នំបញ្ចុក ជាអាហារខ្មែរមួយប្រភេទដែលប្រជាជនខ្មែរនិយមពិសារ។ នំបញ្ចុកទឹកសម្លរខ្មែរ តែងឃើញមានលក់ជាច្រើនកន្លែងតាមតំបន់ផ្សេងៗទាំងខេត្ត និងរាជធានីភ្នំពេញ។ ក្នុងចំណោមនោះ នៅមាត់ទន្លេមុខព្រះបរមរាជវាំងឃើញមានអ្នកក្រាលកន្ទេលលក់នំបញ្ចុកប្រមាណជិត១០កន្លែង ដែលមានពលរដ្ឋចាស់ក្មេង កំពុងអង្គុយហូបនំបញ្ចុក និងគយគន់បរិយាកាស។
ខាងក្រោមនេះជាទិដ្ឋភាពអ្នកលក់នំបញ្ចុកម្នាក់ និងពលរដ្ឋកំពុងអង្គុយហូបនំបញ្ចុក នៅមាត់ទន្លេ មុខព្រះបរមរាជវាំង នៅថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤។
ភ្នំពេញ៖ អង្គុយបញ្ឈរជង្គង់ក្នុងកង់បី ភ្នែកសម្លឹងមើលទូរស័ព្ទរង់ចាំភ្ញៀវជិះកង់បីនៅតំបន់ផ្សារធំថ្មី លោក ម៉ែន សុខន បានឆ្លៀតពេលរៀបរាប់ពីបញ្ហាជីវភាពរបស់អ្នករត់កង់បីដូចជារូបលោក។ អ្នករត់កង់បី៣៩ឆ្នាំរូបនេះ ថាបច្ចុប្បន្នខ្លួនរកចំណូលមិនសូវបានដូចកាលពីមុនដោយសារតែវិបត្តសេដ្ឋកិច្ច។
លោក ម៉ែន សុខន ថ្លែងថា៖ «ពីមុនរៀងគ្រាន់បើដែល យើងមកដឹងតែមានម៉ូយ(ភ្ញៀវ)ដឹកពីមុន បើឥឡូវមកអង្គុយតែលេង មួយថ្ងៃៗចង់ដាច់បាយដែរ។ ពីមុនរកបានមួយថ្ងៃ៨ម៉ឺន ៩ម៉ឺនអីដែរ ដល់ឥឡូវបានតែ៥ម៉ឺនពេកហើយ»។
លោក ម៉ែន សុខន និងអ្នករត់កង់បីផ្សេងទៀតដែលអ្នកសារព័ត៌មាន Newsroom បានជួបសម្ភាស អះអាងថា ចាប់តាំងពីពេលកើតមានកូវីដមក ចំណូលពីរបររត់កង់បីនេះពិតជាធ្លាក់ចុះ ទន្ទឹមពេលចំនួនអ្នករត់កង់បីមានច្រើន។ ពួកគេយល់ថា បញ្ហានេះអាចមកពីកត្តាសេដ្ឋកិច្ចមិនទាន់ត្រឡប់ទៅរកភាពប្រសើរដូចមុន។
លោក ម៉ែន សុខន ថ្លែងបន្តថា៖ «វាមានច្រើនមែនកង់បី យើងអ្នករកមានច្រើនតែអ្នកដើរអត់សូវមាន ចឹងយើងពិបាកដែរ។ ដូចយើងដឹងចឹងបើតាមទីផ្សារឥឡូវ នៅហាងមួយៗអត់សូវមានអ្នកដើរ ដល់ចឹងយើងដឹកក៏អត់សូវមានអ្នកជិះដែរ»។
មិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីលោកម៉ែន សុខន លោក នាង វណ្ណាង អាយុ៣៥ឆ្នាំ ក៏កំពុងអង្គុយរង់ចាំភ្ញៀវនៅក្បែរផ្សារថ្មីដែរ។ លោកបញ្ជាក់ថា បន្ទាប់ពីកាត់កងចំណាយប្រចាំថ្ងៃរួច លោកនៅសល់លុយតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។
លោក នាង វណ្ណាង ថ្លែងថា៖ «កាលពីមុនចំណូលថេរ អន់បំផុតក៏៧ម៉ឺន ៨ម៉ឺនដែល តែឥឡូវកំណត់អត់បាន រកអត់ទៀង ជួនកាលបានតិចក្រោម១០ដុល្លារ ហើយយើងចាក់សាំងហូបចុកអស់ហើយសល់តិចតួច បើពីមុនហូបអីហើយក៏សល់៥ម៉ឺន ៦ម៉ឺនដែរ»។
លោក វណ្ណាង លើកឡើងនៅពេលដែលមិនសូវមានភ្ញៀវជិះដូចមុនធ្វើឱ្យចំណូលក្នុងគ្រួសារធ្លាក់ចុះ ហេតុនេះប្រពន្ធរបស់លោកត្រូវចេញទៅធ្វើការរោងចក្របន្ថែមដើម្បីជួយទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារ។
រត់កង់បីមួយរូបទៀត លោកស្រី សុវណ្ណ វ៉ារី អាយុ៤២ឆ្នាំ ក៏ជួបវិបត្តិចំណូលធ្លាក់ចុះដូចគ្នា។ ក្រៅពីបញ្ហាចំណូលហើយ អ្នកស្រី វ៉ារីដែលរត់កង់បីចាប់ពីពេលរសៀលរហូតទល់ភ្លឺរូបនេះ លើកឡើងការប្រើប្រាស់ App សម្រាប់រកភ្ញៀវមកជិះនេះ ក៏មានបញ្ហាខកចិត្តផ្សេងទៀតដែរ ដូចជាភ្ញៀវខ្លះកម្មង់ហើយ តែបែរជាប្តូរចិត្តមិនជិះវិញ ព្រមទាំងការចំណាយជួសជុសកង់បីជាដើមជាពិសេសក្នុងរដូវភ្លៀងនេះ។
អ្នកស្រី សុវណ្ណ វ៉ារី ថ្លែងថា៖ «បញ្ហាប្រឈមរបស់ខ្ញុំទី១ ពិបាករកអតិថិជនជិះ ហៅកង់បីយើងជិះ។ ទី២ ភ្ញៀវ Booking ភាគច្រើនចូលចិត្តកូរ Cancel យើងទទួល Booking ហើយផ្តាច់ចេញ អ៊ីចឹងពេលយើងទៅដល់ហើយខាតពេលវេលា ខាតហ្គាស[…]គាត់អត់យល់យើងទេ គាត់យល់តែអារម្មណ៍របស់គាត់អ៊ីចឹងណាភ្ញៀវ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «អារកលុយមិនបានហើយអាកង់បីងាកខូចងាកខូច ជាពិសេសខែហ្នឹងខែភ្លៀងទៀត ងាកលិចទឹក»។
ចំនួនអ្នករត់កង់បីនៅទូទាំប្រទេសកម្ពុជា មានប្រហែលជាង៨ម៉ឺននាក់ ហើយអ្នកដែលបានចុះបញ្ជីជាសមាជិកនៃសមាគមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) មានចំនួនជាង១ម៉ឺននាក់។ នេះបើយោងតាម លោក វន់ ពៅ ប្រធានសមាគម IDEA។
លោក វន់ ពៅ ឱ្យដឹងថា ក្រុមអ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ជាពិសេសអ្នករត់កង់បីនេះ កំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិតមែន ហើយនេះជារឿងដែលត្រូវព្រួយបារម្ភ។ លោកឱ្យដឹងទៀតថាពួកគេប្រឈមនឹងអតុល្យភាពរវាងចំណូល និងចំណាយ ជាពិសេសបន្ទុកបំណុលធនាគារ។
លោក វន់ ពៅមានប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រសិនបើរឿងហ្នឹងកាន់តែអូសបន្លាយយូរទៅៗ ធ្វើឱ្យគាត់ធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពវិបត្តិសង្គមមួយដែលគាត់ធ្លាក់ខ្លួនក្នុងបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រច្រើន ហើយគាត់អាចបោះបង់មុខរបរ ទៅចំណាកស្រុកទៅក្រៅប្រទេសទាំងប្រថុយប្រថាន អាហ្នឹងជាបញ្ហាដែលយើងមើលឃើញជាក់ស្តែង»។
លោក វន់ ពៅ សង្កេតឃើញថា ក្រុមអ្នករត់កង់បីមួយចំនួនដែលមានបញ្ហាលំបាកខ្លាំងក៏ជ្រើសរើសយកការស្នាក់នៅតាមដងផ្លូវនៅពេលរាត្រី ដោយសារប្រាក់ចំណូលមិនគ្រប់សម្រាប់បង់ថ្លៃផ្ទះជួលដូចមុន។
លោក វន់ ពៅ បានសង្កត់ធ្ងន់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែដោះស្រាយបញ្ហានេះ ជូនក្រុមអ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ជាពិសេសក្រុមអ្នករត់កង់បីនេះ តាមរយៈការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ឱ្យច្រើនមកកម្ពុជា។ បន្ថែមពីនេះ លោកថា រដ្ឋគួរសម្របសម្រួលជួយពន្យាពេលនៃការបង់បំណុលធនាគារ និងជួយឧបត្ថម្ភធនធានខ្លះដល់ក្រុមអ្នកសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធដែលកំពុងតែរងនូវភាពដុនដាបបែបនេះផងដែរ។
លោកវន់ ពៅ បន្តថា៖ «ប្រព័ន្ធជំនួយសង្គមត្រូវគិតទៅដល់ពួកគាត់ឱ្យបានដិតដល់ដើម្បីធានានៃការបន្តជីវិតជាអាជីវកម្មដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពនេះផងដែរ ហើយម្យ៉ាងទៀតរដ្ឋគួរគិតពិចារណារឿងអ្នកប្រកបរបរអាជីវកម្មដែលជនជាតិខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសហ្នឹង ទប់ស្កាត់កុំឱ្យបរទេសមកដណ្តើមការងាររបស់យើងជាខ្មែរម្ចាស់ស្រុកដែលប្រកបមុខរបរតូចតាចនេះ ប្រសិនជានៅតែបណ្តាយបែបនេះ អាហ្នឹងស្ថានភាពកាន់តែធ្ងន់ទៅៗ»។
ចំណែកលោក មាស នី អ្នកវិភាគសង្គម មើលឃើញថាទាំងអ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ និងរបរផ្សេងទៀតសុទ្ធតែជួបការប្រឈមនឹងបញ្ហាចំណូលរកមិនសូវបាន ដោយសារតែបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងមិនសូវមានភ្ញៀវទេសចរណ៍។
លោក មាស នី ថ្លែងថា៖ «យើងដឹងហើយថាបើយើងមើលវិស័យទេសចរណ៍មួយធ្លាក់ បានន័យថាវិស័យរបររកស៊ីភាគច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទេសចរណ៍ អាហ្នឹងវាធ្លាក់ដូចគ្នា ដូចកង់បី អ៊ីចឹង។ បើកាលណាធ្លាក់(សេដ្ឋកិច្ច) មនុស្សត្រូវកាត់បន្ថយការដើរហើរ គ្នាដែលរកស៊ីដឹកជញ្ជូនក៏គ្មានអីរកដែរ។ នៅតាមផ្សារអ្នកលក់ដូរក៏មានការត្អូញត្អែរដែរ ថ្ងៃខ្លះស្ងាត់ឈឹងតែម្តង»។
លោក មាស នី លើកឡើងថារដ្ឋាភិបាលអាចជួយដល់អ្នកមានជីវភាពលំបាកតាមរយៈ
បណ្ណប.ស.ស បណ្ណសមធម៌សម្រាប់គ្រួសារក្រីក្រ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកមិនទាន់មើលឃើញមានការជួយពួកគេនៅឡើយ ដែលបញ្ហានេះអាចធ្វើឱ្យពួកគេធ្លាក់ទៅក្រោមបន្ទាត់ក្រីក្រ។
វត្តមាននៃកង់បី(ឥណ្ឌា) បាននាំចូលមកក្នុងទីផ្សារកម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ២០១២ និងចាប់ផ្តើមមានកំណើនខ្ពស់នៃការបើកបរ និងប្រើប្រាស់កង់បីប្រភេទនេះនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧។ នេះបើតាមការផ្សាយនៅលើគេហទំព័រ RFI កាលពីឆ្នាំ២០១៧។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា លោក ទូច ចាន់នី ឱ្យដឹងថា ប្រសិនបើអ្នកប្រកបរបរសេដ្ឋក្រៅប្រព័ន្ធមានបណ្ណសមធម៌ ឬបណ្ណក្រីក្រ ពួកគេនឹងទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភ និងអត្ថប្រយោជន៍ផ្សេងពីបណ្ណនោះ។ លោកថា អ្នកដែលមានជីវភាពលំបាកក្រីក្រអាចដាក់ពាក្យស្នើសុំបណ្ណសមធម៌ពីឃុំសង្កាត់ខ្លួន ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននឹងចុះទៅពិនិត្យវាយតម្លៃ។
លោក ទូច ចាន់នី ថ្លែងថា៖ «អ្នកផ្ដល់បណ្ណគឺក្រសួងផែនការ តាមរយៈសមីខ្លួនគាត់ស្នើសុំ គាត់រស់នៅតំបន់ណាសង្កាត់ណាគាត់ស្នើសុំទៅខាងហ្នឹងទៅ ហើយមូលដ្ឋានគេចុះទៅវាយតម្លៃ បើស្ថានភាពគាត់ក្រពិតប្រាកដមែនទើបបានបណ្ណហ្នឹង»។
បន្ថែមពីជំនួយផ្នែកជីវភាពក្នុងគ្រាលំបាកនេះ អ្នករត់កង់បីដូចអ្នកស្រី សុវណ្ណ វ៉ារី ចង់ឃើញអាជ្ញាធរជួយសម្រួលកន្លែងចតកង់បីសាធារណៈដល់ពួកគេ ដើម្បីរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងអាចផ្ដល់ភាពងាយស្រួល ក្នុងការចតរង់ចាំភ្ញៀវ។
អ្នកស្រី សុវណ្ណ វ៉ារី ថ្លែងថា៖ «យើងតែងតែស្នើសុំថាឲ្យមានកន្លែងសមរម្យត្រឹមត្រូវប្រកបដោយអនាម័យ សុខសុវត្ថិភាព។ កុំឱ្យខូចសណ្តាប់ធ្នាប់ កុំឱ្យថាយើងចតទៅថាអាកង់បីចតរញ៉េរញ៉ៃអត់មានរបៀបទេ ខូចសណ្តាប់ធ្នាប់អស់ហើយ។ ចុះបើបងៗអស់លោកអត់រៀបចំឱ្យពួកខ្ញុំមានសុវត្ថិភាពមានរបៀបរៀបរយផងឱ្យខ្ញុំទៅចតឯណា គេចតបានយើងចតបានហើយមិនអញ្ចឹង»៕
លោកស្រី គង់ ងាត់ វ័យ៧០ឆ្នាំ ចាប់ផ្តើមរៀនត្បាញតាំងតែពីអាយុ១២ឆ្នាំមកម្ល៉េះ ដោយសារលោកស្រីធំធាត់ឡើងក្នុងគ្រួសារតម្បាញ។ ដើមឡើយលោកស្រីគ្រាន់តែជួយត្បាញ ក្រោយសម្រាកពីការសិក្សាប៉ុណ្ណោះ ក្រោយមកទើបលោកស្រីចាប់យកអាជីពនេះបន្តពីគ្រួសារ ដែលមានទីតាំងនៅសង្កាត់កោះដាច់ ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ រាជធានីភ្នំពេញ។ រយៈពេល ៥៨ឆ្នាំកន្លងមកនេះ លោកស្រីធ្លាប់ត្បាញក្រម៉ា សឹង និងសូត្រ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នលោកស្រីត្បាញតែសឹងខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីតម្រូវតាមទីផ្សារ។ លោកស្រីត្បាញសឹងខ្មែរជារៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយក្នុងមួយសំពត់សឹងលោកស្រីត្រូវចំណាយពេលត្បាញ៣ថ្ងៃ។ សឹងខ្មែរដែលលោកស្រីត្បាញមានរូបគោមច្រើនប្រភេទ ដូចជាដំរី មេអំបៅ និងក្ងោកជាដើម។ មួយសំពត់លោកស្រីលក់បានតម្លៃពី ៨ម៉ឺនរៀល ទៅ៩ម៉ឺនរៀល។ ក្រោយពេលត្បាញរួច ឈ្មួញមកយកទៅលក់បន្តនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។
លោក ពេញ ពេជ្រ អាយុ ២៣ ឆ្នាំ ជាអ្នកចាក់ពុម្ពរូបសម្រាប់ដាក់តាំងលម្អផ្ទះ និងសន្សំលុយ នៅសង្កាត់ បឹងកក់២ ខណ្ឌ ទួលគោក រាជធានីភ្នំពេញ។ រូបពុម្ពទាំងនោះមានដូចជារូបជ្រូក រូបគោ រូបសេះ រូបចៀម រូបត្រប់ រូបដំរី និងរូបផ្សេងៗទៀត។ លោក ពេញ ពេជ្រ ស្រុកកំណើតនៅខេត្តតាកែវ និងបានប្រកបរបរជាអ្នកចាក់ពុម្ពរូបនេះអស់រយៈពេលជិត៤ឆ្នាំមកហើយ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃលោកចាប់ផ្ដើមការចាក់តាំងពីម៉ោង៧ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។ លោកអាចចាក់បានចំនួន៥០រូប និងលក់បានពី២០ទៅ៣០រូបក្នុងមួយថ្ងៃ។ ប៉ុន្ដែថ្ងៃខ្លះលោកលក់មិនដាច់សូម្បីតែមួយ។ សម្រាប់តម្លៃវិញ រូបតូចចាប់ពី៥,០០០រៀលឡើង និង រូបធំមានតម្លៃចន្លោះពី ៦០,០០០រៀល ទៅ ៧០,០០០រៀល។ ពេលខ្លះ លោកក៏មានឈ្មួញមកពីខេត្តសៀមរាប និងបាត់ដំបង មកទិញរូបដែលលោកចាប់ពុម្ពរួចយកទៅលក់បន្តផងដែរ។
មុខរបរសត្វលក់ចាប អាចចិញ្ចឹមជីវិត និងទ្រទ្រង់គ្រួសារបានពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ លោក គង់ សុខគា ជាអ្នកប្រកបរបរលក់ចាបនៅបរិវេណវត្តមហាមន្ត្រី សង្កាត់អូឡាំពិក ខណ្ឌបឹងកេងកង រាជធានីភ្នំពេញ។ លោកចាប់ផ្ដើមប្រកបមុខរបរនេះតាំងពីរូបលោកនៅក្មេងមកម្ល៉េះ។ លោកទិញចាប ពីឈ្មួញដែលយកចាបមកពីខេត្ត។ រៀងរាល់ថ្ងៃ ក្រៅពីលក់នៅតាមវត្ត លោកក៏ដើរលក់នៅតាមផ្ទះផងដែរ។ ថ្ងៃដែលលោកលក់សត្វចាបដាច់ជាងគេគឺនៅថ្ងៃសីល ដោយសារមានការ «លែងសត្វ» ដើម្បីបន់ស្រន់សុំសេចក្តីសុខ និងរំដោះគ្រោះចង្រៃជាដើម។
លោកស្រី ឌៀល ស្រីអាន អាយុ២៨ឆ្នាំ ជាអ្នកលក់នំចេកចៀន ដំឡូងចៀន នៅតាមបណ្តោយព្រែកហូរ ក្នុងសង្កាត់កំពង់សំណាញ់ ក្រុងតាខ្មៅ តាំងពីឆ្នាំ២០១៩ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ មានស្រុកកំណើតនៅស្រុកបន្ទាយមាស ខេត្តកំពត លោកស្រីដែលកំពុងពរពោះ៣ខែ និងស្វាមី មានកូន២នាក់ ដែលមានអាយុ៦ឆ្នាំ កំពុងរៀនថ្នាក់ទី១ និងម្នាក់ទៀតអាយុ៣ឆ្នាំ។ ដោយសារកត្តាជីវភាព ស្វាមីលោកស្រី ត្រូវរស់នៅខេត្តកំពត ដើម្បីធ្វើស្រែចំការ និងមើលថែកូនទាំង២។ ចំណែកលោកស្រី ស្រីអាន បច្ចុប្បន្នកំពុងជួលផ្ទះរស់នៅតែម្នាក់ឯងជាមួយកូនក្នុងផ្ទៃ ជិតបន្ទាយអង្គរក្ស ក្នុងក្រុងតាខ្មៅ ដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ ដោយមិនមានវត្តមានប្តីនៅក្បែរ។ លោកស្រីបានភ្ញាក់ពីដំណេកតាំងពីម៉ោង៥:៣០នាទីព្រឹក ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ដើម្បីរៀបចំប្រដាប់ប្រដាលក់ដូរ និងទៅដល់ទីតាំងលក់ប្រហែលម៉ោង៦:៣០នាទី ហើយលោកស្រីតែងតែបិទកន្លែងលក់ដូរនៅម៉ោង៥:៣០ ឬ៦:០០នាទីល្ងាច។ ទោះបីជាខ្វះភាពកក់ក្តៅបន្តិច តែការប្រកបរបរនៅភ្នំពេញនេះ លោកស្រីអាចរកចំណូលបន្ថែមពីការលក់នំចេកចៀន ដំឡូងចៀននេះ បានខ្ទង់២០ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយថ្ងៃ។ ក្រោយការទូទាត់ជាមួយនឹងថ្លៃដើម និងការចំណាយផ្សេងប្រចាំថ្ងៃ គឺលោកស្រីអាចសល់លុយចំណេញពីការលក់ចំនួន៥ម៉ឺន ទៅ៦ម៉ឺនរៀល។
Prime Minister Hun Manet vowed to use the full force of the military to shut down political demonstrations, as overseas opposition leaders called for rallies against an unpopular development deal in the far northeast.
Security forces, including units from the army, military and national police, were on high alert, Hun Manet said, and would remain in the capital through August as a preventive measure.
Opposition groups were reportedly planning protests in Phnom Penh against the Cambodia-Laos-Vietnam Triangle Development Area, a government project to expand tourism and commercial interests in a far northeastern stretch of the country known as the Dragon’s Tail.
“The government will take decisive action against those who cause instability in Cambodia, especially in Phnom Penh,” the prime minister said. “It would be unfair to accuse the government of being dictatorial if it is simply trying to prevent instability.”
The Ministry of Justice warned the plans, which called for demonstration outside the Royal Palace on Aug. 18, amounted to a plot to overthrow the government, and those involved could face up to 30 years in prison.
Top officials are highly suspicious of grassroots political movements in the wake of events in Bangladesh, where months of student protests led to the recent ouster of Sheikh Hasina, the country’s long-serving authoritarian prime minister.
Renewed objections to the CVL Triangle, which was established in 1999, sparked demonstrations last weekend in South Korea, Japan and Australia. Protest leaders, fueled by historical fears of Vietnamese expansionism, have suggested the project would give Hanoi control over Cambodia’s border provinces, and they have demanded the government withdraw from the plan.
The CVL includes Ratanakiri, Mondulkiri, Kratie and Stung Treng provinces.
Hun Manet accused opposition leaders of using deceptive political tactics to incite political instability and turn supporters against the government. Rights groups urged the government to engage the project’s critics, not persecute them.
“The government needs to offer a comprehensive explanation,” said Yong Kim Eng, director of the People’s Centre for Development and Peace. “It’s crucial that people know all the details of the project.”
Am Sam Ath, the executive director of LICADHO, said military support of the government was expected during tense political situations and conflicts, but it was not yet clear if the country faced any actual danger.
“Politicians need to consider the values of our country,” he said. “And remember that it is of the utmost importance that freedom and civil rights are not unduly restricted.”
ភ្នំពេញ៖ ចាប់តាំងពីមានភាពចម្រូងចម្រាស់ជុំវិញគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ត្រីកោណនាដើមខែសីហាមក ស្ថាប័នរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរជាបន្តបន្ទាប់ បានប្តេជ្ញា និងចាត់វិធានការការពារ និងបង្រ្កាបក្រុមដែលរដ្ឋាភិបាលកំណត់ថាជាក្រុមប្រឆាំង។
កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរួមមានកងទ័ព នគរបាល និងកងរាជអាវុធហត្ថទូទាំងប្រទេស បានត្រៀមការពារសន្តិសុខយ៉ាងរិតត្បិតចាប់ពីថ្ងៃទី ១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ រហូតដល់ដាច់ខែ ក្រោមការបញ្ជារបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស សុខា។ ការត្រៀមខ្លួននេះ ធ្វើឡើងក្រោមហេតុផល ការពារសន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់ និងសុវត្ថិភាពសង្គម ក្រោយមានការអំពាវនាវតាមបណ្តាញសង្គម ឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរប្រមូលផ្តុំធ្វើបាតុកម្មនៅថ្ងៃទី១៨សីហាខាងមុខ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ក្រសួងយុត្តិធម៌ កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែសីហា លើកឡើងថាអ្នករៀបចំផែនការផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ឬ បដិវត្តន៍ពណ៌ អាចប្រឈមជាប់ពន្ធនាគារចន្លោះពី ១៥ទៅ ៣០ឆ្នាំ ក្រោមបទឧបឃាត។ ចំណែកអ្នកដែលចូលរួមក្នុងផែនការ នឹងប្រឈមជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ ទៅ ១០ឆ្នាំ ក្រោមបទល្មើស«រួមគំនិតក្បត់»។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថាជាផែនការបដិវត្តន៍ពណ៌ តាមរយៈការប្រើប្រាស់វិធីអុចអាលបំផុសបំផុល និងការប្រើប្រាស់ឧបាយកលនយោបាយបញ្ឆោតអូសទាញប្រមូលកម្លាំងប្រជាជនស្លូតត្រង់ ដើម្បីផ្តួលរលំរាជរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់។
ដោយឡែកសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្រដៀងគ្នាប្រមាណ៣០នៃកងរាជអាវុដហត្ថគ្រប់ប្រភេទ ចេញនៅថ្ងៃទី១១ ខែសីហានេះ បានបញ្ជាក់អះអាងថាអាជ្ញាធរនឹងចាត់វិធានការបង្រ្កាបក្រុមប្រឆាំងជ្រុលនិយមក្រៅប្រទេសដែលបានអំពាវនាវ និងញុះញង់ប្រជាពលខ្មែរ និងកម្លាំងរាជអាវុធហត្ថបះបោរប្រឆាំងរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលមានចេតនាបំបែកបំបាក់ និងបំផ្លិចបំផ្លាញជាតិ។
គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ត្រីកោណ ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ក៏ប៉ុន្តែថ្មីៗនេះ គម្រោងដែលកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម បានឯកភាពគ្នាដាក់ខេត្តចំនួន១៣ រួមគ្នាដើម្បីអភិវឌ្ឍមួយនេះកំពុងស្ថិតក្រោមការពិភាក្សាដ៏ចម្រូងចម្រាស់។ ភាគីកម្ពុជា បានកំណត់យកខេត្តនៅភាគឦសានចំនួនបួនគឺ រតនគិរី មណ្ឌលគិរី ក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែងមកអភិវឌ្ឍក្នុងគម្រោងនេះ ក្រោមហេតុផលសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ច ទេសចរណ៍ និងវប្បធម៌។
ភាពចម្រូងចម្រាស់ជុំវិញគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នេះ បានបង្កឲ្យមានពលរដ្ឋខ្មែរនៅប្រទេសកូរ៉េ ជប៉ុន និងអូស្រ្តាលីកាលពីថ្ងៃអាទិត្យបានធ្វើបាតុកម្មទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលដកខ្លួនចេញពីគម្រោងនេះ។ ពួកគេបារម្ភថា កម្ពុជាអាចនឹងបាត់បង់ខេត្តចំនួនបួនបន្ថែមទៀតទៅឲ្យប្រទេសវៀតណាម។
មន្ត្រីសង្គមសុីវិល លើកឡើងថាភាពចម្រូងចម្រាស់នេះ កើតឡើងដោយសារទស្សនៈផ្សេងគ្នារវាងសាធារណជន និងរដ្ឋាភិបាល ហើយថាមិនមែនជារឿងថ្មីទេដែលអាជ្ញាធរគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល។
លោក យង់ គឹមអេង ប្រធានមជ្ឍមណ្ឌលប្រជាជន ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាពយល់ឃើញថា ការព្រួយបារម្ភរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកើតឡើងដោយសារការយល់ឃើញផ្សេងៗពីគ្នា។
លោកថា៖ «ការទាមទារការពន្យល់ និងការផ្សព្វផ្សាយឲ្យបានទូលំទូលាយទៅកាន់ប្រជាពលរដ្ឋ នឹងធ្វើឲ្យការយល់ឃើញខុសគ្នាសាបរលាប ហើយងាកមករកចំណុចរួមគ្នាទៅវិញ។ នេះជាការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ រឿងដែលសំខាន់គឺ ការពន្យល់ ការព្យាយាមបកស្រាយ នឹងបង្ហាញពីទឡ្ហីករណ៍បន្តបន្ទាប់»។
ចំណែកលោក អំ សំអាត នាយកប្រតិបត្តិអង្គការលីកាដូ កត់សម្គាល់ឃើញថា នេះមិនមែនជារឿងថ្មីទេដែលកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធចេញមកប្រកាសគាំទ្ររាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការទប់ស្កាត់ការបះបោរណាមួយកើតឡើង។
លោកថ្លែងថា៖ «នៅពេលដែលស្ថានភាពនយោបាយមានភាពតានតឹង ឬជាប់គាំង ការគាំទ្រពីកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដែលប្ដេជ្ញាការពាររដ្ឋាភិបាលតែងតែកើតឡើង ហើយមានការតាំងចិត្តក្នុងការបង្រ្កាប ទប់ស្កាត់ចលនាបះបោរ ប៉ុន្តែយើងសង្កេតឃើញថាមិនដែលមានចលនាទាំងអស់ហ្នឹងកើតឡើងទេ»។
លោកបន្ថែមថា បច្ចុប្បន្នប្រពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្រៅប្រទេសមានការធ្វើបាតុកម្ម តែប្រជាពលរដ្ឋក្នុងប្រទេសហាក់បីដូចជាមិនមានជាចលនាអីកើតឡើងទេ។
លោកថា៖ «ដោយការឆ្លងកាត់សង្រ្គាមរាប់ទសវត្សន៍ ការឆ្លងកាត់របបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានការយល់ដឹងច្បាស់។ អ្វីដែលសំខាន់អ្នកនយោបាយទាំងអស់ត្រូវតែគិតទៅតាមប្រទេសយើងដែលប្រកាន់យករបបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ទោះបីជាកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ មិនត្រូវរឹតត្បឹតសេរីភាព ឬក៏សិទ្ធិពលរដ្ឋហួលហេតុពេកដែរ»។
លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាអាណត្តិទី៧នេះបានថ្លែងនៅក្នុងពិធីសំណេះសំណាល និងពិសាភោជនាហារសាមគ្គី នៃមហាគ្រួសារសមាគមឧកញ៉ាកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២ ខែសីហា កន្លងទៅថ្មីៗនេះ ថានឹងអនុវត្តច្បាប់ទៅលើអ្នកប៉ុនប៉ងជំរុញការធ្វើបាតុកម្មនៅកម្ពុជាឲ្យដូចនៅបង់ក្លាដេស។
លោកថ្លែងថា៖ «បើសិនជារាជរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការណ៍មិនឲ្យអ្នកសូមកុំចោទរដ្ឋាភិបាលថាផ្តាច់ការ គឺមិនមានអ្វីក្រៅពីការការពារមិនឲ្យអស្ថិរភាពកើតមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ មិនអាចឲ្យអ្នកទាំងអស់គ្នារាប់លាននាក់ជាជនរងគ្រោះ នូវការការចាប់ផ្តើមរបបមនុស្សមកផ្លាស់ប្ដូរ»។
កាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី១២ សីហា អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជាប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន បានចេញសារជាសំឡេងតាមបណ្តាញតេឡេក្រាមថា អ្នកដែលកំពុងខិតខំ តាមការញុះញង់ពីអ្នកក្រៅប្រទេស ដើម្បីឈានទៅរកការផ្ដួលរំលំរាជរដ្ឋាភិបាល គឺមិនមែនជាលំនាំនៃដំណើរប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនោះទេ។
គួរបញ្ជាក់ថា ការការពារសន្តិសុខដ៏រិតត្បិតនេះ កើតឡើងក្រោយមានការភ្ជាប់ស្ថានការណ៍ទៅហ្នឹងនយោបាយប្រទេសបង់ក្លាដែស ដែលមានចលនាទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រីចេញពីតំណែងបានជោគជ័យកាលពីដើមខែសីហា។ ចលនានៅបង់ក្លាដែសនេះ ក៏បានជំរុញឲ្យមានការអំពាវនាវតាមបណ្តាញសង្គម ឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរប្រមូលផ្តុំធ្វើបាតុកម្មនៅផ្លូវជាតិលេខ៣ និងនៅខាងមុខព្រះបរមរាជវាំង នៅថ្ងៃទី១៨សីហាខាងមុខ ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន ម៉ាណែត៕
Elizabeth Becker’s award-winning journalism career began in Cambodia, where she worked as a freelancer for the Washington Post in the early 1970s. She was one of only three foreign journalists, along with Malcolm Caldwell and Richard Dudman, to meet Pol Pot, the reclusive Khmer Rouge leader.
Caldwell, a Scottish academic and vocal Khmer Rouge supporter, would be murdered in Phnom Penh soon after the group’s December 1978 interview. Becker and Dudman, miraculously, escaped unharmed.
The deadly events hang as the historical backdrop to Rithy Panh’s latest film, “Rendez-vous avec Pol Pot” — or “Meeting with Pol Pot,” in English — which opened in Cambodian theaters Aug. 9.
Sart Botuma, a journalism trainee at Newsroom Cambodia, spoke with Becker about the career-defining events and the film they inspired.
Q: What was it like meeting Pol Pot?
A: I was intimidated and fascinated. In 1978, the crimes, death and depravity of the regime were still largely hidden, so I didn’t know what to expect. I was surprised at his charming smile and his outward appearance. He was well-dressed, well-groomed. Then he began lecturing me and I understood how paranoid and unhinged he was.
Q: How do you view post-war Cambodia? Especially the young people?
A: I’m glad Cambodians are learning their history, and that there are greater attempts to help them heal. However, to do so requires the freedom to ask questions, the freedom to be honest about feelings and to be allowed to become adults who can heal and think for themselves. I fear that freedom does not yet exist.
Q: What is it like seeing your work come to life on the big screen?
A: I am honored and grateful. And I’m also humbled that Rithy Panh made a feature movie inspired by my life and work. In “Rendezvous,” he expresses the truth of my visit without it being tied down as a documentary. Instead, it is a thoughtful, imaginative, frightening and ultimately humane story that captures so much of what I went through. I was in tears watching it at the premier in Cannes.
Q: What are your expectations for the film?
A: I expect Cambodians to embrace this movie. It was celebrated in France, drawing large audiences to theaters and receiving excellent reviews. In Cambodia, I imagine “Rendezvous” will be seen as a masterpiece. It is a very original depiction of that still unimaginably horrific chapter of Cambodian history – suspenseful, a work of art – I don’t know how he did it, but Rithy Panh is a national treasure.
កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ដែលមានពលរដ្ឋកើតវិបត្តិផ្លូវចិត្តច្រើនជាងគេ។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់គេហទំព័រ Our World in Data នៅដើមឆ្នាំ២០២៤នេះ។ អ្នកជំនាញលើកឡើងថាដូចគ្នានឹងសុខភាពផ្លូវកាយដែរ ជំងឺផ្លូវចិត្ត គឺត្រូវការការព្យាបាល តាមរយៈឱសថ ឬប្រឹក្សាយោបល់ផ្លូវចិត្ត ស្របពេលដែលនៅកម្ពុជា ជំងឺផ្លូវចិត្ត មិនទាន់ត្រូវបានពិភាក្សា និងស្វែងយល់ឲ្យបានសុីជម្រៅនៅឡើយ។
កញ្ញា ហៀង រ៉ូណា ជាសិក្ខាកាមមកពីញូសន៍រូមខេមបូឌា (Newsroom Cambodia) បានសម្ភាសលោក កុសល់ ឌីណា អ្នកផ្តល់ប្រឹក្សាផ្លូវចិត្តនៃអង្គការចិត្តសង្គម អន្តរវប្បធម៌ ហៅការថា ធីភីអូ កម្ពុជា(TPO Cambodia)។
Q៖ ជម្រាបសួរលោក កុសល់ ឌីណា!
A៖ បាទជម្រាបសួរ!
Q៖ តើអ្វីទៅជាជំងឺផ្លូវចិត្ត?
A៖ ជំងឺផ្លូវចិត្ត សំដៅដល់ការលំបាកផ្នែកអារម្មណ៍ ដែលធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំងលើការគិត អារម្មណ៍ និងអាកប្បកិរិយារបស់បុគ្គល។ បញ្ហានោះក៏អាចប៉ះពាល់លើ សមត្ថភាពក្នុងការបំពេញការងារ និងការកសាងទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដទៃ។ ជាទូទៅបើនិយាយពីជំងឺផ្លូវចិត្ត ប្រជាជនយើងបានប្រើពាក្យដូចជា ខូចចិត្ត ខូចសរសៃប្រសាទ ឆ្កួត វិកលចរិក មិនគ្រប់ទឹក ឡប់សតិ ជាដើម។ ពាក្យទាំងនេះមិនបានផ្តល់នូវព័ត៌មានពេញលេញ អំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងចំពោះបុគ្គលឡើយ។ ជំងឺផ្លូវចិត្ត គឺត្រូវការការព្យាបាល តាមរយៈឱសថ ឬប្រឹក្សាយោបល់ផ្លូវចិត្ត ខុសពីបញ្ហាផ្លូវចិត្ត។ បញ្ហាផ្លូវចិត្តមានន័យថាមនុស្សជួបស្ថានភាពលំបាកដែលរំខានអារម្មណ៍មួយរយៈ ប៉ុន្តែវាក៏ប្រសើរឡើងវិញដោយមិនបាច់ព្យាបាលឡើយ នៅពេលបញ្ហានោះត្រូវបានដោះស្រាយបាន ឬបុគ្គលខ្លះក៏ត្រូវការជំនួយគាំទ្រដែរ។
Q៖ តើជំងឺផ្លូវចិត្តមានប៉ុន្មានប្រភេទ អ្វីខ្លះ?
A៖ ជំងឺផ្លូវចិត្ត មិនសូវជាខុសគ្នាពីជំងឺផ្នែករាងកាយទេ។ ជំងឺផ្លូវចិត្តមានច្រើនជាង២០០ប្រភេទខុសៗគ្នា ប៉ុន្តែជាជំងឺដែលតែងកើតមានញឹកញាប់ជាងគេ យើងច្រើនតែមាន ជំងឺថប់បារម្ភ ជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត ជំងឺចិត្តវិកល បាក់ស្បាត PTSD និងមួយចំនួនទៀតដូចជា បាយផូឡា អូស៊ីឌី ជំងឺផ្នែកអាកប្បកិរិយា ជំងឺផ្លូវចិត្តដែលមានបញ្ហាមកពីការជះឥទ្ធិពលនៃគ្រឿងស្រវឹង និងគ្រឿងញៀន។ ទូទៅការចាប់ចំណាត់ថ្នាក់របស់ជំងឺ គឺត្រូវបានវាស់វែងទៅតាមទម្រង់រោគវិនិច្ឆ័យ មានកម្រិតតិចស្រួចស្រាល មធ្យម ឬបង្គួរ និងធ្ងន់ធ្ងរ។
Q៖ តើជំងឺផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរខុសពីជំងឺផ្លូវចិត្តធម្មតាយ៉ាងម៉េចខ្លះ?
A៖ ស្ថានភាពជំងឺផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ គឺអ្នកជំងឺបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ការថែទាំ និងការបំពេញមុខងារប្រចាំមិនបានល្អ ឬបាត់បង់ទាំងស្រុង។ ឧទាហរណ៍ដូចជំងឺចិត្តវិកល និងជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តជាដើម។ ចំណែកជំងឺនៅក្នុងកម្រិតមធ្យម ឬកម្រិតស្រាលពួកគាត់អាចនៅមានលទ្ធភាពក្នុងការធ្វើកិច្ចការងារទាំងនោះបាន ក៏ប៉ុន្តែគ្រាន់តែមិនសូវល្អដូចពីមុនប៉ុណ្ណោះ។
Q៖ តើមានសញ្ញាអ្វីខ្លះដែលបង្ហាញថាមនុស្សម្នាក់កំពុងមានជំងឺផ្លូវចិត្ត?
A៖ ចំនុចដំបូងយើងត្រូវកំណត់សញ្ញានោះថាមាន រយៈពេលលើសពី២សប្តាហ៍ ហើយអាចសម្គាល់៣ចំនុចរបស់បុគ្គលនោះ។ ទី១ ផ្នែករាងកាយ គ្មានកម្លាំងថាមពលរ៉ាំរ៉ៃ ដេកច្រើនឬតិច ថយចុះការញ៉ាំអាហារ ឬកើនឡើង មានការឈឺចាប់នៅតាមផ្នែកដងខ្លួនពិបាកក្នុងបរិយាយ(ឈឺគ្រប់កន្លែង)។ ទី២ ផ្នែកអារម្មណ៍ អារម្មណ៍អស់សង្ឃឹម ព្រួយបារម្ភច្រើន អារម្មណ៍រសាប់រសល់នៅមិនសុខ ឆាប់ប្រែប្រួលអារម្មណ៍ ក្រៀមក្រំ ឯកោ គ្មានអារម្មណ៍រីករាយទោះបីចូលរួមសកម្មភាពណាមួយក៏ដោយ ឆាប់ភ័យ ភ័យខ្លាចគ្មានមូលហេតុច្បាស់លាស់។ ទី៣ ផ្នែកអាកប្បកិរិយា ថយចុះទំនាក់ទំនងសង្គម គេចចេញពីគេឯង មិត្តភក្តិក្រុមគ្រួសារ លែងសូវខ្វល់ដល់ការរៀបចំនិងថែទាំខ្លួនឯង អាកប្បកិរិយាបែបភ័យខ្លាចពេលចេញទៅខាងក្រៅ។
Q៖ តើជំងឺផ្លូវចិត្តទាំងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់បែបណាខ្លះដល់អ្នកដែលកំពុងកើត និងសង្គម?
A៖ ជំងឺផ្លូវចិត្តអាចបង្កឲ្យបាត់បង់លទ្ធភាពថែទាំខ្លួនឯង ឬមានការពិបាក និងរំខានដល់ការបំពេញមុខងារប្រចាំ លទ្ធផលការងារថយចុះ បោះបង់ការងារ បាត់បង់ចំណូល កើនការចំណាយទ្វេ បញ្ហាញៀនសុរា/សារធាតុញៀន។ សម្រាប់សង្គមបាត់បង់ធនធានមនុស្ស អាចមានករណីអសន្តិសុខកើនឡើង អាកប្បកិរិយាបំពានច្បាប់ ភាពក្រីក្រ ថយចុះគុណភាពការងារ ការបោះបង់សាលារៀន ករណីអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ។ ជាឧទាហរណ៍ ក្នុងគ្រួសារដែលមានវិបត្តិបញ្ហាផ្លូវចិត្តកើតមានឡើង ពួកគាត់អាចជាប្តីឬប្រពន្ធ ឬទាំង២នាក់ប្តីប្រពន្ធ ចាប់ផ្តើមជ្រើសរើសសុរាជាមធ្យោបាយបំបាត់ទុក្ខក្នុងគ្រួសារ។ យូរៗពួកគាត់ក្លាយបុគ្គលញៀនសុរា មានទំនាស់និងហិង្សាជាប់ជាប្រចាំ ការរៀបចំទុកដាក់ផ្ទះមិនមានរបៀបរៀបរយ លែងមានអ្នករកចំណូលក្នុងគ្រួសារ កូនៗក៏ទទួលរងឥទ្ធិពលផ្លូវចិត្តបន្តពីម្តាយឪពុកផងដែរ។
Q៖ ហេតុអ្វីបានជាជំងឺផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរជាជំងឺដែលគួរឲ្យបារម្ភ?
A៖ ព្រោះវានឹងធ្វើប៉ះពាល់ទៅខ្សែជីវិតរបស់បុគ្គលរយៈពេលវែង។ ឧទាហរណ៍ប្រសិនបើបុគ្គលម្នាក់មានជំងឺចិត្តវិកលរ៉ាំរ៉ៃ នៅក្នុងគ្រួសារត្រូវការមានសមាជិកណាម្នាក់ត្រូវមើលទាំដែលពិបាកក្នុងទៅធ្វើកិច្ចការងារផ្សេង ងាយនឹងមានហិង្សាកើតឡើង ការចំណាយកើនឡើងត្រូវការពេលវេលាវែងដើម្បីព្យាបាល។ មួយទៀតជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត អាចប៉ះពាល់ដល់គុណភាពការងារ ងាយមានទំនាស់ មានគំនិតអត្តឃាត ឬការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនគ្រឿងស្រវឹងច្រើនលើសលប់ ដែលមានឥទ្ធិពលទៅសមាជិកគ្រួសារផ្សេងទៀតដែរ។ ដូច្នេះហើយវដ្តនៃបញ្ហាក៏ចេះតែបន្តកើតមានតទៅទៀត។
Q៖ តើមានវិធីសាស្រ្តអ្វីខ្លះដែលអាចជួយឲ្យអ្នកមានជំងឺផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរដើរចេញពីវិបត្តិនៃជំងឺដ៏កាចសាហាវមួយនេះបាន?
A៖ ស្វែងរកធនធានដែលសមស្របក្នុងព្យាបាលនិងគាំទ្រ ដោយហ៊ានទទួលស្គាល់ពីស្ថានភាពផ្លូវចិត្តរបស់ខ្លួនឯង។ និយាយពីអាការៈ ឬបញ្ហានៅក្នុងចិត្តជាមួយមនុស្សដែលអ្នកទុកចិត្ត ការអនុវត្តសកម្មភាពនានាដែលអាចជួយបន្ធូរភាពតានតឹងចិត្ត ធ្វើលំហាត់ប្រាណ លេងកីឡា រៀបចំពេលសម្រាកឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ និងអនុវត្តលំហាត់សមាធិ។ ប្រសិនផលរំខានទាំងនោះនៅបន្តអូសបន្លាយរយៈពេលយូរ សូមស្វែងរកអ្នកជំនាញ ឬគ្រូពេទ្យឯកទេស។
Q៖ ជាចុងក្រោយ តើបងមានសារណែនាំអ្វីខ្លះទៅកាន់អ្នកដែលមានជំងឺផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ?
A៖ សម្រាប់អ្នកកំពុងកើតមាននូវបញ្ហានេះ សូមជំរុញភាពក្លាហានមកទទួលសេវាព្យាបាលឱ្យត្រឹមត្រូវ សូមកុំមានភាពខ្មាសអៀន យើងមានជំងឺរាងកាយមិនខ្លាចក្នុងនិយាយប្រាប់ទៅកាន់នរណាមួយ អញ្ចឹងជំងឺផ្លូវចិត្តមិនខុសគ្នា យើងអាចព្យាបាលជាសះស្បើយបាន។ យើងមានទាំងឱសថសម្រាប់ព្យាបាល និងការប្រឹក្សាយោបល់ផ្លូវចិត្តប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈ។ ហើយមួយទៀត សម្រាប់បុគ្គលដែលនៅជុំវិញអ្នកជំងឺផ្លូវចិត្ត សូមប្រែក្លាយខ្លួនអ្នកទៅជាអ្នកគាំទ្របឋមជំរុញ និងផ្តល់ព័ត៌មានដែលអ្នកបានដឹង ឱ្យអ្នកមានបញ្ហាផ្លូវចិត្តមានឱកាសបានមកទទួលការព្យាបាលនិងប្រឹក្សាផ្លូវចិត្ត។ ពាក្យចំអកចំអន់ ប្រៀបធៀប រើសអើង ទៅដល់អ្នកមានបញ្ហា ឬ ជំងឺផ្លូវចិត្តមិនគួរឱ្យបន្តមាននោះទេ ព្រោះវាឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅដល់អ្នកកំពុងមានបញ្ហា ក្នុងការមិនហ៊ានស្វែងរកការគាំទ្របឋមពីមនុស្សជុំវិញ និងមិនហ៊ានស្វែងរកសេវាព្យបាល និងការគាំទ្រ។
Q៖ អរគុណលោក កុសល់ ឌីណា សម្រាប់ការផ្ដល់សម្ភាសន៍!
A៖ បាទអរគុណ!។
[កិច្ចសម្ភាសនេះ ត្រូវបានកែសម្រួលនិងតម្រឹម ដើម្បីប្រសិទ្ធិភាពនិងគុណភាពនៃអត្ថបទ]
លោកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊េកខ័រ (Elizabeth Becker) ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅ«នៅពេលដែលសង្គ្រាមរលត់ទៅ»ដែលរៀបរាប់ពីកម្ពុជាក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកស្រី ជាអ្នកកាសែតស្ត្រីមួយរូបក្នុងចំណោមអ្នកកាសែតដ៏តិចតួចដែលបានយកព័ត៌មានពីសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា និងវៀតណាម កាលពី ដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ និងបានជួបសម្ភាសផ្ទាល់ជាមួយអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម លោកប៉ុល ពត។ លោកស្រី បានឃើញផ្ទាល់ភ្នែកនូវទិដ្ឋភាពដ៏គួរឱ្យឈឺចាប់មួយចំនួនពីក្រោយការលាក់បាំងរបស់របបខ្មែរក្រហម។ កាលពីសប្តាហ៍មុន ភាពយន្តទម្រង់បែបច្នៃប្រឌិត (Fiction) «ការណាត់ជួបជាមួយ ប៉ុល ពត» ដែលបានដកស្រង់ និងប្រែសម្រួលពីសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រ‹‹នៅពេលដែលសង្រ្គាមរលត់ទៅ»កំពុងត្រូវបានដាក់បញ្ចាំងនៅតាមរោងភាពយន្ត នៅរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តសៀមរាប និងខេត្តព្រះសីហនុ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាកិច្ចសម្ភាសរវាងកញ្ញា ស្អាត បុទុំម៉ា សិក្ខាកាមមកពីញូវសន៍រូមខេមបូឌា (Newsroom Cambodia) ជាមួយលោកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊េកខ័រ។
Q៖ ជម្រាបសួរលោកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊េកខ័រ!
A៖ ចាស ជម្រាបសួរ!
Q៖ តើលោកស្រីមានអារម្មណ៍យ៉ាងណានៅពេលដែលលោកស្រីបានជួបជាមួយអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមលោក ប៉ុល ពត?
A៖ ខ្ញុំមានការភិតភ័យ និងការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង។ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ឧក្រិដ្ឋកម្ម សេចក្តីស្លាប់ និងភាពឃោរឃៅយ៉ងឃ្នងនៃរបបនោះនៅមានការលាក់បាំងយ៉ាងជិតនៅឡើយ។ ហេតុនេះ ខ្ញុំមិនអាចរំពឹងអ្វីជាក់លាក់នោះទេ។
ខ្ញុំមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងចំពោះមុខមាត់ញញឹមញញែម និងបុល្គិកលក្ខណៈខាងក្រៅរបស់គាត់។ គាត់ស្លៀកពាក់យ៉ាងស្អាតបាត រៀបរយ។ ប៉ុន្តែក្រោយមកបន្តិច គាត់ក៏ចាប់ផ្ដើមទូន្មានប្រៀនប្រដៅខ្ញុំ ហើយខ្ញុំបានចាប់ផ្តើមមើលឃើញថាគាត់ពោរពេញទៅដោយភាពមន្ទិលមិនទុកចិត្ត និងមានស្មារតីច្របូកច្របល់។
Q៖ តើលោកស្រីយល់យ៉ាងណាចំពោះប្រជាជនកម្ពុជាក្រោយរបបខ្មែរក្រហម ជាពិសេសយុវជន?
A៖ ខ្ញុំមានក្តីសោមនស្ស ដែលប្រជាជនកម្ពុជាបានរៀនពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន និងមានការខិតខំប្រឹងប្រែងជាច្រើនដែលបានធ្វើឡើងដើម្បីជួយពួកគេឲ្យធូរស្បើយ និងសះស្បើយពីអតីតកាល។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដើម្បីអាចជាសះស្បើយបាន វាទាមទារឲ្យមានសេរីភាពក្នុងការចោទជាសំណួរ មានភាពស្មោះត្រង់ចេញពីអារម្មណ៍ខ្លួន និងការអនុញ្ញាតិឲ្យពួកគេអាចក្លាយជាបុគ្គលដែលអាចជំនះអតីតកាល និងគិតគូរពិចារណាដោយខ្លួនឯង។ អ្វីដែលខ្ញុំខ្លាចគឺថាសេរីភាពបែបនោះមិនទាន់លេចជារូបរាងនៅឡើយ។
Q៖ នៅពេលនេះភាពយន្តដែលនិយាយពីបទពិសោធន៍របស់លោកស្រីបានចាក់បញ្ចាំងជាសាធារណៈហើយ តើលោកស្រីមានអារម្មណ៍យ៉ាងណាដែរ?
A៖ ខ្ញុំមានកិត្តិយស និងក្តីសោមនស្ស។ ហើយខ្ញុំក៏សូមសម្ដែងគារវកិច្ចដល់លោក ប៉ាន់ រិទ្ធី ដែលបានផលិតភាពយន្ដដែលឆ្លុះបញ្ចាំងចេញពីជីវិត និងការងាររបស់ខ្ញុំ។ នៅក្នុងសាច់រឿងគាត់បានបង្ហាញពីការពិតនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ខ្ញុំ ថ្វីបើនេះមិនមែនជាភាពយន្តបែបឯកសារក៏ដោយ។ ជំនួសមកវិញ នេះជារឿងដែលពោរពេញទៅដោយភាពយកចិត្តទុកដាក់ សិល្បៈច្នៃប្រឌិត ភាពរន្ធត់ដែលបានរំលេចនូវអ្វីដែលខ្ញុំបានឆ្លងកាត់នាសម័យនោះដែលធ្វើឱ្យខ្ញុំស្រក់ទឹកភ្នែកនៅពេលមើល ការចាក់បញ្ចាំងជាលើកដំបូងនៅមហាស្រពកាន។
Q៖ តើលោកស្រីរំពឹងយ៉ាងណាចំពោះខ្សែភាពយន្ដនេះ?
A៖ ខ្ញុំរំពឹងថាប្រជាជនកម្ពុជានឹងពេញចិត្តភាពយន្ដនេះ។ ភាពយន្តនេះត្រូវបានគេសាទរយ៉ាងខ្លាំងនៅពេលចាក់បញ្ចាំងនៅប្រទេសបារាំងមានទស្សនិកជនចូលរួមមើលយ៉ាងច្រើនកុះករនិងទទួលបានការវាយតម្លៃយ៉ាងខ្ពស់បំផុត។ ខ្ញុំយល់ថា សម្រាប់កម្ពុជាសាច់រឿងនេះនឹងត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្នាដៃមួយដ៏ពិសេសអស្ចារ្យដែលជាការពណ៌នាដើមចមបទពិសោធន៍ដ៏រន្ធត់នៃប្រវត្តិសាស្ត្រដែលពិតជានឹកស្មានមិនដល់។ នេះជាការងារសិល្បៈមួយដ៏អស្ចារ្យ។ខ្ញុំមិនដឹងថាគាត់បានកសាងស្នាដៃបែបនេះដោយរបៀបណាទេ ប៉ុន្ដែខ្ញុំចង់និយាយថាលោក ប៉ាន់ រិទ្ធី ជាធនធានដ៏មានតម្លៃរបស់កម្ពុជា។
Q៖ អរគុណលោកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊េកខ័រ សម្រាប់ការផ្ដល់បទសម្ភាសន៍!
A៖ ចាស អរគុណ!៕
[កិច្ចសម្ភាសនេះ ត្រូវបានកែសម្រួលនិងតម្រឹម ដើម្បីប្រសិទ្ធិភាពនិងគុណភាពនៃអត្ថបទ]
សង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ផ្ដល់អនុសាសន៍ដល់យុវជនឱ្យបង្កើនចំណេះដឹងផ្នែកច្បាប់ និងយល់ដឹងពីសិទ្ធិនានាបន្ថែមទៀត ដើម្បីឱ្យពួកគេអាចចូលរួមលើកកម្ពស់សិទ្ធិមូលដ្ឋាន និងយុត្តិធម៌សង្គមនៅកម្ពុជា ខណៈដែលពួកគេសង្កេតឃើញថា ស្ថានភាពនៃសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ នៅមិនទាន់មានភាពប្រសើរនៅឡើយ។
ការលើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងនៅក្នុងវេទិកាយុវជនកម្ពុជា នៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ ដែលរៀបចំដោយអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន១២ ដើម្បីអបអរសាទរទិវាយុវជនកម្ពុជា ក្រោមមូលបទ «ការពង្រឹងសមត្ថភាព និងសិទ្ធិអំណាចយុវជនឆ្ពោះទៅរកយុត្តិធម៌សង្គមល្អប្រសើរ»។
ក្នុងវេទិកានោះ កញ្ញា រៀម ស្រីពេជ្ររតនា អគ្គលេខាធិការសមាគមសម្ពន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ(KSILA) បានលើកឡើងថា យុវជនកម្ពុជាភាគច្រើន មិនបានយល់ដឹងពីច្បាប់ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាននោះទេ ដែលនេះជាកម្សោយមួយរបស់យុវជន និងធ្វើឱ្យពួកគេមិនសូវខ្វល់ខ្វាយនឹងរឿងសង្គម។ ករណីនេះ កញ្ញាយល់ថា យុវជនគួរឆ្លៀតពេលក្រៅម៉ោងសិក្សា រៀនពីច្បាប់ ឬយ៉ាងហោចណាស់យុវជនគប្បីរៀនពីសិទ្ធិនិងករណីយកិច្ចពលរដ្ឋ។
កញ្ញាថា៖ «ច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវតែអាន បើថាមិនមានពេលសោះ ឬក៏មិនចូលចិត្តអានសៀវភៅសោះ អានជំពូក៣ថា ខ្លួនឯងជាពលរដ្ឋហ្នឹងមានសិទ្ធិអីខ្លះ? ករណីយកិច្ចអីខ្លះ? បន្ទាប់មកទៀត ទៅអានអំពីច្បាប់នៃសិទ្ធិមនុស្សថាច្បាប់នៃសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹងគឺមានអីគេខ្លះ ហើយទៅមើលអំពីលទ្ធិប្រជាធិប្បតេយ្យថាមានគោលការណ៍អ្វីខ្លះ? ហើយមានប៉ុន្មាន? អាហ្នឹងជាជំហ៊ានដំបូងនៃការស្វែងរកចំណេះដឹង»។
មួយវិញទៀត កញ្ញា ស្រីពេជ្ររតនា ក៏បានជំរុញឱ្យយុវជនគួរស្ដាប់ព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីតាមដានពីបញ្ហាសង្គម និងចូលរួមលើកពីបញ្ហានានា ដែលកើតឡើងក្នុងមូលដ្ឋានរស់នៅរបស់ខ្លួនជាដើម ដើម្បីរកដំណោះស្រាយចំពោះបញ្ហាទាំងនោះ។
កញ្ញាថា៖ «ក្នុងនាមជាយុវជន យើងចូលរួមយ៉ាងម៉េច? នៅសហគមន៍របស់ខ្លួនឯង មានបញ្ហាអីផ្ដល់ទៅមេឃុំ យើងមានមេឃុំក្នុងការដឹកនាំ។ យើងត្រូវដឹងអំពីថវិការរបស់ឃុំ មួយឆ្នាំប្រជុំឃុំម្ដងយើងត្រូវតែចូលរួមដើម្បីលើកឡើងប្រាប់មេឃុំថាភូមិខ្ញុំត្រូវការអី មានបញ្ហាអី[…]ហើយយើងជាយុវជនជាបញ្ញាវន្ត នៅពេលដែលយើងមើលឃើញអំពីបញ្ហាអសន្តិសុខ ឬក៏បញ្ហាអយុត្តិធម៌ទៅលើអ្នកដទៃ យើងត្រូវតែចូលរួមបញ្ចេញមតិដោយក្រមសីលធម៌»។
អ្នកស្រី ប្រាក់ ចាន់ម្លី អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងសេរីភាពមូលដ្ឋាននៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា(CCHR) មានប្រសាសន៍ថា យុវជនកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ភាគច្រើនមិនសូវតាមដានពីបញ្ហាសង្គមនោះទេ ដោយពួកគេចាប់អារម្មណ៍លើការកំសាន្តផ្សេងៗ។
អ្នកស្រីថា៖«យើងឃើញថា យុវជនមួយចំនួន យើងមិនអាចថាតូចឬក៏ធំទេ គាត់ហាក់ដូចជាចាប់អារម្មណ៍ទៅនឹងការកំសាន្តសប្បាយច្រើនជាងការងាកមកចាប់អារម្មណ៍ទៅលើការវិវត្តនៅក្នុងសង្គម ព្រោះអីផលជះពួកគេអាចនឹងជួបនៅពេលណាមួយ[…] បើសិនជាពួកគាត់មិនបានចាប់អារម្មណ៍ទាល់តែសោះទៅលើព័ត៌មានទាក់ទងទៅនឹងសេរីភាពមូលដ្ឋាន ឬក៏សិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន អញ្ចឹងទៅថ្ងៃមុខ គឺគាត់មិនអាចបែងចែក និងវិនិច្ឆ័យបានដឹងច្បាស់ទេថា តើអំពើដែលគេប្រព្រឹត្តមកលើគាត់ ឧទាហរណ៍ថាជាបុគ្គលណាមួយ ជាតួអង្គនិយោជក ឬក៏ជាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលណាមួយ រំលោភបំពានសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់ អ៊ីចឹងមិនអាចវិនិច្ឆ័យជាក់លាក់ថា តើសកម្មភាពនោះជាការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សដែរឬទេ»។
ករណីនេះ អ្នកស្រីបានផ្ដល់អនុសាសន៍ឱ្យយុវជន រៀនអង្កេតពីបញ្ហាផ្សេងៗ រួមទាំង សិទ្ធិ ពាណិជ្ជកម្ម និងការសម្រេចនានារបស់រដ្ឋាភិបាល។ អ្នកស្រីក៏សំណូមពរឱ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ចូលមេរៀនពីសិទ្ធិមូលដ្ឋានចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាគ្រប់កម្រិតសិក្សា ទាំងសាលារដ្ឋនិងឯកជន ព្រមទាំងការពារពលរដ្ឋកុំឱ្យរងភាពអយុត្តិធម៌នានា។
ចំណែក លោក ហេង គឹមហុង ប្រធានប្រតិបត្តិសមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា(CYN) សង្កេតឃើញដែរថា ក្នុងរយៈពេលជាងកន្លះឆ្នាំមកនេះ មានយុវជន និងសកម្មជនមួយចំនួន ត្រូវបានឃាត់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ ទាំងសកម្មជននយោបាយ សកម្មជនសង្គម និងសកម្មជនបរិស្ថាន ខណៈដែលពួកគេអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំពិតជាមានការព្រួយបារម្ភណាស់ ដែលចំនួននៃការឃាត់ខ្លួនមានការកើនឡើង យើងក៏បារម្ភអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា[…] ទោះបីជាស្ថានភាពលំហសង្គម មានការរិតត្បិតពីសង្គមយ៉ាងណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្នុងនាម យើងជាពលរដ្ឋ ក្នុងនាមយើងជាម្ចាស់ប្រទេស យើងនៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់នៅការសិក្សា ស្វែងយល់អំពីសិទ្ធរបស់យើង ហើយយើងនៅតែអនុវត្តសិទ្ធរបស់យើង ព្រោះការអនុវត្តសិទ្ធិរបស់យើងមិនមែនជាកំហុសទេ»។
កញ្ញា ទីង នៀ ជានិស្សិតឆ្នាំទី៣ផ្នែកគណនេយ្យនៅវិទ្យាស្ថានវ៉ាន់ដា គាំទ្រចំពោះការជំរុញឱ្យយុវជន អានពីច្បាប់ និងសិទ្ធិ ព្រោះវាអាចផ្ដល់ឱ្យយុវជននូវចំណេះដឹងបន្ថែមពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួន ចូលរួមក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គម និងទប់ស្កាត់នូវភាពអយុត្តិធម៌សង្គម។
កញ្ញាមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថាល្អ ព្រោះដើម្បីឱ្យយុវជនយល់ដឹងពីច្បាប់ឱ្យបានច្រើន និងសិទ្ធរបស់ខ្លួននៅក្នុងសង្គម[…] ពួកគេអាចមានសិទ្ធការពារខ្លួន ហ៊ានតវ៉ាកាលណាយល់ដឹងពីសិទ្ធនិងច្បាប់ច្រើន»។
ព្រះតេជគុណ ធូរ វ៉ាឃឹម ជាយុវសង្ឃមួយអង្គ គង់នៅវត្តមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ មានសង្ឃដីកាក្នុងវេទិកាយុវជនកម្ពុជាដែរថា នៅពេលព្រះអង្គចូលរួមកិច្ចការសង្គម ទៅតាមសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ព្រះអង្គតែងទទួលរងការរើសអើងពីសំណាក់អ្នកនៅជុំវិញខ្លួនមួយចំនួន និងរងការគំរាមកំហែងពីសំណាក់អាជ្ញាធរជាដើម។
ព្រះតេជគុណមានសង្ឃដីកាថា៖«នៅពេលដែលអាត្មាចូលរួមកិច្ចការសង្គមកន្លងមក មានមិត្តភត្ដិជាច្រើនដែលរើសអើងអាត្មាថា អាត្មាចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយ អាចបាត់ទំនាក់ទំនងច្រើន។ ទី២ សាលារៀន តែងតែគម្រាមគំហែង គាត់ថាបើនៅតែចូលរួមតាមបណ្តាញសង្គម ឬចូលរួមផ្ទាល់ អាចនឹងលុបឈ្មោះ ឱ្យធ្លាក់ ឬកាត់ពិន្ទុជាដើម នោះជាបញ្ហាអាត្មាដែលគ្រាន់តែចូលរួមគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឬសិទ្ធខ្លួនឯងក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ធំជាងនេះ ថ្មីៗនេះអាត្មាចូលរួមគម្រប់ខួបលោកបណ្ឌិត កែម ឡី នៅស្តុបបូកគោ មន្រ្តីខណ្ឌតាមគំរាមគំហែងខ្លាំងមែនទែន»។
ព្រះតេជគុណបន្ថែមថា យុវជនអាចចូលរួមកិច្ចការងារសង្គមទៅតាមលិទ្ធភាពរៀងៗខ្លួន ប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ និងចូលរួមបញ្ចេញមតិក្នុងឃុំសង្កាត់របស់ខ្លួនដែលកំពុងមានបញ្ហា ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ និងចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍សង្គមជាតិ។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ថា រដ្ឋាភិបាលបានបើកចំហគ្រប់យ៉ាងទាំងសិទ្ធិតាមប្រព័ន្ធបណ្ដាញសង្គម សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពជួបជុំយ៉ាងទូលំទូលាយ។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលធានានូវសិទ្ធិជូនពលរដ្ឋ កាលណាការប្រើប្រាស់សិទ្ធិនោះមិនរំលោភដល់សិទ្ធិអ្នកដទៃ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើគ្រប់យ៉ាង ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា៤១ហ្នឹងគឺបានចែងច្បាស់ហើយជាច្បាប់កំពូល ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទហ្នឹងមានសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន សិទ្ធិសេរីភាពបោះពុម្ភផ្សាយ សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជួបជុំ ប៉ុន្តែជនណាក៏ដោយមិនអាចប្រើសិទ្ធិនេះរំលោភទៅលើកិត្តិយសសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់អ្នកដទៃ រំលោភទៅលើសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់សង្គម ហើយនិងសន្តិសុខជាតិ។ នេះគឺជាខ្លឹមសារធំបំផុតដែលបងប្អូនយើងត្រូវរៀនសូត្រហើយឱ្យចាំហើយយើងធ្វើតាមហ្នឹងទៅយើងបានសុខហើយ»។
គួរជម្រាបជូនថា ទិវាយុវជនអន្តរជាតិ ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៩ ក្នុងគោលបំណងជាចម្បងដោះស្រាយបញ្ហាដែលយុវជន និងស្ត្រីសម័យទំនើប កំពុងប្រឈម។ ទិវានេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយបានធ្វើឡើងជាលើកដំបូងចាប់ពីឆ្នាំ២០០០៕
ភ្នំពេញ៖ អាជ្ញាធរខេត្តមួយចំនួន លើកឡើងថាខ្លួនបាន និងកំពុងបន្តអនុត្តគោលនយោបាយភូមិ ឃុំ ស គ្មានគ្រឿងញៀននៅតាមមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន។ ការលើកឡើងនេះ កើតមានឡើងក្រោយ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស សុខា ណែនាំឲ្យអាជ្ញាធរក្រោមសមត្ថកិច្ច ប្រកាន់ភ្ជាប់នូវគោលការណ៍សម្អាតផ្ទះ សម្អាតបឹង និងតាមទីកន្លែងកំសាន្តនានាដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀននៅកម្ពុជាកាលពីចុងខែកក្កដា។
ថ្លែងនៅក្នុង ពិធីប្រកាសសមាសភាពគណៈកម្មាធិការសម្របសម្រួលជំរុញ អនុវត្ត និងត្រួតពិនិត្យការងារប្រយុទ្ធប្រឆាំងគឿងញៀន លោក ស សុខា បង្ហាញក្តីបារម្ភចំពោះការកើនឡើងនៃបរិមាណ និងកម្រិតគ្រឿងញៀន ដែលសមត្ថកិច្ចបង្រ្កាបជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដែលកាន់តែបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរដល់អ្នកប្រើប្រាស់។ នេះបើយោងតាមទំព័រផ្លូវការហ្វេសប៊ុករបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃនៅថ្ងៃទី ៣០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤។
លោកស សុខា ថ្លែងថា៖ «បរិមាណគ្រឿងញៀន ដែលសមត្ថកិច្ច បង្ក្រាបបាន មានចំនួនកាន់តែច្រើនជារៀងរាល់ឆ្នាំ ការកែច្នៃ ផលិតក្នុងរូបភាពទ្រង់ទ្រាយធំ ក៏ត្រូវបានរកឃើញ និងបង្ក្រាបបានជាបន្តបន្ទាប់ ប្រភេទគ្រឿងញៀន ដែលបានកែច្នៃផលិត និងប្រើប្រាស់ភាគច្រើនជាប្រភេទ ICE មិនមែនប្រភេទគ្រាប់ដូចមុន ដែលកាន់តែបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់»។
ក្រៅពីការអនុវត្តស្របតាមពាក្យស្លោក ៣កុំ ១រាយការណ៍ គឺកុំពាក់ព័ន្ធ កុំអន្តរាគមន៍ កុំបន្ធូរបន្ថយ និងត្រូវរាយការណ៍ និងជំរុញឲ្យបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយភូមិ ឃុំមានសុវត្ថិភាព លោកស សុខា ក៏បានណែនាំឲ្យ រដ្ឋបាលរាជធានីខេត្តបណ្តុះបណ្តាលជនបង្គោលនៅតាមមូលដ្ឋាន ដើម្បីបន្តផ្សព្វផ្សាយដល់យុវជននៅតាមកន្លែងកម្សាន្តនានាផងដែរ។ ក្នុងនោះមានដូចជា ផ្សារទំនើប ក្លឹបកម្សាន្ត KTV និងរោងភាពយន្តជាប្រចាំ ដើម្បីបញ្ជ្រាបនូវផលអវិជ្ជមាននៃគ្រឿងញៀន។
អាជ្ញាធរខេត្តដែល Newsroom Cambodia បានសម្ភាសលើកឡើងថាអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន បាន និងកំពុងអនុវត្តវិធានការនានាគិតទាំងគោលនយោបាយភូមិ-ឃុំ ស គ្មានគ្រឿងញៀន ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពជូនពលរដ្ឋ និងដោះស្រាយបញ្ហាគ្រឿងញឿន រួមមានការជួញដូរ ការផលិត ព្រមទាំងការកែច្នៃគ្រឿងញៀនផងដែរ។ គោលនយោបាយភូមិ-ឃុំ ស គ្មានគ្រឿងញៀននេះ គឺផ្ដោតសំខាន់លើតំបន់ក្បែរព្រំដែន។
លោក លី វណ្ណៈ នាយករដ្ឋបាលខេត្តសៀមរាប ថ្លែងថាគោលនយោបាយភូមិ ឃុំមានសុវត្ថិភាពនេះ ត្រូវបានអនុវត្តយូររួចមកហើយ។ ហើយលោកថាបញ្ហាគ្រឿងញៀននៅខេត្តសៀមរាបមិនមែនជាបញ្ហាប្រឈមខ្លាំងនោះទេក៏ប៉ុន្តែបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ទើបជាក្តីបារម្ភសម្រាប់ខេត្តនេះដោយសារមានការកើនឡើងជាងឆ្នាំទៅ។
លោក លី វណ្ណៈ ថ្លែងថា៖ « យើងកំពុងតែរឹតតែជំរុញបន្ថែមទៀត ដើម្បីឲ្យលុបបំបាត់នូវគ្រឿងញៀននៅតាមមូលដ្ឋានឲ្យកាន់តែល្អប្រសើរ។ ការងារទាំងអស់ហ្នឹងមិនមែនជាការងារដែលថ្មីនោះទេដូចជាថ្នាក់រដ្ឋបាលឬថ្នាក់ក្រោមជាតិគ្រប់ខេត្តក្រុងទាំងអស់យើងបានអនុវត្តរួចហើយគេហៅថាគោលនយោបាយភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាព ដែលក្នុងនោះមានទាំងក្មេងទំនើងពាក់ព័ន្ធគ្រឿងញៀន ល្បែងស៊ីសង ការងារទាំងអស់នេះបានអនុវត្តមកយូរហើយ»។
លោក លោក សឿម ប៊ុនរិទ្ធិ អភិបាលរងខេត្តបាត់ដំបងប្រាប់ថា ខេត្តនេះបានចុះធ្វើកិច្ចសន្យាជាមួយម្ចាស់ទីតាំងកន្លែងម៉ាស្សា ខារ៉ាអូខេ ឬក្លឹបកំសាន្តទាំងអស់ ដោយហាមមិនឲ្យចែកចាយ ឬប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន។ លោកថាក្នុងករណីសមត្ថកិច្ចរកឃើញថាម្ចាស់ហាងមានលួចលាក់គ្រឿងញៀន សមត្ថកិច្ចនឹងបិទទីតាំងទាំងនោះ និងកសាងសំណុំរឿងឡើងទៅតុលាការ។
អភិបាលរងខេត្តបាត់ដំបងថា៖ «បើសិនជាម្ចាស់ទីតាំងមានលួចលាក់គឺយើងមានវិធានការច្បាប់ ទី១ នោះគឺបិទទីតាំង ទី២ នោះម្ចាស់ត្រូវកសាងសំណុំរឿងឡើងតុលាការ។ នេះជាវិធានការដែលយើងបានរៀបចំធ្វើរួចហើយនិងមានកិច្ចសន្យារួចអស់ហើយ»។
ចំពោះលោក មុំ ម៉ាលីកា ប្រធានមន្ទីរព័ត៌មានខេត្តកោះកុងវិញថ្លែងថា៖ «រដ្ឋបាលខេត្តបានចាត់ចែងរួចហើយ បន្ទាប់ពីទទួលបានសារណែនាំគឺសាលាខេត្តបានប្រជុំ មន្ទីរអង្គភាព អាជ្ញាធរក្រុងស្រុក និងឃុំសង្កាត់ទាំងអស់បានចាត់ចែងការងារទាំងអស់ហ្នឹងរួចហើយ ជាមួយនឹងយុវជន និងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធចាត់ចែងអស់ហើយ ហើយក៏កំពុងតែធ្វើជាបន្តបន្ទាប់និងសកម្ម។
លោក អំ សំអាត ជានាយកប្រតិបត្តិអង្គការលីកាដូ ប្រាប់ថាបញ្ហាគ្រឿងញៀនមានការបង្រ្កាបជាបន្តបន្ទាប់ក៏ដោយ ប៉ុន្តែនៅតែស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពគួរឲ្យបារម្ភនៅឡើយដែលទាមទារឲ្យមានវិធានការតឹងរឹងដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងទៅលើបញ្ហានេះ។
លោក អំ សំអាតថ្លែងថា៖ «យើងសង្កេតឃើញគ្រឿងញៀនបំផ្លាញមនុស្ស និងសង្គមជាតិ ជាពិសេសទៅលើការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសយើងនៅថ្ងៃអនាគត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះគ្រឿងញៀនក៏បង្កឲ្យមានអំពើពុករលួយផងដែរ ដូច្នេះយើងត្រូវតែមានវិធានការឲ្យបានតឹងរឹងដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងទៅលើបញ្ហានេះ»។
លោកបានបន្តថា៖ «ការដាក់គោលការណ៍អនុវត្តគឺជារឿងមួយ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាប្រសិទ្ធភាពហើយសំខាន់គឺការអនុវត្តផ្ទាល់ ភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាព និងគ្មានគ្រឿងញៀននេះទាល់តែអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានត្រូវតែអនុវត្តឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព នឹងត្រូវចៀសឲ្យផុតពីគ្រឿងញៀន បើតាមយើងមើលឃើញមានការកើនឡើងជាពិសេសគឺការកើនគីឡូនៃគ្រឿងញៀន ហើយភាគច្រើនទាក់ទងជាមួយនឹងជនបរទេសច្រើន»។
យោងតាមគេហទំព័រអាស៊ីសេរីផ្សាយថា រយៈពេល ៦៣ថ្ងៃ នៃយុទ្ធនាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀនខុសច្បាប់នាដើមឆ្នាំ២០២៤ សមត្ថកិច្ចបានបង្ក្រាបការជួញដូរគ្រឿងញៀន ៦៥៩ករណី ហើយឃាត់ខ្លួនមនុស្សចំនួន ៣.៨៩៩នាក់។ ចំណែកកន្លះឆ្នាំដំបូងនៃឆ្នាំ២០២៤ សមត្ថកិច្ចបង្ក្រាបបានគ្រឿងញៀនចំនួន៥តោន នេះបើយោងតាមការផ្សាយរបស់វិទ្យុបារំាងអន្តរជាតិ។
កាលពីថ្មីៗនេះរដ្ឋាភិបាល បានបង្កើតកម្មវិធីទូរសព្ទថ្មីមួយឈ្មោះថា «NoDrug» ដែលជាមធ្យោបាយរាយការណ៍អំពីករណីប្រើប្រាស់ ជួញដូរ ការដឹកជញ្ជូន និងកែច្នៃផលិតគ្រឿងញៀន ក្នុងសហគមន៍ទៅកាន់ក្រុមការងារ ដើម្បីឲ្យអាជ្ញាធរចុះបង្រ្កាបបានទាន់ពេលវេលា និងជយយលុបបំបាត់គ្រឿងញៀនក្នុងសហគមន៍៕
ភ្នំពេញ៖ ភាពយន្ត «ការណាត់ជួបជាមួយ ប៉ុល ពត» ដែលលោក ប៉ាន់ រិទ្ធី ជាអ្នកដឹកនាំរឿង កំពុងត្រូវបានដាក់បញ្ចាំងនៅតាមរោងភាពយន្ត នៅរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តសៀមរាប និងខេត្តព្រះសីហនុចាប់តាំងពីថ្ងៃទី៩ ខែសីហាកន្លងមក។
«ការណាត់ជួបជាមួយ ប៉ុល ពត» ឬ «RENDEZ-VOUS AVEC POL POT» បានរៀបរាប់ពីការស្នាក់នៅរបស់អ្នកកាសែតបរទេស៣រូប ដែលត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យមកកម្ពុជាដើម្បីជួបសម្ភាសផ្ទាល់ជាមួយលោក ប៉ុល ពត និងមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមផ្សេងទៀត ដោយស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលយ៉ាងដិតដល់ពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ភាពយន្តនេះក៏បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការព្យាយាមរបស់អ្នកកាសែតបរទេសក្នុងការផ្តិតយករូបភាព និងកត់ត្រាស្ថានភាពដែលកំពុងកើតឡើងកំឡុងពេលស្នាក់នៅរបស់ពួកគេ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
ភាពយន្តជាទម្រង់បែបច្នៃប្រឌិត (Fiction) រយៈពេលជិត២ម៉ោងនេះ ត្រូវបានដកស្រង់ និងប្រែសម្រួលពីសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រ‹‹នៅពេលដែលសង្រ្គាមរលត់ទៅ›› របស់លោកស្រី Elizabeth Becker (អេលីហ្សាប៊ែត ប៊េកខ័រ) ដែលចេញផ្សាយដំបូងជាភាសាអង់គ្លេសកាលពីឆ្នាំ១៩៩៨។ លោកស្រី Elizabeth Becker ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅអាមេរិក និងជាអ្នកកាសែតស្ត្រីមួយរូបក្នុងចំណោមអ្នកកាសែតដ៏តិចតួចដែលបានយកព័ត៌មានពីសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា និងវៀតណាម កាលពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ និងបានជួបសម្ភាសផ្ទាល់ជាមួយអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម លោកប៉ុល ពត។ លោកស្រី បានឃើញផ្ទាល់ភ្នែកនូវទិដ្ឋភាពដ៏គួរឱ្យឈឺចាប់មួយចំនួនពីក្រោយការលាក់បាំងរបស់របបខ្មែរក្រហម។
លោកស្រី Elizabeth Becker បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្លួននៅពេលលោកស្រីបានទៅជួបជាមួយ ប៉ុល ពត ក្នុងសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យថា លោកស្រីមានការភិតភ័យ តែក៏មានការចាប់អារម្មណ៍ពីសម្លៀកបំពាក់ និងស្នាមញញឹមរបស់លោក ប៉ុល ពតដោយមិនបាននឹកស្មានដល់ថានេះជារបបមួយសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងឃោឃៅ និងបានលាក់បាំងការពិតយ៉ាងជិតនោះទេ។
លោកស្រីថ្លែងថា៖ ‹‹ខ្ញុំពិតជាមានកិត្តិយស និងអរគុណដែលលោក ប៉ាន់ រិទ្ធី បានផលិតភាពយន្ដដែលបំផុសគំនិតពីជីវិត និងការងាររបស់ខ្ញុំនៅក្នុង RENDEZ-VOUS AVEC POL POT។ គាត់បានបង្ហាញពីការពិតនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ខ្ញុំពីជីវិតខាងក្រៅជាឯកសារ ជារឿងដែលសញ្ជប់សញ្ជឹងគួរឱ្យភ័យខ្លាច និងជាទីបំផុតរបស់មនុស្សដែលឆ្លុះបញ្ចាំងអ្វីដែលខ្ញុំបានឆ្លងកាត់ ដែលធ្វើឱ្យខ្ញុំស្រក់ទឹកភ្នែកនៅពេលមើលការចាក់បញ្ចាំងលើកដំបូងនៅ Cannes››។
បើតាមកិច្ចសម្ភាសន៍របស់ផលិតករភាពយន្តលោក ប៉ាន់ រិទ្ធី ជាមួយសារព័ត៌មានបរទេស CAMBODGEMAG ឈុតឆាកនៅក្នុងខ្សែភាពយន្ដនេះដែលដកស្រង់ពីសៀវភៅរបស់លោកស្រី Elizabeth Becker មានជាអាទ៍របៀបដែលលោកស្រីសម្ភាស របៀបដែលខ្មែរក្រហមរារាំងលោកស្រីពីការជួបជាមួយប្រជាជន និងរបៀបដែលពួកគេបានរាយការណ៍ត្រឡប់ទៅមេដឹកនាំរបស់ពួកគេ។
បន្ទាប់ពីការចាក់បញ្ជាំងភាពយន្តឈានដល់ទីបញ្ចប់ អ្នកទស្សនាខ្លះមានទឹកមុខស្រពាប់ស្រពោន អ្នកខ្លះទឹកមុខធម្មតាដោយគ្មានញញឹម និងអ្នកខ្លះទៀតក៏បាននិយាយគ្នាបន្ថែមពីសាច់រឿងដែលខ្លួនបានមើលរួច។ អ្នកទស្សនាទាំងនោះមានវ័យ និងជាតិសាសន៍ចម្រុះ មានទាំងយុវជន ក្មេង ចាស់ ប្រុស ស្រី និងជនបរទេសផងដែរ។
លោក សេង ជលអុី ជាគ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរ និងគ្រូយោធា ថ្លែងមកកាន់ Newsroom Cambodia បន្ទាប់ពីលោកទស្សនាខ្សែភាពយន្តចប់ថាសាច់រឿងនេះអ្នកនិពន្ធបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីជីវិតនៅរបបខ្មែរក្រហម ហើយលោកលើកទឹកចិត្តឱ្យយុវជនជំនាន់ក្រោយចូលរួមទស្សនាខ្សែភាពយន្ដបែបប្រវត្តិសាស្រ្ដឱ្យបានច្រើន ដើម្បីបង្កើនការយល់ដឹងពីប្រវត្តិរបស់ប្រទេសខ្លួនឱ្យកាន់តែច្រើន។
លោកបន្ថែមទៀតថា៖ ‹‹ខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ជាងគេគឺជនជាតិបរទេសដែលគេសម្លាប់ចោល មុនដំបូងគឺលោក Paul បន្ទាប់មកគឺ Alain។ ហើយចុងក្រោយម្នាក់ស្រីដែលជាមិត្តភក្ដិរបស់ Paul និង Alain ខ្លាចគាត់ក៏បិទមាត់មិននិយាយអ្វីទៀតទេ សូម្បីជនជាតិខ្មែរក៏គេសម្លាប់ដែរឱ្យតែប្រឆាំងជាមួយនឹងរបបប៉ុលពត››។
កញ្ញា ផេង ទិព្វពិសី ជាបុគ្គលិកផ្នែកទីផ្សារ បានលើកឡើងពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់ខ្លួនថា បន្ទាប់ពីទស្សនាខ្សែភាពយន្ដការណាត់ជួបជាមួយ ប៉ុល ពត រួចមកគឺបានបង្ហាញពីទិដ្ឋភាពជាក់ស្ដែងលម្អិតដែលបានកើតឡើងនៅជំនាន់នោះ ដូចជាតួអង្គ Paul ពេលដើរចូលព្រៃបានឃើញសភាពសាកសពដែលស្អុយរលួយពិបាកព៌ណនា។
កញ្ញាបានបន្តទៀតថា៖ ‹‹អ្វីដែលចាប់អារម្មណ៍ជាងគេគឺ ហេតុអ្វីបានជា ប៉ុល ពត មិនសម្លាប់តួស្រីទាំងដែលតួស្រីពេលដែលវគ្គចុងក្រោយគឺសួរដេញដោល ប៉ុល ពត ខ្លាំងមែនទែន សួររឿង Paul សួរថាហេតុអ្វីបានជាប្រទេសនេះអត់មានយុត្តិធម៌ច្បាស់លាស់ ហេតុអ្វីគាត់ឃើញទិដ្ឋភាពទាំងអស់នេះពី Paul ហើយ ប៉ុន្ដែចុងក្រោយបែរជាសម្លាប់មិត្តភកិ្តរបស់គាត់ទៅវិញដែរឈ្មោះ Alain››។
រឿងការណាត់ជួបជាមួយប៉ុលពតនេះ ត្រូវបានចាក់បញ្ចាំងនៅក្នុងមហោស្រពភាពយន្តកាន (Cannes Première) កាលពីខែឧសភា និងត្រូវបានចាក់បញ្ចាំងនៅតាមរោងកុនបារាំងកាលពីដើមខែមិថុនាកន្លងទៅ៕
តុលាការកំពូល បានសម្រេចតម្កល់សេចក្ដីសម្រេចរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ និងសាលាឧទ្ធណ៍ភ្នំពេញទុកជាបានការ ដោយផ្តន្ទាទោសអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក ថាច់ សេដ្ឋា ឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ៣ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ៤លានរៀល ក្រោមការចោទពីបទ ញុះញង់។
លោក អែម ចន្ថា មេធាវីការពាក្តីឱ្យលោក ថាច់ សេដ្ឋា បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា នៅព្រឹកថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤នេះ តុលាការកំពូល បានសម្រេចតម្កល់សាលដីកាសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ ទុកជាបានការ ហើយលោកមានការខកចិត្តចំពោះការសម្រេចនេះ។
លោកលើកឡើងថា៖ «ចំពោះការសម្តែងមតិជាទស្សនៈយល់ឃើញ ហើយជាការសម្តែងនូវឆន្ទៈផ្ទាល់ខ្លួន ដែលមានជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ហើយក៏គ្មានការប្រឌិតដែរ និយាយរឿងពិតនៃប្រវត្តិសាស្រ្ត ជូនពលរដ្ឋ ជូនជនរួមជាតិឱ្យស្គាល់ប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន បែរទទួលរងនូវបណ្តឹងរហូតមានទោសទណ្ឌ ខ្ញុំក្នុងនាមមេធាវីមានការខកចិត្ត»។
ភរិយារបស់លោក ថាច់ សេដ្ឋា គឺអ្នកស្រី ថាច់ សុខបូរ៉ានី អាយុ៤៩ឆ្នាំ លើកឡើងថា លោកថាច់ សេដ្ឋា មិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ ខណៈគាត់គ្រាន់តែលើកឡើងពីការពិតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ ជម្រាបជូនដល់ពលរដ្ឋបានដឹងប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកស្រីបន្តថា ការសម្រេចរបស់តុលាការកំពូលនេះ បានធ្វើឱ្យលោក ថាច់ សេដ្ឋា កាន់តែជួបការលំបាក ព្រោះលោកមានជំងឺប្រចាំកាយ ដូចជា ជំងឺលើសឈាម ជំងឺបេះដូង និងធ្លាប់វះកាត់ផងដែរ ដែលត្រូវការការព្យាបាលជាប្រចាំ ខណៈអ្នកស្រីត្រូវរ៉ាប់រងចិញ្ចឹមកូនៗតែម្នាក់ឯង។
អ្នកស្រីលើកឡើងទៀតថា៖«សេចក្តីសម្រេចនៃតុលាការមិនយុត្តិធម៌ទេ ត្រូវតែដោះលែងគាត់ [លោក ថាច់ សេដ្ឋា] ដោយសារគាត់អត់មានកំហុសអីទាំងអស់ គាត់និយាយតែប្រវត្តិសាស្រ្ត តែតុលាការថា គាត់លើកឡើងញុះញង់ ឱ្យសង្គមរើសអើង សួរថាមានអ្នកឈ្លោះគ្នាដោយសារគាត់នៅ? ញុះញង់! គាត់ញុះញង់រឿងអី? គាត់និយាយតាមប្រវត្តិសាស្រ្ត ម៉េចក៏ចោទគាត់? ដាក់ទោសគាត់ទាំងគាត់មានជំងឺជាប់ខ្លួន?»។
ជាមួយគ្នានេះ អ្នកស្រីបានស្នើដល់តុលាការ ផ្តល់ការអនុញ្ញាតឱ្យលោក ថាច់ សេដ្ឋា អាចចេញមកពិនិត្យសុខភាពនៅខាងក្រៅ និងដោះលែងលោកឱ្យមានសេរីភាព មកជួបជុំគ្រួសារវិញ ដើម្បីអាចធ្វើការងារសង្គមបន្តទៀត។
ចំណែកឯ អគ្គលេខាធិការគណបក្សភ្លើងទៀន លោក លី សុធារ៉ាយុត្តិ យល់ឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរថា ការសម្រេចរបស់តុលាការកំពូល ដោយផ្តន្ទាទោសលោក ថាច់ សេដ្ឋា ជារឿងអយុត្តិធម៌ ដោយសារតែគាត់គ្រាន់តែបញ្ចេញទស្សនៈប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា តុលាការគួរមានការយោគយល់ដោយបន្ធូរបន្ថយទោស ឬទម្លាក់ចោលបទចោទចំពោះរូបគាត់។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គួរតែមានការយោគយល់ និងបន្ធូរបន្ថយទោស ឬទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់តាមរយៈស្មារតីផ្សះផ្សា ក្នុងគោលបំណងសាមគ្គីភាព និងឯកភាពជាតិ ក្នុងទម្រង់នៃវប្បធម៌សន្ទនាគ្នាក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយខ្មែរ។ ការផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារលើការបញ្ចេញមតិ គឺវាប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ដែលជាសរសរស្តម្ភនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
ជុំវិញករណីនេះ Newsroom Cambodia មិនអាចសុំការអធិប្បាយពីលោកស្រី ម៉ៅ ធីតា អ្នកនាំពាក្យតុលាការកំពូលបានទេ នៅរសៀលថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤នេះ។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ(LICADHO) លោក អំ សំអាត យល់ថា សាលដីការបស់តុលាការកំពូលលើករណីលោកថាច់ សេដ្ឋា ដោយពិន័យជាប្រាក់ចំនួន ៤លានរៀល និងជាប់ពន្ធនាគារចំនួន ៣ឆ្នាំនេះ គឺជាអតិបរមានៃទោស ចំពោះបទញុះញ៉ង់។
លោកបន្តថា៖ «យើងឃើញថា អង្គការជាតិ អង្គការអន្តរជាតិ ក៏ដូចជាក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកថា ការចោទប្រកាន់ ការឃុំខ្លួន និងការកាត់ទោស ទៅលោកថាច់ សេដ្ឋា នេះគឺជារឿងនយោបាយច្រើនជាងការអនុវត្តច្បាប់ ហើយការផ្តន្ទាទោសនេះ គឺថាអាចប៉ះពាល់ទៅដល់លំហសេរីភាពនយោបាយ […] ជនជាប់ឃុំទាំងអស់មិនត្រូវទទួលការរើសអើងទេ គឺមានសិទ្ធិស្មើគ្នា ទោះជនជាប់ឃុំនោះធ្លាប់ជាអ្នកមានអំណាច ជាអ្នកមានទ្រព្យធន ឬជនជាប់ឃុំជាជនក្រីក្រក៏ដោយ គឺមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការទទួលបានសេវាសុខភាព »។
លោកបន្ថែមថា បញ្ហាទាំងអស់នេះ អ្នកនយោបាយ គួរតែដោះស្រាយគ្នាតាមវប្បធម៌សន្ទនា និងតម្កល់ឧត្ដមប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ហើយគោរពទៅតាមគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីជាភាពចាំបាច់សម្រាប់កម្ពុជា។
គួរជម្រាបថា លោក ថាច់ សេដ្ឋា ជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួន កាលពីល្ងាចថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ តាមដីការបស់តុលាការ ក្រោមបទចោទប្រកាន់ «មិនបំពេញកាតព្វកិច្ចចំពោះឧបករណ៍អាចជួញដូរបាន» ឬសែកស្អុយ។ ក្រោយមកតុលាការបានចោទប្រកាន់អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀនរូបនេះ ចំនួន ២បទចោទផ្សេងទៀត ដែលរួមមានបទ «ញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» និង«ញុះញង់ឱ្យមានការរើសអើង»។ បទចោទទាំងពីរនេះ គឺជាប់ទងនឹងការថ្លែងសារនយោបាយរបស់លោក អំពីស្តូបកម្ពុជា-វៀតណាម ប្រវត្តិគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងថ្ងៃ៧មករា នៅក្រៅប្រទេសជាមួយអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួន កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២៣។
លោកថាច់ សេដ្ឋា ត្រូវបានតុលាការនៃសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ កាត់ទោសពីបទ ញុះញង់ តាមមាត្រា ៤៩៤ ៤៩៥ និង ៤៩៦ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ ដោយដាក់ពន្ធនាគារ ៣ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ៤លានរៀល ឬប្រមាណ ១,០០០ ដុល្លារអាមេរិក ខណៈសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញបានតម្កល់សាលក្រមរបស់សាលាដំបូងទុកជាបានការ កាលថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤៕
Standing near a string of modest wooden cabanas on Cambodia’s southern coast, Soem Him casts an uneasy look across 40 hectares of reforested mangroves — his life’s work.
The 57-year-old community leader has spent nearly two decades planting mangrove trees at Trapeang Sangke, a long, thick, stretch of flooded forests in Kampot province on the Gulf of Thailand. The project began in the early 2000s with just a few dozen trees, and it has since grown to include a fishing village and ecotourism resort that support dozens of families.
Sart Botuma, a journalism trainee at Newsroom Cambodia, spoke to Soem Him about the importance of mangroves, the power of community, and the uncertain future of Trapeang Sangke.
Q: Why mangroves?
Mangrove forests provide immense benefits to the community and the environment. The forests support a habitat rich in biodiversity, including fish, shrimp, crab and other species that provide livelihoods for fishers in our village and neighboring communities. The mangroves protect against rising sea levels, and they clean pollutants and toxins from the sea. One hectare of mangroves can absorb significant amounts of carbon dioxide. For this reason, mangrove forests are essential.
Q: How many trees do you plant every year?
We plant about 40,000 in Trapeang Sangke in a single year. It takes about three to four months for the trees to firmly take root.
Q: What kind of work do the mangroves provide?
We sell mangrove saplings for 2,500 riel to local customers and 4,000 riel to foreign buyers. We make roughly 30% profit on each sale. Our costs include planting supplies, labor and transport. With the proceeds, we assist the elderly and disadvantaged. Some families cannot afford school books and materials, so we help them. We use money from the sapling business and the ecotourism business for that. Another thing we fund is crime prevention patrols, to stop the illegal destruction of mangroves.
There are never enough funds for all we want to do, and we are constantly asking the government and foreign donors for additional help. In addition to supporting our residents, the community also needs development.
Q: What are the biggest challenges the community faces?
Forest loss. Powerful interests are destroying the trees in the name of development. This results in the loss of fishing grounds, the loss of revenue, and the loss of opportunity. With fewer prospects, residents are forced to migrate in search of work. The future of our village is uncertain.
Q: What do you say to the young people?
The Trapeang Sangke mangrove forests belong not only to us. They are a critical contribution to the environment and the nation. They support a community of fishers and a way of life for dozens of families. They are an important tool in the fight against climate change. We need everyone to protect it, for our community and for future generations.
