថវិកា​ដ៏ច្រើន​ដែល​ចំណាយដោយរដ្ឋ​ដែល​ជាប្រាក់​[បង់]​ពន្ធ​របស់បងប្អូន​ប្រជាពលរដ្ឋ»។

ថ្លែងក្នុង​កម្មវិធី​សម្ពោធ​ដាក់​ឱ្យប្រើប្រាស់បណ្ដាញ​សាកលវិទ្យាល័យសាយប័រកម្ពុជា សមិទ្ធផល​បណ្ដុះ​បណ្ដាល និងបច្ចេកវិទ្យា​ឌីជីថល កាលពី​ថ្ងែទី២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ នៅវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យា​កម្ពុជា លោក​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត លើក​ឡើងថា ​គុណភាពអប់រំនៅ​កម្ពុជា​មាន​ការវិវត្ត​ទៅមុខ​។

លោក​ ហ៊ុន ម៉ាណែត បានបញ្ជាក់ថា៖ «បើ​គិតថា​សមិទ្ធផលជាង ១០ឆ្នាំ​ដែលក្នុងការ​កំណែទម្រង់ និង ៤០ឆ្នាំ​ដែលយើង​បានធ្វើ​មកនេះ គុណភាព និង​ធនធានមនុស្ស​របស់យើងកម្ពុជា​ចាប់យកនូវបច្ចេកវិទ្យា​ និង​ឧស្សាហកម្មសំខាន់ៗ ភាពប្រកួតប្រជែង​យើងដើរ​ទាន់​ជាមួយគេដែរ។ នេះគឺ​ដោយសារ ការ​ត្រៀម​លក្ខណៈបណ្តុះ​បណ្តាល​យូរអង្វែង។ អញ្ចឹងខ្ញុំ​សូមគាំទ្រ​ចំពោះគំនិត​ដែលមានភាព​លក្ខណៈបុរេសកម្ម​នៅក្នុងការច្នៃប្រឌិតបន្តទៀត​នៅក្នុង​វិស័យអប់រំនេះ»។

លោក​ ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏​បានលើកឡើង​ពីបញ្ហាប្រឈម​មួយចំនួន​នៅតាមគ្រឹះស្ថានថ្នាក់​ឧត្ដមសិក្សា មួយចំនួន​ជួបប្រទះ​កន្លងមក ​រួមមានកង្វះមុខវិជ្ជា​សិក្សាដោយសារ​ខ្វះគ្រូជំនាញ ចំនួនសិស្សតិច ពិបាក​ក្នុងការ​បើកថ្នាក់​បង្រៀន គ្រូជំនាញ​នៅតាមខេត្ត​មិនទាន់មាន​គុណវុឌ្ឍិ​ដែល​សំដៅ​ដល់គុណភាព​ និង​បទពិសោធន៍​ខ្ពស់ខាង​បច្ចេកវិទ្យា​នៅមានកម្រិត និង​ខ្វះឧបករណ៍​ទ្រទ្រង់​ដល់ការ​បណ្ដុះបណ្ដាល​មុខវិជ្ជា៕

សង្គមស៊ីវិលជំរុញឱ្យក្រសួងសុខាភិបាល​ប្រើ​ថវិកាឱ្យចំគោលដៅ ខណៈឆ្នាំ២០២៤ក្រសួង​បាន​ថវិកាតិចជាងឆ្នាំមុន​ ៦០លានដុល្លារ

សង្គម​ស៊ីវិល​ជំរុញ​ឱ្យក្រសួង​សុខាភិបាល​​ប្រើប្រាស់​ថវិកា ​និង​ធនធាន​ដែល​មាន​ឱ្យ​ចំ​គោលដៅ​ ខណៈ​ក្រសួងទទួល​បាន​ថវិកា​ជាង​ ៤៣៨​លានដុល្លារ​ សម្រាប់​ចំណាយ​ក្នុង​ឆ្នាំ​២០២៤​ ដែល​ចំនួននេះ​ថយចុះ​ជាង​ ៦០​លានដុល្លារ​ បើ​ធៀប​នឹង​ឆ្នាំ​២០២៣។

នាយក​ប្រតិបត្តិ​អង្គការ​តម្លាភាព​កម្ពុជា លោក​ ប៉ិច ពិសី ​មាន​ប្រសាសន៍​ថា ថវិកា​ថ្នាក់​ជាតិ​សម្រាប់​ក្រសួង​សុខាភិបាល​ឆ្នាំ​២០២៤​ ថយចុះ​ព្រោះ​តែ​ខ្ទង់​ចំណូល​ថវិកា​ជាតិ​មាន​ការ​ថមថយ​ ហើយ​កម្ពុជា​បាន​រើខ្លួន​ពីវិបត្តិ​ជំងឺកូវីដ១៩​ ដូច្នេះ​កម្ពុជា​លែង​ត្រូវការ​ថវិកា​បម្រុងទុក​ច្រើន​ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​កូវីដ១៩។

លោក​បន្ត​ថា ​ទំហំ​ថវិកា​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​២០២៤ ​សម្រាប់​វិស័យ​សុខាភិបាល​មិន​ថយចុះ​ច្រើនទេ​ បើធៀប​នឹងមុនពេលកូវីដ១៩។​ ហើយ​ក្រសួង​សុខាភិបាលនៅតែ​អាច​ដោះស្រាយ​បញ្ហាផ្សេងៗ ​ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យ​សុខាភិបាល​ បើសិនជា​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​ឱ្យចំគោលដៅ។

លោកបន្ថែមថា៖ «បើសិនជា​យើង​មាន​លុយ​តិច​ យើង​ចាយ​ឱ្យ​ត្រឹមត្រូវ​ទៅ យើង​នៅ​តែ​អាច​ជំរុញ​ការ​កែ​ទម្រង់​វិស័យ​សុខាភិបាល​បាន ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ ទីមួយ​គឺ​គុណភាព​នៃ​សេវា​សុខាភិបាល​ដែល​ពលរដ្ឋ​នៅតែ​មាន​បញ្ហា​ច្រើន​នៅ​ឡើយ ​ជាពិសេស​គឺ​គុណភាព​នៃ​ការ​ព្យាបាល​ហ្នឹង​ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ពលរដ្ឋ​ចំណាយលើ​ការព្យាបាល​ច្រើន​ ហើយ​អ្នកមាន​ជាមធ្យមគាត់​ត្រូវ​រត់​ទៅ​ព្យា​បាល​នៅ​ប្រទេសផ្សេង​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ខាត​បង់​សេដ្ឋកិច្ច​យើង​ធ្ងន់ធ្ងរ»។

លោក​លើក​ឡើង​ថា​ មាន​អាទិភាព​ពីរ​ដែល​ក្រសួង​សុខាភិបាល​គួរ​ផ្តោត​ ទីមួយ​គឺ​ការ​ពង្រីក​វិសាលភាព​នៃ​ការ​បញ្ជូន​ក្រុម​គ្រូពេទ្យ​ជំនាញ​ទៅ​តាម​តំបន់​ដែល​ពលរដ្ឋ​ត្រូវ​ការ​។ លោក​មើល​ឃើញ​ថា​នៅ​តាម​មណ្ឌល​សុខភាព​ទីដាច់​ស្រយាល​ភាគច្រើន​មិនមាន​គ្រូពេទ្យ​ដែល​មាន​គុណភាព​ខ្ពស់ទេ​ ធ្វើ​ឱ្យ​ពលរដ្ឋ​នៅ​តែ​មាន​បញ្ហា​ក្នុង​ការ​ទទួល​សេវា​សុខាភិបាល​នៅ​ថ្នាក់​ក្រោមជាតិ។

លោក​បន្ថែម​ថា​​៖ «យើង​មិន​ចាំបាច់​ចំណាយ​លុយ​រើស​គ្រូពេទ្យ​ច្រើន​ពេក មានន័យថា ​គ្រូពេទ្យ​ច្រើន​ពេក​ដែល​ផ្តុំ​នៅ​ទី​ក្រុង​ ទី​ប្រជុំជន​ ហើយ​នៅ​ទី​ជនបទ​ខ្វះ»។​

លោក​ពិសី​ បន្ត​ថា ​អាទិភាព​ទីពីរ​ គឺ​ការ​ពង្រឹង​គុណភាព​សេវា​ព្យាបាល​ដែល​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ក្រមសីលធម៌​ វិជ្ជាជីវៈ​របស់​គ្រូពេទ្យ។

លោកថា៖​ «ទីពីរ​រឿង​ស៊ី​សំណូក​សូកប៉ាន់​សេវា​ក្រៅប្រព័ន្ធ​ច្រើន​ពេក​ ធ្វើ​ឱ្យ​គ្រូពេទ្យ​ដែល​មានកាតព្វកិច្ច​ផ្តល់​សេវា​ជូន​ពលរដ្ឋ​ដោយ​ឥត​គិត​ថ្លៃ តាម​វិជ្ជាចជីវៈ​ តាម​ការ​កំណត់​របស់​រដ្ឋ ​នោះគាត់​អត់​ធ្វើ​ទេ គាត់​ព្យាបាល​ដោយ​ផ្អែក​ទៅ​លើ​ទឹកលុយ​របស់​អ្នកជំងឺ​ហ្នឹង​ដែរ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​សេវា​ហ្នឹង​ខ្សោយ​។»

បើ​យោង​តាម​ច្បាប់​ស្តីពីហិរញ្ញវត្ថុ​សម្រាប់​ការ​គ្រប់គ្រង​ឆ្នាំ២០២៣ ​និង​ឆ្នាំ២០២៤​ បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា​ ក្រសួង​សុខាភិបាល​ទទួល​បាន​ថវិកា​ប្រមាណ​ជាង​ ៤៣៨លានដុល្លារ​ សម្រាប់​ចំណាយ​ក្នុង​ឆ្នាំ២០២៤​ ខណៈ​ចំនួន​នេះ​ថយចុះ​ជាង​ ៦០​លានដុល្លារ​ បើ​ធៀប​នឹង​ឆ្នាំ​២០២៣​ ដែល​ក្រសួង​ទទួលបាន​ប្រមាណ​ជាង​៥០១លានដុល្លារ។

ចំណែក​ឯឆ្នាំ​២០១៩​មុន​ពេល​វិបត្តិ​កូវីដ​ក្រសួង​សុខាភិបាល​ទទួលបាន​ថវិកា​ប្រមាណជាង​ ៤៤៨​លាន​ដុល្លារ ដែលស្មើនឹងជាង៧​ភាគរយនៃថវិកាថ្នាក់ជាតិ​សរុប​ប្រមាណ​ ៦៣៤៧ លានដុល្លារ។

​អ្នកជំនាញ​ខាង​ភូមិសាស្រ្ត​នយោបាយ ​លោកបណ្ឌិត ​យង់ ​ពៅ ​បាន​លើក​ឡើង​ថា ​វិស័យ​សុខាភិបាល​មាន​សារ​សំខាន់​ខ្លាំង​សម្រាប់​សង្គមជាតិ​ទាំង​មូល​ ហើយ​ក៏ជា​វិស័យ​អាទិភាព​ក្នុង​ការអភិវឌ្ឍ។

លោក​ថា៖ «វិស័យ​សុខាភិបាល​គឺ​ពិត​ជា​មាន​តួនាទី​សំខាន់​សម្រាប់​សង្គម​ជាតិ​នីមួយៗ​ អ៊ីចឹង​ កញ្ចប់​ថវិកា​ ប្រើប្រាស់​កញ្ចប់​ថវិកា​ឱ្យ​សមស្រប​ ប្រើប្រាស់​កញ្ចប់​ថវិកា​ឱ្យមាន​សណ្តាប់​ធ្នាប់​ ប្រើប្រាស់​កញ្ចប់​ថវិកា​ឱ្យ​មាន​តម្លាភាព»។

លោក​មើល​ឃើញ​ថា វិស័យ​សុខាភិបាល​កម្ពុជា​រីក​ចម្រើន​គួរ​ឱ្យ​កត់​សម្គាល់​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​ ជាពិសេស​កម្ពុជា​បាន​ប្រើប្រាស់​វិស័យ​មួយនេះ​យ៉ាង​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ក្នុង​ការ​ទប់ស្កាត់​ និង​ដោះស្រាយ​វិបត្តិ​ជំងឺ​កូវីដ១៩ កន្លង​ទៅ។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​លោក​បន្ថែម​ថា​ កម្ពុជា​ត្រូវ​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​ពង្រឹង​វិស័យ​សុខាភិបាល​ឱ្យ​កាន់​តែ​ប្រសើ​របន្ថែម​ទៀត​ដើម្បី​ឱ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​កាន់​តែ​មាន​ទំនុក​ចិត្ត​ ព្រោះ​បច្ចុប្បន្ន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជា​ច្រើន​នៅ​តែ​ជ្រើសរើស​ការ​ព្យាបាល​ជំងឺ​នៅ​បរទេស​ជាជាង​នៅកម្ពុជា។

ប្រធាន​សមាគម​គ្រូពេទ្យ​គុណធម៌​កម្ពុជា ​លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត​ អ៊ូច ​វុទ្ធី ​មើល​ឃើញ​ថា​ក្រសួង​សុខាភិបាល​ទទួល​បាន​ថវិកា​ប្រើប្រាស់​ប្រចាំឆ្នាំ​ច្រើន​បើ​ធៀប​នឹង​ក្រសួង​ផ្សេងៗ​ ដែល​ការណ៍​នេះ​បង្ហាញ​ថា ​រាជរដ្ឋាភិបាល​យក​ចិត្ត​ទុកដាក់​ច្រើន​លើ​វិស័យ​មួយ​នេះ។

លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត​បន្ថែម​ថា​៖ «ថវិកា​ដែល​ក្រសួង​សុខាភិបាល​ទទួល​បាន​លើស​ក្រសួង​ផ្សេងៗនេះ ក្រសួង​សុខាភិបាល​មិន​ប្រងើយ​កន្តើយ​ ហើយ​មិន​ឱ្យ​ថវិកា​នេះ​ខ្ជះខ្ជាយ​ នៅ​ក្នុងការ​ពិនិត្យ​ព្យាបាល ទៅ​ដល់​បងប្អូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​យើងទេ​»។

លោកថា​ លោក​បាន​ចុះ​ទៅ​ខេត្ត​ផ្សេងៗ​ដូចជា​ ខេត្តកំពត​ សៀមរាប​ តាកែវ​ ឃើញថា​គ្រូពេទ្យ​ ដូច​ជា​មិន​ខ្វះ​ទេ​ ហើយ​គ្រូពេទ្យ​ជំនាញ​ក៏​មាន​តាម​ខេត្ត​មួយៗ​ដែរ​ ដូចនេះ​តាម​ខេត្ត ​និង​ស្រុកធំៗ​មិន​ខ្វះ​គ្រូពេទ្យ​ជំនាញ​ទេ​ ដោយ​ឡែក​គ្លីនិកសុខភាព​ឯកកជន​ក៏​មាន​ច្រើន​គួរសម ​ ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ​អាច​ទទួល​សេវា​សុខាភិបាល​បាន។

លោក​បន្ថែម​ថា​៖ «ជួន​កាល​តំបន់ដាច់ស្រយាល​ខ្លះ​ដែល​គ្រូពេទ្យ​គាត់​មិន​អាច​ទៅដល់ ដោយសារ​កត្តា​ផ្លូវ​មធ្យោបាយ​ធ្វើដំណើរ​ កន្លែង​ហ្នឹង​អាច​នឹង​ខ្វះ​មួយៗ​ដែរ»។

លោក​ វិទ្ធី ​ស្នើ​ឱ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ ឬ​សង្គមស៊ីវិល​ធ្វើ​របាយការណ៍​ដើម្បី​ដាក់​ទៅ​ក្រសួង​សុខាភិបាល​ បើសិន​ជា​មើល​ឃើញ​តំបន់​ដាច់ស្រយាល​ណាមួយ​ដែល​ខ្វះខាត​ក្នុង​ការ​ទទួល​សេវា​សុខាភិបាល​ ឬ​មាន​ករណី​មិន​ប្រក្រតី​ដោយ​មន្ត្រី​សុខាភិបាល​ធ្វើការ​ខ្ជះខ្ជាយ​មិន​យក​ចិត្តទុកដាក់ ​ដើម្បី​ឱ្យ​ក្រសួង​សុខាភិបាល​ពិនិត្យ​ និង​ដោះស្រាយ​កែលម្អ។

របាយ​ការណ៍​របស់​ធនាគា​ពិភពលោក​ឆ្នាំ​២០២៣​ បាន​រក​ឃើញ​ថា​ កម្ពុជា​ចំណាយមូលធនសាធារណៈ​លើកម្មវិធី​សុខភាព​សាធារណៈ​សំខាន់ៗ​ត្រូវបាន​ផ្តល់​ហិរញ្ញប្បទាន​ស្ទើរតែទាំងស្រុង​ដោយ​ដៃ​គូខាងក្រៅ​។​ ដោយ​ការ​ពឹង​ផ្អែក​លើការ​ផ្តល់មូលនិធិ​ពីខាងក្រៅ​គឺជាការព្រួយបារម្ភ​ចំពោះនិរន្តរភាពនៃ​កម្មវិធី​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ ហើយ​អាច​បង្កើន​បញ្ហា​ក្នុងភាព​ចុះសម្រុងគ្នា​ និងប្រសិទ្ធភាពរួម។

បើ​តាម​របាយការណ៍​ដដែល​ផ្តល់​ជា​អនុសាសន៍​ថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាល​ចាំបាច់​ត្រូវ​ផ្តល់​អាទិភាព​ដល់​វិស័យ​សុខាភិបាល​ក្នុងថវិកា​របស់​ខ្លួន​ឱ្យ​កាន់​តែ​ប្រសើរ​ឡើង​តាម​រយៈ​ការ​បង្កើន​ហិរញ្ញប្បទាន​ក្នុង​ស្រុក​ដល់​វិស័យ​នេះ​ និង​ការ​លះបង់​ធនធាន​ដល់​មណ្ឌល​សុខភាព​ដែល​ផ្តល់​ការ​ថែទាំ​សុខភាព​បឋម​សម្រាប់​ភាគ​ច្រើន​»។ 

អ្នក​នាំពាក្យ​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ និង​ហិរញ្ញវត្ថុ​ លោក​ មាស សុខសេនសាន ​មាន​ប្រសាសន៍​ថា ​ការ​កាត់បន្ថយ​ថវិកា​ចំណាយ​របស់​ក្រសួង​សុខាភិបាល​មិន​ធ្វើ​ឱ្យ​រាំង​ស្ទះ​ដល់​ការអភិវឌ្ឍ​វិស័យ​សុខាភិបាល​ ឬ​ធ្វើ​ឱ្យ​បង្អាក់​ផែន​ការ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​រាជរដ្ឋាភិបាល​ឡើយ។

តាម​របាយការណ៍​របស់​ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី​កាល​ពី​ឆ្នាំ២០១៦ បាន​ប៉ាន់​ប្រមាណ​ថា ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​អាច​សន្សំ​ថវិកា​បាន​រហូត​ដល់​ ៥០លានដុល្លារ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ ​ដោយ​បង្កើន​ប្រសិទ្ធភាព​ក្នុង​ការ​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​លើ​វិស័យ​សុខាភិបាល​ដូចជា​ ទិញ​ឱសថ​ គ្រឿង​បរិក្ខារ​ និង​ការ​ផ្គត់ផ្គង់​ផ្នែក​វេជ្ជសាស្រ្ត​ផ្សេងៗ​៕

បទយកការណ៍៖កម្មករថាការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល៤ដុល្លារបន្ថែមឆ្នាំ២០២៥មិនអាចជួយឱ្យជីវភាពពួកគេប្រ​សើរ

សំឡេងឆ្នោតគាំទ្រតួលេខប្រាក់ឈ្នួល២០៦ដុល្លារអាមេរិកដែលលើកឡើងដោយនិយោជក បាននាំ​​មុខគេ​​ដែ​លបញ្ហានេះ បានជំរុញឱ្យកម្មករនិយោជិតនឹង​ទទួលបានការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលផ្លូវការចំនួន២ដុល្លារប​ន្ថែ​​​​​មទៀត ពីភាគីនិ​យោ​​ជកនៅឆ្នាំ២០២៥ ហើយ​ការដំឡើងនេះ បើធៀបនឹងតួលេខកាលពីឆ្នាំ២០២៤ គឺ​​មា​ន​ធំដូ​​​ច​​គ្នា​​។

តាមរយៈការបោះឆ្នោត ដែលមានតំណាងសរុបចំនួន ៥១រូប ក្នុងនោះតំណាងមកពីសហជីព១៧រូប តំ​ណា​​​ងនិយោជក១៧នាក់ និងតំណាងមកពីក្រសួងការងារ១៧រូប។ ការបោះឆ្នោតនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈកិ​​ច្ច​​ប្រជុំ​​ចុងក្រោយ កាលពីរសៀលថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤។  

លទ្ធផលបោះឆ្នោតបង្ហាញថា តួលេខប្រាក់ឈ្នួល ២០៦ដុល្លារក្នុងមួយខែ ដែលលើកឡើងដោយក្រុមនិ​យោ​​ជក ទទួលបានការគាំទ្រ៤៦សំឡេង។ ដោយឡែក តួលេខប្រាក់ឈ្នួល២១៤ដុល្លារ ទទួលបានការគាំទ្រ​​​​ចំនួន៤សំឡេង និងតួលេខ២០៨ដុល្លារ ទទួលបាន១សំឡេង។ 

លទ្ធផលនេះបង្ហាញថា កម្មករនិយោជិតនឹងទទួលបានការដំឡើងប្រាក់ឈ្នូល២ដុល្លារពីនិយោជកក្នុងឆ្នាំ២​​០២៥ និងបូកបញ្ចូល២ដុល្លារបន្ថែមទៀតពីរដ្ឋាភិបាល តាមរយៈការប្រកាសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលធ្វើឱ្យប្រាក់ឈ្នួលកម្មករនិយោជិតនៅឆ្នាំ២០២៥ មានចំនួន២០៨ដុល្លារក្នុងមួយខែ ដែ​លកើន៤ដុល្លារ បើធៀបនឹងប្រាក់ឈ្នួល២០៤ដុល្លារ ក្នុងឆ្នាំ២០២៤។ ប៉ុន្តែតួលេខនេះ ត្រូវបានកម្មករនិយោជិត ចាត់ទុកថាជាចំនួនដែលមិនបំពេញសេចក្តីត្រូវការ ចំពោះទំនិញចេះតែបន្ត​ឡើងថ្លៃនៅលើទី​ផ្សា​​រ ហើយតួលេខនេះ ក៏មិនអាចជួយឱ្យពួកគេងើបចេញពីការលំបាកបានដែរ។ 

កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់  W & D Cambodia ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញដែលធ្វើការរយៈពេល១​​​០ឆ្នាំមកហើយ លោក សឿង ប្រុស លើកឡើងថា ការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលជូនកម្មករនិយោជិត៤ដុល្លារ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥ខា​​ង​មុខនេះ គឺជាចំនួនមួយដែលពិបាកទទួលយក ហើយក៏មិនទាន់សក្តិសមនឹងតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់កម្មក​​រដែរ។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ លោកឱ្យដឹងថាបច្ចុប្បន្ន ប្រាក់ឈ្នួលមិនទាន់នឹងបានឡើងផង ម្ចាស់ផ្ទះជួលមួយចំនួនចាប់ផ្តើមដំឡើងថ្លៃផ្ទះ និងទាមទារសេវាប្រមូលសំរាមចាប់ពីខែតុលាខាងមុខនេះទៅហើយ។ បន្ថែមលើនេះ ត​ម្លៃ​ទំនិញលើទីផ្សារ និងសាំង ក៏បន្តឡើងថ្លៃ ខណៈប្រាក់ខែកម្មករក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នកម្មររោងចក្រទទួលបា​​ន​​​​២៧០ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ បូ​ក​បញ្ចូលទាំងការថែមម៉ោងធ្វើការផង។

លោកបន្តថា៖«ខ្ញុំគិតថាវាហាក់បីដូចជាមិនសក្តិសមសម្រាប់កម្មករទេ ដោយសារប្រាក់ខែមិនទាន់បានឡើ​​ង​ផង តែថ្លៃផ្ទះជួលឡើងមុនបាត់ទៅហើយ។ ហើយទំនិញនៅលើទីផ្សារក៏ឡើងដែរ ដូចជា ទឹកត្រី ខ្ទឹម ស្ករ ប៊ី​​ចេងជាដើម»។

លោកបន្ថែមថា៖«ផ្ទះជួលមួយចំនួនគេចាប់ផ្តើមដំឡើងថ្លៃហើយ គេដើរប្រាប់ថា ចាប់ពីខែក្រោយទៅគេចាប់ផ្តើមតំឡើងហើយ តែផ្ទះជួលខ្លះក៏គាត់អត់តំឡើងដែរ នៅថេរដដែល។ ប៉ុន្តែគាត់យកសេវាថ្លៃសំរាម»។

ក្រៅពីនេះទៀត លោក សឿង ប្រុស ឱ្យដឹងថាការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល៤ដុល្លារនៅឆ្នាំ២០២៥នេះ មិនអាចជួយឱ្យ​​កម្មករនិយោ​ជិ​តរស់នៅស្រួលទេ៖«វាអត់អាចជួយសម្រួលជីវភាពបានទេ!»។

ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ កម្មការិនីរោងចក្រនៅរាជធានីភ្នំពេញម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី សោម រ៉ាវី ក៏យល់​​ឃើ​​ញ​​ថាការដំឡើ​ង​ប្រាក់ឈ្នួលនៅឆ្នាំ២០២៥នៅមានកម្រិតតិចតួច ដែលថាមិនអាចជួយឱ្យពួកគេងើបផុតពីភា​​ពលំបា​​​កដូចបច្ចុប្បន្នទេ។ កម្មការិនីវ័យ៤១ឆ្នាំរូបនេះថា ដើម្បីអាចឱ្យពួកគាត់ធូរស្រាល រដ្ឋាភិបាលគួរណា​​​ស់​ដំ​ឡើ​ងឱ្យបាន១០ដុល្លារអាមេរិក បន្ថែមទៀត ទើបអាចជួយឱ្យពួកគេ មានភាពប្រសើរផ្នែកជីវភាព ។ 

អ្នកស្រីថ្លែងថា៖«[ដំឡើងប្រាក់ឈ្នូល៤ដុល្លារ]ទាបខ្លាំងណាស់ វាមិនអាចជួយ[ជីវភាព]ឱ្យប្រសើរឡើងទេ ព្រោះទំនិញសព្វមុខវាឡើងថ្លៃមួយមុខបន្តិចៗ វាលើសកម្រិតជាងហ្នឹងទ្វេដង។យ៉ាងហោចណាស់ក៏បានត្រឹ​​​​​ម១០ដុល្លារឡើងដែរ។ ១០ដុល្លារឡើង ចេះតែអាចទទួលយកបានខ្លះ »។ 

ការលើកឡើងដូច្នេះ ដោយអ្នកស្រីថា កម្មករនិយោជិតភាគច្រើនជាប់បំណុលធនាគារ។ ជាក់ស្តែងអ្នកស្រីកំពុងជាប់បំណុលជិត១ម៉ឺនដុល្លារ ហើយក៏ត្រូវផ្គត់ផ្គង់ការសិក្សារបស់កូនចំនួន២នាក់ដែរ។ផ្ទុយទៅវិញ គា​​ត់​អាចរកចំណូលបានប្រមាណ ៣០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ បូកបញ្ចូលទាំងការថែមម៉ោងផង។ករណីនេះ អ្ន​ក​​ស្រីលើកឡើងថាតម្រូវការចំណាយច្រើន តែចំណូលទាប។

ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកស្រី រ៉ាវី បានរម្លឹកថា រូបគេធ្លាប់រំពឹងថាការចរចាប្រាក់ឈ្នួលឆ្នាំនេះអាចនឹងមានលក្ខណៈប្រសើរជាងការចរចាបើធៀបនឹងឆ្នាំមុន។ ប៉ុន្តែជាក់ស្តែងប្រាក់ឈ្នួលដែលត្រូវដំឡើង គឺ៤ដុល្លារដូចឆ្នាំមុនដែរ។

អ្នកស្រីបន្តថា៖«[ការចរចាឆ្នាំនេះ ខ្ញុំ]រំពឹងថាបានគ្រាន់បើជាងឆ្នាំទៅ[ការចរចាកាលពីឆ្នាំ២០២៣] តែដល់ពេលឥឡូវវាមិនលើសគ្នាអ៊ីចឹង ឡើងតិចតួច។ ហើយដល់ពេលឥវ៉ាន់ឡើងថ្លៃគ្រប់សារពើ »។

ដោយឡែក ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា អ្នកស្រី យ៉ាង សោភ័ណ្ឌ ចាត់ទុកថាការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល៤ដុ​​ល្លា​រក្នុងឆ្នាំ២​​០​២៥នេះ ទាបជាងតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់កម្មករនិយោជិត។អ្នកស្រី សោភ័ណ្ឌ បន្តថា និ​យោ​​​​​ជក​គួរតែ​ដំ​ឡើងឱ្យ​​កម្ម​ករនិយោជិតចន្លោះពី៦ ទៅ៧ដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយខែ ទើបអាច​​មា​​នស​មា​​​មាតទៅនឹងអតិផរ​​ណា​​​​​ទីផ្សា​​​​រ​​ដែ​លកំ​ពុ​ងកើ​ត​មា​​​ន​។ បើពុំដូច្នេះទេ កម្មករនិយោជិតនឹងប្រឈមបញ្ហាជី​​វភា​ព​រស់នៅ។

អ្នកស្រីថ្លែងថា៖«តួរលេខនេះមើលទៅ ហាក់ដូចជាឡើងបានតិចតួចមែនទែន  ស្របពេលទៅនឹងអតិផរណាទីផ្សារ វាហក់ឡើងខ្ពស់ ហើយបើសិនប្រាក់់ឈ្នួលរបស់កម្មករនិយោជិតអត់កែសម្រួលទៅតាមទីផ្សារទេ ខ្ញុំគិតថានឹងប្រឈមនូវហានិភ័យនៅក្នុងការចំណាយ នៅក្នុងការរស់នៅរបស់ពួកគាត់»។

បន្ថែមលើនេះ អ្នកស្រីក៏ចង់ឃើញមានការសិក្សារួមគ្នាមួយពីការចំណាយ និងបញ្ហាប្រឈមរបស់កម្មករនិ​​យោ​ជិតមុននឹងដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល។ ការធ្វើដូច្នេះ អ្នកស្រីថានឹងដឹងពីទុក្ខលំបាករបស់ពួកគេ ហើយអាចដំឡើ​​​ងប្រាក់ឈ្នួលដល់កម្រិតមួយសមស្រប ដែលអាចធានាការរស់នៅសមរម្យជូនពួកគេ ហើយពុំចាំបាច់ត្រូ​វជជែកវែកញែកគ្នាច្រើនដូចបច្ចុប្បន្នឡើយ។

យ៉ាងនេះក្តី ប្រធានសហភាពសិទ្ធិកម្មករកម្ពុជា លោក គឹម ចាន់សំណាង អះអាងថា ខ្លួនពេញចិត្តចំពោះតួលេ​​ខ​នេះ ដោ​​យ​ថាការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលហួសហេតុពេក អាចធ្វើឱ្យបាត់បង់នូវសង្វាក់ផលិតកម្ម ហើយរោងចក្រប្រឈ​ម​​នឹងបិទទ្វារ ដែលផ្តល់ផលអាក្រក់ដល់កម្មករនិយោជិត។

លោកថ្លែងថា៖«ភាគីសហជីពពួកខ្ញុំទាំងប៉ុន្មាននាក់ ដែលសម្រេចចិត្តឯកភាព និងទទួលយកដោយពេញចិត្តនេះ គឺយើងយល់ថា ការទទួលយកដោយទទួលបាននូវការងារធ្វើច្រើនបន្តបន្ទាប់ទៀត។ យើងមិនអាចទទួលយក ដើម្បីឱ្យបាត់បង់នូវសង្វាក់ផលិតកម្ម ក៏ដូចជាការបិទរោងចក្រជាបន្តបន្ទាប់នោះទេ»។

ដោយឡែក តំណាងនិយោជក លោក ណាង សុធី មើលឃើញពីសញ្ញាណវិជ្ជមាន ដោយថាតំណាងកម្មករនិយោជិតដែលមកចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំណត់ប្រាក់ឈ្នួលអប្បរមាឆ្នាំនេះ មានអាកប្បកិរិយាទន់ភ្លន់ជាងឆ្នាំក​​​ន្ល​ង​ទៅ ក្នុងការទទួលយកតួលេខ២០៨ដុល្លារ ក្នុងមួយខែនេះ។

លោកបន្តថា៖«ភាគីនិយោជកយើងសប្បាយចិត្ត ចំពោះលទ្ធផលនេះ ។យើងពេញចិត្តមែ​នទែន បងប្អូនក​ម្មក​រនិយោជិតទាំង១៧ភាគី គឺលោកបង្ហាញនូវអារម្មណ៍ស្និទស្នាល ខុសពីឆ្នាំមុនៗ ដែ​លពេលប្រជុំម្តងៗ គឺមួរម៉ៅដាក់គ្នា។ ឆ្នាំនេះលោកទន់ភ្លន់ ហើយអាចទទួលយកនូវការពិភាក្សាដ៏យល់ដឹងទៅវិញទៅមក»។

យ៉ាងណាមិញ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីការអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គិមអេង ជំ​រុញ​ឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងភាគីនិយោជកបង្កើនប្រាក់ឈ្នួលឱ្យកម្មករឱ្យបានចំនួន២៥០ដុល្លារក្នុងមួយខែ ដើម្បីធានាថាពួកគេអាចរស់នៅបានសមរម្យ ព្រោះលោកថាការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល៤ដុល្លារ មិនអាចឱ្យពួកគេរ​ស់​​​​នៅបានដោយប្រសើរនោះនៅឡើយទេ។

លោកបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលក៏គួរបន្ថែមការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការចំណាយថ្លៃទឹក និងថ្លៃភ្លើងឱ្យកម្មករនិយោជិតដែរ ដើម្បីសម្រួលជីវភាពពួកគេមួយផ្នែក។បើពុំដូច្នេះទេ លោកថាគួរតែបញ្ចុះតម្លៃឱ្យបានក្នុង​​ក​​ម្រិ​​តមួយដែលទាបជាងនេះ។

លោកបន្តថា៖«អាចពិនិត្យមើលថា បើសិនអាចជួយទៅលើថ្លៃទឹក ថ្លៃភ្លើង ឬក៏បញ្ចុះឱ្យដល់កម្រិតមួយទា​ប​បំផុត ដែលការពារកុំឱ្យពួកគាត់ប្រឈមនឹងការចំណាយអស់ហ្នឹងច្រើន»។

របាយការណ៍របស់ក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ បង្ហាញថាគិតត្រឹមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤កម្មករនិយោជិតកំពុងបម្រើការងារនៅក្នុង វិស័យវាយនភណ្ឌ កាត់ដេរ ផលិតស្បែកជើង ផលិតផលធ្វើដំ​​ណើរ និងកាបូប មានជាង៩០ម៉ឺននាក់ នៅតាមរោងចក្រ សហគ្រាសចំនួន ១,៥​​៣​៨កន្លែង។

គេសង្កេតឃើញថា បើទោះជាមានភាគីខ្លះពេញចិត្ត និងខ្លះទៀតមិនចេញចិត្តចំពោះប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមារបស់កម្មករនិយោជិតសម្រាប់ឆ្នាំ២០២៥ក្តី  ក៏រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ លោក ហេ​​ង សួរ បានអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះការដំឡើងប្រាក់ឈ្នូលឱ្យកម្មករនិ​​យោជិត ថ្វីបើដំឡើងនេះមិនគ្រប់ទៅតាមការចង់បានរបស់ពួកគេក៏ដោយចុះ។ ការលើកឡើងដូច្នេះ ដោ​​យ​លោកប្រៀបធៀបថា ប្រទេសខ្លះមិនបានចរចាប្រាក់ឈ្នួលប្រចាំឆ្នាំដូចកម្ពុជានៅឡើយផង។

លោកថ្លែងថា៖«មែនទែនទៅ មានតែយើង[កម្ពុជា]ទេ ដែលចរចាប្រាក់ឈ្នួលប្រចាំឆ្នាំ។ ឡើងតិច ឬច្រើន គឺរាល់ឆ្នាំ យើងឡើង តែបើនៅស្រុកគេ៥ឆ្នាំ ឬ១០ឆ្នាំ បានគេជជែកគ្នាម្តង។ អ៊ីចឹងនៅយើង ទោះបីថាឡើងតិច ឬឡើងច្រើន គឺថារៀងរាល់ឆ្នាំ គឺបូករហូត អត់មានដកដូចនៅប្រទេសគេទេ»។

បន្ថែមលើនេះ លោកគូសបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏នឹងបន្តជួយអន្តរាគមន៍មិនឱ្យតម្លៃផ្ទះជួលឡើងថ្លៃហួ​​សកំណត់ដែរ។ ជាមួយគ្នាកម្មករនិយោជិត ត្រូវតែទទួលបានតម្លៃទឹក និងភ្លើងពីរដ្ឋ ក្នុងតម្លៃដែលបានកំ​​ណ​​ត់។

លោកបន្តថា៖«ក្រៅពីដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល រាជរដ្ឋាភិបាលក៏នឹងបន្តអន្តរាគមន៍ ដើម្បីធ្វើម៉េចរក្សានូវស្ថិរភាពតម្លៃ ហើយនិងអន្តរាមន៍ផ្សេងៗទៀត ដើម្បីធ្វើម៉េចឱ្យចំណាយការរស់នៅរបស់បងប្អូនកម្មករនិយោជិត ដូ​ច​ជាការគ្រប់គ្រងតម្លៃផ្ទះជួល គឺយើងនឹងបន្តតាមដាន ដើម្បីធ្វើម៉េចឱ្យតម្លៃនៃការជួលបន្ទប់ ឱ្យវាសមស្រ​​ប កុំឱ្យមានការឡើងថ្លៃហួសហេតុពេក»។

​ត្រឡប់មក កម្មកររោងចក្រ លោក សឿង ប្រុស ឯណេះវិញ ប្រសិនបើកម្មករនិយោជិតនៅតែទទួលបានកា​​រ​ដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលតក់ៗបែបនេះ ពួកគាត់ទំនងជាមិនអាចមានជីវភាពប្រសើរ ពោលគឺកាន់តែយ៉ាប់យឺនទៅៗ។

លោកបន្តថា៖«បើសិនជាប្រាក់ខែនៅតែឡើងតិចតួចៗអ៊ីចឹង គឺអត់អាចផ្គត់ផ្អង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃបានទេ។ ទៅ​​ថ្ងៃមុខទៅកម្មកររោងចក្រប្រឈមមុខនឹងជំពាក់ធនាគារ និងប្រឈមមុខនឹងភាពក្រីក្រ»៕ 

បទ​យកការណ៍៖ ជាងចម្លាក់ប្រាក់ស្ពាន់ រំលេចក្បាច់រចនានៃប្រាង្គប្រាសាទខ្មែរនៅលើវត្ថុប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ

ខេត្តកណ្ដាល៖ សម្លេងដំខ្សាវៗលឺចេញពីរោងមួយដែលមានបុរសចំណាស់ម្នាក់ មានបង់ក្រមានៅក កំពុងអង្គុយលើកៅអីឈើ ដៃស្ដាំកាន់ញញួរ ដៃឆ្វេងកាន់ដែកដំ កំពុងឆ្លាក់ដងដាវដើម្បី​ឱ្យក្បាច់​រចនា​លេច​ចេញ​ជារូបរាង។

លោក ជា យុទ្ធា ដែលមានសក់ស្កូវ ពាក់​វែនតា វ័យ៧០ឆ្នាំរូបនេះ ប្រកបរបរជាជាងចម្លាក់ប្រាក់ស្ពាន់ ជិតពាក់កណ្ដាលជីវិតមកហើយ ដោយសារចិត្តស្រឡាញ់ការងារជាជាងចម្លាក់នេះ។ លោក​បាន​ផ្តើម​ប្រកប​របរនេះនៅផ្ទះរបស់ខ្លួន ហើយក្រោយមករបរនេះមានការរីកចម្រើន ដោយមានទទួល​បណ្ដុះ​​បណ្ដាល​​កូនជាង​ប្រហែលជាង​១០​នាក់​មកហើយ។ ទីតាំងរោងជាងឈ្មោះ ‹‹Ramo-ជាង​ចម្លាក់››​នេះ​ស្ថិត​​នៅ​​ភូមិ សាលាកាត់សក់ ឃុំ​វិហារ​​លួង ស្រុកពញ្ញាឮ ខេត្តកណ្ដាល។

ជាងចម្លាក់ប្រាក់ស្ពាន់ ស្នាដៃចាស់វស្សា ជា យុទ្ធា បានចាយពេលជិត៤០ឆ្នាំជាមួយចម្លាក់បុរាណ ដោយដកស្រង់ចេញពីក្បូរក្បាច់
រចនាប័ទ្មរបស់ខ្មែរដែលប្រតិដ្ឋលើប្រាង្គប្រាសាទនានា មកឆ្លាក់​លើវត្ថុ​ប្រើប្រាស់​ដូចជា ផ្តិល កំសៀវ កែវទឹក ដាវ និងចានស្រាក់ជាដើម។ ស្នាដៃទាំងនេះ ជាមរតកដើម្បីឱ្យ​ក្មេង​ជំនាន់ ក្រោយបានស្គាល់ និងចងចាំថាជាស្នាដៃ និងចម្លាក់របស់ដូនតាខ្មែរ។

លោក យុទ្ធា ឲ្យដឹងថា​ចម្លាក់នេះទាមទារឲ្យមានការអត់ធ្មត់ខ្ពស់ និងត្រូវការ​ទាំងកម្លាំងកាយកម្លាំងចិត្ត ព្រោះការផ្ចិតផ្ចង់​ឆ្លាក់ក្បាច់រចនានីមួយៗមាន​ច្រើន​ដំណាក់កាល និងប្រើរយៈពេលយូរ។ នេះក៏ដើម្បីឱ្យ វត្ថុមួយៗដែលបានឆ្លាក់ចេញមកមានគុណភាពអាចតម្រូវចិត្តភ្ញៀវបាន។

លោក ជា យុទ្ធា ឆ្លាក់ចម្លាក់លើដងដាវ។ (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)

លោកពន្យល់ថា មុននឹង​អាច​ដា​ប់ឆ្លាក់បាន ជាដំបូងត្រូវស្លជ័រជាមុនសិន។ ការស្លជ័រនេះទៀតសោត ត្រូវការយកជ័រចុង (ជ័រឆៅ) ដាក់ជាមួយដីដំបូក​ដែលបុកម៉ត់​ខៃដូចម្ស៉ៅលាយជាមួយខ្លាញ់ត្រី ដុត​ដោយ​អុសដែលប្រើរយៈពេលដុតយ៉ាងហោចណាស់៦ម៉ោង ​ទើបជ័រនោះទន់អាចយកទៅប្រើបាន ដែល​គេហៅថាជាជ័រប្រមូល។ ជំហានបន្ទាប់ ក្រោយជ័រនោះទន់ហើយ ទើបអាចយកទៅដាក់លើ​ពុម្ព​ផ្សេងៗ​ដូចជាផ្ដិល និងកែវទឹកជាដើម។

ជ័រដែលស្លររួចទុកសម្រាប់ឆ្លាក់ចម្លាក់ (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)

លោកថា ស្រលាញ់នឹងខិតខំថែរក្សាទុកឱ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយកុំឱ្យបាត់បង់ និងមិនស្គាល់នូវអ្វីដែល ជារបស់ខ្លួនឯង ប្រយ័ត្នតែគេយកបាត់ពិបាកថែ អ្វីដែលធ្វើបានគឺលោកចេះតែព្យាយាមទៅពិសេស ចម្លាក់ក្បូរក្បាច់នេះតែម្ដង។  

លោក ជា យុទ្ធា ថ្លែងថា៖  ‹‹បើយើងមិនបម្រើយើងមិនធ្វើរូបភាពឱ្យចេញជាចម្លាក់ គឺថារបស់ហ្នឹង​វាត្រូវបាត់បង់។ ព្រោះយើងជាកូនខ្មែរ បើយើងមិន​បម្រើ​​នៅ​ក្នុងក្បាច់ ចម្លាក់នោះលើប្រាក់ ស្ពាន់ គឺថា​អន់​ពេក ខ្សោយពេក អ៊ីចឹងប្រទេសណាក៏គេ​ចង់បាន​ចម្លាក់​ខ្មែរដែរ››។

កាលពីកុមារភាពវ័យ១២ឆ្នាំ លោក ជា យុទ្ធា បានរៀនធ្វើតុ ទូ កៅអីជាមួយឳពុក​ដែល​ជាមុខ​របរក្នុង​គ្រួសារ។ លុះដល់ថ្នាក់ទី៩ លោកចាប់ផ្តើមគិតគូរពីជំនាញ ឬអាជីពអ្វីសម្រាប់ចិញ្ចឹម​ខ្លួននា​ពេល​អនាគត។ ​​គួបផ្សំនឹងការជំរុញ​ពីឳពុកផង និងចិត្តស្រលាញ់ផង លោកក៏សម្រេចថា​ទៅរៀនជាជាង​ចម្លាក់​​​​ជាមួយឳពុកមារ នៅរាជធានីភ្នំពេញចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦៦ ដល់១៩៧៧។

អាជីពជាជាងចម្លាក់របស់លោកនេះ ត្រូវបានផ្អាកដោយសារសម័យកម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបប​ខ្មែរ​ក្រហម។ ប៉ុន្តែលោកសម្រេចចាប់យកអាជីពជាជាងចម្លាក់នេះជាថ្មីក្រោយការផ្តួលរលំនៃរបប ខ្មែរ​ក្រហម។

លោករៀបរាប់ថា ធ្លាប់មានប្រទេសផ្សេងៗដូចជាចិន កូរ៉េ និង អង់គ្លេសជាដើម បានចុះ មក​ដល់​ទីតាំង​របស់​លោកដោយផ្ទាល់ និងមកមើលពីរបៀបធ្វើចម្លាក់បែបបុរាណខ្មែរនេះ។ ហើយ​លោក​ថា ជន​បរទេសទាំងនោះ បានសរសើរនិងស្ញប់ស្ញែងស្នាដៃចម្លាក់ទាំងនេះ។

ដាវដែលមានចម្លាក់ដកស្រង់ចេញពីរឿងរាមកេរ្តិ៍ត្រង់ ព្រះរាមជិះហនុមានអមដោយម៉ូតផ្កាខ្មែរស្រោមលើស្រោមដាវ និងដងដាវ។ (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)
សកម្មភាពលោក ជា យុទ្ធា កំពុងលាបពណ៌ចានស្រាក់ដើម្បីរំលេចម៉ូតចម្លាក់ឲ្យផុស (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)

លោក ជា យុទ្ធា បញ្ជាក់បន្ថែមថាឧបករណ៍ប្រើប្រាស់សម្រាប់ឆ្លាក់ទាំងអស់ដូចជាដែកដាប់ ជ័រប្រមូល​សម្រាប់ចាក់ពុម្ព ដែកសម្រាប់ឈូសឈើ ញញួរ ដែកតូច ដែកធំ​សម្រាប់ចិត​ថែមថយ​រូបពេល​ឆ្លាក់​ទាំងអស់​សុទ្ធតែប្រើវត្ថុធាតុដើមរបស់ខ្មែរពីបុរាណ ហើយអ្នកឆ្លាក់ក៏សុទ្ធតែជាខ្មែរដែរ។

លោក ​គាំ ពិសី វ័យ​៣៩​ឆ្នាំ ជា​កូន​ជាង​ធ្វើការ​នៅ​រោងជាង Ramo-ជាង​ចម្លាក់ ​ដែល រស់នៅ​ជិតខាង​ម្ចាស់​រោងជាង។ លោកបានរៀនឆ្លាក់នេះតាំងពីវ័យជាង១០ឆ្នាំ​មក​ម្ល៉េះ កាល​នោះលោក​នៅជា​សិស្ស​បឋម​សិក្សា​នៅឡើយ។ 

លោក​ ពិសី​ រៀបរាប់ពីការតស៊ូនៅពេលលោកចាប់ផ្តើមរៀនឆ្លាក់​ក្បាច់ដែល​បន្សល់​ទុក​ពី​ដូនតា​ខ្មែរ​សម្រាប់​អ្នក​ជំនាន់​ក្រោយនេះ​ថា៖ «ពិបាក​ពេល​ដំបូង យើងវ៉ៃ[ឆ្លាក់]​អត់​ត្រូវ ឥឡូវ​លែងអី​ហើយ​វ៉ៃ​[ឆ្លាក់]​អត់​មើល​ក៏បាន​ដែរ វ៉ៃ[ឆ្លាក់]​​មើល​តែ​ដែក​ទេ ញញួរ​លែង​មើល​ហើយ។ កាលមុន​មើល​ទាំង​ពីរ​វា​យឺត ជួនកាល​វ៉ៃ[ឆ្លាក់]​​​ខុស​ចំ​ថ្ងាស»។

លោក ​ពិសី ​បន្ថែម​ទៀត​ថា ចំពោះ​ការ​ធ្វើ​ចម្លាក់​នេះត្រូវ​ការ​ទី​កន្លែង​មួយ​ដែល​ស្ងប់ស្ងាត់ ដើម្បី​ងាយស្រួល​ក្នុងការ​ប្រើ​អារម្មណ៍​បាន​ល្អ និង​ផ្ចិតផ្ចង់​ទៅ​លើ​ការងារ​ដែល​កំពុង​ធ្វើ។

លោក​រៀបរាប់​បន្ត​ថា ការងារ​ចម្លាក់​ដែល​លោក​ធ្វើ​រាល់ថ្ងៃ​នេះ​ជា​ចម្លាក់​ក្បាច់​អង្គរ ដែល​ការ​ឆ្លាក់ក្បាច់​នានា គឺ​ធ្វើ​ទៅ​តាម​តម្រូវការ​របស់​អតិថិជន ហើយ​ត្រូវ​ចំណាយ​ពេលវេលា​ច្រើនថ្ងៃ​ក្នុង​ការ​រចនា ប៉ុន្តែ​លោក​នៅ​តែ​ចង់​បន្ត​ធ្វើ​ការងារ​ដែល​លោក​ស្រលាញ់​។

លោក​និយាយ​ថា៖ «និយាយ​ទៅ​ឱ្យ​តែ​ភ្នែក​នៅ​ភ្លឺ ឱ្យតែ​ភ្នែក​នៅ​មើល​ឃើញ នៅអាចធ្វើបាន យើង​ចេះ​តែ​ធ្វើ​ទៅ»។

លោក គាំ ពិសី អាយុ ៣៩ឆ្នាំ កំពុងតែឆ្លាក់ចម្លាក់រូបគ្រុឌ (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)

ចំណែក​កូនជាង​ចម្លាក់​ដែល​ជា​អ្នករស់​នៅ​ជិតខាងដូចគ្នា​ម្នាក់​ទៀត គឺលោក ​ស្រស់ ចំរើន វ័យ៣៩​ឆ្នាំ ។ ​លោក ស្រស់ ចំរើន ​ធ្លាប់​បោះបង់​ការងារ​​ជាង​ចម្លាក់​នេះ​ម្តង​ហើយកាល​ពីប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​មុន ដើម្បី​ទៅ​ធ្វើការ​ផ្នែក​ចុងភៅ​ ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មក​លោក​បាន​ត្រឡប់​មក​ធ្វើការងារ​ចម្លាក់​នេះវិញ​ដោយសារក្តី​ស្រលាញ់។  លោក​​មាន​បំណង​​ស្នង​តំណែង​ការងារ​ចម្លាក់​​ទាំងអស់​ពី​ម្ចាស់​រោងជាង​ដែល​មាន​វ័យ​កាន់​តែ​ចាស់ ខណៈ​តំបន់​ដែល​​លោក​កំពុង​រស់​នៅ​មិន​មាន​អ្នក​ចេះ​ធ្វើ​ចម្លាក់​នេះ​ច្រើន​ទេ។

លោក ស្រស់ ចំរើន ថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះ៖ «ការងារ​ជា​ជាង​ចម្លាក់​នេះ គឺលែង​បោះបង់​ទៀតហើយ ពីព្រោះ​ខ្ញុំ​ស្រលាញ់​​ការងារ​នេះ​ដោយ​ខ្លួនឯង និង​ចង់​បន្ត​ធ្វើ​ជា​រៀង​រហូត។ ឃើញអ៊ំចាស់ៗហើយ យើងចាប់​អា​ហ្នឹង​ទៅ ដើម្បីស្នងគាត់កុំឱ្យបាត់បង់ព្រោះនៅយើងនេះមិនសូវជាមានជាងធ្វើទេ››។

លោក​បន្ត​ថា ចំពោះ​ក្បាច់​ចម្លាក់​មាន​ច្រើន​ប្រភេទដែលលោកនៅបន្តសិក្សាស្វែងយល់ និងរៀនឆ្លាក់។ ចំណែ​កចម្លាក់ខ្លះទៀត ជាការកម៉្មង់ផ្ទាល់​ពីអតិថិជន។

លោក ស្រស់ ចំរើន អាយុ ៣៩ឆ្នាំ កំពុងឆ្លាក់ចម្លាក់ម៉ូតផ្កាភ្ញីលើផ្តិល (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)

យោងតាម​ក្រសួង​វប្បធម៌ និង​វិចិត្រសិល្បៈ​ ការ​លក់ដូរ​ចម្លាក់​ដែល​រំលេច​ពី​ស្នាដៃ​បែបខ្មែរនាពេល​​បច្ចុប្បន្ន ហាក់​មាន​កំណើន​ឡើង​ជាងមុន។ ក្រសួងបន្ថែមថា ក្រសួង​នៅ​តែ​បន្ត​អនុវត្ត​គោល​នយោបាយ​ជាតិ​ស្តីពី​វប្បធម៌ ដែល​លើក​ស្ទួយ​គ្រប់​វិស័យ វប្បធម៌ និងសិល្បៈ រួម​ទាំង​ផ្នែក​ចម្លាក់​ផង​ដែរ ដើម្បី​អភិរក្ស​​នូវ​ចម្លាក់​ដែល​ជាស្នាដៃ​បែបខ្មែរ។

ក្រសួង​ឱ្យ​ដឹង​ថា៖ «ការ​កើន​ឡើង​នេះ គឺ​ដោយសារ​រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​រៀបចំ​យន្តការ​បើក​ប្រទេសឡើង វិញ​ក្រោយ​វិបត្តិកូវីដ-១៩​យ៉ាងមាន​ប្រសិទ្ធភាព ដែល​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ភ្ញៀវទេសចរណ៍​ចូល​មកប្រទេស​កម្ពុជា​​​កើន​ឡើង។ កត្តា​សំខាន់​មួយទៀត គឺ​ដោយសារ​តាម​បណ្តា​តូប​សាជីវកម្ម​នីមួយៗ មាន​មធ្យោបាយ​​ផ្ទាល់ខ្លួន​ក្នុង​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​តាម​បណ្តាញ​សង្គម​ទូលំទូលាយ​ជាងមុន»។

បន្ថែមពីនេះ​ ក្រសួង​វប្បធម៌ និង​វិចិត្រសិល្បៈ​  ក៏កំពុងបន្ត​យន្តការ​បណ្តុះបណ្តាល​ក្បួន​ខ្នាត​ក្បាច់ចម្លាក់ ក្នុងនោះរួមមានការរៀបចំ​កំណែ​ទម្រង់​រចនា​សម្ព័ន្ធផ្សេង និងការ​រៀបចំ​សម្រួច​មុខងារ​ថ្មី យក​វិស័យ​សិល្បៈសូនរូប និង សិប្បកម្ម​ធ្វើ​ជា​មូលដ្ឋាន​នៃ​ឧស្សាហកម្ម​វប្បធម៌ និងច្នៃប្រឌិតផងដែរ។

ថ្វីដៃចម្លាក់ប្រកបដោយភាពផ្ចិតផ្ចង់ និងរំលេចនូវក្បូរក្បាច់រចនាខ្មែរនេះ ធ្វើឲ្យលោក ជា យុទ្ធា ទទួល​បាន​​គោរមងារ«ទេពហត្ថកោសល្យ ជា យុទ្ធា» ពីព្រះមហាក្សត្រនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២១ និង ទទួលពាន​កិតិ្តយស​​ចម្លាក់ប្រាក់ស្ពាន់ពីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មនៅ២០២២ផងដែរ។

គ្រឿងចម្លាក់  ពានកិត្តិយស និងគោរមងារដែលទទួលបានពីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងព្រះមហាក្សត្រតាមរយៈក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្ប:។ (រូបភាព៖ ស្អាត បុទុំម៉ា)

លោក ជា យុទ្ធា ចង់មើលឃើញយុវជនជំនាន់ក្រោយបន្តថែរក្សាកេរ្តិ៍ដំណែលខ្មែរតាមការរៀនសូត្រ ស្វែងយល់ ឬធ្វើ​ចម្លាក់ទាំងនេះ។

​លោក ជា យុទ្ធាដែលជាគ្រូ និងជាជាងចម្លាក់ក្បាច់ខ្មែរថ្លែងថា៖‹‹ខ្ញុំចង់ឱ្យកូនចៅកូន​ក្មួយស្រករក្រោយ​ខិតខំអភិរក្សរៀនសូត្រចម្លាក់ល្អៗ​ដើម្បី​ដក​ស្រង់​​ពី​ប្រាង្គប្រាសាទ​នៅប្រាសាទអង្គររបស់យើង ដើម្បីឱ្យ​បាន​​ក្បា​ច់ចម្លាក់ល្អឡើងៗ ដើម្បី​យើង​រក្សា​នូវ​វប្បធម៌ខ្មែរយើង ទុកបន្ដទៅថ្ងៃក្រោយ››៕

បទយកការណ៍៖ អង្រឹងក្រណាត់​​ក្រងពីកាកសំណល់រោងចក្រ​កាត់ដេរ​​​​ជួយ​ដល់បរិស្ថានមួយផ្នែក​

កំពុង​អង្គុយ​ក្រង​អង្រឹង​ក្រណាត់​​ដែល​ជាកាក​សំណល់ចេញពី​រោង​ចក្រ អ្នកស្រី សុខ ស្រីណាក់ អាយុ​៤៤ឆ្នាំ ប្រកបរបរ​ក្រងអង្រឹង​នៅភូមិ​ព្រៃខ្លា ឃុំជំរះពេន ​ស្រុកសំរោង ខេត្តតាកែវ ប្រមាណជា១៥​​ឆ្នាំ​មកហើយ។

ក្នុង​​​កន្រ្ដក​​ក្បែរអ្នកស្រី​កំពុង​អង្គុយ​ក្រង​ ​មានគំនរ​ក្រណាត់ចម្រុះពណ៌​ច្រើន​​ប្រភេទ​សម្រាប់​ក្រង​​ជា​អង្រឹង​ ​ដូច​ជា​សាច់​ក្រណាត់ធម្មតា សាច់ពោះគោ សាច់ភួយ​ និង​ខ្សែស្លាកអាវ ឬ​ខោ​ជាដើម​ ​ជាក្រណាត់​ដែល​អ្នកស្រី​ សុខ ស្រីណាក់ ​ទិញ​​ពី​អ្នក​​ធ្វើ​ការរោង​ចក្រ​​​​​ ហើយ​​យក​​កំទេច​ក្រណាត់​សល់​ពី​រោងចក្រ​​មក​លក់បន្ត។

អ្នកស្រី សុខ ស្រីណាក់ កំពុងធ្វើអង្រឹងក្រង។ (រូបភាព៖ ចិត្ត ស្រីយ៉ា)

សម្រាប់​អ្នកប្រកបរបរ​​ក្រងអង្រឹង​ធ្វើ​ពី​កំទេចក្រណាត់​រោងចក្រ​ដូច​ជា​អ្នកស្រី សុខ ស្រីណាក់ យល់​ថា ជាទូទៅកំទេច​ក្រណាត់​ពី​រោងចក្រ តែង​ត្រូវ​បាន​យកទៅដុត ឬបោះចោល ដែលធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​បរិស្ថាន​ ដូច្នេះ​ការ​ក្រងអង្រឹង​ដោយ​ប្រើក្រណាត់ពី​កាលសំណល់​រោងចក្រ អាចជួយ​​​ដល់បរិស្ថាន​​បាន​មួយ​ផ្នែក។

អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «អានេះ​ម៉ត់ៗ [ក្រណាត់] ហើយគ្នា​ខំរើស​យក​អាម៉ត់ៗ​យក​មកដេរ​ជា​ម៉ូត​ផ្កា​ក្រឡឹង​។ ជួយច្រើន​មែន​ [បរិស្ថាន]។​ កាលពីមុន​រោងចក្រ​មិន​ដឹង​យក​ទៅ​ណា​មាន​តែ​ដុត​ចោល​ ដល់​ឥឡូវ​រោងចក្រ​ ចិនចេះ​លក់ដែរ ដល់​ខ្មែរ​ចេះ​ធ្វើ​ចិន​ចេះ​លក់​។ កាល​មុន​ចោលទេ​ ហើយថោក​ទៀត​បើ​លក់​ខ្សែ​អង្រឹង​១គីឡូ​១ពាន់ទេ តែ​ឥឡូវ​ឡើង​១គីឡូ ២ទៅ៣ពាន់»។​​

សម្រាប់អង្រឹង​ដែល​ច្នៃចេញពី​ក្រណាត់រោងចក្រអាចធ្វើជា​អង្រឹង​២ប្រភេទគឺ អង្រឹងក្រង និងអង្រឹងចង។ អ្នកស្រី សុខ ស្រីណាក់ ថា​អង្រឹង​ចង​មាន​ទម្ងន់ស្រាល​ជាង​អង្រឹង​ក្រងព្រោះ​ភាគ​ច្រើន​គេ​ប្រើ​ក្រណាត់​ធម្មតា ឬ​ខ្សែស្លាក​អាវខោមក​ធ្វើ​។ ចំណែក​អង្រឹង​គេ​និយម​ប្រើ​ក្រណាត់​​ពោះគោ​ដែល​មាន​ភាព​ក្រាស់ និងធ្ងន់។

មិន​ឆ្ងាយ​ពី​តូប​អ្នកស្រី សុខ ស្រីណាក់ ​អ្នកក្រង​អង្រឹង​ម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី អ៊ុំ ទូច អាយុ៦៧ឆ្នាំ កំពុង​អង្គុយ​ក្រង​​អង្រឹង​ក្រោម​តូប​ដំបូល​ស័ង្កសីតូចមួយ។ អ្នកស្រី អ៊ុំ ទូច​ ក៏ទិញ​ក្រណាត់​ពី​អ្នកលក់​បន្ត​ពីរោងចក្រដូចគ្នា។

អ្នកស្រីថា សម្រាប់​ក្រណាត់​ដែល​ប្រើសម្រាប់​ធ្វើអង្រឹងមាន​តម្លៃ ១៥០០រៀល ទៅ​២៥០០​​រៀលក្នុង​១គីឡូ តាម​ប្រភេទក្រណាត់។ អ្នកស្រី​ថា សម្រាប់​អង្រឹង​ក្រងត្រូវ​ការ​ក្រណាត់៥គីឡូ ចំណែក​អង្រឹង​ចង​ប្រើ​ក្រណាត់​១គីឡូ។ អ្នកស្រី​មិន​ច្បាស់​ថា​គេ​យក​មកលក់​នៅពេល​ណាឱ្យ​ប្រាកដ​នោះទេ អ្នកដឹង​ត្រឹម​ថាយូរៗគេ​មក​ម្តង ហើយ​សម្រាប់​អ្នកស្រី​តែង​ទិញ​ប្រមាណ​ជា​ ​១០គីឡូ ទៅ​២០គីឡូ​ទុក​ដើម្បី​ក្រង​អង្រឹង។

អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ខ្លះ​គេ​ទិញ​១០គីឡូ ២០គីឡូ យើង​ទិញ​តាម​ធនធាន​យើង​ យើង​មាន​លុយ​ច្រើន​យើង​ទិញច្រើន​ទៅ​។ គេ​អ្នកម៉ូយ​ធំ​គេ​ទិញ​រាប់រយ​គីឡូ តែ​យើង​ទិញ​រាយ​ចឹង​ទិញ​តែ​១០ ២០គីឡូ​ទុក​ធ្វើ»។

អ្នកស្រី អ៊ុ ទូច កំពុងធ្វើអង្រឹងចង។ (រូបភាព៖ ចិត្ត ស្រីយ៉ា)

បើ​តាមធ្វើ​ក្រង​អង្រឹង​ផ្សេងទៀតនៅតំបន់​នោះ​​បាន​លើកឡើង​ថា ​ពួក​គេ​ចំណាយ​ពេល​២ថ្ងៃ​សម្រាប់​​ក្រង​អង្រឹង​១ ឬត្រូវប្រើពេល​ច្រើន​ថ្ងៃជាង​នេះ​ប្រសិន​បើ​ក្រង​​អង្រឹង​ប្រភេទ​ក្រណាត់​ពោះ​គោ។ អង្រឹង​ក្រង​មាន​តម្លៃ​ចន្លោះ​ពី​២៥,០០០រៀល ទៅ៣០,០០០រៀល រីឯ​អង្រឹង​ចង​មាន​តម្លៃ​ចន្លោះ​ពី១៥,០០០រៀល ទៅ​២០,០០០រៀល។

ប៉ុន្ដែ​ពួកគេ​លើក​ឡើង​ថា​បច្ចុប្បន្ន​មិន​សូវ​មាន​អ្នកគាំទ្រ​ដូច​មុន ហើយ​អ្នកទិញ​មួយចំនួន​ឱ្យ​តម្លៃថោក មិន​សមនឹង​កម្លាំង​ដែល​អង្គុយ​ក្រង​អង្រឹង ខណៈដែល​របរនេះ​​​ជាផ្នែក​មួយ​ជួយ​ដល់​បរិស្ថាន។

យ៉ាង​ណាមិញ​ពលរដ្ឋ​ដែល​ប្រកបរបប​ក្រង​អង្រឹង​ដឹង​ត្រឹម​ថា​ ការ​ចោល​ក្រណាត់សេស​សល់​​​កប់​ចោលក្នុង​ដី ឬ​ដុត​ចេញ​ផ្សែង​ អាច​មាន​ជាតិពុល​មិន​ល្អ​ប៉ះ​ពាល់​ដល់​បរិស្ថាន។ ប៉ុន្ដែ​ពួក​គេ​មិន​ដឹង​ថា​សារធាតុ​ពុល​ទាំង​នោះ​ផ្ទុក​ជាតិ​អ្វី​ខ្លះ​នោះ​ទេ។

យោងតាមរបាយការណ៍របស់ GIZ ដែល​ចេញ​ផ្សាយ​កាលពី​ថ្ងៃទី១០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ បានឱ្យដឹងថា ឧស្សាហកម្ម វាយនភណ្ឌ កាត់ដេរ ផលិតស្បែកជើង នៅ​កម្ពុជា​ជាមធ្យម​ក្នុង១ឆ្នាំ បង្កើត​សំណល់​វាយនភ័ណ្ឌ​ប្រមាណ ១៣៦,០០០ តោន។

បើ​តាម​ការ​ចុះ​ផ្សាយ​របស់​គេហទំព័រ Faircado កាលពី​ឆ្នាំ​២០២៣ បាន​ឱ្យដឹងថា សំណល់​វាយនភ័ណ្ឌ​​ដែល​​នៅសល់​ត្រូវបោះចោល​នៅកន្លែងចោល​សំរាម ឬយកទៅដុត ធ្វើឱ្យ​កើន​ឡើង​​ឧស្ម័ន​ផ្ទះកញ្ចក់ ការ​រិចរិល​នៃបរិស្ថាន និង​ងាយនឹង​បណ្តាលឱ្យមានភ្លើង​ឆេះនៅ​កន្លែង​ចោលសំរាម​ប្រសិន​បើមិនមាន​ការគ្រប់គ្រង​ត្រឹមត្រូវ។

គេហទំព័រ​ដដែលបន្ថែម​​ថា៖ «នៅពេលដែល​វាយនភ័ណ្ឌ​រលួយ​នៅក្នុង​កន្លែង​ចាក់សំរាម វានឹង​បញ្ចេញឧស្ម័ន​មេតាន ដែល​ជាឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់​ដ៏ខ្លាំង ដែល​រួមចំណែក​ដល់ការឡើង​កំដៅ​ផែនដី និង​ការប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ​»។

សំណល់​វាយនភ័ណ្ឌ​ចំណាយ​ពេលរាប់រយឆ្នាំ​ដើម្បីរលួយ ហើយ​ផលប៉ះពាល់​នៃការ​បំភាយ​ឧស្ម័នផ្ទះ​កញ្ចក់ពី​កាកសំណល់​វាយនភ័ណ្ឌ​ធ្វើឱ្យមាន​ការប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ ប្រព័ន្ធ​អេកូឡូស៊ី​​ពិភព​លោក សុខភាព​មនុស្ស និងសុខុមាលភាព។ នេះបើតាម​​គេហទំព័រ Faircado។​

អ្នកនាំពាក្យ​ក្រសួង​បរិស្ថាន លោក ខ្វៃ អាទិត្យា ប្រាប់​ Newsroom Cambodia ថា សំរាម​ដែលសល់​ពី​រោងចក្រ​ដែល​អាចកែច្នៃបាន គួរតែកែច្នៃ​ជៀសជាង​យកទៅបោះចោល​តែម្ដង។ លោកថា កំទេច​ក្រណាត់​អាចប៉ះពាល់​ដល់សុខភាព នៅពេលដែល​យើ​ងចាត់ចែង​យក​ទៅ​ចោល​មិនត្រឹមដូច​ជា​ដុត និង​ចោល​ក្នុង​ដី​ជា​ដើម។

លោក ខ្វៃ អាទិត្យា ថ្លែងថា៖ «សំរាម​ដែល​សល់ពី​រោងចក្រ​នេះ ក្រៅពីការបោះចោល​គឺ​យើង​អាច​យកទៅ​កែច្នៃបាន​។ កម្ទេចក្រណាត់នេះ​វាប៉ះពាល់​ដល់សុខភាព នៅពេលយើង​យក​វាទៅដុត ប៉ះពាល់​ដល់​ខ្យល់ធ្វើ​ឲ្យយើង​កើតជំងឺមហារីក និង​ជំងឺផ្សេងៗ​ទៀត។ បើ​យើងយក​វាទៅបោះចោល​តាម​ទីសាធារណៈ វា​អត់ងាយ​រលាយ​ក្នុងធម្មជាតិ វា​ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់​គុណភាព​ដី បើយើង​យក​វាទៅដាក់នៅ​ទីលាន ​[សំរាម] វា​បញ្ចេញ​សំណល់​ច្រើននៅ​ទីលាន»។

កាល​ពី​ខែវិចិ្ឆកា ឆ្នាំ២០២៣ អង្គការលីកាដូ​បាន​ចេញ​​របាយការណ៍មួយដែល​​មាន​ចំណង​ជើង​ថា «ចំណងក្នុងឡឥដ្ឋ» ដោយបង្ហាញ​ថា កាកសំណល់​សម្លៀកបំពាក់​ត្រូវ​បាន​យក​ទៅដុតក្នុងឡឥដ្ឋ​ ដែល​សកម្មភាព​នេះ​បង្កផលប៉ះពាល់​ដល់​សុខភាព និង​បរិស្ថានធ្ងន់ធ្ងរ។ របាយការណ៍​នេះឱ្យ​ដឹងថា៖ «សំណល់​ពី​ឧស្សាហកម្ម​កាត់ដេរ ត្រូវបាន​ដុតជាទូទៅ​ដើម្បីកំដៅ​ឡឥដ្ឋ ទោះជា​វាធ្វើឱ្យ​មនុស្ស​ប្រឈម​នឹងសារធាតុពុល និង​បង្ក​ផលប៉ះពាល់​អវិជ្ជមាន​ដល់សុខភាព និងបរិស្ថានក្ដី។ […] ពីមុន​កម្មករ​ធ្លាប់​រាយការណ៍​អំពី​ផល​ប៉ះពាល់រួមមាន​ការក្អក ផ្ដាសាយ គ្រុនក្ដៅ ឈាមចម្រុះ និង​រលាកសួតជាដើម។ សហគមន៍​កែល​នៅ​ក្បែរ​ក៏​បាន​រាយ​ការណ៍ថា​ការអនុវត្ត​នេះ​ធ្វើឱ្យខូច​ខាត​ដាំណាំ និង​ដំចំការរបស់ពួកគេ»។

លោក ខ្វៃ អាទិត្យា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានលើក​ទឹក​ចិត្ត​ឱ្យពលរដ្ឋ និង​អ្នកពាក់ព័ន្ធ​ផ្សេង​ទៀត​ចេះ​បែង​ចែក​សំរាម​ឱ្យ​បាន​ត្រឹម​ត្រូវ និង​លើកទឹក​ចិត្ត​ឱ្យ​កែច្នៃ​ជា​វត្ថុឬផលិតផល​មក​ប្រើប្រាស់ ដើម្បី​ឱ្យ​ជួយដល់​បរិស្ថាន និង​សេដ្ឋកិច្ច​ តាម​ចរន្ដ​សេដ្ឋកិច្ច​ចក្រា ដែល​សំដៅ​ដល់​ការ​កែច្នៃ​របស់​ដែល​​​ប្រើប្រាស់​ហើយ​ ទៅ​ជា​របស់​កែច្នៃថ្មី ហើយ​អាច​លក់​បន្ត​សម្រាប់​ប្រើប្រាស់​​ទៀត។

ចំពោះ​អាជីព​ក្រងអង្រឹង​ដែល​កែច្នៃចេញ​ពី​ក្រណាត់​សល់ពីរោងចក្រ គឺ​​ជាផ្នែក​មួយ​ក្នុង​ការ​ចូល​រួម​ជួយ​ដល់​បរិស្ថាន ហើយ​លោក​លើកទឹក​ចិត្តឱ្យ​អ្នកក្នុង​ស្រុក​គាំទ្រ​ផលិត​ផល​កែច្នៃ​នេះ៕

Cambodia’s Energy Crossroads: Solar capacity could grow sixfold by 2040

0

By Socheata Hean

Cambodia — In past decades, the family of Heur Sophy, 44, made their living with the flow of the seasons in the northern riverlands of landlocked Stung Treng province.

During the rainy months in the Sesan district village of Kamphun, her father and grandfather would farm the rice fields. In the dry season, they turned to fishing, harvesting much of the family’s annual intake of protein from their nets along the river. From her early memories of life on the water, Sophy could remember her relatives easily filling their boat with night-time fishing excursions from the rich natural fishery. 

However, the once-thriving routine of her family and more than 500 other families in Kamphun commune began to change with the construction of the 400-megawatt Lower Sesan II dam, which became operational in December 2018 and altered the river flow and fish habitats. Now, the fishing practices that once sustained entire communities produce only a dwindling, meager catch.

“The water flow has become unpredictable. Fish migration patterns are disrupted, and fish populations have declined,” Sophy said.

Today, Cambodia’s domestic energy mix is largely dominated by hydropower and coal, which respectively account for 46% and 48%  of supply. Meanwhile, solar arrays in the sun-drenched kingdom currently provide just about 5% of the country’s electricity.

However, this mix could be dramatically overhauled in the years to come. According to the kingdom’s master plan for energy development, by 2040 a growing use of solar photovoltaic arrays could produce the largest share of electricity on the national grid at nearly 30% of the country’s electricity. This would also come amidst lower investment in hydro or fossil-fuel-fired power.

Even as falling costs and improving efficiency of solar developments have driven up its feasibility,  bureaucratic hurdles and political reluctance have historically limited its full potential in Cambodia. If the master plan comes to light, it would mean an about-face from current policy that appears to favor large-scale and often controversial hydroelectric projects.

The environmental tradeoffs of energy infrastructure development are perhaps most easily seen in the riverlands of northern Cambodia, where Sophy and other locals have struggled to adapt to the ecological decline caused by damming.

Near the Sesan II dam, where well-connected development groups are considering new proposals for additional major dam sites, families now make the best of what’s left in the natural fishery.

When Sophy was 15, a one-hour boat trip with her father could yield 80 to 90 kilograms of fish. Now, her family has to travel farther and spend twice as much time, only to catch a third of what they used to.

The same decline applies to their rice harvest during the rainy season. Locals and conservationists say the dams trap vital sediments needed for healthy agriculture around the Mekong River.

When she was young, her family’s rice fields along the Mekong river would yield 3 to 4 tonnes per year. It was more than enough for a “good life,” with extra to trade for profit, she said. 

Now, she said, it would be a miracle to get even half of that. The most she can hope for is around half a tonne per year. 

Transmission line in Kandal Province, Cambodia, August 2024 (Photo: Socheata Hean)

Unharnessed Sunshine

As with most forms of development, energy infrastructure planning depends on cost-benefit analyses. 

“The greatest challenge with large infrastructure projects is finding the right balance between the necessary tradeoffs and avoiding overburdening local communities with negative impacts,” said Courtney Weatherby, deputy director and research analyst at the Mekong-focused Stimson Center.

Rapid economic development and continued industrial growth are projected to quadruple electricity demand in Cambodia by 2040, according to the World Bank. This would require approximately $20 billion in investments to expand generation capacity and the transmission grid. 

As the kingdom faces the need for these more broadly focused upgrades, Weatherby said it would be a good time to drive toward sustainability.

“Cambodia has an opportunity to push for a greener energy future by requesting investment specifically in clean technologies like solar, battery storage, and closed-loop systems of pumped storage hydropower,” she said.

So far, large-scale solar farm development has moved slowly in light of the country’s immense amount of untapped shine. But that picture may be starting to change.

In 2018, Cambodia introduced a solar generation regulation, a new driver for the country’s solar PV system development. Cambodia’s grid-scale solar development started with just a 10 MW pilot in 2017. Today, nine solar power plants are connected to the national grid and are capable of producing up to 444 megawatts (MW), according to the Stimson Center’s Mekong Infrastructure Tracker.

That tracker also reveals 620 MW of capacity is on the way from two solar farms currently under construction, with an additional four installations planned.  

Cambodia is also set to enhance its renewable energy infrastructure with two new storage projects, according to Minister of Mines and Energy Keo Rottanak. Speaking at an August regional ministerial meeting in Jakarta, Rottanak announced the launch of a 2,000 MW battery system next year and a 1,000 MW pumped storage hydro project set for completion by 2028.

This announcement follows Rottanak’s remarks in July, where he highlighted the government’s encouragement of solar energy use, pointing to the reduction of import taxes on solar panels from 35% to zero as a key measure.

Still, experts say more is needed from both hardware and public policy to clear the way for a solar renaissance.

Han Phoumin, senior energy economist for the Economic Research Institute for ASEAN and East Asia (ERIA), said rooftop solar already provides enticing benefits to homes and businesses, especially since the cost of PV modules has dropped dramatically, almost 96% from 2010.

To fully capitalize on that, Phoumin said households should be able to both consume and produce electricity on the grid. That would require EDC to invest in upgrades such as a digitized electricity system with a smart grid to manage weather forecasting and load-demand forecasting, he explained. 

“EDC would need a system that can automatically predict every minute in-and-out energy, a stabilized grid to avoid unexpected blackouts and battery storage to store unused power for later supply,” he said.

Solar Farm in Kampong Speu Province, Cambodia, August 2024. (Photo: Socheata Hean)

The Solar Push Amidst Industrial Growth and Global Sustainability Demands

With all that sun beating down, the vital garment, footwear and travel goods manufacturing sector may be the country’s best vehicle for change. That’s because producers are increasingly eyeing rooftop solar arrays to cut energy costs while meeting sustainability demands from international brands. 

The garment industry plays a significant role in Cambodia’s economic growth and is one of the largest energy consumers. Home to more than 1,300 factories employing about 840,000 workers, most of whom are women, the country’s garment sector contracts with major international fashion brands such as Adidas, Gap, H&M, Marks and Spencer, Nike, Tesco, and UNIQLO. 

Transitioning to solar energy could significantly reduce the carbon footprint of Cambodia’s industrial sectors and align with global sustainability goals. This move will not only free Cambodia from a reliance on high-emission energy sources but also meet the growing demand for cleaner production methods from international buyers in the garment sector.

“Our clients are from European countries, and they demand us to operate with clean energy, “ said So Saveth, a general manager of the Footsteps garment factory in Phnom Penh, which has had an on-grid rooftop solar array since 2018. “From a business perspective, we want both financial and environmental feasibility.”

In Cambodia’s garment sector, wood accounts for about 70% of energy consumption, as revealed in the energy audits of 50 factories conducted during the EU Switch Garment project, which aims to boost competitiveness and reduce environmental impact. Around 300,000 tonnes of wood are burned and used by the garment sector each year in the production to produce heat and steam, producing roughly 368,000 tons of carbon emissions into the atmosphere.

The U.N.’s goal to limit global warming to 1.5°C requires a 45% reduction in emissions by 2030 and net zero by 2050. The global garment sector currently accounts for up to 8% of the world’s greenhouse gas emissions, but experts say the industry’s emissions could rise 49% by 2030 if current practices continue.

For industry players, all of these factors plus external pressure make a transition to sustainable production both necessary and unavoidable, said Ken Loo, the secretary general of the Textile, Apparel, Footwear & Travel Goods Association in Cambodia (TAFTAC), formerly known as the Garment Manufacturers Association in Cambodia.

“We encourage our members to install rooftop solar, claiming it is a way to meet buyers’ demand and their commitment toward 100% renewable energy by 2050,” he said.

“If we meet the criteria from buyers, it means the factories could obtain more orders from buyers,” he added. “On the other hand, if we fail to meet buyer’s demand, the factory could lose the orders.”

Along with speaking directly to industry, Loo said TAFTAC also works with the government to push for better energy policy and make it more convenient when factory members want to install rooftop solar.

In July, TAFTAC joined a coalition of business advocacy groups that beseeched the government to cut fees applied to users of large PV systems, most of which are in the industrial sector. The EAC has not yet shown signs of any willingness to ease these restrictions. 

Heng Kunleang, the government spokesman for the EAC’s overseeing Department of Energy, did not respond to a request for comment. Officials managing the energy sector have said in the past that the capacity charge – a monthly fee applied by PV project size rather than usage – is necessary to keep the grid stable and funded.

“We are trying to convince the government how important it is to have a policy that makes it easier for our members in the garment sector because it is the demand from our buyers,” said Loo. “If we don’t have that, our buyers could leave us, leave Cambodia. Therefore, we need policies that support our sector for this transformation.”  


This story was supported by Internews’ Earth Journalism Network through the Strengthening Transparency in Infrastructure Development Through Environmental Reporting in Southeast Asia project.

Socheata Hean is a multimedia journalist in Phnom Penh, Cambodia. Her coverage is mainly on politics, human rights, education, environment, GEDSI, health, cultures, and arts — all of these align with the UN SDGs. These reports have significantly influenced decision-making at various levels, from government bodies to UN agencies and NGOs.

តុលាការ​ដាក់វិធាន​​មួយ​ចំនួន​លើ​លោក រ៉ុង ឈុន ក្រោយ​លោក​ចូល​បំភ្លឺ​​​តាមដីកា​​កោះ

សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានដាក់វិធានតុលាការចំនួន ៥ចំនុច ទៅ​លើ​ លោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ ដូចជាតម្រូវឱ្យមានការអនុញ្ញាតចេញក្រៅប្រទេស ជូនដំណឹងករណីលោកប្ដូរទីលំនៅ និងហាមការ​​ជួបជុំ​ជាដើម។

ការដាក់វិធាននេះ ធ្វើឡើងខណៈ លោក រ៉ុង ឈុន បានចូលបំភ្លឺនៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ តាមដីកាកោះហៅ​របស់ចៅក្រុមស៊ើបសួរ​ លោក ទិត សុទ្ធីបូរ៉ាឆាត ចុះថ្ងៃទី៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ពាក់ព័ន្ធបទចោទ «ការ​មិនរាងចាលក្នុងបទមជ្ឈិម បន្ទាប់ពីការផ្តន្ទាទោសបទមជ្ឈិម» និងបទ «ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» តាមបញ្ញតិមាត្រា៨៨ មាត្រា៤៩៤ និងមាត្រា៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។

លោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ បានថ្លែងប្រាប់ក្រុមអ្នកសាព័ត៌មាន​បន្ទាប់ពីលោកចេញពីសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញថា តុលាការបានសាកសួរលោក និងបានប្រជុំគ្នាប្រហែលជិត១ម៉ោង ហើយ​ក៏បាន​ដាក់ចេញនូវ​វិធានចំនួន​ ៥ចំនុច ទៅលើរូបលោក។

លោកបានបន្តថា៖ «​​​ទី១ ករណីចេញទៅក្រៅប្រទេស ត្រូវមានការអនុញ្ញាតពីចៅក្រម ទី២ ការផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅត្រូវជូនដំណឹងទៅដល់អាជ្ញាធរ ទី៣ ត្រូវទៅបង្ហាញខ្លួននៅប៉ុស្តិ៍នគរបាលសង្កាត់ រៀងរាល់ខែ នៅសប្ដាហ៍ទី៤ ហើយទី៥ ទាក់ទងទៅនឹងការតម្រូវការតុលាការកោះត្រូវសហការ ហើយចុងក្រោយគឺត្រូវហាមសិទ្ធិក្នុងការធ្វើសកម្មភាព ដូចជា​ ការជួបជុំសព្វបែបយ៉ាង ហើយនិងមិនផ្ដល់ការអនុញ្ញាតឱ្យខ្ញុំធ្វើការជួបជុំទេ ហើយបើសិនជាខ្ញុំមិនអនុវត្តទៅតាមវិធានទាំងប៉ុន្មាននេះ ពេលហ្នឹងតុលាការនឹងនាំខ្លួនខ្ញុំហើយ»។

ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិរូបនេះ បានបញ្ជាក់ពីជំហររបស់លោកថា លោកនឹងមិនគេចវេសឡើយ ដោយនឹងសហការជាមួយតុលាការតាមការកោះហៅនានា។ ជាមួយគ្នានេះ លោកថា ចំពោះបម្រាមទាំង៥ចំណុចដែលតុលាការបានដាក់ចេញនេះ តុលាការមិនបានបញ្ជាក់ថាត្រូវអនុវត្តរយៈពេលប៉ុន្មាននោះទេ។

Newsroom Cambodia មិនអាចសុំការអធិប្បាយ​ពីអ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ​ លោក អ៊ី រិន្ទ បាន​ទេ​នៅរសៀលថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញានេះ។

ប្រធានគណបក្សកម្លាំងជាតិ លោក ជា មុនី មានប្រសាសន៍​ថា ការ​ដែល​តុលាការ​ដាក់​វិធាន​ថ្មី​មួយចំនួនបន្ថែមលើវិធានចាស់ទៅលើលោក រ៉ុង ឈុន នេះហាក់ដូចជាធ្ងន់ធ្ងរ និងរំលោភសិទ្ធិ​លោក រ៉ុង ឈុន។

លោកថ្លែង​ថា៖«ការដាក់វិធានទៅលើគាត់ហ្នឹងដូចជារឹតបន្តឹង។ នៅក្នុងចំណុចទី១ដែលមាន ក ខ ហ្នឹង អាហ្នឹងគឺជាវិធានចាស់ទេ វិធានមិនអនុញ្ញាតឱ្យផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅ វិធានមិនឱ្យធ្វើការចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសហ្នឹងអាហ្នឹងជាវិធានចាស់។ ប៉ុន្តែវិធានថ្មីមួយហ្នឹង ខ្ញុំមិនយល់ហេតុអីបានជាការប្រាស្រ័យទាក់ទងចឹងមានន័យថា​ វាធ្ងន់ធ្ងរពេកហើយណា។ ជាទូទៅ គាត់ចង់ជួបអ្នកណាអ្នកណីគា​ត់ជួប​ទៅ គាត់មិនអាចទៅ ម្នាក់គាត់​ហ្នឹង មិនអាចទៅមានឥទ្ធិពលធ្វើឱ្យមានការរាំងស្ទះ ធ្វើឱ្យមានចលាចល ចលនាកើតឡើងទេអីទេ អត់មានទេ»។

ជុំវិញ​ករណី​នេះ លោក យី សុខសាន្ត មន្រ្តីអង្កេតជាន់ខ្ពស់​នៃសមាគម​ការពារ​សិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា ហៅ​​កាត់ថា អាដហុក (ADHOC) យល់​ថា ការកោះហៅលោក រ៉ុង ឈុន ចូលបំភ្លឺនៅតុលាការ​ជាថ្មីនេះ ជាការរិតត្បិតសេរីភាព។ លោកបានស្នើឱ្យថ្នាកដឹកនាំ បើក​លំហ​សេរីភាព​ក្នុង​ការបញ្ចេញ​មតិ​នៅកម្ពុជា ខណៈ​លោកថាសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញ​មតិ គឺជាកញ្ចក់​ឆ្លុះបញ្ចាំង​​នៃ​សកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។

លោក​បន្ត​ថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា អ្វីដែលលោក រ៉ុង ឈុន ចូលថ្ងៃនេះ​គឺគាត់បានបំពេញកាតព្វកិច្ចក្នុងនាមជាពលរដ្ឋ ដែលត្រូវឆ្លើយបំភ្លឺ ប៉ុន្តែតាមការកត់សម្គាល់មួយទៀត គឺអ្វីដែលតុលាការលោក កោះហៅបង្គាប់ឱ្យគាត់ចូលខ្លួនទៅឆ្លើយបំភ្លឺពាក់ព័ន្ធទៅនឹង​កាចោទប្រកាន់ពីបទ មិនរាងចាល់ ក៏ដូចជា ការញុះញ៉ង់នេះ វាជាកា​ររិតត្បិតសេរីភាព នៃការបញ្ចេញមតិ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាយើង[…] បើសិនជារិតត្បិតគាត់ ក្នុងនាម​គាត់ជាអ្នកនយោបាយ គាត់រិតត្បិតប៉ុណ្ណឹង​ហើយ ចុះទម្រាំពលរដ្ឋសាមញ្ញ តើគាត់ហ៊ាននិយាយ​ដែរឬអត់? ទី២ ប្រទេសកម្ពុជាយើង គឺប្រកាន់របបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដូច្នេះសេរីភាពបញ្ចេញមតិត្រូវតែមាន ចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ អញ្ចឹង​ស្នើសុំទៅដល់រដ្ឋាភិបាល មេត្តាបើកស្ពេស(លំហរ) ដើម្បីស្តារប្រទេសយើងឡើងវិញ កុំឱ្យបរទេសគេដាក់គំនាបមកលើកម្ពុជាយើងនេះ»។

គួរ​ជម្រាបជូន​ថា​ កាលពីថ្ងៃ៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០ សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន ដែលពេលនោះ លោក​​ជា​ប្រធាន​សហជីព​ ​និង​ជាសកម្ម​ជន​ការពារ​សិទ្ធិ​ការងារ ​ក្រោយ​ពី​លោក​បាន​ចុះ​ជួបប្រជាពលរដ្ឋនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ ហើយបានអត្ថាធិប្បាយទាក់ទងនឹងបញ្ហាព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា-វៀតណាម។

កាលពី​ថ្ងៃ​ទី​​១៨ ខែ​សីហា ឆ្នាំ២០២១ សាលាដំបូង​រាជធានី​ភ្នំពេញ ​​បានសម្រេច​​​ផ្ដន្ទាទោស​ ​លោក​ រ៉ុ​ង​ ​ឈុន​ ​ដាក់​ពន្ធ​នាគា​រ​រយៈពេល​ ​២​៤​ខែ និង​ពិន័យ​ជា​ប្រាក់ ២​លាន​រៀល ពីបទ​«​ញុះ​ញង់​បង្ក​ឱ្យ​មាន​ភាព​វឹកវរ​ធ្ងន់​ធ្ងរ​ដល់​សន្តិសុខ​សង្គម»។ សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ​ កាលពី​ថ្ងៃទី​១២ ខែ​​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០២១ បានតម្កល់សេចក្ដីម្រេចសាលាដំបូង​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ ទុកជា​បាន​ការ​ តែលោកត្រូវបានដោះលែងដោយតម្រូវ​អនុវត្ត​ទោស​ត្រឹម ១៥​ខែ ១១​ថ្ងៃ ខណៈ​ទោស​ដែល​នៅ​សល់ ៨​ខែ ១៩​ថ្ងៃ​ទៀត ត្រូវ​បាន​ព្យួរ។ នៅថ្ងៃទី​២២ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០២២ តុលាការ​កំពូល​បាន​សម្រេច​តម្កល់​ការ​ផ្ដន្ទាទោស​របស់​សាលា​ឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ​ តែតុលាការកំពូលបានបញ្ជាក់ថាទោស​ដែល​នៅ​សល់​ត្រូវ​ព្យួរ​សាកល្បង​ដោយ​កំណត់​រយៈពេល ៣​ឆ្នាំ៕

លីកាដូ៖ មនុស្សប្រមាណ៦០នាក់រងការចោទ និងកំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារពាក់ព័ន្ធគម្រោងCLV

អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ(Licadho) រកឃើញថា មនុស្សប្រមាណ៦០នាក់ ត្រូវបានរងកា​​រ​ចោទប្រកាន់ និងកំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ ដោយសារការបង្ហោះសារលើបណ្តាញស ង្គម និងគម្រោ​​ងជួបជុំ ពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍ កម្ពុជា-ឡាវ-វៀតណាម (CLV-DT​A​​) ក្នុងពេលកន្លងទៅនេះ។

របាយការណ៍របស់អង្គការលីកាដូ ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា បានឱ្យដឹងថា មនុ​ស្ស​ជាង១០០នាក់ត្រូវចាប់ខ្លួន​ ពាក់ព័ន្ធនឹងព្រឹត្តិការណ៍ CLV នៅចន្លោះខែកក្កដា និងខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤។ប៉ុន្តមនុស្សមួយចំនួនក្នុងចំណោមនោះ ត្រូវដោះលែងវិញ ខណៈមនុស្សដែលសេសសល់​​ប្រមាណ៦០នាក់ ត្រូវរងការចោទប្រកាន់ និងឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារនៅទូទាំងប្រទេស ដែល​​ពន្ធ​នា​​គារទាំងនោះភាគច្រើនកំពុងតែមានបញ្ហាចង្អៀតណែន និងលំបាកក្នុងការផ្តល់នូវសេវាកម្មជាមូ​ល​​ដ្ឋា​​ន​ដល់អ្នកជាប់ឃុំ។

ប្រភពដដែលបង្ហាញថា អ្នកជាប់ឃុំភាគច្រើនរងការចោទ ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់ថាបានបង្កើតគម្រោ​ងឡើ​ងដើម្បីប្រព្រឹត្តឧបឃាត» ដែលអាចត្រូវផ្តន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារចាប់ពី៥ ទៅ ១០ឆ្នាំ។ ចំណែ​​កអ្នកផ្សេងទៀត ប្រឈមនឹងបទចោទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍» ដែលអា​ច​ប្រ​ឈ​ម​នឹងការជាប់ពន្ធនាគារពី ៦ខែ ទៅ២ឆ្នាំ ខណៈអ្នកខ្លះទៀតប្រឈមនឹងបទចោទប្រ​កាន់​ផ្សេ​​ងៗទៀត។

លីកាដូ ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា​អ្នកដែលរងបទចោទប្រកាន់ និងកំពុងជាប់ឃុំទាំងនោះ មានអាយុច​ន្លោះ​ពី ១៦ឆ្នាំទៅ ៧០ឆ្នាំ ហើយក៏មានអនីតិជនដែលមានអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំ ចំនួន ៤នាក់ដែរ។

របាយការណ៍នេះលម្អិតថា៖«ជនជាប់ឃុំទាំងនោះ រួមមានយ៉ាងហោចណាស់ ៦រូប ជាសមាជិកអង្គការនិងសមាគម ៤រូប ជាសកម្មជន និង១២រូប ជាសកម្មជនគណបក្សជំទាស់។ ចំណែកអ្នកផ្សេងទៀត គឺជាពលរដ្ឋ ដែលបានបង្ហោះសារលើ បណ្តាញសង្គម ឬការចង់ជួបជុំរបស់ពួកគេជុំវិញព្រឹត្តិការណ៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍ កម្ពុជា-ឡាវ-វៀតណាម (CLV-DTA)»។

នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ លោក អំ សំអាត បង្ហាញការសោកស្តាយ ដែលអ្នកដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ និងជាប់ឃុំបណ្តោះអាសន្នមួយចំនួន ត្រូវខាតបង់ការសិក្សា ខណៈពួកគេជាសិស្សកម្រិតវិទ្យាល័យ និងសាកលវិទ្យាល័យ។

លោកថ្លែងថា៖«យុវជនទាំងអស់ហ្នឹងជាទំពាំងស្នងឫស្សី ហើយអ្វីដែលចាំបាច់សម្រាប់ពួកគាត់ គឺការសិក្សា។ សោកស្តាយដែលពួកគាត់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ និងឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន»៕

គម្រោងតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍(CLV-DTA) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៩ ដោយរដ្ឋាភិបាលប្រទេសចំនួន ៣គឺកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណា បានឯកភាពគ្នាក្នុងការដាក់ខេត្តចំនួន១៣ រួមគ្នា ដើ​​ម្បី​អភិវឌ្ឍន៍។ក្នុងនោះកម្ពុជាមានខេត្តចំនួន៤ គឺខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី ក្រចេះ និងខេត្តស្ទឹងត្រែង​​។

គេហទំព័រNewsroom Cambodia មិនទាន់អាចសុំការអត្ថាធិប្បាយពីអ្នកនាំពាក្យអគ្គស្នងការនគ​រ​បា​លជាតិ លោក ឆាយ គឹមឃឿន បាននៅឡើយទេ ជុំវិញតួលេខពិតប្រាកដនៃមនុស្សដែលត្រូវបានចា​ប់ខ្លួន និងអ្នកដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ ហើយឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន។

បើទោះជាបែបណា លោក ទូច សុខៈ អ្នកនាំពាក្យរង ក្រសួងមហាផ្ទៃ និយាយនៅក្នុង​សេចក្តីថ្លែ​ងកា​រ​ណ៍​ កាលពីថ្ងៃទី០៤ ខែកញ្ញា ដោយបានលើកឡើងថា ពាក់ព័ន្ធនឹងការគ្រោងធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹ​​ង​​គម្រោងCLVនេះ អាជ្ញាធរបាន​​ឃាត់ខ្លួនមនុស្សចំនួន ១​៨​៨នាក់។ក្នុងនោះមនុស្សចំនួន ៥៧នាក់ ត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ ក្រោយពីបានអប់រំ និងធ្វើកិច្ចសន្យារួចរាល់។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការឃាត់ខ្លួននេះ ធ្វើឡើងក្រោយអ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​បណ្តាញ​សង្គម​មួយ​ចំនួន​បាន​បង្ហោះ​សារ​អំពី​ការ​ប្រ​មូ​ល​ផ្តុំគ្នា គ្រោង​ធ្វើ​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​គម្រោង​អភិវឌ្ឍន៍​ CLV ​ ​​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៨ ​ខែ​សីហា ​ឆ្នាំ​២០២៤។ប្រតិកម្មនេះ គេសង្កេតឃើញថា នៅបន្ទាប់ពីក្រុមយុវជនចេះ​តែបន្តកើនឡើងឥត​ឈប់​​ឈ​រ តាមរយៈការបង្កើតក្រុម នៅលើបណ្តាញសង្គម តេឡេក្រាមឈ្មោះ«រួបរួម​ដើម្បី​ជាតិ»​។នៅក្នុ​ង​ក្រុ​​មនេះ យុវជនបង្ហាញការមិនសប្បាយចិត្ត នៅពេលដឹងថាខេត្តទាំងបួន ត្រូវដាក់ឱ្យស្ថិតនៅ​ក្នុង​​ផែ​ន​​កា​រអភិវឌ្ឍន៍ជាមួយវៀតណា និងឡាវ។

យ៉ាងនេះក្តី អង្គការអន្តរជាតិចំនួន២ រួមមាន អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ(Amnesty Inte​rn​​a​​​​​tional) និងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស(Human Right Watch) កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា បា​​ន​​ចាត់ទុកថា ការចាប់ខ្លួនប្រឆាំងអ្នករិះគន់ទាំងនោះថា ជាការអនុវត្តរំលោភបំពាននីតិវិធីច្បាប់៕

បទ​យកការណ៍៖ សហគមន៍នេសាទព្រែកត្នោត ជួយការពារនិរន្តរភាពព្រៃកោងកាង និងជីវៈចម្រុះ

កំពត​៖ សំឡេង​រលក​ទឹក​សមុទ្រ​ អម​ជាមួយ​ខ្យល់​បក​តិចៗ​ លោក​ អ៊ុ​ក​ សុវណ្ណរិទ្ធ​ ប្រធាន​ស​ហគមន៍​នេសាទ​ព្រែក​ត្នោត ដែលកំពុងអង្គុយ​​​ក្នុង​ទី​ស្នាក់​ការនៅខេត្តកំពត ឲ្យដឹងថា មុន​ពេល​បង្កើត​​សហគមន៍នេះ​ ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ ព្រម​ទាំង​រូប​លោក​ផ្ទាល់​មិន​មាន​ការ​យល់​ដឹងទំនាក់​ទំនង​រវាង​​ព្រៃ​កោង​កាង និងជីវៈចម្រុះ​នោះ​ទេ​។ លោក អ៊ុក​ សុវណ្ណរិទ្ធ សំដៅដល់ ផល​ប៉ះពាល់​នៃ​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃ​កោង​កាង​ និ​ង​​សារៈ​សំខា​ន់​នៃការការពារ​ព្រៃកោងកាង​សម្រាប់ជីវៈចម្រុះ។

មាន​ស​ម្បុរ​ខ្មៅ​ស្រអែម​ អម​ជាមួយ​​ទឹក​មុខ​យ៉ាង​មាំ លោក អ៊ុក​ សុវណ្ណរិទ្ធ​ថ្លែង​​ថា​៖​ «កា​រ​បង្កើត​សហគមន៍​ដើម្បី​ការពារ​ធនធាន​ធម្មជាតិ​ និង​ការពារ​ដើម្បី​កុំ​​ឱ្យ​មាន​ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​ អ្នក​ដែល​មាន​ឧបករណ៍​ធំៗ​គាត់​មក​ធ្វើ​ការ​នេសាទ​ដល់​ដែន​ទឹក​រាក់​ដែល​មាន​ជម្រៅ ​២​ទៅ​៣​ម៉ែត្រ​ ហើយ​សម្បូរ​ទៅ​ដោយ​ស្មៅ​»។

លោក អ៊ុក សុវណ្ណរិទ្ធ ប្រធានសហគមន៍នេសាទព្រែកត្នោត ថ្ងៃសៅរិ៍ ទី០៧ កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ខេត្តកំពត (រូបភាពដោយ៖ ជីម ឆៃលន់)

ស​ហគមន៍​នេសាទ​ព្រែក​ត្នោតនេះ បាននិងកំពុង​ចូលរួម​ការពារនិរន្តរភាពព្រៃកោងកាង បន្ទាប់​ពី​ធនធាន​​​ធម្មជាតិ​​​​​នៅតំបន់នេះ​ឈានទៅរកការផុតពូជ ដោយសារ​ប្រជាពលរដ្ឋ​មួយចំនួន​​កាប់​បំផ្លាញ​ ក្រោម​​​រូបភាព​​យកទៅ​ធ្វើ​អូស​ដុត​ និង​ កាប់ព្រៃ​​ដើម្បី​នេសាទ​ត្រី​។ តាំង​ពី​ឆ្នាំ​២០១៦​ រហូត​មក​ដល់​ឆ្នាំ​២០២០​ សហគមន៍នេះបាន​ដាំ​ដើម​កោង​កាង​បាន​ប្រហែល​ពីរ​ម៉ឺន​ដើម​។

ស្ថិត​ក្នុង​ទំហំ​ផ្ទៃដី​ ១,១៦៨​ហិកតា​​ សហគមន៍​នេសាទ​ព្រែកត្នោត​ ជា​កន្លែង​ការពារ​ព្រៃ​កោង​កាង​ពី​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​របស់​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​​ និង​ជា​កន្លែង​ដែល​ត្រូវ​បាន​ដាំ​ដុះ​ដើម​កោង​កាង​ឡើង​វិញ។ បន្ថែមពីនេះ សហគមន៍នេះ ក៏​ជា​កន្លែង​អភរិក្ស​ធន​ធាន​ និង​ជីវៈ​ចម្រុះ​សមុទ្រ​យ៉ាង​ច្រើន​ ដូច​ជា​ ផ្កាថ្ម​ ស្មៅ​សមុទ្រ​ ពិ​សេស​​ប្រភេទ​សត្វ​សមុទ្រ​កម្រៗ​ ដូច​ជា​ផ្សោត​ពណ៌​ផ្កា​ឈូក​ ផ្សោត​ក្បាល​ត្រឡោក​ ជ្រូក​ទឹក​ ត្រី​សេះ និងអណ្តើក​សមុទ្រ​ផងដែរ។​

សហគមន៍នេសាទព្រែកត្នោត ថ្ងៃសៅរិ៍ ទី០៧ កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ខេត្តកំពត (រូបភាពដោយ៖ ជីម ឆៃលន់)

ប្រធាន​សហគមន៍​នេសាទ​ព្រែក​ត្នោត​ លោក​ អ៊ុ​ក​ សុវណ្ណរិទ្ធ​ បាន​ប្រាប់​ថា​ សហគមន៍​មិន​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​មាន​ការ​នេសាទ​នៅ​ក្នុង​ដែន​អភិរក្ស​នោះ​ទេ​ ទោះ​បី​ជា​ប្រើ​ប្រាស់​ឧបករណ៍​ស្រ​​ប​ច្បាប់​ក៏​ដោយ​ ព្រោះ​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ត្រី​ពង​។​

លោក​ថ្លែង​ថា​៖​ «កាល​ណា​​បើ​មិន​បង្កើត​សហគមន៍​ការពារ​នោះ​ទេ​ គឺ​ទូក​អូស​រលើង​អស់​ ហើយ​ពេល​ណា​អស់​ស្មៅ​ហើយ​ គឺ​បាត់​ជម្រក​ជីវៈ​ចម្រុះដូច​​ជា​​ ផ្កាថ្ម​ ស្មៅ​សមុទ្រ​ សត្វ​សមុទ្រដូច​ជា​ផ្សោត​​ ល្មិច​ ឃើញ​អ៊ី​ចឹង​មិន​មែន​មាន​តែ​ឈ្មោះ​មួយ​នឹង​ទេ​ តែ​​យើង​ហៅ​តែ​​​អណ្តើក​ៗ​​​​​ វា​មាន​ល្មិច​ក្បាលធំ​ ល្មិច​ព្រុយបី​ ល្មិច​ប្រផះ​ ល្មិច»។

លោក​ អ៊ុក​ សុវណ្ណរិទ្ធ​ បញ្ជាក់​ថា​បទ​ល្មើស​នេសាទ​ បំពាន​លើ​ដែន​អភិរក្ស​​ គឺ​ជា​ប​ញ្ហា​ប្រឈម​មួយ​ដែល​សហគមន៍​បាន​ជួប​ប្រទះ​។ សហគមន៍​មាន​សិទ្ធិ​គ្រប់​គ្រង​ ការពារ​ និង​អាស្រ័យ​ផល​។

លោក​ សុខ​ ចាន់​ណា​ ជា​ប្រជាពលរដ្ឋ​ និង​ជា​គណៈកម្ម​ការស​ហគមន៍​នេសាទ​ព្រែក​ត្នោត​ លើក​ឡើង​ថា​ កាលពីមុននៅ​ក្នុង​សហគមន៍​នេសាទព្រែកត្នោត​នេះមាន​ដើម​កោង​កាង​ច្រើន​ ប៉ុន្តែក្រោយ​មក​មាន​ការ​ថយ​ចុះ​ដោយ​ការ​កាប់​បំផ្លាញ់​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នេះ​។ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា ​បច្ចុប្បន្ន​សហគមន៍​បាន​សហការណ៍​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល​ និង​អ្នក​ពាក់ព័ន្ធ​ផ្សេង​ទៀត​ ដោយបាន​ដាំ​ដើម​កោងកា​ង​ឡើង​វិញ​ នៅ​ក្នុង​តំបន់​ដែល​ធ្លាប់​មាន​ការ​កាប់បំ​ផ្លាញ​​។

លោ​ក​ថ្លែង​ថា​៖​​ «ព្រៃ​​កោង​​កាង​​ពី​​មុ​ន​​មាន​​ច្រើន​​តែ​​ឥឡូវ​វា​សិក​រិច​រិល​ដោយ​សារ​មនុស្ស​ហង​អី​ហង​ដ៏​ចឹង​វា​ថយ​ដែរ​ ហើយ​វា​មាន​កំណើន​កើន​ឡើង​វិញ​ដោយ​សារ​អង្គកា​រ​ និង​សហគមម៍​ចូលរួម​ច្រើន​ក្នុង​ការ​ដាំស្ដារ​ឡើង​វិញ​​»។

លោក សុខ ចាន់ណា ប្រជាពលរដ្ឋ និងជាគណៈកម្មសហគមន៍នេសាទព្រែកត្នោត ថ្ងៃសៅរិ៍ ទី០៧ កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ខេត្តកំពត (រូបភាពដោយ៖ ជីម ឆៃលន់)

សហគមន៍​នេសា​ទ​ព្រែក​ត្នោត​មាន​ទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​ភូមិ​ ព្រែក​ត្នោត​ ឃុំ​ព្រែក​ត្នោត​ ក្រុង​បូកគោ​ ខេត្ត​កំពត​។ បើ​​តាម​​ប្រកាស​ស្ដី​ពី​ការ​ចុះ​បញ្ជី​សហគមន៍​នេសាទ សហគមន៍​នេះ ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​នៅ​ឆ្នាំ ​២០០៤​ ​និងត្រូវបានទទួល​ស្គាល់​ពី​ក្រសួង​ កសិកម្ម​ រុក្ខា​ប្រមាញ់​ និង​នេ​សាទនៅឆ្នាំ​២០១១​។ ​

អ្នក​​នាំ​​ពាក្យ​​​ក្រសួង​​កសិកម្ម​ រុក្ខា​​ប្រមាញ់​ និង​​នេសាទ​​ កញ្ញា​ ​អ៊ឹ​ម​​ រចនា​ ថ្លែង​​ថា​រដ្ឋបាល​ជល​ផល​នៃ​ក្រសួង​កសិកម្ម​​ រុក្ខា​ប្រមាញ់​​ និង​នេសាទ​កំពុង​ធ្វើ​ការ​យ៉ាង​សកម្ម​ទៅ​លើ​ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​ទាំង​នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​ព្រៃក​ត្នោត និង​សហគមន៍​ផ្សេងៗ​ដើម្បី​ការ​ពារ​ធន​ធាន​ជល​ផល​នៅ​ក្នុង​ធម្មជាតិ​។ កញ្ញាថា ជាលទ្ធផល​​ទិន្នផល​​ត្រី​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣បាន​កើន​ឡើង ៥% បើ​ធៀប​ទៅ​នឹង​ឆ្នាំ​២០២២។

កញ្ញា​ថ្លែង​ថា​៖​​ «​គោល​ដៅ​គឺ​ដើម្បី​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា​បង្ក្រាប​ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​​ទាំង​នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​ព្រែក​​ត្នោត​ក៏​ដោយ​ ទាំង​នៅ​ក្នុង​ទី​កន្លែង​ផ្សេង​ទៀត​ក៏​ដោយ​ធ្វើ​ឡើង​ដោយ​ម៉ត់ចត់​​»។

កញ្ញា​បន្ថែម​ ក្រសួង​មាន​ដៃ​គូរ​សហការដើម្បី​ទំលាក់​ជម្រកត្រី​សិប្បនិ្នមិត្ត ដើម្បី​ស្ដារ​ឡើង​វិញ​នូវ​ប្រព័ន្ធ​អេកូ​ឡូស៊ី ទាក់​ទាញ​ឱ្យ​មាន​នូវ​សត្វ​កម្រឡើង​វិញ​ ជួយកាត់​បន្ថយ​​ទូក​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​ដែល​ប្រើ​ឧបករណ៍​អូស​ ដែលបង្ក​ការ​ខូច​ខាត​ធន​ធាន​ជល​ផល​នៅ​ក្រោម​បាត​សមុទ្រ​ផង​ដែរ​។​

លោក ហេង​ គឹមហុង​ ប្រធាន​ប្រតិបត្ដិ​នៃ​សមាគម​បណ្ដាញ​យុវជន​កម្ពុជា​លើក​ឡើង​ថា​ ការ​ជំរុញ​ឱ្យ​សហគមន៍​​​មូលដ្ឋាន​ក្នុង​ការ​ការពារ​ និង​ការ​អភិរក្ស​ធនធាន​ធម្មជាតិ​នឹង​អាច​ធានា​បាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ការងារ​ និង​និរន្ត​ភាព​នៃ​ធនធាន​ទាំង​នោះ​។

លោក​ថា​៖ «តំបន់​ព្រៃ​ឈើ​ តំបន់​អភិរក្ស​ តំបន់​ផ្សេងៗ​ដែល​មាន​អត្ដ​សញ្ញាណ​ច្បាស់​លាស់​នឹង​វា​តែង​តែ​ជំរុញ​ឱ្យ​មាន​ការ​បង្កើត​សហគមន៍​មូលដ្ឋាន​​ដើម្បី​ចូល​រួម​ ព្រោះ​ថា​សហគមន៍​មូលដ្ឋា​ន​នឹង​គឺ​ជា​អ្នក​ចូល​រួម​ការ​ពារ​យ៉ាង​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ជាមួយ​អាជ្ញាធរ​ជំនាញ​ ហើយ​ពួក​គេ​ក៏​ជា​អ្នក​អា​ស្រ័យ​ផង​ និង​ជា​អ្នក​ធានា​នូវ​ គេ​ហៅ​ថា​ការ​ឱ្យ​មាន​និរន្ត​ភាព​ធនធាន​ទាំង​នេះ​បាន​ដែរ​»។

លោក​បន្ត​ថា​ ​ អាជ្ញាធរ​ពាក់​ព័ន្ធ​គប្បីគាំទ្រ​ដល់​សហគមន៍​តាម​រយៈ​ការ​ផ្ដល់​មូល​និធិ​ បច្ចេក​ទេស​ និ​ង​ស្មារតី​ដល់​គណកម្មការ​សហគមន៍​ក្នុង​ការការពារ​ ដើម្បី​រក្សា​បាន​ផល​ប្រយោជន៍​រយៈពេល​វែង​។

​សហគមន៍​នេសាទ​ព្រែកត្នោត​ មិនត្រឹមតែជា​កន្លែង​ការពារ​ព្រៃ​កោង​កាង និងជីវៈចម្រុះប៉ុណ្ណោះទេ សហគមន៍នេះក៏ជាតំបន់កំសាន្តលំហែអារម្មណ៍បែបធម្មជាតិផងដែរ។

ស្រ្ដី​វ័យ​​ ៤៣​ឆ្នាំ​ កំពុង​ឈរ​លើ​ស្ពាន​ដែល​កំពុង​មាន​ខ្យល់​បក់​ខ្លាំ​​ង​ៗ​អ្នក​ស្រី​ ស្រី​ តូ​ច​ និយាយ​ទាំង​ទឹក​មុខ​រីក​រាយ​លាយ​ជា​មួយ​ការ​សើច​តិច​ៗផ​ង​នោះ​ថា​ អ្នក​ស្រី​ចូលចិត្ដ​បរិយាកាស​សមុទ្រ​ដែល​មាន​ខ្យល់​ធម្មជាតិ។​ ​

អ្នក​ស្រី​​រំលេច​ពី​ទិដ្ឋភាព​ថ្ងៃ​​លិច​ដែល​មើល​ពី​សហគមន៍​នេះ​យ៉ាងដូច្នេះថា​៖ «ចាប់​អារម្មណ៍ជាង​គេ​គឺ​ទេស​ភាព​ ហើយ​និង​ខ្យល់​ត្រជាក់​ ថ្ងៃ​លិច​ឡើង​ទំន​ង​»។​

ស្រ​ដៀង​គ្នានេះ​ដែ​រ​ កញ្ញា​ លីម​ ភាន​ អាយុ​ ១៦​ឆ្នាំ មាន​ស្រុក​កំណើត​នៅ​ក្រុង​បូក​គោ​ ​ ដែល​មក​លេង​កំសាន្ដ​ជា​មួយ​មិត្ដភក្ភិ​នៅ​សហគមន៍​​នេះ​និយាយ​ថា ​​កញ្ញា​ចាប់​​អារម្មណ៍ថ្ងៃ​លិច​ជាង​គេ ​មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ថែម​ទាំង​មាន​ដើម​កោង​កាង​ ទឹក​សមុទ្រ​ ស្ពាន​សម្រាប់​អង្គុយ​លេង​ផងដែរ​។

កញ្ញា​បន្ថែម​ថា​ តំបន់​ទេសចរណ៍​នៅ​សហគមន៍​នេសាទ​ព្រែក​ត្នោត​នេះ​នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​ខេត្ត​របស់​កញ្ញា​មាន​ភាព​ល្បី​ល្បាញ​ និង​មាន​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍​មក​លេង​ច្រើន​ដែល​ជា​ប្រភ​ព​ចំណូល​ដ៏​សំខាន់​សម្រាប់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​នៅ​​តំបន់​នេះ​។

កញ្ញា​បន្ថែម​ថា​៖​ «ជួយ​ឱ្យ​ខេ​​ត្ដ​យើង​ល្បី​ ហើយ​មាន​អ្នក​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍​មកច្រើន​ចឹង​ក៏​ផ្ដល់​ចំណូល​ឱ្យ​​យើង​ច្រើន​ដែរ​»។

កញ្ញា លីម ភាន អ្នកមកលេងកំសាន្ដនៅសហគមន៍នេសាទព្រែកត្នោត ថ្ងៃសៅរិ៍ ទី០៧ កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ខេត្តកំពត (រូបភាពដោយ៖ ជីម ឆៃលន់)

ចំណែក​លោក​ សោ​ ភី​ត​​ អាយុ​ ២៩​ឆ្នាំ​ ដែល​មក​នេ​សាទបែបលំហែនៅ​ក្នុង​តំបន់​សហគមន៍​នេសាទ​ព្រែក​ត្នោត​នេះ​និយាយ​ថា​ ការ​នេសាទ​របស់​លោក​មិន​មាន​ការ​ហាម​ឃាត់​ទេ​ ព្រោះ​លោក​នេសាទ​ដើម្បី​តែ​ហូប​ និង​​ជា​ការ​កំសាន្ដ​ប៉ុណ្ណោះ​។ ហើយលោកយល់ថា ​ការ​បង្កើត​សហគមន៍​នេះ​ជា​រឿង​មួយ​ល្អ​សម្រាប់​ប្រជាពលរដ្ឋ​រស់​នៅទី​នេះ ​និង​អ្នក​ទេសចរណ៍​មក​កំសាន្ដ​។

លោក​ថា​៖ «វា​ល្អ​សម្រាប់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ដែល​រស់​នៅ​ទី​នេះ​ ទាំង​អ្នក​មក​ពី​ចំងាយ​ អ៊ី​ចឹង​វា​ស្អាត​ មិន​ដូច​សមុទ្រ​កន្លែង​ខ្លះ ​ហើយ​ណា​មួយ​មាន​ខ្ចុស​សម្រាប់​ភ្ញៀវ​អង្គុយ​លេង​មើល​ទេសភាព​អ៊ី​ចឹ​​ង​ទៅ​»។

លោក សោ ភីត អ្នកមកនេសាទក្នុងសហគមន៍នេសាទព្រែកត្នោត ថ្ងៃសៅរិ៍ ទី០៧ កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ខេត្តកំពត (រូបភាពដោយ៖ ជីម ឆៃលន់)

ប្រធាន​ស​ហគមន៍ លោក​ អ៊ុក​ ​សុវណ្ណរិទ្ធ​ និយាយថា​ទោះ​បី​ជាកា​រស្ម័គ្រ​ចិត្ដ​ គ្មាន​ប្រាក់​ខែ ​គ្មាន​ពេល​ធ្វើ​ការងារផ្សេង​ក៏​ដោយ​ក៏​លោក​នៅ​តែ​បន្ត​ការងារ​នេះ​ ព្រោះ​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​រួម​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ និង​ធន​ធាន​ធម្ម​ជាតិ​នៅ​ទី​នេះ​៕

បទយកការណ៍៖ វេទិកាពិភាក្សាបញ្ហាសំណល់ ជំរុញការកែច្នៃឡើងវិញនៅកម្ពុជា

ភ្នំពេញ៖ នៅក្នុងបរិវេណហ្វេកតូរីភ្នំពេញ(Factory Phnom Penh)តាមបណ្ដាយផ្លូវ៦០ ម៉ែត្រ ដែល​មាន​មនុស្ស​កុះករ​គ្រប់វ័យ និងចម្រុះជាតិសាសន៍​ជាង៥០០នាក់ ចូលរួម​ក្នុងវេទិកា​ពិភាក្សា​បញ្ហា​​សំណល់​ឬ Waste Summit Cambodia 2024 នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

វេទិកាពិភាក្សាបញ្ហាសំណល់លើកទី៧នេះ  ធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ដើម្បី​ជំរុញការសន្ទនាប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងជាវេទិកាមួយបង្កើនឱ្យមានភាព​សហការ​រវាង​អ្នក​ជំនាញបរិស្ថាន អ្នកវិនិយោគ សហគ្រិន តំណាងរដ្ឋាភិបាល​និងភាគីពាក់ព័ន្ធ​ផ្សេង​ទៀត។

កញ្ញា​ នួន ម៉ូនីកា​​ ដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីរបស់ Konrad-Adenauer-Stiftung និង​ជាអ្នករៀប​ចំ​កម្មវិធី​វេទិកា​ពិភាក្សា​ពីសំណល់ បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថាវេទិកាចង់ជំរុញឲ្យមាន​ការគ្រប់គ្រង និងគិតគូពីការ​កែច្នៃសំណល់។

អ្នករៀប​ចំ​កម្មវិធី​សម្បុរស្រអែមរូបនេះ​ ឱ្យដឹងថា​ពីមួយឆ្នាំ​ទៅមួយឆ្នាំ មានការកើនឡើង​ទាំង ចំនួនអ្នកចូលរួម​ និងកម្រិត​នៃការយល់ដឹងរបស់ពួកគេ ដោយ​សារវេទិកានេះ បានបណ្តុះគំនិត និងជំរុញការស្វែងយល់​ពីបញ្ហាសំណល់ ទាំងក្នុងការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ និងសហគមន៍​។

កញ្ញា ម៉ូនីកា ពន្យល់ពីសារៈ​សំខាន់ពីការ​ជជែកអំពី​សំណល់យ៉ាងដូច្នេះ៖ «​ពួកគេ​ចាប់ផ្តើម​ឆ្លុះបញ្ចាំង​សកម្មភាពនៃ​ការគ្រប់គ្រងសំណល់​របស់​ពួកគេ […] ការ​​យល់​ដឹង​​ពីការ​គ្រប់គ្រង​សំរាម​ជាវិធីសាស្ត្រ​ដែល​មនុស្ស​អាច​គ្រប់គ្រង​​ជីវិត​​ខ្លួនឯង​បាន​»។

កញ្ញា នួន ម៉ូនីកា ជាអ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីរបស់ Konrad-Adenauer-Stiftung និងជាអ្នករៀបចំកម្មវិធីវេទិកាពិភាក្សាពីសំណល់ កំពុងផ្ដល់បទសម្ភាសដល់ Newsroom Cambodia (រូបភាព៖ ភួង សុធីនី)

កញ្ញា ម៉ូនីកា បន្ថែមថាការតាំងបង្ហាញពីស្នាដៃផ្សេងៗដែលកើតពីការកែច្នៃសំណល់ឡើងវិញ​នេះការចែករំលែកចំណេះដឹង​ពីការគ្រប់គ្រងសំរាម ដែលមានផលប្រយោជន៍ដល់ទាំង​​ម្ចា​ស់​អាជីវកម្ម​ និងបុគ្គលិក។​

នៅក្នុង​កម្មវិធី​​នេះ ក៏​មាន​​កិច្ច​​ពិភាក្សា​ជាមួយអ្នកជំនាញ ការសម្តែង និងការ​ដាក់តាំង​បង្ហាញ​នានា ពីដៃគូពាក់ព័ន្ធចំនួន ៥៥ ដែលផ្តោតលើ​ការ​កែច្នៃសំណល់ផ្សេងៗ​ ដូចជាកំប៉ុស ប្លាស្ទិក ស្រកីដូង​​ដើម្បី​ចម្រោះទឹកជាដើម។ អ្នកមានវត្តមានក្នុងវេទិកានេះ បង្ហាញការយល់ឃើញផ្សេងៗគ្នាចំពោះអត្ថប្រយោជន៍ និងចំណេះដឹងដែលពួកគេទទួលបានពីវេទិកានេះ។

កញ្ញា អ៊ូ សូមានុះ ជាវិស្វករទឹក និងបរិស្ថានដែលមានតាំងស្តង់របស់ក្រុមហ៊ុន SUDrain ដែល​ជា​​ក្រុមហ៊ុន​កែច្នៃ​ស្រកីដូង​ដើម្បីច្រោះទឹក​កខ្វក់នៅក្នុងទន្លេ។ កញ្ញាបាន​ឱ្យ​ដឹង​ថា​ វេទិកា​ពិភាក្សា​ពី​​សំណល់​​​នេះមានភាពសំខាន់ដោយសារ​ជួយ​ឱ្យក្មេង​ជំនាន់​​ក្រោយ​​យល់​ដឹង​ពីការ​ប៉ះពាល់បរិស្ថាន និង​ពង្រឹង​ស្មារតីក្នុងការការពារបរិស្ថាន។

កញ្ញា សូមានុះប្រាប់៖ «ការពារបរិស្ថានជាពិសេសគឺឲ្យគាត់ជួយកែច្នៃ ដើម្បីប្រើប្រាស់​ឡើង​វិញ គឺចង់ឱ្យមានការកែច្នៃឡើងវិញ និងជួយបង្កើតអ្វីដែលថ្មីជួយដល់បរិស្ថាន។ បង្កើត​ចំណេះ​ដឹង​ដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយឱ្យគាត់ដឹងពីផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះទៅដល់បរិស្ថាន យើងជាខ្មែរដូចគ្នា​ហើយ​​ឲ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយហ្នឹងជួយការពារបរិស្ថាន»។

កញ្ញា ចាប ស៊ីណា ដែលជាបុគ្គលិកផ្នែកលក់របស់ក្រុមហ៊ុន Agri Tech Co.LTD ជាក្រុមហ៊ុន​ច្នៃប្រមូល​កាកសំណល់មកផលិតជាកំប៉ុសជាមួយនឹងអាចម៍ជន្លេន បានឱ្យ​ដឹងថា​កម្មវិធីនេះ​​បានជួយឱ្យមានការស្វែងយល់ពីច្នៃសំណល់ទៅជា​កំប៉ុសសម្រាប់ប្រើប្រាស់។

កញ្ញា ស៊ីណា​រៀបរាប់ពីដំណើរការកែច្នៃយ៉ាងដូច្នេះ៖ «យើងប្រមូលបន្លែតាមកសិដ្ឋាន ឬ​តាមផ្សារ​ដើម្បីយកមកកែច្នៃវា នៅពេលយើងកែច្នៃហើយយើងអាច​ឱ្យកសិករប្រើប្រាស់​ជីកំប៉ុសបែបធម្មជាតិ។ ការប្រើប្រាស់ជាកំប៉ុសមិនប៉ះពាល់​ដល់សុខភាពរបស់អ្នកប្រើប្រាស់​ព្រោះវាគ្មានជាតិគីមីទេ ដំណាំរបស់កសិករក៏ល្អ»។

កញ្ញា ចាប ស៊ីណា ជាបុគ្គលិកផ្នែកលក់របស់ក្រុមហ៊ុន T.W.I.N Agri Tech Co.,Ltd កំពុងផ្ដល់បទសម្ភាសដល់ Newsroom Cambodia (រូបភាព៖ ភួង សុធីនី)

យុវជន គីមឆេង អាយុ១៤ ឆ្នាំ ជាសមាជិកនៃក្រុម 4Rs មកពី Leaguer AUPP ដែល​មាន​គម្រោង​ចុះណែនាំពីការយល់ដឹងពីសំណល់ប្លាស្ទិកត្រូវបានកែច្នែកប្រើប្រាស់ឡើងវិញ។

សម្រាប់ គីមឆេង ការប្រមូលផ្តុំស្តង់ដែលធ្វើការងារកែច្នៃសំណល់នេះ បង្កើតឱកាសសម្រាប់​ការជួបជុំពិភាក្សាគ្នា និងអាចរៀនសូត្រពីគ្នាជុំវិញបញ្ហាបរិស្ថាន​នៅក្នុងប្រទេសផង។

កញ្ញា មិន សំនាង អ្នកចូលរួម​ម្នាក់​នៅ​ក្នុង​វេទិកានេះ បង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍លើកិច្ច ពិភាក្សា​ពីការដោះស្រាយបញ្ហាបរិស្ថាន និងកាកសំណល់អ្នកជំនាញផ្សេងៗ។

កញ្ញា សំនាង បានបន្ថែមថា កញ្ញាបានរៀនសូត្រពីការប្រើប្រាស់សំរាម​ឡើងវិញ និង​ការ​កែច្នៃសំណល់​ផ្ទះបាយ​ទៅជា​របស់​ប្រើប្រាស់​ផ្សេងៗ​ដែល​មាន​ប្រយោជន៍​ដូចជា​ចំណី​សត្វ​។

កញ្ញា មិន សំនៀង ជាអ្នកចូលរួមវេទិកាពិភាក្សាកាកសំណល់នៅកម្ពុជា កំពុងបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍មកកាន់ Newsroom Cambodia (រូបភាព៖ ភួង សុធីនី)

ចំណែកអ្នកចូលរួមម្នាក់ទៀតបាន លោក សឿន រតនា​ ដែល​ជា​និស្សិត​សាលា​ភូមិន្ទ​កសិកម្ម​បានឱ្យដឹងថាការកៃច្នៃសំណល់ឡើងវិញអាចជួយឲ្យកម្ពុជាឈានទៅរកការអភិវឌ្ឍប្រកប​​ដោយចីរភាព។

លោក សឿន រតនា ជាអ្នកចូលរួមក្នុងវេទិកាពិភាក្សាពីបញ្ហាកាកសំណល់នៅកម្ពុជា កំពុងបង្ហាញពីចំណាប់អារម្មណ៍មកកាន់ Newsroom Cambodia

លោក រតនា ប្រាប់៖«មានការផ្ដោតទៅលើការចូលរួមថែរក្សាអ្វីដែលជាចីរភាព ឬក៏ប្រើប្រាស់​ផលិត​ផល​មួយដែលអត់មានការប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន មួយទៀតគឺគាត់កែច្នៃ របស់ដែលជា​សំរាមឬប្លាស្ទិក គាត់យកមកកែច្នៃទៅជារបស់មួយដែលអាចប្រើប្រាស់បានទៅជារបស់មួយ ដែលមានគុណតម្លៃល្អប្រសើរ»៕

កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ រក្សាជំហរ​បន្ត​ទាមទាររកដំណោះស្រាយពី​ក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍ ក្រោយ​ជាប់​ពន្ធនា​​គា​​រ​អស់​​២ឆ្នាំ

ប្រធាន​សហជីពទ្រទ្រង់សិទ្ធិការងារ​បុគ្គលិកកម្មករខ្មែរនៃក្រុមហ៊ុនណាហ្កា​វើលដ៏(LRSU) កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ បានបង្ហាញឆន្ទៈ​ក្នុងការ​ជួយដល់សមាជិកសហជីពរបស់ខ្លួន ដើម្បីឱ្យមានដំណោះស្រាយ​ចំពោះវិវាទ​ការ​ងារ​នៅក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍ ក្រោយ​ពី​កញ្ញា​បាន​អនុវត្តទោសចប់អស់រយៈពេល ២ឆ្នាំ ក្នុងពន្ធនាគារ ក្រោមបទចោទ​ញុះញង់។

កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួន កាលពីខែ​​មករា ឆ្នាំ២០២២ ហើយ​បន្ទាប់​ពីជាប់ឃុំខ្លួននៅ «មណ្ឌល​អប់រំកែប្រែទី២» អស់រយៈពេល២ខែ ​កញ្ញា​​ត្រូវបាន​តុលាការដោះលែង​ឱ្យ​នៅ​ក្រៅ​ឃុំបណ្ដោះ​អាសន្ន​ ​អំឡុង​​ខែ​មីនា​ ​ឆ្នាំ​២​០​២​២​​។ ប៉ុន្តែកាល​ពី​ថ្ងៃទី២៦ ខែវិច្ឆិកា ​ឆ្នាំ​២០២២ ប្រធានសហជីពរូបនេះត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​បន្ទាប់​ពី​ត្រឡប់​មកពី​ប្រទេស​អូស្ត្រាលី​​ ពី​បទ ​រំលោភ​លើ​លក្ខ​ខណ្ឌ​នៃ​ការ​នៅ​ក្រៅ​ឃុំ។

តែយ៉ាងណា នៅថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤នេះ កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ដែលជាម្ចាស់ពានរង្វាន់​អ្នកការពារ​សិទ្ធិមនុស្ស​ប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ពីប្រទេស​ស៊ុយអ៊ែតផងនោះ ត្រូវបាន​ដោះលែងពីពន្ធនាគារ​ហើយ ក្រោយពីអនុវត្តទោសគ្រប់ ២ឆ្នាំ។

កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ បានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានបន្ទាប់ពីចេញពីពន្ធនាគារ​ថា ការដែលកញ្ញាមានសេរីភាព​វិញ គឺអាច​ឱ្យ​កញ្ញាបន្តជួយសមាជិកសហជីព​ តវ៉ាទាមទាររក​ដំណោះស្រាយពាក់ព័ន្ធនឹង​វិវាទ​ការងារ​​នៅ​ក្រុមហ៊ុន​ណាហ្កា​វើលដ៏ ដែលបានអូសបន្លាយជាច្រើនឆ្នាំមក​ហើយ​។ កញ្ញាបន្ត​ថា កញ្ញាមាន​ការ​សោកស្ដាយ​ចំពោះ​ការ​អូស​បន្លាយ​នៃ​បញ្ហា​នៅក្រុមហ៊ុន​​ណាហ្កាវើលដ៍ តែកញ្ញា​សង្ឃឹម​ថា បញ្ហា​នេះ​នឹង​ត្រូវ​បានមើល​ឃើញ​ និងដោះស្រាយនាពេលខាងមុខ។

កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ និយាយ​ថា៖ «សប្បាយចិត្តនៅត្រង់ថាអាចមកបន្តការងារជាមួយ​នឹងក្រុមការងារបាន ពីព្រោះថា និយាយដោយស្មោះត្រង់ ទោះបីនាងខ្ញុំជាប់ពន្ធនាគារ​មែន ប៉ុន្តែ​ក្រុម​ការ​ងារ​ខាង​ក្រៅ​គាត់​មានការ​នឿយ​ហត់​ច្រើន​ ចឹងនាងខ្ញុំអត់បានចូលរួមចំណែក។ ឥឡូវហ្នឹងបានចូលរួមចំណែកជួយពួកគាត់​វិញជា​ការ​ធូរស្រាល​ខាងផ្លូវចិត្ត​ដែល​ថា យើងបានជួយក្រុមការងារ។ ហើយ​អារម្មណ៍មួយទៀត គឺនៅតែមានការសោកស្ដាយចំពោះវិវាទនៅក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍ ដែលអូស​បន្លាយពេលជាង ២ឆ្នាំ ហើយ​តែ​មិនមាន​ដំណោះ​ស្រាយ។ ហើយយើងសង្ឃឹមថា បន្ត​ទៅមុខទៀតថ្នាក់ដឹកនាំនឹងមើលឃើញថា បញ្ហាដែលនៅក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍នេះ គឺជាបញ្ហាដែលត្រូវតែដោះស្រាយ»។

ប្រធានសហជីពរូបនេះបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថាទាំងអស់គ្នាបានដឹង អំពីការតស៊ូមតិរបស់ក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍ជាង ២ឆ្នាំមកនេះ មិនទាន់ទទួលបានដំណោះស្រាយសូម្បីតែ១ចំណុច នៅក្នុងចំណោមការទាមទារ ៩ចំណុច​របស់កម្មករ ជាពិសេសគឺចំណុចការទាមទារឱ្យ​ទទួលយកថ្នាក់ដឹកនាំសហជីព និងសមាជិកត្រឡប់​​ចូលធ្វើការវិញ អញ្ចឹង​ទាំងនាងខ្ញុំ ក៏ដូចជាសមាជិកសហជីពទាំងអស់ ដែលនៅបន្តការទាមទារហ្នឹងនៅតែ​ប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការបន្តការតស៊ូមតិរហូត​ទទួលបានដំណោះស្រាយ ដែលគេអាចទទួលបាន[…] មែនទែន​ទៅ សកម្មភាពដែលយើងធ្វើកន្លងមកហ្នឹង គឺនៅតែបន្តធ្វើ យើងនឹងជជែកគ្នាបន្ថែមទៀតថា ក្នុងស្ថាន​ភាព​លំបាក​បែប​នេះ យើងនឹងត្រូវធ្វើបែបណា ហើយមកដល់ពេលនេះ នាងខ្ញុំអត់ទាន់អាចឆ្លើយបាន ដោយសារយើងអត់ទាន់បានជជែកពិភាក្សាអីទេ ដោយសារជាថ្ងៃដំបូង»។

អ្នកស្រី ម៉ម សុវឌ្ឍិន ជាកូ​ដករ​ណាហ្កា​វើលដ៍ ប្រាប់​Newsroom Cambodia ថា កញ្ញា ឈឹម ស៊ី​ថរ​ មិនមាន​កំហុសអ្វីទាំងអស់ តែបែរ​ជាជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល២ឆ្នាំ។ តែយ៉ាងណា អ្នកស្រីសប្បាយរីករាយដែលទទួលដំណឹងថាកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ មានសេរីភាពវិញ ហើយ​សង្ឃឹម​ថា ថ្នាក់ដឹកនាំ និងស្ថាប័ន្ថពាក់ព័ន្ធ នឹង​ជួយដោះស្រាយបញ្ហានៅក្រុមហ៊ុនណាហ្គា​នេះ ឱ្យបានឆាប់ផងដែរ។

អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «សម្រាប់បងរំភើប និងត្រេកអរជំនួសដែលគាត់មានសេរីភាពឡើងវិញ សេរីភាពនៃការដើរហើរខាងក្រៅ ប៉ុន្តែមួយជ្រុង​ទៀត មិនទាន់សប្បាយចិត្តដោយសារ​វាជាភាពអយុត្តិ​ធម៌​សម្រាប់​គាត់​ដែរអត់​ធ្វើអី​ខុស​សោះ​បែរ​ជាជួប​រឿងទាំងនេះ ហើយដំណោះស្រាយក៏អត់ទាន់មាន[…] មានតែស្នើសុំហើយស្នើសុំទៀត សុំរាជរដ្ឋាភិបាលសម្តេច ហ៊ុន ម៉ាណែត ជួយអន្តាគមន៍​ដោះស្រាយឱ្យកម្មករទៅ កុំទុកចោលអញ្ចឹង ព្រោះកាលណាទុកចោលទៅធ្វើឱ្យប្រទេសយើង បាក់មុខមាត់លើឆាកអន្តរជាតិ»។

រីឯអនុប្រធានសហជីពទ្រទ្រង់សិទ្ធិការងារបុគ្គលិកកម្មករខ្មែរ នៃក្រុមហ៊ុនណាហ្កា​វើលដ៍ អ្នកស្រី ឈឹម សុខន ក៏បានបង្ហាញក្តីរីករាយ ដែល​បានឃើញកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ មានសេរីភាព និង​វិលមកជួបជុំគ្រួសារ និងក្រុមការងារវិញ។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីថា នេះមិនបង្ហាញថា កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ទទួលបានយុត្តិធម៌​ព្រោះ​​តែ​ការ​ដោះ​លែង​នេះទេ​ ដោយសារកញ្ញាបានអនុវត្តន៍ទោស​ចប់សព្វគ្រប់ មិនមែនជាការទម្លាក់​​បទចោទប្រកាន់​នោះ​ឡើយ។

អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ទន្ទឹមនឹងការសប្បាយចិត្តហ្នឹង​ បងមានអារម្មណ៍ថា គាត់រងអយុត្តិធម៌ ព្រោះការដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពនេះ គឺគាត់អនុវត្តទោសចប់ មិនដោះលែងដោយកាលើកបទចោទទេ អញ្ចឹង​បើ​ទោះ​ជា​​យ៉ាង​​ណា យើងសប្បាយចិត្ត ប៉ុន្តែក៏យើងអត់ទាន់ទទួលយុត្តិធម៌អញ្ចឹង​»។

ពាក់ព័ន្ធនឹងវិវាទការងារនៅក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍វិញ អ្នកស្រី ឈឹម សុខន បានអំពាវនាវ​ដល់​​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ  និង​​ក្រសួង​ពាក់ព័ន្ធ ព្រមទាំង​ក្រុមហ៊ុនណាហ្គា ជួយ​ដោះស្រាយបញ្ចប់​វិវាទការងារ​​​នេះឱ្យ​បានឆាប់។

អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «បងមានតែសំណូមឱ្យក្រសួង​ពាក់ព័ន្ធដែលមានសិទ្ធអំណាច ដោះស្រាយវិវាទហ្នឹង ឬរដ្ឋា​ភិ​បាល ឬក៏ក្រុមហ៊ុនណាហ្គាហ្នឹងក៏ដោយ នៅតែស្នើសុំឱ្យពួកគាត់ដោះស្រាយបញ្ចប់វិវាទ​ហ្នឹង​ទៅ ព្រោះ​អី​ក្រុម​ហ៊ុន​គាត់​នៅត្រូវការបុគ្គលិក ហើយពួកយើងជាបុគ្គលិកមានចំណេះជំនាញស្រាប់ ហេតុអ្វីមិនដោះស្រាយយកពួកយើងចូលធ្វើការវិញ?»។

លោក នុត សាវនា អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ការដោះលែងកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ធ្វើឡើង​​នៅម៉ោងជិត ៥ទៀប​ភ្លឺ ហើយ​អាជ្ញាធរ​បាន​ជូនកញ្ញា​ទៅ​ដល់​​​ផ្ទះ​ផ្ទាល់​ ដោយសាអាជ្ញាធរបារម្ភ​​ចំពោះអ្នកគាំទ្រ កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ បង្ករឱ្យមានការកកស្ទះ និងអាចប៉ះពាល់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម។

លោក​មានប្រសាសន៍ថា៖ «សូម​ជម្រាប​ថា មូលហេតុសំខាន់​ខាងយើងសម្រេចចិត្តយក[កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ​]​ទៅ[ផ្ទះ]អញ្ចឹង ដោយសារទី១ យើងក្តាប់​ព័ត៌មា​នបាន​ថា មានមនុស្សមួយក្រុមគាត់មានគម្រោង​មក ធ្វើបាតុ​កម្ម ឬធ្វើកម្មវិធីជុំគ្នានៅមុខមណ្ឌលកែប្រែ ម២ ហើយបច្ចុប្បន្ន​ផ្លូវខាង​មុខ ថ្ងៃចូលធ្វើការ​ថ្ងៃចន្ទ​ហ្នឹងប្រជាពលរដ្ឋគាត់ធ្វើដំណើឆ្លងកាត់ច្រើន អញ្ចឹងបើសិនជាយើងដោះលែង នៅពេលដែលគាត់មានឱកាសបានជុំគ្នាហ្នឹង អាហ្នឹងធ្វើឱ្យបាត់បង់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ប៉ះពាល់ដល់ការធ្វើដំណើររបស់បងប្អូនប្រជា​​ពលរដ្ឋ ដោយមានការកកស្ទះ ពិបាកណាស់ អញ្ចឹង​បាន​យើង​សម្រេច​ចិត្ត អនុវត្តនូវវិធានការបែបហ្នឹង»។

នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស​​លីកាដូ លោក អំ សំអាត សាទរចំពោះការមាន​សេរីភាពវិញរបស់ កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ។ តែ​យ៉ាងណា លោក​​នៅតែមានការសោកស្តាយ ដែល​កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ត្រូវបានផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារយ:ពេល ២ឆ្នាំ ពីបទ ញុះញង់ ទាំងអយុត្តិធម៌ រួមទាំងថ្នាក់ដឹកនាំ និងសមាជិកសហជីពទ្រទ្រង់សិទ្ធិការងារកម្មករខ្មែរ​​ណាហ្កាវើលដ៍ផ្សេងទៀត។

លោកបន្តថា៖ «ជាការពិត វិវាទការងាររវាងក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍ និង​បុគ្គលិក អតីតបុគ្គលិក និង​សហជីព គួរត្រូវបានដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី មិនគួរកូដកម្មដោយសន្តិវិធី ដោយបានអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមនីតិវិធី ត្រូវបានចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីព និងសមាជិកសហជីព ដោយចោទប្រកាន់ និងផ្តន្ទាទោស ហើយកូដ​កម្មរាប់សិបឆ្នាំ​មិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយបញ្ចប់។ ផ្ទុយទៅវិញ ធ្វើឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ​លើក​ឡើងថា​ ការផ្តន្ទាទោសកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ និង​សមាជិកសហជីព ណាហ្កាវើលដ៍ជាការធ្វើទុក្ខ​បុកម្នេញ​សហជីពណាហ្កាវើលដ៍ និងរំលោភសិទ្ធិការងារទៅវិញ។ ខ្ញុំយល់ថា ល្មមដល់ពេលក្រសួងពាក់ព័ន្ធជំរុញឱ្យមានដំណោះ​ស្រាយដើម្បីបញ្ចប់វិវាទការងាររវាងបុគ្គលិក អតីតបុគ្គលិក សហជីពណាហ្កាវើលដ៍ និងក្រុមហ៊ុនណាហ្កាវើលដ៍ហើយ»៕

ស៊ុយអែតប្រកាសបិទការិយាល័យទូតរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជានៅបំណាច់ខែកញ្ញានេះ

រដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត ប្រកាសបិទការិយាល័យស្ថានទូតរបស់ខ្លួនប្រចាំកម្ពុជា នៅបំណាច់ខែក​ញ្ញា​នេះ ហើយទុកឱ្យស្ថានទូតស៊ុយអែតប្រចាំទីក្រុងបាងកកប្រទេសថៃ ឈរពីចំងាយជាតំ​​ណា​​ងឱ្យប្រទេសស៊ុយអែតនៅកម្ពុជាវិញ។

យ៉ាងណា រដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះមិនបានបញ្ជាក់ពីមូលហេតុជាក់លាក់នៃការបិទនេះទេ ដោ​​យ​គ្រាន់តែលើកឡើងថា ការសម្រេចបិទនេះ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត បានបញ្ចប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍ទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសកម្ពុជា។នេះបើតាមការប្រកាសនៅលើគេហទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ស្ថានទូតស៊ុយអែតដែលមានការិយាល័យប្រចាំទីក្រុងភ្នំពេញ នៅ​ថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤នេះ។

ប្រភពបន្តថា៖«ស្ថានទូតស៊ុយអែតការិយាល័យប្រចាំទីក្រុងភ្នំពេញ នឹងត្រូវបិទជាផ្លូវការ និងឈ​ប់ធ្វើការ ពីថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤នេះ ដោយសារសេចក្តីសម្រេចរបស់រដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែតក្នុងការបញ្ចប់ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍ទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសកម្ពុជា»

រដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត​ កាលពីថ្ងៃខែវិច្ឆិកា​ ឆ្នាំ២០២០កន្លងទៅ បានប្រកាសបិទស្ថានទូតរបស់ខ្លួនប្រចាំកម្ពុជា នៅចុងឆ្នាំ២០២១ ដោយបន្សល់តែការិយាល័យបេសកកម្មស្ថានទូត។ ប៉ុន្តែនៅ​​​ថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញាខាងមុខ ស៊ុយអែតនឹងបន្តបិទទាំងការិយាល័យស្ថានទូតតែម្តង។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ ទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ស្ថានទូតស៊ុយអែត ក៏នឹងត្រូវបិទដំណើរការដំណា​ល​​គ្នាជាមួយនឹងការិយាល័យបេសកកម្មដែរ។ ជាមួយគ្នានេះ ស្ថានទូតស៊ុយអែតប្រចាំនៅប្រទេសថៃ នឹងឈរជាតំណាងពីចំងាយឱ្យប្រទេសស៊ុយអែតសម្រាប់កម្ពុជា៖«ស្ថានទូតស៊ុយអែតប្រចាំទីក្រុងបាងកក នឹងបន្តតំណាងឱ្យប្រទេសស៊ុយអែតនៅកម្ពុជា»។

យ៉ាងណា ស្ថានទូតដដែលបញ្ជាក់ថា ស្ថានកុងស៊ុលស៊ុយអែតប្រចាំទីក្រុងភ្នំពេញនឹងបន្តបើក និងផ្តល់សេវាការទូតមូលដ្ឋានសម្រាប់ពលរដ្ឋស៊ុយអែតនៅកម្ពុជាដដែល។

ដោយឡែក ការគ្រប់គ្រងការគាំទ្រដល់កម្ពុជា ស្របតាមយុទ្ធសាស្រ្តតំបន់សម្រាប់កិច្ចសហប្រ​តិ​​​ប​ត្តិការអភិវឌ្ឍន៍ជាមួយអាស៊ី និងប៉ាស៊ីហ្វិកវិញ ត្រូវបានផ្ទេរទៅអង្គការសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិអភិវឌ្ឍន៍ស៊ុយអែត ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងស្តុកហូម (Stokholm)(Sida – Styr​e​ls​en för Internationellt Utvecklingssamarbete) កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែសីហាកន្លងទៅ។

នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ លោក អំ សំអាត សម្តែងការសោកស្តាយ ដោយចាត់ថាការប្រកាសបិទការិយាល័យ និងផ្តាច់ជំនួយនេះ ជាការខាតបង់ធំ​​ស​ម្រាប់រដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា ខណៈប្រទេសស៊ុយអែត ជាប្រភពជំនួ​​យ​មួ​យ​​ដ៏ធំសម្រាប់កម្ពុជា។

លោកថ្លែងថា៖«យើងមានការសោកស្តាយ ព្រោះកន្លងមកស្ថានទូតស៊ុយអែតបានជួយច្រើន ទាំងរដ្ឋាភិបាល ទាំងសង្គមស៊ីវិល។ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះបានផ្តាច់ជំនួយទាំងរដ្ឋាភិបាល ហើយសង្គមស៊ីវិលក៏ត្រូវបានផ្តាច់ដូចគ្នាដែរ»។

លោក សំអាត យល់ឃើញថាការសម្រេចនេះ អាចដោយសាររដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត មិនបានមើ​​ល​ឃើញពីភាពល្អប្រសើរនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។

លោកបន្តថា៖«គេមើលឃើញថា បញ្ហាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា នៅតែមានបញ្ហា អ៊ីចឹងហើយបានយើងឃើញថាស៊ុយអែត បានសម្រេចដកស្ថានទូត ហើយក៏ផ្តាច់ជំនួយទាំងរដ្ឋាភិបាល ទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិល »។

ចំណែក ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន យល់ឃើញថា នេះជា​​ការបាត់បង់អ្នកគាំទ្រមួយផ្នែកធំ ដែលបានជួយជ្រោមជ្រែងដល់ការលើកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស និ​ង​ល​ទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនេះ។

លោកបន្តថា ការដកការិយាល័យ និងផ្តាច់ជំនួយនេះ ក៏នឹងជះឥទ្ធិពលដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាដែរ ស្របពេលដែលរដ្ឋាភិបាល ស៊ុយអែត ធ្លាប់ផ្តល់ជំនួយជាច្រើន ជួយគាំទ្រដល់អង្គការ និងស្ថាប័នរដ្ឋនៅ​​កម្ពុជា។

លោកថ្លែងថា៖«ជាការបាត់បង់អ្នកគាំទ្រកិច្ចការងារអភិវឌ្ឍន៍ និងការងារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ ។ វាមានផលវិបាកច្រើន! វាធ្វើឱ្យអង្គការស្ថាប័នដែលធ្វើកិច្ចកា​​រងាររឿងសិទ្ធិមនុស្ស កាន់តែលំបាករកធនធានដើម្បីបន្ត និងពង្រីកកិច្ចការរបស់ខ្លួននៅពេលខាងមុខ។ ហើយការបាត់បង់ជំនួយ ក៏ជះឥទ្ធិពលដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមួយផ្នែកដែរ។ បើសិនជាមានជំនួយច្រើន ក៏វាជាចំណូលមួយផ្នែកសម្រាប់ជួយស្តារ និងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាយើងដែរ»។

យ៉ាងណាក៏ដោយ លោករំពឹងថា រដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែតនឹងពិចារណាក្នុងការវិលត្រឡប់មកដាក់ស្ថានទូត និងបន្តផ្តល់ជំនួយដល់ការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជាឡើងវិញ នាពេលខាងមុខ។

ជុំវិញករណីនេះ គេហទំព័រ Newsroom Cambodia មិនទាន់អាចសុំការអត្ថាធិប្បាយបា​ននៅ​ឡើ​យទេ ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស លោក ជុំ​ សន្ទរី និងអ្នកនាំពាក្យ​រដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា គិតត្រឹមរសៀលថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញានេះ។ ដោយឡែក អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន បានបដិសេធថាមិនអាចឆ្លើយបានទេ ព្រោះមិនមែនមន្ត្រីជំនា​ញ​​។

រដ្ឋាភិបាល​ ស៊ុយ​អែត ​បាន​បិទស្ថាន​ទូត​របស់ខ្លួន​ប្រចាំ​នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញនៅចុងឆ្នាំ២០២១។ មុន​នឹង​ការ​សម្រេច​បិទ​ស្ថាន​ទូត​នេះ ស៊ុយអែត​ក៏​បាន​បង្វែរ​ជំនួយ​សហ​ប្រតិបត្តិការ​អភិវឌ្ឍន៍​ជា​មួ​យ​រដ្ឋា​ភិបាល​កម្ពុជាប្រមាណ​២០​លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក​ទៅ​ជា​ជំនួយ​លើ​ការ​គាំទ្រ​ការ​គោរព​សិទ្ធិ​មនុស្ស លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ និង​នីតិរដ្ឋ​កាន់​។ប្រភពបន្តដដែលបន្តថា លំហ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ​​​នៅ​កម្ពុជា​មាន​«ការ​រឹតត្បិត​យ៉ាង​ធ្ងន់​ធ្ងរ»

បើ​តាម​ព័ត៌មាន​នៅ​លើ​គេហទំព័រ​ ស៊ីដា ក្នុង​ឆ្នាំ​២​​០​២៣ ​ស៊ុយ​អែត​ បានផ្តល់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍មក​កម្ពុជាសរុប​ប្រមាណ​១៧​លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក ដែលជំនួយទាំងនោះ ផ្តោតលើអភិបាលកិច្ច​មូ​ល​ដ្ឋាន លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស​។​ហើយ​អ​ង្គការដៃគូរ គឺជាតួអង្គដែល​ទទួលបា​ន​ជំនួ​ញ​ទាំ​ងនោះដោយផ្ទាល់ រួមទាំងរដ្ឋា​ភិបាល​ផ​ង​​៕

Green Goals: Homegrown Innovation Key to Eco Sustainability

A record 500 participants gathered at the 2024 Cambodia Waste Summit with one goal:  tackle the country’s spiraling garbage challenges.

The summit, now in its seventh year, showcased the innovations of more than 50 local groups working on solid waste processing, plastic composting, water filtration and more. The aim: foster collaboration between environmental investors, entrepreneurs, government officials and the private sector.

“It is very important that people start talking about waste by reflecting on their waste management activities,” said Nuon Monica, an event organizer. “People need to be aware of waste management as a way to take control of their own lives. I believe this forum helps participants understand waste management and think critically about how they handle waste in their communities.”

Cambodia uses a staggering 56 million plastic bags every day, according to the Ministry of Environment, and produces more than 3,500 tons of waste. The environmental impacts are everywhere, from litter-clogged street gutters to trash-strewn rivers and haze-filled skies.

If the country is to get a handle on things, it will need to expand clean technologies.

“This exhibition is not just a showcase, but an exchange of knowledge on waste management,” she said. “It offers a platform where not only business owners can learn, but also pass on valuable insights to their employees.”

Raising awareness is key, experts say, and more needs to be done.

“It’s crucial to teach the younger generation to recycle, innovate, and create something new to support the environment,” said Ou Somna, a water and environmental engineer with a local company using coconut shells to filter polluted river water. “We must create awareness about the impact we, as Cambodians, have on our environment and inspire the next generation to take action in protecting it.”

For many attendants, the summit offered a welcome opportunity to connect with other environmentally conscious collaborators.

“This program brings together a wide range of environmental initiatives,” said Kim Chheng, 14, who manned a booth backed by his school’s 4R group. “It provides a valuable platform for learning and understanding Cambodia’s environmental challenges and potential solutions.”

The four Rs – reduce, reuse, recycle, recover – are a key idea in waste management. They were a recurrent theme in the day’s discussions.

Min Samneang, a summit attendee, praised the event for bringing together so many environmental and waste management specialists.

“I learned a lot about transforming waste, including how to process kitchen waste into useful items like animal feed,” she said. “This knowledge is valuable for improving waste management practices.”

Soeun Ratana, a student at the Royal University of Agriculture, said he would return next year.

“The focus on sustainability and environmentally friendly products was very enlightening,” he said. “I learned how waste and plastic are recycled into valuable and usable items, which supports sustainable development.”

Penh Kem, the governor of Stung Sen city in Kampong Thom province, said he was attending the summit for the first time. Waste management was a top focus of the government, and he was attending to gain a better understanding of the issue.

“I believe this program is important, as it demonstrates a strong commitment to the well-being of the people, particularly in terms of waste management and disposal,” he said. “These are crucial factors that the Royal Government prioritizes highly.”

He learned a lot, he said, from the expert panels and discussions, and he would share those ideas with residents back home.

“I gained valuable experiences from the governors of Kratie and Battambang, as well as from organizations involved in implementing garbage management procedures,” he said. “These insights will help in spreading educational messages to the local people about effective waste management.”

Q&A: Empowering Youth for a Cleaner Future

Hem Sophem, a university student in Phnom Penh and founder of Nisset Plastic, a group dedicated to cleaning garbage from drainage canals and roads, won first place at the second ASEAN Youth Eco-Champions Award in Laos last year. The victory has inspired other young people to become more involved in environmental conservation.

Choeng Lily, a journalism trainee at Newsroom Cambodia, spoke with Sophem about his work as a plastic collector.

Q: What does Nisset Plastic mean? 

A: Nisset Plastic is the name of our group of students focused on tackling plastic waste. With so many types of waste out there, we decided to concentrate on plastic, which led us to choose the name Nisset Plastic. Our goal is to make a difference in reducing plastic pollution.

Q: What motivated you to begin collecting garbage in the sewers and on the streets? 

A: The main issue we face is the trash problem. When I started the group, I noticed how bad the situation was, with people throwing trash into sewers, on the streets, and in public spaces like the riverside. This motivated me to create this project as a way to set an example, especially for young people. Another inspiration came from seeing people, including students, littering at school. I want to instill the right mindset about waste disposal, particularly among youth. By gathering students and involving them in this initiative, they can learn and change their behavior through participation.

Q: Have you noticed any results from the campaign?

A: Of course, there are thousands of users, and it’s clear that many of those who have joined us do not behave badly. Even if they littered before, they won’t after receiving the message. Our outreach is extensive, reaching hundreds of thousands through the media, including press and television. When people see what we do, it touches their hearts. The situation has improved in some places, like the waterways, which were once littered but are now clean and orderly. However, some still continue to litter despite learning about the problem. We can’t stop them, as no one has the authority to enforce action against it.

Q: Will you continue your efforts in the future?

A: We are fully committed, and while we don’t know how long we will continue, we remain dedicated to this cause. Even though it’s a small initiative, it has a positive impact on society. So far, other youth groups have followed our lead, forming similar groups in other provinces and cities.

Q: What advice would you provide to young people who wish to start a movement like yours?

A: There’s no need for a large group, significant strength, or specialized knowledge to make a difference. In terms of the environment, starting anywhere at any time is fine. Simply not littering is already a valuable contribution. If you want to do more, you can form a team to collect rubbish like we did or teach the younger generation.

Latest News