ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងពលរដ្ឋយល់ឃើញថា ការដែលរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបិទទ្វារសម្រាប់ ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលចំនួន២២នាក់ នៃក្រុមហ៊ុន Meta មិនឱ្យជាន់ដីកម្ពុជាជារៀងរហូត វាគឺជា​​ការ​​ខា​តបង់មួយ​​ដ៏​​ធំ​​ទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ហើយប្រការនេះក៏មិនបានបង្ហាញពីភា​ពថ្លៃ​​ថ្នូរ​​នៃប្រ​​ជាជាតិមួយដែលមានអរិយធម៌ និងវប្បធម៌រុងរឿងដែរ។

លោក សេង សារី អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម ចាត់ទុកការដែលរដ្ឋាភិបាល សម្រេចចិត្តដាក់បម្រាមគោចរ ចំពោះក្រុមប្រឹក្សាភិបាល របស់ក្រុមហ៊ុន Meta នេះ​​វាមិនបាន​​​ជួយ​ឱ្យ​​កម្ពុជា​​​មាន​​​ផលចំណេញអ្វីឡើយ។ជាងនេះទៀត ការដែលក្រុមហ៊ុនយក្សហ្វេសប៊ុករបស់អាមេរិក ធ្វើ​​ដូ​ច្នេះ នោះគឺជាការអនុវត្តទៅតាមគោលការណ៍ ហើយក៏មិនចំពោះបុគ្គលណាមួយដែរ។

លោកបន្តថា៖«ដោយខ្ញុំឃើញថាក្រុមប្រឹក្សាត្រួតពិនិត្យរបស់ក្រុមហ៊ុន Meta នេះ គឺដាក់ពិន័យឬក៏ទោសទណ្ឌទៅលើអ្នកប្រើប្រាស់បណ្តាញសង្គមហ្នឹង ទៅតាមក្រមប្រតិបត្តិរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ដូច្នេះហើយវាមិនពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបុគ្គល ឬឯកជនភាពរបស់បុគ្គលទេ។ ហេតុនេះការបណ្តេញចេញបន្ទាន់បែបនេះខ្ញុំគិតថាវាជារឿងមួយដែលមិនគួកើតឡើងនោះទេក្នុងសង្គម ដែលមានកា​​រ​​រីកចម្រើន សង្គមស៊ីវីល័យ សង្គមប្រជាធិបតេយ្យណាបាទ »។

បើតាមលោកបណ្ឌិត សេង សារី  ក្រោមការដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន លោ​​ក​ពិតជា​មានអំ​​ណាចគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការបិទហ្វេសប៊ុក។ក៏ប៉ុន្តែលោកជឿថា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីមានការពិចារណាខ្ពស់ព្រោះហ្វេសប៊ុកមានប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រើប្រាស់ជាងដប់លាននាក់ ហើយហ្វេសប៊ុកជាប្រភពព័ត៌មានសំខាន់មួយ សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាស​​ង្គ​​ម និងនយោបាយដែរ។

 លោកបន្ត​ថា៖«មកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំមិនទាន់មើលឃើញបណ្តាញសង្គមណាអាចជំនួស​​ហ្វេស ប៊ុកបានព្រោះថាហ្វេស ប៊ុកបានក្លាយទៅជាជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទៅហើយ មានន័យថាគាត់អាចប្រើប្រាស់បានយ៉ាងស្ទាត់ជំនានេទៅហើយ ដូច្នេះការផ្លាស់ប្តូទៅប្រើប្រាស់បណ្តាញសង្គមផ្សេងនេះ ខ្ញុំគិតថាត្រូវការពេលវេលា ហើយពលរដ្ឋយើងមួយចំនួនធំក៏មិនមែនជាអ្នកអក្ខ​​​រ​​កម្ម​តិចណូឡូជីប៉ុន្មានដែរ។ […] បើសិនជាករណីរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបិទក្រុមហ៊ុន ឬបិទបណ្តាញ​​សង្គមនេះទៀតខ្ញុំគិតថា និងមានការរិះគន់បែបអវិជ្ជមានមកលើរដ្ឋាភិបាលពីសំណាក់របស់ពលរដ្ឋមិនតិចទេបាទ »។

មិនខុសគ្នាទេ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គីមអេង លើកឡើងថា កាប្រកាសរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា អាចធ្វើឱ្យមានបញ្ហាជាមួយក្រុមហ៊ុនហ្វេសប៊ុក កាន់តែស្មុកស្មាញជ្រៅមួយកម្រិតទៀត។លោកបញ្ជាក់ថា ការប្រកាសរបស់ក្រសួងកា​​របរទេសនេះមិនមែនជាការបិទហ្វេសនោះទេ។ ប៉ុន្តែលោកថាប្រសិនបើមានការបិទ ហ្វេសប៊ុក នោះនឹងមានផលប៉ះពាល់ជាច្រើនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសអាជីវករ។

លោកបន្តថា៖ «បើសិនជាថ្ងៃណាមួយឬក៏ដំណាក់កាលណាមួយ កម្ពុជាឈានទៅដល់ការបិទហ្វេសប៊ុក ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនសង្ឃឹមថាកើតមាននោះទេ អាហ្នឹងគឺប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ប៉ះពាល់ដល់អ្នកប្រកបអាជីវកម្មតាមអនឡាញ ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះក៏គាត់ផ្លាស់ប្ដូរទំនិញ ផ្លាស់ប្ដូរបទពិ​​សោធន៍ ការផ្លាស់ប្ដូរទាំងបន្លែអីហ្នឹង កសិករគាត់រកទីផ្សារ គាត់រកម៉ូយទិញរបស់គាត់ហ្នឹង ក៏តាមទំនាក់ទំនងហ្វេសប៊ុក ការធ្វើអាជីវកម្មផ្សេងៗ។​ យើងឃើញថា អ្នកលក់អនឡាញច្រើនណាស់ ដែលកំពុងតែទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីហ្វេសប៊ុក អ៊ឹចឹងហើយខ្ញុំថា រដ្ឋាភិបាលលោកក៏មិនបា​​នបង្ហាញពីចេតនាណាមួយក្នុងការបិទ ព្រោះថា ហ្នឹងគឺពាក់ព័ន្ធនឹងផលប្រយោជន៍ដល់ចម្ប​​ង​របស់ប្រជាជន »។

នៅថ្ងៃ ទី៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបាមចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ហាមឃាត់មនុស្សចំនួន២២រូប ជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាត្រួតពិនិត្យរបស់ក្រុមហ៊ុន Meta មិនឲ្យចូលកម្ពុជា ហើយប្រ​​សិនបើ​​មានអ្នកកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវចាកចេញជាបន្ទាន់ ក្នុងរយៈពេល៤៨ម៉ោង។មិនតែប៉ុណ្ណោះ រដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកថា​​ការចេញគោលការណ៍ឲ្យព្យួរហ្វេសប៊ុក​ប​​ណ្តោះអាសន្ន រប​​ស់លោក ហ៊ុន សែន គឺមានលក្ខណៈនយោបាយ។

សេចក្តីថ្លែងការណ៍បន្តថា«អនុសាសន៍នេះមានចេតនារារាំងសេរីភា​ព​​សារព័ត៌មាន របស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការទទួលបានព័ត៌មានពិ​ត ពីថ្នាក់ដឹកនាំដែលពួកគេគាំទ្រ និងពេញចិត្ត »។

ចំណែក លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានចំអក ក្នុងឆាណែលតេលេក្រាម(Telegram) រប​​ស់​លោក កា​​ល​ពី​ថ្ងៃ​ទី ៤ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ថាមនុស្សទាំង២២នាក់ ដែលត្រូវហាមឃាត់ មិ​ន​​​​ឱ្យ​​ចេញ​​ចូល​​ប្រ​​ទេ​ស​កម្ពុជាជារៀងរហូតនេះ ព្រោះតែមិនគោរព​អធិបតេយ្យភាពរ​​បស់កម្ពុជា​​។

លោកបន្តថា៖«មុខមនុស្សទាំងនេះមិនត្រូវបានចូលស្រុកខ្មែរអស់មួយជិវិត។នេះជាលទ្ធផលដែ​​លពួកអ្នកបង្កឡើងតាមរយៈនយោបាយជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា »។          

សម្រាប់ គេហទំព័ររបស់ក្រុមប្រឹក្សាត្រួតពិនិត្យក្រុមហ៊ុនមេត្តា(Meta) បានបង្ហាញថា អ្នកស្រី H​​e​​​​​lle Thorning-Schmidt គឺជាអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសដាណឺម៉ាក ដែលជាតំណែងដែ​ល​​​​លោកស្រីកាន់ចន្លោះ​ពីឆ្នាំ ២០១១ ដល់ឆ្នាំ ២០១៥។ដោយឡែក ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលម្នាក់ទៀតរបស់ក្រុមខ្នាតយក្សនេះដែរ គឺអ្នកស្រី Tawakkol Karman ជាអ្នកសារព័ត៌មាន និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ហើយក៏ជាស្ត្រីជនជាតិអារ៉ាប់ដំបូងគេដែរ ដែលឈ្នះរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព     ក្នុង​​ការកសាងវប្បធម៌អហិង្សានៅមជ្ឈិមបូព៌ា។

Newsroom Cambodia មិនទាន់អាចសុំការអត្ថាធិប្បាយពីក្រុមប្រឹក្សាភិបាលត្រួតពិនិត្យនៃក្រុម​​ហ៊ុនMeta តាមសារអ៊ីម៉ែលបានភ្លាមៗនៅឡើយទេ គិតមកដល់ថ្ងៃនេះ។

បើទោះជាបែបណា នេះជាចំណាត់ការ ថ្មីមួយទៀត បន្ទាប់ពីក្រ​​សួង​ប្រៃសណីយ៍ និងទូរគ​​​មនា​គ​​មន៍ កាលពីចុងខែ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ បានបណ្តេញតំ​​ណាងក្រុមហ៊ុនហ្វេសប៊ុក ចេញពីកម្ពុជា និងបញ្ឈប់រាល់ស​​ក​ម្ម​​​ភាពដូចជា ភាពជាតំណាងរបស់ក្រុមហ៊ុន ទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋាភិបាល  និងកិច្ចសហការដៃ​​គូ ក្នុងវិស័យឯកជន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ជាម្ចាស់អាជីវកម្មខ្នាតតូច លក់សម្ភារៈប្រើប្រាស់ដែលផលិតពីអំបោះ​ច្នៃដោយដៃ លក់តាមប្រ​​ព័ន្ធហ្វេសប៊ុក(Facebook) កញ្ញា សាយ រស្មី យល់ឃើញថា បណ្តាញសង្គមនេះពិតជាមានសា​​​រៈ​​សំខាន់សម្រាប់រូបគេក្នុងការប្រកបអាជីវកម្ម ព្រោះវាចំណេញទាំងពេលវេលា និងជួយកា​ត់​​បន្ថយការចំណាយថវិកាក្នុងការផ្សព្វផ្សាយផលិតផលថែមទៀតផង។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការប្រើ Facebook វាមិនចាំបាច់ចំណាយលុយដើម្បីជួលទីតាំង សម្រាប់​​ល​ក់​​​​ផ​​លិ​តផលទៅទៀត។ប្រភពបន្តថា ក្រៅពី Facebook គេមិនដឹងថាតើមានប្រព័ន្ធសង្គមមួយណា ដែលល្អ និងទូលំទូលាយជាងនេះ ដែលជួយឱ្យអតិថិជនងាយទទួលបានចំណូល។

កញ្ញាបន្តថា ៖«ប្រសិនមិនមានហ្វេស ប៊ុកខ្ញុំគិតថា វាពិតជាមានការខាតបង់យ៉ាងធំចំពោះខ្ញុំ និ​ង​​មនុស្សជាច្រើនដែលរកចំណូលពី ហ្វេសប៊ុកតាមរបៀបផ្សេងៗគ្នា ព្រោះហ្វេសប៊ុកជាបណ្តាញផ្សព្វផ្សាយដែលពេញនិយមនិងទូលំទូលាយរបស់ប្រជាជនខ្មែរ ដែលយើងមានបទពិសោ​​ធ​ន៍​​​ជាមួយ ហ្វេសប៊ុក នេះជាយូរឆ្នាំមកហើយ ជាប្រភពនៃការកំសាន្ត និងការចែករំលែក ព័ត៌​​មា​​ន​​​ផ្សេងៗរបស់ប្រជាជនយើង »។

មានមុខរបរលក់ចំណីអាហារតាមអនឡាញ(Facebook)នៅភ្នំពេញ កញ្ញា ពិសី ក៏ឯក​​ភា​​ព​​ដែ​​រ​​​​ថាប្រសិនបើមិនមានហ្វេសប៊ុកជួយទេ អាជីវកម្មរបស់ខ្លួនពិតពិតជា​​ត្រូវជួបផលលំបាក។​​ប្រ​​ភ​ព​​​​ដ​​ដែល​​បន្តថា ការផ្សព្វផ្សាយតាមប្រព័ន្ធបណ្តាញសង្គម Facebook នេះពិតជាបានផ្តល់ចំ​​ណូ​​​​ល​គួរសម ដែលអាចដោះស្រាយទាំងជីវភាព ថ្លៃសិក្សា។បណ្តាញសង្គមមួយនេះ គឺជួយ​​ផ្ត​​ល់​​​​​ព័ត៌មានបានទូលាយដល់ដៃអតិថិជន បើធៀបនឹងបណ្តាញសង្គមផ្សេងៗទៀត។

កញ្ញាបន្តថា ៖« អាជីវកម្មរបស់ខ្ញុំអាចប្រើកម្មវិធីផ្សេងបាន ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃ មាន Tik Tok (តិចតុក) ហើយនិង Telegram (តេឡេក្រាម) ប៉ុន្តែមិនសូវទូលំទូលាយដូចហ្វេសប៊ុកទេ »។

Newsroom Cambodia មិនអាចសុំប្រតិកម្មបានភ្លាមៗទេនៅថ្ងៃនេះ ពីលោក សុខ ឥសាន អ្នក​​នាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដោយទូរស័ព្ទពុំអាចទាក់ទងបាន។

យ៉ាងនេះក្តី ក្រោយការប្រកាសឈប់​ប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុក(Facebook)មួយថ្ងៃ ពោល​​កាល​​ពី​​ថ្ងៃទី ៣០ មិថុនា លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ជំហរថារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនឹង​មិនបិទបណ្តា​​ញសង្គម ហ្វេសប៊ុក ឡើយ ព្រោះវាជាតម្រូវការរបស់ប្រជាជនក្នុងការប្រើប្រាស់។ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ប្រតិកម្មភ្លាមៗ កាលពីថ្ងៃទី ២៩ មិថុនា ដោយប្រកាស​​ថា​​លោក​លាឈ​ប់​​ប្រើ Facebook នៅ​​បន្ទា​​ប់​​ពីក្រុមប្រឹក្សាភិបាលត្រួតពិនិត្យនៃក្រុមហ៊ុន Meta  ដែលគ្រប់គ្រង ហ្វេ​សប៊ុក បានអំពាវនាវផ្អា​​ក​​គណនីរបស់ លោករយៈពេល ៦ ខែ ក្រោមហេតុផលថា ទំព័រហ្វេស​​ប៊ុក របស់លោកបានបង្ហោះវីដេអូខុសពីវិធានរបស់ក្រុមហ៊ុន Meta ស្តីពីការគំរាមកំហែងហិ​​ង្សា​​៕

សាច់ញតិសកម្មជនដីធ្លីទាំង៩នាក់ ដែលត្រូវតុលាការខេត្តកោះកុងសម្រេចឃុំខ្លួន​ក្រោមបទចោទ «ញុះ​ញង់» បានទទូចឱ្យអាជ្ញាធរដោះលែងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេដោយឥតលក្ខខណ្ឌ ខណៈមន្រ្តីការពារសិទ្ធិម​​នុស្ស​​ចាត់ទុកថា​ ការសម្រេចឃុំខ្លួននេះ បានដើបញ្រ្ចាសពីច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។

សកម្មជនដីធ្លីប្រមាណ ១៥នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធររារាំងរថយន្ដរបស់ពួកគេនៅក្នុងស្រុកស្រែអំបិល និងបានហាមឃាត់មិនឱ្យពួកគេធ្វើដំណើរមកដាក់ញត្តិនៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣​។​​​ក្នុងថ្ងៃដដែលនោះ តុលាការខេត្តកោះកុង បានសម្រេចចោទប្រកាន់សកម្មជនដីធ្លីចំនួន១០នាក់ ក្នុងនោះ​ឃុំខ្លួនសកម្មជនដីធ្លីចំនួន ៩នាក់ ក្រោមបទចោទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍» តាមបញ្ញត្តិមាត្រា ៤៩៤ និង៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។

អ្នកស្រី​ ប៊ិច ឆេត វ័យ ៣៣ឆ្នាំ ត្រូវជាភរិយា លោក​ ហេង ជ័យ ដែលត្រូវអាជ្ញាធរឃុំខ្លួន បានចាត់ទុកថា ការឃុំស្វាមីរបស់ខ្លួនពីសំណាក់អាជ្ញាធរបែបនេះ គឺជារឿងអយុត្តិធម៌ ដែលអ្នកស្រីមិនអាចទទួលយកបាន។អ្នកស្រីឱ្យដឹងថា ​ប្តីរបស់ខ្លួនគា្រន់តែចូលរួមទាមទាររកយុត្តិធម៌ពីស្ថាប័នជាតិ​តែបែរជាត្រូវជាប់ឃុំទៅវិញ។អ្នកស្រីឱ្យដឹងនៅថ្ងៃនេះថា ក្រុមពលរដ្ឋបានទាមទារឱ្យតុលាការខេត្តកោះកុង ទម្លាក់បទចោទចំពោះស្វាមី​រប​ស់អ្នកស្រី និងសកម្មជនដីធ្លីផ្សេងទៀត ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។

អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ខ្ញុំមានតែលើកដីម្រាមដប់ សុំដោះលែងគ្រួសារខ្ញុំ ទាំងអ្នកផ្សេងៗ ទាំងអ្នក៩រូប ឱ្យលែងគាត់ពីប្រព័ន្ធតុលាការ»។

ប្រភពដដែលឱ្យដឹងថា គាត់បានបាត់បង់ដីប្រមាណ ៣ហិកតារកាលពីឆ្នាំ២០០៧ ដោយក្រុមហ៊ុន លោក ហេង ហ៊ុយ បានរំលោភយក ដើម្បីដាំដំណាំស្ករអំពៅ។បើតាមអ្នកស្រី ប៊ិច ឆេត ក្រោយបាត់បង់ដីដែលធ្លាប់អាស្រ័យផល ​ប្តីរបស់អ្នកស្រីតែងតែបន្តស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ជាមួយសកម្មជនដីធ្លីផ្សេងទៀតដើម្បីទាមទាររកដំណោះស្រាយ តែត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ពន្ធនាគារទៅវិញ។

សមាជិកសកម្មជនដីធ្លីដែលកំពុងឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារក្នុងខេត្តកោះកុងទាំង៩នាក់ នៅពេលនេះ រួមមាន អ្ន​ក​​​ស្រី ផាវ ញ៉ើង អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ អ្នកស្រី យី គន្ធា លោក សុខ ជ័យ លោក ហេង ជ័យ អ្នកស្រី ទិន តាំង លោ​​​ក ឡាំង ជៀវ អ្នកស្រី សេង លីន អ្នកស្រី យឿន ខ្មៅ។

ជាមួយគ្នានេះ ប្អូនប្រុសអ្នកស្រី ​យី គន្ធាគឺ លោក យី យីវន្ត ស្នើឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដោះលែងបងស្រីរបស់ខ្លួ​​ន​ដើម្បីបានមកជួបជុំក្រុមគ្រួសារវិញ។ប្រភពដដែលឱ្យដឹងថា ម្តាយរបស់លោកបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ព្រោះត្រូ​​វ​​រងសម្ភាធផ្លូវចិត្តនៅពេលដឹងថា​កូនត្រូវជាប់ពន្ធនាគារ។លោកបន្ថែមថា កូនតូចៗរបស់ អ្នកស្រី យី គន្ធា ចំនួន២នាក់ មិនបានទៅរៀននោះទេ ព្រោះបារម្ភពីសុវត្ដិភាពរបស់ម្តាយក្នុងពេលជាប់ឃុំ។

លោកបន្តថា៖«សម្រាប់ខ្ញុំជាប្អូនជនរងគ្រោះផ្ទាល់ខ្ញុំសុំស្នើដល់រាជរដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ និង​ក្រសួងពាក់​​​​ព័ន្ធទាំងអស់សុំមេត្តាជួយអន្តរាគមន៍លើករណីរបស់បងស្រីខ្ញុំដែលគេចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ ទាំងដែ​​ល​​គាត់មិនបានប្រព្រឹត្តអំពើបែបនោះទាល់តែសោះ ហើយក៏ដូចជា [ដោះលែង] ប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀត»។

ជាមួយគ្នានេះ​ នៅថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា អង្គការសង្គមស៊ីវិ​លចំនួន៥១ ស្ថាប័ន មានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិកម្ពុជា និ​ង​អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ ជាដើម បានចេញសេចក្តីថ្លែងការរួមមួយ ដោយ​ចាត់ទុកថា ​ករណីឃុំ​ខ្លួនសកម្មជនដីធ្លីនេះ គឺគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់ច្បាស់លាស់ និងជា​ការ​ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ​ទៅលើ​ប្រជាពលរដ្ឋ​មិ​ន​ឱ្យចេញមុខតវ៉ា និងទាមទាររកយុត្តិធម៌។​

សេចក្តីថ្លែងដដែលបានស្នើឱ្យអាជ្ញាធរ​ទម្លាក់​ចោល​ការចោទប្រកាន់​​ ​និង​ដោះលែង​សកម្មជនដីធ្លីទាំងនេះ​ជាបន្ទាន់​ដើម្បីរូចពី​ការ​ឃុំ​ខ្លួន​បណ្ដោះ​​អាសន្ន​នេះ។

យ៉ាងនេះក្តី នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត សង្កេតឃើញថា ក្រុមសកម្មជនដីធ្លីក្នុងខេត្តកោះកុងតែងតែមករកការអន្តរាគមពីស្ថាប័នជាតិជារឿយៗ ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ ដោយសារអស់ជំនឿលើអាជ្ញាធរថ្នាក់ខេត្ត។

លោកបន្តថា​ ការសម្រេចចោទប្រកាន់ចំពោះសកម្មជនដីធ្លីនេះគឹ​ជាការ ចោទទាំមិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់ច្បា​​ស់​លាស់ និងជាការរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរ ដែលផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូល។បន្ថែមលើនេះ លោ​កថា​ករណីដែលអាជ្ញាធរថ្នាក់ខេត្តបានហាមឃាត់ពលរដ្ឋមិនឱ្យឡើងមកតវ៉ារកយុត្តិធម៌ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនៅមុនការបោះឆ្នោតនេះ គឺជាការបិទបាំងកម្សោយរបស់ខ្លួពីមហាជនដើម្បីទាក់ទាញសន្លឹកឆ្នោត។

លោកបន្តថា៖«យើងឃើញថារឿងដែលចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់ដោយមិនសមហេតុផលទៅលើពួកគាត់ដែលធ្វើឱ្យពួកគាត់រងអំពើអយុត្តិធម៌មួយទៀតក្រៅពីបញ្ហាដីធ្លីរបស់គាត់។បើអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានលោកមិនចង់ឱ្យមានការតវ៉ា ការទាមទារ ឬការឡើងមកភ្នំពេញទេ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានប្រឹងប្រែងដោះស្រាយបញ្ជប់រឿងដីធ្លីហ្នឹងទៅ ខ្ញុំជឿថា គ្មានអ្នកណាមួយដែលចង់ទៅតវ៉ា​ ឬទាមទារអីទេ»។

ជុំវិញករណីនេះ អភិបាលរងខេត្តកោះកុងលោក សុខ សុទ្ធី មិនអាចសុំការឆ្លើយតបបានទេនៅថ្ងៃនេះ ដោ​យ​លោកថា រវល់ប្រជុំ រួចបានចុចផ្តាច់ទូរសព្ទ។ចំណែក អ្នកនាំពាក្យតុលាការខេត្តកោះកុង លោក ស៊ូ សុ​​វណ្ណ​រ៉ា មិនអាចសុំប្រតិកម្មបានដែរ។

ចំណែកអភិបាលខេត្តកោះកុង អ្នកស្រី ​មិថុនា ភូថង ឆ្លើយតបខ្លីថា ការឃាត់ខ្លួននេះ គឺជានីតិវិធីរបស់អាជ្ញាធរដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពក្នុងអំឡុងពេលឃោសនារកសំឡេងឆ្នោត។

អ្នកស្រីបន្តថា៖ «អាហ្នឹងការងារទៅលើការងារតុលាការហើយ ព្រោះការងារសុវត្ថិភាពការបោះឆ្នោត»។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា ៣៥ ចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទ មានសិទ្ធចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវភាពន​​យោបា​យ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌របស់ប្រទេសជាតិ។ សេចក្តីស្នើទាំងឡាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវបា​ន​​ទទួលការពិនិត្យ និងដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ពីអង្គការរដ្ឋ។

បើទោះជាបែបណា គេសង្កេតឃើញថា ទីតាំងដីមានទំនាស់ដែលស្ថិតនៅភូមិតានី ឃុំជីខលើ ស្រុក​​ស្រែ​​អំបិល ខេត្តកោះកុងនេះ បានបន្ត​​អូស​​បន្លា​យ​ជិត ២០ ឆ្នាំមកនេះ នៅតែដោះស្រាយមិនចេញ។ ក្រុមសកម្ម​ជនដីធ្លីនៅខេត្តកោះកុង​បាន​តស៊ូ​នឹង​វិវាទដីធ្លី​នេះ​ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ​ចាប់តាំង​ពី​អំឡុងឆ្នាំ​២​០​០​៦​ ​ជាមួយពលរដ្ឋជិត ២០០គ្រួសារ(១៩៧) ដែលមានផ្ទៃដីសរុប ១ ២០០ ហិកតារ បន្ទាប់ពី​ក្រុមហ៊ុន​ដែល​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ឧកញ៉ា​ ​លី​ យ៉ុ​ង​ផាត់​ ​និង​លោក​ ​ហេង​ ​ហ៊ុយ​ ​បាន​វិនិយោគ​ដំណាំ​ស្ករអំពៅ​លើ​ដី​សហគមន៍​​។​ ប៉ុន្តែ​ការ​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​របស់​ពួកគេ ​ដើម្បីការពារ​ដីធ្លី​​ ​តែងតែ​ត្រូវ​ទទួលរងការធ្វើ​ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ​ពីសំណាក់​អាជ្ញាធរ​ជាបន្តបន្ទាប់​៕

ក្រុមសហគមន៍ព្រៃព្រះរកាខេត្តព្រះវិហារសង្កេតឃើញថា បទល្មើសព្រៃឈើ​​នៅតំបន់​​អភិរក្សមួយ​​នេះ បានថយចុះបន្តិច នៅអំឡុងពេលយុទ្ធនាកា​​រឃោសនាបោះឆ្នោតនេះ ប៉ុន្តែពួក​​គេមិន​​រំពឹង​​​ថា​សកម្មភាពនេះ នឹងស្រកស្រុតវិញទេ នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើស​​តាំងតំណាងរាស្រ្តនីតិ​​កាល​​ទី​​៧​​រួច។

លោក ស៊ុត សាវ៉ន ដែលអះអាងថាជាតំណាងសហគមន៍ព្រៃព្រះរកា ថ្លែងថា ចាប់ពីតាំងពីបើក​​យុ​ទ្ធ​​​នា​​កា​​រ​​ឃោសនាស្វែងរកសំឡេងឆ្នោត ឃើញថាសកម្មភាពនៃការលួច​​ចូលកាប់ឈើ​​ដោយ​​ខុ​ស​​​​​​​​ច្បា​​ប់ នៅក្នុងភូមិសាស្រ្ត​​តំប​ន់​​ព្រៃព្រះរកា ហាក់បានថយចុះបន្តិច បើធៀបនឹងពេលកន្លងទៅ។

ប្រភពបន្តថា ជាការសង្កេតរបស់លោក ការធ្លាក់ចុះនៃបទល្មើសព្រៃឈើ នៅព្រៃព្រះរការនេះ អាច​​ប​ណ្តាលមកពី អ្ន​កប្រព្រឹត្តបទល្មើស បានដកឃ្លាទៅចូលរួមជួយឃោសនា​​ស្វែងរកសំឡេងឆ្នោត។

លោកបន្តថា៖«ឃើញថារដូវកាលបោះឆ្នោតនេះស្ងាត់ខ្លះដែរ អាចគេរវល់ទៅបោះឆ្នោតមើលទៅ។ ចាំមើលបោះឆ្នោតរួច អ្នករកស៊ីអារឈើគ្នានៅតែរកស៊ីអ៊ីចឹង។មុខរបរគាត់ស៊ីឈ្នួលអារឈើហើយ ហើ​​​យ​មិនសូវមានវិធានការពីអាជ្ញាធរផង ព្រៃឈើវានៅតែបាត់ចឹង»។

ស្ថិតក្នុងវ័យ ៣៧ ឆ្នាំ និងជាអ្នករស់នៅឃុំប្រមេរ ស្រុកត្បែងមានជ័យ លោក ស៊ុត សាវ៉ន អះអាង​​ថា បើទោះជានៅពេលនេះ សកម្មភាពហាក់ស្ងប់ស្ងាត់បន្តិចក្តី ការដឹកជញ្ជូនឈើ​​​ចេញពីសហ​​គ​​ម​ន៍​​​​ព្រៃព្រះរកា នៅបន្តកើតមាន។ជាងនេះទៀត ទាំងឈ្មួញឈើ និងអ្នកស៊ីឈ្នួលអារឈើឱ្យគេ តែ​​ង​​​រស់​​​នៅ​ដោយសុខសាន្ត ក្រោមបទល្មើសនៃឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើ ជារៀងរហូតមក បើទោះ​​ជា​​​បទ​ល្មើ​​សកើតឡើង​​ជាបន្ត​​​បន្ទា​ប់ នៅក្នុងមូលដ្ឋានដែលខ្លួនការពារ​​​​យ៉ាង​​ណា​​​​​ក្តី​​​​។

លោកបន្តថា៖«ករណីការកាប់ឈើចេញពីព្រៃហ្នឹងដូចជាមិនមានវិធានការណាមួយជាក់លាក់ហើយមានការបញ្ឈប់ការកាប់ព្រៃឈើនោះទេ។ករណីលួចកាប់ឈើនៅតំបន់ព្រៃព្រះរកាមានតិចៗរហូតហ្នឹង។ហើយការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដូចមិនទាន់ឃើញមានអាជ្ញាធរណា ឬក៏ស្ថាប័នជំនាញណាមួយហ្នឹងអះអាងថាមានវិធានការទប់ស្កាត់បទល្មើសនៅឡើយទេ»។

ព្រៃព្រះរកាស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្រ្តប្រជុំស្រុកទាំងបី នៃខេត្តព្រះវិហារ រួមមានស្រុកជាំក្សាន្ត ស្រុក​​​ត្បែ​ង​​មានជ័យ និង​​ស្រុក​ឆែប។ព្រៃនេះមានទំហំ ៩៦ ០០០ ហិកតារ ហើយត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល កា​​​លពីថ្ងៃទី៩ ខែឧស​ភា ឆ្នាំ២០១៦ កំណត់ទៅជាតំបន់ដែន​​ជម្រកសត្វព្រៃ ដែលត្រូវ​​ការ​​ពារ​​។

ស្រដៀងគ្នានេះដែរ លោក ខាក់ ភារិទ្ធម៉ាស៊ី ជាសមាជិកសហគមន៍ម្នាក់ទៀត ដាក់ការព្រួយបារម្ភ​ថា នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តបិទបញ្ចប់ទៅ បទល្មើសព្រៃឈើ នៅតំបន់​​នេះ​​​​​នឹង​កើតឡើងជាថ្មីម្តងទៀត។

ប្រភពដដែលបន្តថា ប្រសិនបើបទល្មើស​ព្រៃឈើនៅតែបន្តកើតមាន វា​​នឹងជះផលអា​​ក្រក់ស​​​ម្រាប់​ជី​​វិត​​​​​មនុ​ស្ស និង​សត្វ ព្រោះនឹងធ្វើឱ្យមានការបម្រែ​​បម្រួលអាកា​​ស​​ធា​​តុ​ មិន​​ឈប់ឈរ។​ជាងនេះ​​ទៀត កា​​របាត់បង់​​គម្រប់ព្រៃឈើនេះ វានឹងធ្វើឱ្យរបប​​ទឹកភ្លៀងលែង​​ទៀង​​ទាត់ ដោយបង្កទៅ​​ជាជំ​ន​ន់​​​​ទឹក​​ភ្លៀ​​ង និងគ្រោះរាំងស្ងួតជាដើម។

លោកបន្តថា៖«​ប្រសិនជាបោះឆ្នោតរួចនៅតែមានការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើកាន់តែច្រើន អ៊ីចឹងទៅគ្រោះ​ធម្មជាតិកាន់តែចូលមកច្រើនដែរ។ សព្វថ្ងៃយើងឃើញហើយបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុរហូត ក្តៅក៏ក្តៅ ហើយភ្លៀងតិចសោះលិចអស់ទីក្រុង»។

គេសង្កេតឃើញថា ព្រៃព្រះរកានេះ គឺជាព្រៃដែលធំជាងគេទីលំដាប់ទី២ បន្ទាប់ពីព្រៃឡង់ នៅ​​​តំ​​ប​ន់​​​​​​ភូមិភាគឧត្តរនេះ។ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងស្រុកទាំងបី តែងទទួលបានអនុផល និងអត្ថ​​ប្រ​​​យោ​​ជន៍ផ្សេងៗពីសហគមន៍ព្រៃព្រះរកានេះ។អ្នកភូមិអះអាងថា ព្រៃឈើនៅតំបន់ព្រៃព្រះរកានេះ គឺ​​ជាឆ្នាំងបាយរបស់ពួកគេ តាមរយៈការទទួលបាននូវអនុផលដូចជា បោចវល្លិ៍ បេះផ្លៃឈើ ដង​​ជ័​រ​​ច្បោះ និងដកផ្សិតជាដើម សម្រាប់ទ្រទ្រង់ជី​​វភាពប្រ​​ចាំ​​ថ្ងៃ​​។

លើសពីនេះទៅទៀត សព្វថ្ងៃតំបន់ព្រៃព្រះរកានេះ ក៏នៅមានដើមឈើធំៗ ជាច្រើននៅឡើយដែរ ដែ​​​លមានមុខកាត់ ៥០សង់ទីម៉ែត្រ។ប៉ុន្តែតាមរយៈបទល្មើសរាល់ថ្ងៃ គេសង្កេតឃើញថា ប្រភេទ​​ឈើ​​​​​​កម្រ​​​ដែលនៅសេសសល់ចុងក្រោយនេះ ត្រូវរងការកាប់បំផ្លាញ​​ស្ទើរបាត់បង់អស់​​ខ្លះទៅហើយ​​។

លោក ធា ធីម ដែលធ្លាប់ទទួលបានអនុផលផ្សេងៗពីព្រៃព្រះរកា អះអាងថា ព្រៃនេះគឺជាប្រភពចំ​​ណូលដែល​​មិនចេះរីងស្ងួតសម្រាប់ពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅក្បែរសហគមន៍នេះ តាំងពីបុ​​រាណមក​​។​​លោ​​ក​​បន្តថា ប្រ​​សិន​បើទីតាំងនេះ ពិតជាត្រូវបានបំផ្លាញនៅពេលណាមួយនោះ វាស្មើនឹងបំបែក​​ឆ្នាំ​ងបាយ​​របស់​​អ្នក​​​​ភូមិយ៉ាងដូច្នោះដែរ។​

លោកបន្តថា៖«បើបាត់ព្រៃសហគមន៍យើងខ្ញុំប៉ះពាល់ច្រើនណាស់។ប្រាក់ចំណូលក៏បានមកពីព្រៃដូចជាបោចវល្លិ៍ រកផ្លៃឈើលក់ និងដងជ័រច្បោះជាដើម។បើបាត់បង់ព្រៃឈើគឺដូចបាត់បង់ជីវិតស​​​ហ​​គមន៍អ៊ីចឹង ហើយអាកាសធាតុក៏ប្រែប្រួលដែរ ពេលអស់ព្រៃឈើទៅទឹកភ្លៀងវាអត់ទៀងទាត់ទេអស់ត្រូវអនុវត្តច្បាប់គឺឱ្យស្មើគ្នា កុំស៊ីសំឡូក កុំបំពានលើច្បាប់ និងអនុញ្ញាតឱ្យសហគមន៍អា​ច​ចុះល្បា​តដោយសេរី»។

ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តព្រះវិហារ លោក សុង ច័ន្ទសុជាតិ និងអ្នកនាំពាក្យក្រ​​សួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា មិនអាចសុំប្រតិកម្មបានភ្លាមៗទេនៅថ្ងៃនេះ  ដោយទូរស័ទ្ទចូលជាច្រើនដងតែគ្មានអ្ន​​ក​​​​ទទួល។

យ៉ាងនេះក្តី អង្គការ Global Forest Watch បានចេញរបាយការណ៍ កាលពីឆ្នាំ២០២២ រក​​ឃើ​​ញ​ថា ក្នុងអំឡុងពេលបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ កាលពីខែ មេសា ឆ្នាំ២០២៣ កន្លងទៅនេះ ប្រទេស​កម្ពុ​​ជា​​​បានបាត់បង់គម្រប់ព្រៃឈើបន្ថែម ក្នុងទំហំជិត ១០០ ០០០ករណី (៩៥ ៤៧៨) តា​មរយៈ​​​បទ​​​​ល្មើសព្រៃ​​ឈើ​​។របាយការណ៍ដែលទទួលបានពីផ្កាយរណបនេះបង្ហាញថា ទំហំនៃការបាត់បង់​​នេះ គឺគ្រប់ដណ្តប់លើផ្ទៃដីប្រមាណ ១១៥ ហិកតារ។

ដោយឡែកបណ្ដាញ​សហគមន៍​ព្រៃឡង់ (PLCN) និង​សាកលវិទ្យាល័យ ខូផេន​ហេ​​ហ្គែន (​​U​​n​iv​ersity of Copenhagen) នៃ​ប្រទេស​ដាណឺម៉ាក (Denmark) វិញ កាលពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​​​​​២​០​​២​​២ ក៏​​​រក​ឃើញដែរ​ថា ប្រទេសកម្ពុជា​កំពុងបាត់បង់​គម្រប​ព្រៃឈើ​ជិត ២ ៥០០ ០០០ ​ហិកតារ ក្នុង​ច​​ន្លោះ​​​ឆ្នាំ​២០​​០​​១ និង​ឆ្នាំ​២០២០ ដែល​ស្មើ​​ប្រមាណ២៨ភាគរយនៃ​គម្រប​ព្រៃឈើ​សរុប​។ទំហំ​​​នៃ​​​​​​កា  របាត់​​បង់គម្រប់ព្រៃឈើបន្ថែម តាមរយៈបទល្មើសព្រៃឈើនេះ គិ​ត​​​​​​​ចាប់​​តាំង​​ពី​ឆ្នាំ​២​​០០០មក។

សម្រាប់មន្រ្តីសម្របសម្រួលគម្រោង នៃសមាគមបណ្ដាញ​យុវជនកម្ពុជា (CYN) លោក ​អូត ឡាទីន យល់ឃើញថាការព្រួយបារម្ភរបស់សហគមន៍ ពីការបាត់បង់ព្រៃឈើ តាមរយៈការកាប់បំផ្លាញមិ​​​ន​​ឈប់​​ឈរ​​នេះ ពិតជារឿងដែលមិនខុសឆ្គងទេ ព្រោះវាជារឿងពិត។លោកបន្តថា សកម្មភាព​​ស្ងប់​​​​ស្ងាត់នៅពេលនេះ ក៏មិនខុសគ្នាកាលពីយុទ្ធនាការឃោសនា ស្វែងរកសំឡេងឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ ឆ្នាំ២០២២ ដែរ។

 បើតាមលោក អូត ឡាទីន នេះអាចចាត់ទុកថា ជាយុទ្ធសាស្រ្តរបស់មន្រ្តីបរិស្ថាន ធ្វើយ៉ាងណា​ឱ្យ​​ពល​​រដ្ឋយល់ថា បទល្មើសព្រៃឈើហាក់ថមថយ។ម្យ៉ាងវិញទៀត នេះជារដូវកាលស្វែងរកសំឡេង​​គាំទ្រ​​ផង ហេតុដូច្នេះចង់ ឬមិនចង់ធ្វើដើម្បីយកចិត្តម្ចាស់ឆ្នោតក៏ថាបានដែរ។​​ប៉ុន្តែបើដូចអ្វីដែ​​ល​​លោ​​​​​ក​​ទទួល​​បានដំណឹងពីសហគមន៍ គឺក្រោយព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោតរួច សកម្មភាពនេះនឹង​កើត​​ឡើ​ង​​ព្រោង​​ព្រា​​តដូចដើម។បន្ថែមពីនេះ មន្រ្តីជំនាញបរិស្ថាន តែងព្យាយាមរារាំង មិនឱ្យក្រុម​​សហ​គ​​​​​ម​​ន៍ចូល​​រួម​​ទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើថែមទៀតផង។

លោកបន្តថា៖«សហគមន៍ធ្លាប់ប្រាប់ដែរឱ្យតែដល់រដូវឃោសនា អត់សូវឃើញមានបទល្មើស មិនដឹងយ៉ាងម៉េច!។តែបោះឆ្នោតហើយបញ្ហាការកាប់ទន្រ្ទាន និងការកាប់ឈើធ្វើអាជីវកម្មនៅក្នុងតំ​​បន់​​ព្រៃ​​ព្រះរកាគឺនៅតែបន្តកើតមាន។ហើយក្រសួងបរិស្ថាននៅតែបន្តរឹតត្បិតសកម្មភាពរបស់សហគម​​ន៍ជនជាតិដើមភាគតិចហ្នឹងមិនឱ្យគាត់អាចចូលរួមការពារធនធានធម្មជាតិនោះទេ»។ ​លោក សៅ សុខា មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស បានបញ្ជាកាលពីខែ មេ​​សា ឆ្នាំ​២​​​០​២​​៣ ដោយតម្រូវឱ្យកម្លាំងសមត្ថកិច្ចបាញ់កម្ទេច ដោយមិនលើកលែង អ្នកកាងព្រៃឈើ និង​​​ឈ្នួ​​ញ​​ឈើ ប្រ​​សិ​ន​​បើ​ពួក​​គេ​​ហ៊ានជំទាស់ទៅនឹងផែនការបោតសំអាត បទល្មើសព្រៃឈើនេះ។តែ​​ម​​ក​​ដល់​​​​ពេលនេះ គេសង្កេតឃើញថា អ្វីដែលលោក សៅ សុខា បានប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងឋានៈជា​​ប្រធាន​​គណៈ​​ក​​ម្ម​​​​​​កា​​រទប់ស្កាត់ និងបង្រ្កាប់បទល្មើសព្រៃឈើលើ​​​ក​​ឡើង វាគ្មានបានផលអ្វីធំដុំទេ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រុ​​ម​​​ស​​ហគមន៍ព្រៃព្រះរកា ចាត់ទុកថាការតាំងចិត្តនេះ វាមិនខុសពី​​គោះទឹក​​បង្អើ​ល​​ត្រី ហើយគ្រាន់តែ​​ល្អ​​​​មើល​៕

ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ កំពុងពិនិត្យសេចក្ដីសម្រេចរបស់ការិយា​​​ល័យ​ភាពអនុលោម ទីប្រឹក្សា ដោះស្រាយវិវាទជុំវិញការបើកការស៊ើបអង្កេតលើពាក្យបណ្ដឹងចោទប្រកាន់គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុចំនួន៦នៅកម្ពុជា ថាបានរួមចំណែកបណ្ដាលឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាអ្នកខ្ចីប្រាក់ជួបប្រទះផលវិបាក។

សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយរបស់អង្គការសមធម៌កម្ពុជា និងអង្គការលីកាដូ ចុះថ្ងៃទី០៣ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ឱ្យដឹងថា ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលមានរយៈពេល១០ថ្ងៃ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យមើលសំណើ​នេះ។ ប្រភពដដែល បន្តថា បន្ទាប់ពីពិនិត្យដោយល្អិតល្អន់ ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលអាចសម្រេចឱ្យការិយាល័យភាពអនុលោម ទីប្រឹក្សា ដោះស្រាយវិវាទ​បន្តការស៊ើបអង្កេត ឬបញ្ឈប់ការស៊ើបអង្កេតនេះ។

សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ បញ្ជាក់ថា គ្រឹះស្ថានផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីនៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលរងការស៊ើបអង្កេត​ទាំងនោះ មានដូចជា ធនាគារ​អេស៊ីលីដា ​ធនាគារ​ហត្ថា ​ធនាគារ​ស្ថាបនា ​គ្រឹះស្ថាន​មីក្រូ​ហិរញ្ញ​វត្ថុ​អម្រឹត ​អិល​អូអិល​ស៊ី ​និង​ប្រាសាក់ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភបំពានស្តង់ដាអនុវត្តរបស់សាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ។

លោក ​អំ សំអាត ​នាយក​ទទួល​បន្ទុក​កិច្ច​ការ​ទូទៅ​នៃ​អង្គការ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​លីកាដូ បានលើកឡើងថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាជាច្រើននាក់បានជួបប្រទះបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារកម្ចីបែបកេងប្រវ័ញ្ចនេះ។

លោកបន្ថែមថា គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទាំងនោះ បណ្ដោយឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្ចីប្រាក់ដោយពុំបានសិក្សាគ្រប់ជ្រុងជ្រោយពីលទ្ធភាពបង់ប្រាក់ត្រលប់វិញ ដែល​ករណីនេះបណ្ដាលឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននាក់ ពុំមានលទ្ធភាពដោះបំណុល ដោយ​ពួកគេខ្លះចំណាក​ស្រុក កាត់បន្ថយរបបអាហារសម្រាប់សន្សំប្រាក់បង់ធនាគារ និងបង្ខំឱ្យកូនឈប់រៀនដើម្បីទៅបម្រើការងារដែលជាទម្រង់ពលកម្មកុមារជាដើម។ 

លោកបន្តថា មន្រ្តីឥណទានមួយចំនួន បានគំរាមកំហែង និងបង្ខំពលរដ្ឋ ដាក់លក់ដីដើម្បីបង់ប្រាក់ធនាគារផងដែរ។

លោកថា ករណីទាំងនេះ បានរំលោភបំពានគោលការណ៍របស់សាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងការវាយតម្លៃការគ្រប់គ្រងផលប៉ះពាល់ ហានិភ័យ បរិស្ថាន សង្គម សុខភាព និងលទ្ធភាព។

លោក សំអាត និយាយថា៖ «ការកម្ចីមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុគោលបំណងលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅប្រជាពលរដ្ឋ មិនមែនធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជួបបញ្ហាទេ»។

លោក សុខ វឿន នាយកប្រតិបត្តិនៃគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុអិលអូអិលស៊ី បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់ដែល​ថា ស្ថាប័នផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីអិលអូអិលស៊ី បានរំលោភលើគោលការណ៍សាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ។ លោក​​ថា ស្ថាប័នហរិញ្ញវត្ថុទាំង៦ នៅកម្ពុជា ដែលរងការចោទប្រកាន់បានបដិសេធជុំវិញករណីនេះ ទៅកាន់ការិយាល័យភាពអនុលោម ទីប្រឹក្សា ដោះស្រាយវិវាទ កាលពីឆ្នាំមុន។

លោកបន្ថែមថា សមាគមមីក្រូហរិញ្ញវត្ថុកម្ពុជា នឹងចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍លើករណីនេះក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខ។

លោក សុខ​ វឿន និយាយថា៖ «អត់បានធ្វើដូចការចោទប្រកាន់គេនោះទេ ថាបង្ខំគេ[ពលរដ្ឋ]លក់ដី រំលោភសិទ្ធិមនុស្សអីហ្នឹង»។

បើតាម លោក សុខ វឿន ប្រសិនបើក្រុមប្រឹក្សាភិបាល អនុញ្ញាតឱ្យការិយាល័យភាពអនុលោម ទីប្រឹក្សា ដោះស្រាយវិវាទ បើកការស៊ើបអង្កេតនោះ ដំណើរការនេះនឹងមានរយៈពេល១៨ខែ។

កាលពីពេលថ្មីៗនេះ មានប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនរស់នៅខេត្តកណ្ដាល បានបង្ខំចិត្តដាក់លក់ផ្ទះដើម្បីដោះបំណុលធនាគារ ក្រោយអស់លទ្ធភាពសងបន្ត ដោយសារមុខរបរពួកគេរងផលប៉ះពាល់ពីជំងឺកូវីដ-១៩។

នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ អ្នកនាង ណាលី ពីឡូក នាយិកាទទួលបន្ទុកកិច្ចការក្រៅតំបន់នៃអង្គការលីកាដូ និយាយថា៖ «ការស៊ើបអង្កេតជាជំហានដ៏សំខាន់ឆ្ពោះទៅរកយុត្តិធម៌ និងដំណោះស្រាយសំណងសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជាអ្នកខ្ចីប្រាក់ ដែលបន្តរងគ្រោះដោយសារតែកម្ចីបែបកេងប្រវ័ញ្ច»។

កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ ក្រសួង​​សហ​ព័ន្ធ​អាល្លឺម៉ង់​ សម្រាប់​សហប្រតិបត្តិការ​សេដ្ឋកិច្ច​ ​និង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ (B​M​Z​)​ បានចេញរបាយការណ៍សិក្សា ដោយបង្ហាញថា មានប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ជិត១៧ម៉ឺននាក់ (១៦៧ ០០០នាក់) បានលក់ដី និងកំពុងលក់ដីសងបំណុលក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា គិតជាមធ្យមរយៈពេល ១៦នាទីម្តងមានពលរដ្ឋខ្មែរ ១គ្រួសារបានលក់ដីដើម្បីសងទៅម្ចាស់បំណុល។

លោក អៀង​ វុទ្ធី នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការសមធម៌កម្ពុជា លើកឡើង​នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា៖ «យើងសង្ឃឹមថា ការស៊ើបអង្កេតនេះអាចដំណើរការទៅមុខបានឆាប់ៗនេះ ដើម្បីជំរុញដល់សិទ្ធិទទួលបានដំណោះស្រាយរបស់អ្នកខ្ចីឥណទាន និងចាប់ផ្ដើមដោះស្រាយការខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរនានា ដែលបណ្ដាលមកពីការវិនិយោគទាំងអស់នេះ»។

កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ អង្គការសមធម៌កម្ពុជា និងអង្គការលីកាដូ តំណាងឱ្យពលរដ្ឋជាអ្នកខ្ចីឥណទានខ្នាតតូច បានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅកាន់ការិយាល័យភាពអនុលោម ទីប្រឹក្សា ដោះស្រាយវិវាទ ជុំវិញការរំលោភបំពានស្តង់ដារអនុវត្តរបស់សាជីវកម្មមហរិញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ បណ្ដាលមកពីការអនុវត្តកម្ចីគ្មានសីលធម៌ និងកម្ចីបែបកេងប្រវ័ញ្ចនៅកម្ពុជា។

អង្គការ​ការពារ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​លីកាដូ​ធ្លាប់ឱ្យ​ដឹង​ថា​ ស្ថាប័នហិរញ្ញ​វត្ថុ​ទាំង​៦​នោះ ​ធ្លាប់​ទទួល​បាន​ការ​អនុម័ត​ទឹកប្រាក់​ច្រើន​ជាង ​៤០០​លាន​ដុល្លារ ពី​មូលនិធិ​សាជីវ​កម្ម​ហិរញ្ញ​វត្ថុ​អន្តរជាតិ​ ​នៅ​រយៈ​ពេល​៥​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ​ រួមមាន ​កម្ចី​ឥណទាន​ដោយ​ផ្ទាល់​ កម្ចី​បញ្ចូល​គ្នា​ កម្ចី​ឥណទាន​ និង​ការ​វិនិយោគ​ផ្អែក​លើ​សមភាព​ពី​មូលនិធិ​ដែល​គាំទ្រ​ដោយ​សាជីវ​កម្ម​ហិរញ្ញ​វត្ថុ​អន្តរជាតិ៕

មេដឹកនាំគណបក្សក្រៅសភាមួយចំនួនបង្ហាញការយល់ឃើញខុសៗគ្នាជុំវិញវិសោធនកម្មច្បាប់បោះ​​ឆ្នោតថ្មីដែលតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋមានបំណងឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត ត្រូវតែបានទៅបោះឆោ្នត​​ជា​​មុនសិន ខណៈច្បាប់ថ្មីនេះ ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ។

ប្រធានគណបក្សស្រ្តីដើម្បីស្រ្តី អ្នកស្រី ស៊ឹង សុធី  ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងប្រទេសដែលប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យ គឺមានសេរីភាព គ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសម្រេចចិត្ត ថា ទៅ ឬមិនទៅបោះឆ្នោត ដែលមិនអាចមានការបង្ខិតបង្ខំណាមួយនោះទេ។

យ៉ាងនេះក្តីមេបក្សរូបនេះ ហាក់មានភាពស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការអត្ថាធិប្បាយ ក្រោយពេលមហាក្សត្រចេ​​ញ​ព្រះរាជក្រមប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់ច្បាប់នេះ​រួចទៅហើយនោះ។​

អ្នកស្រីបន្តថា៖ «បើសិនជាសិទ្ធិសេរីភាពនៃប្រជាធិបតេយ្យ គឺយើងត្រូវតែបើកសិទ្ធិឱ្យគាត់ចង់ ឬ​​​មិ​ន​​ចង់ ជាសិទ្ធិរបស់គាត់ យើងមិនអាចបង្ខិតបង្ខំគាត់ទេ ព្រោះយើងជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ហើ​​យខ្ញុំ​​គឺជាមេបក្សមួយដែលប្រកួតប្រជែងក្នុងប្រទេសប្រជាធិបេយ្យ មួយដែរ»។

ព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់បានចេញព្រះរាជក្រមប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ វិ​​​សោ​ធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មី កាលពីថ្ងៃទី០៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣។ច្បាប់នេះ ក៏ត្រូវបានរដ្ឋស​​ភា​អនុម័តកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ហើយព្រឹទ្ធសភាក៏បានឯកភាពទាំងស្រុងកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងសម័យប្រជុំពេញអង្គលើក ទី១០ នីតិកាលទី៤របស់ខ្លួន។

វិសោធនកម្មច្បាប់ថ្មីនេះ បានកែច្បាប់បោះឆ្នោតចំនួន៤ គឺច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំ​​ណា​ងរាស្ដ្រ, ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សា ឃុំ-សង្កាត់, ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើ​​សតាំងសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សា រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ។

ក្នុងនោះច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មី បានតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋដែលចង់ឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ត្រូវធ្លាប់ទៅបោះឆ្នោតសកលនៅលើកចុងក្រោយ។ចំណែកការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត តម្រូវឱ្យពលរដ្ឋដែលចង់ឈរឈ្មោះជាបេក្ខភាពតំណាងរាស្រ្ត គឹត្រូវទៅបោះឆ្នោតសកលចំនួន ២លើកជាប់គ្នា។

ច្បាប់នេះក៏កំណត់ដែរ​ថា ជនណាឬគណបក្សនយោបាយ ដែលញុះញង់ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិបោះ​​ឆ្នោតមិនឱ្យទៅបោះឆោ្នត និងណែនាំឱ្យបំផ្លាញសន្លឹកឆ្នោត ត្រូវលុបឈ្មោះចេញពីបញ្ជីបោះឆ្នោត ឬលុបបេក្ខភាពរបស់សាមីខ្លួន ឬគណបក្សនយោបាយ និងដកសិទ្ធិឈរឈ្មោះបោះឆ្នោ​ត​​រយៈពេល៥ឆ្នាំ ឬគណបក្សនយោបាយអាចត្រូវដកសិទ្ធិមិនឱ្យចូលរួមការបោះឆ្នោត ៥ឆ្នាំយ៉ា​ង​​តិច។

ផ្ទុយពីនេះ ប្រធានគណបក្សសញ្ញាតិកម្ពុជា លោក សេង សុខេង ថ្លែងថា លោកគាំទ្រច្បាប់ថ្មីនេះទាំងស្រុង ដោយថា​ ការតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋត្រូវតែទៅបោះឆ្នោត ទើបអាចឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោតបា​​ន គឺបង្ហាញពីគំរូមួយក្នុងសង្គម។ជាមួយគ្នានេះ លោកក៏បានច្រានចោល ការលើកឡើងថា​ច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ បានរិតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋ។

លោកថា៖ «ច្បាប់ហ្នឹងមិនពាក់ព័ន្ធនឹងការរារាំងសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋ​ ឬប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋទេ ព្រោះច្បាប់នេះ សំដៅទៅលើតែអ្នកដឹកនាំទេ អ្នកដែលមានបំណងចូលជា ប្រឡូកក្នុងកិច្ចការនយោបាយ តាំងពីថ្នាក់ ក្រោមជាតិរហូតដល់ថ្នាក់ជាតិហ្នឹង គឺចង់ឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំហ្នឹងក្លាយជាគំរូ»។

មិនខុសគ្នាទេ ប្រធានគណបក្សយុវជនកម្ពុជា លោក ពេជ្យ ស្រស់ ក៏ប្រកាសជំហរគាំទ្រដែរ​ក្រោយពេលច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ​បានប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ។លោក ពេជ្យ ស្រស់ ចាត់ទុកថា ច្បាប់ថ្មីនេះ នឹងបិទផ្លូវអ្នកនយោបាយណា ដែលមានចេតនាបំផ្លាញការបោះឆ្នោតតាមរយៈ​​ការជំរុញឱ្យម្ចាស់ឆ្នោតគូសសន្លឹកឆ្នោតចោល ឬធ្វើសកម្មភាពមិនឱ្យពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតជាដើ​​ម​​។

លោកបន្តថា៖ «ខ្លួនមិនបានទៅបោះឆ្នោតផង ហើយទៅឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោតអាហ្នឹងវាដូចជាផ្ទុយ។ខ្ញុំគិតថាច្បាប់នេះល្អសម្រាប់អ្នកនយោបាយកុំឱ្យចេះតែធ្វើអីតាមទំនើងចិត្តពេកព្រោះ មានអ្នកនយោបាយខ្លះបំផុសបំផុលមិនឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតទៀត!​ អាហ្នឹងជារឿងដែលធ្ងន់ធ្ងរមែនទែនសម្រាប់ការកសាងសង្គមជាតិយើង ដូចច្នេះត្រូវតែមានច្បាប់ឱ្យបានតឹងរឹងជាមួយអ្នកនយោបាយនៅកម្ពុជា»។

ក្រោយច្បាប់បោះឆ្នោតធ្វើវិសោធនកម្ម ទៅតាមការទាមទាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន គេសង្កេតឃើញមានគណបក្សនយោបាយពីរ ជំទាស់ទៅនឹងគំនិតផ្តួចផ្តើមធ្វើវិសោធនកម្មនេះ។

គណគណបក្សភ្លើងទៀន និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន រិះគន់ចំពោះ វិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះដោយចាត់ទុកថា វាជាការឹតត្បិតឱកាសឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត របស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែ​​រ និងធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកាន់តែរួមតូច ក្រោយពីសេចក្តីព្រាងវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតត្រូវ​​បានរដ្ឋសភាអនុម័ត។

ជុំវិញការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ នៅមុនការបោះឆ្នោត ជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនីតិកាលទី៧នេះ ក្រុ​​ម​​​​អង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន២៤ស្ថាប័ន ក៏ធ្លាប់បានស្នើឱ្យព្រឹទ្ធសភា និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ពន្យា​​ពេលធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មី រហូតការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តឆ្នាំ២០​​២​​៣ បា​ន​​បញ្ជប់។ការទាមទារនេះ ដើម្បីឱ្យមានពេលគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ពិភាក្សាពីផលប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិបោះឆ្នោត ជាដើម។

ក្រុមអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះរួមមាន មជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព, សមាគមសម្ពន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ (KSILA), សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា (ADHOC) និងគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (CO​​​M​FREL) ជាដើម។

ប្រធានសមាគមសម្ពន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ (KSILA) លោក កើត សារ៉ាយ ចាត់ទុកការកែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ គឺជាការដើរបញ្ច្រាសពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលចែងថា ពលរដ្ឋទាំង២ភេទមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត និងឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត។លោកថា ការកែប្រែច្បាប់គឺជារឿងធម្មតា ដើម្បីឱ្យដើរទាន់កា​​​រ​វិវត្តនៃសម័យកាល ប៉ុន្តែលោកថា ច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ បានកែប្រែយ៉ាងតក់ក្រហល់ និងជាកា​​រ​​កែប្រែច្បាប់តាមអំពើចិត្ត។

លោកបន្តថា៖ «កៀកបោះឆ្នោតហើយ យើងធ្វើវិសោធនកម្មស្តីពីការបោះឆ្នោត នេះវាបង្ហាញភាពមិនមានតម្រូវការចាំបាច់មួយ ហើយចំនុចមួយទៀតច្បាប់ យើងថា ថ្ងៃនេះ ហើយអាចកែប្រែថ្ងៃស្អែ​​កបាន វាធ្វើឱ្យបាត់បង់គោលជំហរ របស់ច្បាប់ វាបាត់បង់ភាពខ្លាំងរបស់ច្បាប់ វាបាត់បង់អំណាចនៃច្បាប់ មានន័យថាច្បាប់លែងក្លាយជាកម្មវត្ថុមួយដែលត្រូវបានគេពិចារណាយ៉ាងម៉ត់ចត់ យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ យ៉ាងប្រយ័ត្នប្រយែង»។

ជុំវិញការរិះគន់នេះ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភា លោក ឡេង ប៉េងឡុង  មិនអាចសុំកាឆ្លើយតបបានទេ នៅថ្ងៃនេះ ដោយទូរសព្ទចូលប៉ុន្តែមិនមានអ្នកទទួល។

ចំណែក អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ធ្លាប់ប្រាប់ Newsroom Cam​​bo​​dia ថា ច្បាប់ថ្មីនេះមិនបានរំលោភលើសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ លោកថា កាលណាប្រជាពល​​រដ្ឋ​​ចង់ឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែមិនដែលបានទៅបោះឆ្នោត គឺមានន័យថា មិនស្មើរភាពគ្នា​​។ វិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ ធ្វើឡើងតា​មការចង់បានរបស់លោក នាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុ​ន សែន​ ដែលស្នើឱ្យក្រសួងពាក់ព័ន្ធពន្លឿនឱ្យរួចរាល់នៅមុនការបោះឆ្នោតតំណាងរាស្រ្តនីតិកា​ល​ទី៧ ដែ​ល​​​​​​​កាន់​​តែ​​ខិតចូលមកដល់។លោកហ៊ុន សែន ធ្លាប់ថ្លែងថា​ ការកែប្រែច្បាប់នេះ ដើម្បីឆ្លើយត​​ប​​ទៅ​​នឹង​​​ការអំពាវនាវមិនឱ្យពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតរបស់ក្រុមប្រឆាំង ហើយក៏ជាការរុញឱ្យលោក សម រង្ស៊ី​ ដើរដល់ផ្លូវទាល់ច្រកដែរ ជាពិសេសនេះជាការសម្លាប់សិទ្ធិនយោបាយរបស់បុគ្គលណាដែលមិ​ន​​​បានចូល​រួមបោះឆ្នោតក្នុងអាណត្តិថ្មីនេះ៕

ក្រុមនិសិ្ស​​ត​​​​​ទា​មទា​រឱ្យរដ្ឋា​ភិបាល​​បើ​កលំ​ហ​សេ​រីភាពប​ញ្ចេញម​តិឡើ​ងវិ​​​ញ តាមរយៈ​ទទួ​លយ​កម​តិរិះគន់ ដើ​​​ម្បីកែលម្អសង្គមដោយសំអាងថា​សក​ម្មភា​ពចូល​រួមកា​រពារធ​នធានធ​ម្ម​​​ជាតិ​និ​ងឃ្លាំ​មើលកា​​រអភិ​វ​ឌ្ឍស​ង្គ​ម​រ​​បស់ពួក​គេប្រឈមនឹងការគំ​រាម​កំហែ​ងពី​ស្ថាប​នរដ្ឋ​នៅ​ឡើយ ដែលជាកត្តាជំរុញឱ្យបញ្ហាសង្គមនៅបន្តចាក់ស្រែះ ។​

​កា​រលើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងក្នុងកម្មវិធីស្តីពីការ«លើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់យុវជនក្នុងកិច្ចអភិវឌ្ឍសង្គម»ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ សប្ដាហ៍មុន ដែល​​មានយុវ​ជន​ជា​និស្សិ​តប្រ​មាណ៧​០នា​ក់ចូល​រួ​ម​។

​ពួក​គេបានលើ​កឡើង​ពីគោ​លបំណ​ងចង់​ចូលរួ​មកិច្ចការសង្គ​ម និងឃ្លាំង​មើលកា​រអភិ​វឌ្ឍ​ន៍ ដោយ​ពុំមា​នកា​ររាំ​ង ​ឬគំរា​មកំហែ​ងពីសំណា​ក់​អាជ្ញាធ​រមូល​ដ្ឋាន និង​ក្រសួ​ង​ពា​ក់ព័ន្ធ​។

​និស្សិ​ត​ជំនាញភូមិវិទ្យានៅសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោ​ក ​សោ​ន ​វាយោ ​​និយាយថា ​អាជ្ញាធរមូលដ្ឋា​នពុំ​គួរ​ក្លាយ​​ជារ​នាំ​ងស​ម្រា​ប់​ក្រុ​មយុវជនដែល​​ចុះអង្កេតការ​បំផ្លាញព្រៃឈើនោះទេ តែថា ផ្ទុយទៅវិញស្ថា​​ប​ន​​ពា​ក់ព័ន្ធ​ទាំងនោះ ​​គួ​រ​លើ​កទឹ​កចិ​ត្តសកម្ម​ភាពចូ​លរួមការ​ពារ​ធន​ធានធម្មជាតិទាំ​ងនេះ។

​លោក​ថា៖​ «ឧទាហរណ៍ ​​ដូចខ្ញុំ​​ទៅមើល​ព្រៃ​ដែលគេកា​ប់​ចឹង​ អាហ្នឹងយើ​ងត្រូ​វសូមការ​អនុ​ញ្ញាតពីរដ្ឋាភិបាល​ដែលគា​ត់កា​ន់កា​ប់នៅកន្លែង​ហ្នឹងសិន។ ​ហ្នឹង ជា​​វិបត្តិ​ដែលយើងត្រូ​វប្រឈម ត្រូវឆ្ល​ងកាត់គាត់​(អាជ្ញាធ​រមូល​ដ្ឋាន)​សិន»​។

​កញ្ញា ​ងេន ស្សាវរី​យ៍ ជា​និសិ្សតច្បាប់​​នៅពុទ្ធិ​កស​​កលវិទ្យា​ល័យព្រះសី​ហនុ​រាជ ​​ជំរុញ​ឱ្យរដ្ឋាភិ​បាលបើកសិ​​​ទ្ធិ​​គ្រប់​គ្រាន់ដល់ពលរ​ដ្ឋក្នុ​ងកា​រលើកឡើងពីប​ញ្ហាសង្គមនិ​ងក្លាហាន​ទទួលយក​ការរិះគន់​រប​ស់ពួកគេ ស​ម្រា​​ប់កែល​ម្អសង្គម កុំប្រើ​វិធានទប់ស្កា​ត់ ​ឬគំរាម​កំហែង ​។

កញ្ញា​ស្សាវរីយ៍​ថា៖«[​ខ្ញុំ]ច​ង់ឱ្យគាត់[​អាជ្ញាធរពា​ក់ព័ន្ធ]​បើកទូលា​យក្នុង​ការឱ្យប្រ​ជាជន​និ​យាយពីរឿ​ងន​​យោបាយ​ ឱ្យគាត់ហ៊ា​នទទួលការរិះគន់​ពីប្រជា​ជន​ក្នុ​ងរឿង​នយោ​បាយ ​សេដ្ឋកិច្ច ​សង្គម ស​ង្គមកិច្ច»។

​ក​ញ្ញាសំ​អា​ងថា​ កា​រចូ​លរួម​រប​ស់យុវ​ជន​ជាសញ្ញា​វិ​ជ្ជ​មាន​ដ​ល់ការរីក​ចម្រើនសង្គ​ម តាមរយៈការ​បញ្ចេញ​យោ​​​បល់​​រប​​ស់ពួក​​គេ​ លើបញ្ហា​​​នានា​ដែល​បាន​​កើ​ត​ឡើង​ ​ដើម្បីកែល​ម្អសង្គ​ម។​

​ប្រធា​នក្រុម​អង្គភា​ពអ្ន​កនាំពា​ក្យរ​ដ្ឋាភិ​បាល លោក​ ផៃ ស៊ីផាន លើកឡើ​ងថា​ មិនមានការរឹតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិទេ ហើយថានៅចំពោះមុខ ​រដ្ឋាភិ​បាលព្យា​​យា​ម​ជំរុញឱ្យ​ប្រជា​ពលរដ្ឋមា​នជីវភា​ពសមរ​ម្យទើបផ្ដោតការយកចិត្តទុកដា​ក់លើសិទ្ធិសេរីភាពតាមក្រោយ​។

​លោកថា៖​ «បត់ផែ​​នរៀ​​ប​ចំ​លទ្ធិ​​ប្រជា​ធិបតេយ្យថ្នា​ក់ក្រោ​មជា​តិហ្នឹង​ មានការជជែក​គ្នា កា​រ​ដោះស្រា​យគ្នា​ ចាប់​ផ្ដើ​ម​ពី​រៀ​ន​ជជែក​គ្នា រៀនពី​ស្រង់​យក​មតិ​ដើ​ម្បីរ​ស់នៅ​ជាមួយគ្នាបាន ​អត់​មាន​អ្ន​កខុ​សឬ​​ត្រូវទេ»​។

អ្ន​កច្បាប់នៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្សហៅ(ស​ង់​ត្រាល់​​​​)លោក វន ចាន់ឡូត មើលឃើញថា សកម្មភាព​ចូ​លរួ​មឃ្លាំមើ​លកា​រអភិវឌ្ឍសង្គមពីសំណាក់យុវជន អាចដំ​​ណើ​រការ​ទៅដោយរលូ​ន​​បាន ​ដំបូ​ង​ត្រូវ​ផ្តើមចេញពីឆ្ទៈនយោបាយ បន្ទាប់មកក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល​​​ពា​ក់ព័ន្ធ រួមទាំង​វិ​ស័យឯកជនផ​​ងដែរ។

លោកថា៖ «ការចូលរួមយ៉ាងម៉េច អាស្រ័យលើស្ថាប័ននីមួយៗ គាត់ផ្ដល់ឪកាសឱ្យយើង(យុវជន)ចូលបា​ន​ប​ង្ហាញនូវសម្ថភាព ផ្ដល់ឪកាសឱ្យយុវជនអាចប្រើប្រាស់នូវគំនិតឆ្នៃប្រឌិដ្ឋ និងបទពិសោធន៍របស់ខ្លួនឯងបាន​កម្រិតណា»។

​ប៉ុ​ន្មានឆ្នាំ​ចុងក្រោ​យ​នេះ អ្ន​ករិះ​គ​ន់រ​ដ្ឋាភិបាល ​និង​ស​ក​ម្ម​ជ​ន​បរិស្ថានរា​ប់​សឹប​នាក់​ ត្រូវ​បា​ន​តុលា​ការចោទប្រកាន់និង​​​ផ្តន្ទាទោ​​សដាក់ពន្ធនាគារ ដូចគ្នា​នឹងការចោទប្រកាន់​រប​ស់អាជ្ញាធរដែរ។ តែយ៉ាងណាមកដល់ពេលនេះ អ្នកជាប់ចោទទាំងនោះ ខ្លះបាននៅក្រៅឃុំបណ្តោះអាសន្ន រីឯខ្លះទៀតតុលាការមិនទាន់ទម្លា​ក់​​ចោ​លបទចោទនៅឡើយទេ។

ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២០ បណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ យុវជន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ត្រូវ​បានមន្ត្រី ហា​មឃាត់ទាំងស្រុង មិនឱ្យចូលល្បាតព្រៃដើម្បីចូលរួមទប់ស្កាត់បទល្មើស ក្រោ​មហេតុផលថា ពួកគេមិនបានចុះ​​បញ្ជីផ្លូវការនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។

ប​ញ្ហានេះ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសហគមន៍ការពារព្រៃឈើចំនួន២២ បា​​នបង្ហាញជំហររួមគ្នាតាមរយៈលិខិតមួយច្បាប់ស្នើទៅ​ក្រសួង​បរិស្ថាន ​និង​ក្រសួង​កសិកម្ម ដោយជំរុញឱ្យ​បង្កើនប្រសិទ្ធភាពទប់ស្កាត់​បទ​​ល្មើស​ធនធានធម្មជាតិ និងបើកសិទ្ធិឱ្យសហគមន៍អាចចុះល្បាតព្រៃក្នុងមូលដ្ឋាន ដើម្បីចូលរួមការពារព្រៃឈើឡើង​វិញ។

ក្រុមអង្គការទាំងនោះបានបង្ហាញក្ដីបារម្ភថា គម្របព្រៃឈើនៅ​កម្ពុជាត្រូវបានគេលួចបំផ្លាញជាបន្តបន្ទាប់ ខណៈលំហូរសិទ្ធិ​​សេរីភាព ចូលរួមក្នុងការការពារព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិដោយ​ស្ម័គ្រចិត្តនៅតែ​បន្តរងការរឹតត្បិត។

លិខិតរួមដដែលសំអាង​​ថា រយៈពេលពីរ​ទសវត្សរ៍ចុង​ក្រោយនេះ ​គម្រ​ប​ព្រៃឈើនៅកម្ពុជា​បានបន្ត​ធ្លាក់ចុះ​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័​សពីចំ​នួន៦១,១៥​% នៅឆ្នាំ២០០២ ម​កត្រឹម​៤៦,៨៦% គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៨។

​ជាងនេះទៅទៀតពួកគេថា និន្នាការនៃការធ្លាក់ចុះនេះ ជាសញ្ញា​បង្ហាញថាកម្ពុជាទំនងមិនអាចអនុវត្តនូវទិ​ស​​​​​​ដៅក្នុងការបង្កើតគម្របព្រៃឈើឡើងវិញឱ្យបាន​៦០%នៃផ្ទៃដីសរុបរបស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រឹ​មឆ្នាំ២០​២​​៩​បានឡើយ។

មា​ត្រា៣៥នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ​ទាំងពីរភេទ មានសិទ្ធិចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជី​វភា​ព​ន​​​យោ​​បាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌​របស់ប្រទេសជាតិ។ សេចក្ដីស្នើទាំងឡាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូ​វបា​​​ន​​ទ​ទួលការពិនិត្យ​និង​ដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ពីអង្គការរដ្ឋ។

គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយរក្សាស្ថិរភាពតម្លៃកសិផលក្នុងរដូវប្រ​​​មូលផលសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែង ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រនីតិកាលទី៧ ខណៈអ​​ង្គ​​​ការសង្គមស៊ីវិលយល់ឃើញថា កសិករខ្មែរនៅតែបន្តប្រឈមបញ្ហាជាច្រើនផ្នែកវិស័យក​​សិកម្ម​​នេះ​។

ថ្លែងក្នុងថ្ងៃដំបូងនៃការបើកយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត​កាលពីថ្ងៃសៅរ៍នេះ លោក នាយករដ្ឋម​ន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងនូវគោលនយោបាយជាអាទិភាពចំនួន៦ចំណុច ដែលជាកម្មវិធីអ​ភិ​​វឌ្ឍ​ន៍សង្គមជាតិ របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅអាណត្តិថ្មីនេះ។

ក្នុងនោះមានមួយចំណុច ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី បានដាក់សំដៅលើការព្យាយាមរកទីផ្សារនិងរក្សាតម្លៃកសិផលឱ្យមានស្ថិរភាពក្នុងរដូវប្រមូលផល តាមរយៈការផ្ដល់ហិរញ្ញប្បទានរាប់លានដុ​​​ល្លា​រអាមេរិក សម្រាប់ការប្រមូលទិញកសិផលក្នុងករណីប្រឈមនឹងបញ្ហាណាមួយ។

លោក ហ៊ុន សែន បន្តថា ផលិតផលកសិផលសំខាន់ៗតម្រូវឱ្យមានការរក្សាលំនឹងតម្លៃរៀងរាល់រដូវប្រមូលផលមាន ស្រូវ ស្វាយកែវរមៀត មៀនប៉ៃលិន ស្វាយចន្ទី ដំឡូង ពោត និងផលិតផលផ្សេងៗទៀតតាមការចាំបាច់។

លោកបន្តថា៖ «កម្មវិធីហិរញ្ញប្បទានសំដៅលើកស្ទួយផលិកម្មរកទីផ្សារ និងរក្សាលំនឹងថ្លៃកសិផលសំខាន់ៗក្នុងកម្រិតសមរម្យ តាមរយៈការដាក់ចេញនូវកញ្ចប់ថវិកាជាក់លាក់ដោយចាប់ផ្ដើមពីចំនួ​​​ន​១​​០​​០លានដុល្លារអាមេរិក និងអាចវិភាជថវិកាបន្ថែមប្រសិនបើមានតម្រូវការចាំបាច់ដើម្បីធ្វើអន្ត​​រា​គ​​មន៍ឱ្យទាន់ពេលវេលា ក្នុងការទិញកសិផលពីប្រជាកសិករ ជាមួយនឹងគោលដៅរក្សាស្ថិរភាពថ្លៃនូវរាល់រដូវប្រមូលផល» ។

ក្រៅពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា​ គេឃើញមានគណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀត ក៏បានឃោសនាគោ​លនយោ​​បា​​យ​​​របស់ខ្លួនទាក់ទិននឹងវិស័យកសិកម្មនេះដែរ។

សម្រាប់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានដែល​​ជាដៃ​គូ​​ប្រ​​​កួតប្រជែងមួយក្នុងចំ​​ណោមបក្សន​​យោ​​​បាយចំនួន១៧ផ្សេងទៀត បាន​ជំ​​រុ​​ញ​ឱ្យសហគមន៍កសិ​​កម្ម​ទទួលបានទុនវិនិយោគជាមួយអត្រាកា​​​​រ​ប្រាក់ត្រឹម៣ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ និងការផលិតវត្ថុធាតុដើមក្នុងស្រុកសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម ដើ​​​ម្បី​កាត់បន្ថយតម្លៃ និងការចំណា​យ​​រ​​បស់​​កសិករ និងស្ដារប្រ​ឡាយទឹកសម្រាប់ធ្វើកសិកម្ម។

ដោយឡែក គណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ ក៏បានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយកសិកម្មដែរ ដោយកំ​​ណ​​​​ត់តម្លៃស្រូវទាបបំ​​ផុត ១,២០០រៀលក្នុងមួយគីឡូក្រាម និងធានាតម្លៃទីផ្សារកសិផល ព្រ​​ម​​​ទាំងប​ញ្ចុះតម្លៃប្រេង​ និ​ងជីកសិកម្ម។

បើទោះបែបណា គេសង្កេតឃើញថា ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ ៤០ឆ្នាំមកនេះ គោលនយោ​​បាយ​​ក​​សិ​កម្ម ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានដាក់ចេញ ហាក់មិនបានផ្តល់ផលស្មើគ្នាទៅ​​ដល់ដៃក​​សិ​​ក​​រ​​​ប៉ុន្មានទេ។នៅចំពោះមុខនេះ វិស័យកសិកម្មត្រូវធ្វើដំណើរ ក្នុងស្ថានភាពលំបាកលំបិន ក្នុងន័យ​​ថា​​​ពលរដ្ឋត្រូវចំណាយខ្ពស់ទៅលើថ្លៃដើម ដូចជាទិញជីចូលជាដើម តែទទួលបានទិន្នផលទាប​​។​​មា​ន​​​​​ពេ​ល​ខ្លះ កសិផលផលិតបាន ប៉ុន្តែត្រូវប្រឈមគ្មានទីផ្សារ​​ក៏មានដែរ។​​ហើយបើត្រូវ​​លក់​​​ចេញ ក៏បង្ខំចិត្តលក់ក្នុងតម្លៃមួយដែលទាបជាងតម្លៃនៅលើទីផ្សារទៅទៀត។

យ៉ាងនេះក្តីលោក ថូ ណារិទ្ធ  នាយកអង្គការសេដាក លើកឡើងថា ក្រៅពីតម្លៃកសិផលធ្លាក់ចុះអំ​​ឡុ​ង​ពេលប្រមូលផលកសិករខ្មែរនៅមានបញ្ហាប្រឈមរាប់មិនអស់ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុក​​ដាក់។លោកបន្តថា បញ្ហាទាំងនោះមាន កង្វះប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តសម្រាប់ស្រោចស្របដំណាំ ទុនវិនិយោគ និងទីផ្សារកសិផលជាដើម។

បើតាមលោក ថូ ណារិទ្ធ កសិករភាគច្រើនបានខ្ចីប្រាក់ពីស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុដែលមានអត្រាការប្រាក់ខ្ពស់ដើម្បីយកមកចំណាយលើវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ដំណាំកសិកម្មរបស់ពួកគេ។​

ទន្ទឹមនឹងនេះ លោក ណារិទ្ធ ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលបណ្ដុះបណ្ដាលមន្រ្តីកសិកម្មតាមឃុំដែលជាផ្នែកកមួយនៃគោលនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាចនៅអាណត្តិថ្មីនេះឱ្យមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុ​​​ង​​ការផ្ដល់យោបល់ដល់កសិករ ក្រោមហេតុផលថាពួកគេភាគច្រើនជានិសិ្សតទើបបញ្ចប់ការសិ​​ក្សា​​​​។

លោកបន្តថា៖«បញ្ហាប្រឈមនៅការពង្រាយមន្រ្តីកសិកម្មឃុំនៅត្រង់ថា បទពិសោធន៍របស់មន្រ្តីក​​សិ​​កម្មភាគច្រើនជានិសិ្សតដែលបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាលាកសិកម្ម។ចឹងខ្ញុំគិតថាអាចមានការប្រ​​ឈ​មកង្វះខាតផ្នែកបទពិសោធន៍ និងបច្ចេកទេសក្នុងការចុះបណ្ដុះបណ្ដាលកសិករបន្ថែមទៀត​​»។ លោក ​អំ សំអាត ​នាយក​ទទួល​បន្ទុក​កិច្ច​ការ​ទូទៅ​នៃ​អង្គការ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​លីកាដូ យល់ឃើញថា គោ​​ល​​​នយោបាយរក្សាស្ថិរភាពតម្លៃកសិផលនៅរដូវប្រមូលផលនេះ ទាមទារឱ្យគណបក្សប្រជាជនក​ម្ពុ​​ជាមានឆន្ទៈមុះមុត និងការតាំងចិត្តខ្ពស់ក្នុងការអនុវត្ត។ លោកមានសុទិដ្ឋិនិយមថា ប្រសិនបើអា​ចដោះស្រាយបញ្ហាអស្ថិរភាពតម្លៃនេះបានជោគជ័យមែននោះ នឹងជំរុញឱ្យជីវភាពកសិករមានភា​​ពប្រ​​សើ​​​រជាងមុន៕

អ្នកផ្តួចផ្តើមគំនិត«យុទ្ធនាការព្យាបាលដំបៅផែនដី»កំពុងរៀបចំបង្កើតឱ្យទៅជា​មូលនិធិ ដើ​ម្បី​​ស្វែងរកថវិកាជួយ​ផ្គត់ផ្គង់ដល់​ក្រុម«អ្នកតាភ្នំ»ដែលហ៊ានលះបង់គ្រប់​​បែបយ៉ាងក្នុងការអភិរក្ស​​ព្រៃ​​​​អភិរក្សព្រៃឈើ​​នៅ​​តំ​​បន់​​​​ជើងភ្នំឱរ៉ាល់ ដែលសព្វថ្ងៃនេះកំពុងរងការគំរាមកំហែង និងបំផ្លេច​​បំ​​ផ្លាញ។

លោក តាន់ គីមសួរ ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាជាអ្នកដែលសកម្មមួយរូបអំពីបរិស្ថាន និងសង្គម លើកឡើងថា តាមពិតទៅក្រុម«អ្នកតាភ្នំ» នេះដើមឡើយគឺជាក្រុមអ្នកដែលធ្លាប់​​ប្រព្រឹត្តបទ​​ល្មើ​​​ស​​​ព្រៃឈើដែរ ប៉ុន្តែឆ្លងកាត់ការណែនាំ និងបញ្ចុះបញ្ចូលរបស់លោករួចមក ពួកគេបានប្រែ​​ក្លា​​យ​​​ពីអ្នកកាប់​​ព្រៃ​​ឈើ មកជាអភិរក្សវិញម្តងនៅពេលនេះ។

ប្រភពដដែលបន្តថា ការបង្កើតមូលនិធិនេះឡើងក្នុង​គោលបំណងស្វែង​​រកថវិកា​​ពី​សប្បុរសជន យកទៅទ្រទ្រង់សកម្មភាពអភិរក្សព្រៃឈើ ដែលកំពុងជួបការខ្វះខាតផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បី​​ប្រតិ​​បត្តិ​ការ។

លោកថា៖«មូលហេតុនៃការកៀរគរការចូលរួមពីមហាជន ក៏ដោយសារវាពាក់ព័ន្ធ​ទៅលើបញ្ហា​ដែល​​​​ពួកយើងប្រឈមមុខនោះគឺ ​ការខ្វះ​​ថវិកា​​លើការ​​បន្តកិច្ច​​ការងារ​​ទាំងអស់ហ្នឹង ទៅ​លើ​​ការ​​ចំ​​ណាយ ចំពោះក្រុមអ្នកតាភ្នំ»។

បើតាមលោក តាន់ គីមសួរ នៅចំពោះមុខ ដែលហៅថា «ក្រុមអ្នកតាភ្នំ»នេះមានសមាជិក ចំនួ​​ន​​៨នាក់ ដែលកំពុងតែបំពេញការងារដោយសកម្ម​​។ការចំណាយជាមធ្យមទៅលើ​​ប្រាក់​​បៀវ​​ត្ស៍​​ប្រ​​​​ចាំ​​ខែរបស់ពួកគេក្នុងម្នាក់១៥០ដុល្លារអាមេរិក។ក្រៅពីនេះ ដើម្បីអាចឱ្យសកម្មភាពនេះ​​ដំ​​ណើ​​​រ​​​ការទៅ​​បាន សម្រាប់ការងារអភិរក្សដូចជាចុះល្បាតជាដើម ត្រូវមានថវិកា​​ទ្រទ្រង់ស​​កម្ម​​ភា​​ព​ យ៉ាងហោច​​ណា​​ស់​​​​ក៏ ២០ ០០០ដុល្លារ នៅក្នុងដៃដែរក្នុងមួយឆ្នាំៗ។លោកបន្តថា បើមិន​​មា​ន​​​ថ​វិកា​​​​គ្រប់​​គ្រាន់ទេ ការអភិរក្សនេះ ក៏ជួបការលំបាកដែរ។

សកម្មជនបរិស្ថាន និងសង្គមរូបនេះបញ្ជាក់ទៀតថា ការផ្តួចផ្តើមនាំឱ្យរូបលោក​​បង្កើតទៅជាមូ​​ល​​​​និធិនេះឡើង ព្រោះតែរូបគេ​បានប្រើប្រាស់ធនធានថវិកាផ្ទាល់ខ្លួនស្ទើរគ្មានសេសសល់ និ​ង​​​ពុំមានលទ្ធភាព​​ក្នុងការទ្រទ្រង់សកម្មភាពអភិរក្សនេះតទៅមុខទៀតបាន ទើបជំរុញឱ្យមាន​​កា​​រ​​ចូល​​រួមពី​​មហាជន។

បន្ថែមពីលើនេះ ក្រោយពីការបង្កើតមូលនិធិនេះ តាំងពីថ្ងៃទី ២១ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ថ​​វិ​​កា​​ដែ​ល​លោកទទួលបានពីសប្បុរជនមានចំនួន ៦ ០០០ ដុល្លារអាមេរិកហើយ គិតត្រឹមថ្ងៃទី ៣០ ខែ មិថុនានេះ។បើតាមលោក តាន់ គឹមសួរ នេះជាការអំពាវនាវ​​លើកទី២​​របស់​​លោក​​ហើ​​យ ចា​ប់​​តាំងពីការកៀរគរលើកទី១ បានរៀបចំឡើងកាលពី ឆ្នាំ២០២២។

លោក ឌឿក ដា ជាសមាជិកនៃក្រុម«អ្នកតាមភ្នំ» ម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេទាំង៨នាក់​​អះអា​​ង​​ថា ​សកម្មភាពចូលរួមអភិរក្សព្រៃឈើ នៅភ្នំឱរ៉ាល់​នេះរូបគេត្រូវទទួលរ​ងនូវកា​​រ​គំរាម​​កំហែង​​គ្រ​​ប់​​​​រូប​​ភាព​​ដូចជាព្រមានបាញ់សម្លាប់ និងដុតផ្ទះចោលជាដើម។

បើទោះជាអ្នកដែលធ្លាប់​​ឆ្លងកាត់​ការ​កាប់ព្រៃឈើពីមុន តែលោក ឌឿក ដា ក៏នៅតែ​​បង្ហាញការ​​ព្រួ​​យចំពោះសុវត្ថិភាពដែរ ព្រោះមានពេលខ្លះត្រូវចុះល្បាត និងធ្វើដំណើរពេលយប់ ហើយ​​កន្លែ​​ង​​​​ស្នាក់នៅក្នុងព្រៃសហគមន៍ថែមទៀតផង។

លោកបន្តថា៖«ពេលដែលចុះល្បាតម្តងៗ មានគេគំរាមបាញ់សម្លាប់ មានឈានដល់គំរាម​​ដុត​​ផ្ទះ​​​​ចោ​ល​អ៊ឹចឹងទៀត»។

មិនខុសគ្នាទេ លោក ខ្លោង ឆន ជាសមាជិកអភិរក្ស «អ្នកតាភ្នំ» ម្នាក់ទៀតលើកឡើងដែរថា លោកត្រូវបាន​​អ្នកកាប់ព្រៃឈើគំរាម​ធ្វើ​​បាប ព្រោះតែសកម្មភាពចុះល្បាតក្នុងព្រៃរបស់ខ្លួន​។ប៉ុ​ន្តែ​​​​​យ៉ាងណាលោកថាមិនមានក្តីបារម្ភនោះពេកនោះទេ ព្រោះលោកថាប្រសិនបើ​រុញរាកា​​រងា​​រ​មួ​យ​​នេះ មានន័យថាលោកក៏​កំពុងចូលរួមបំផ្លាញ​​ព្រៃ​ឈើ​​ដូចកាលលោកនៅជា​​អ្នកកាប់បំ​​ផ្លា​​ញ​​​​​ដែ​រ​​។

លោកបន្តថា៖«មានគេគំរាមយើង គេថាបើនៅតែដើរទៀត ឃើញមុខកន្លែងណាគេថាវៃ។ គេគំ​​រាម​​ថាកុំឱ្យដើរលេង(ល្បាត)បើខ្ញុំដើរលេងញឹកទៅគេអាចនឹងប៉ុនប៉ងធ្វើបាប។អត់ខ្លាចទេ​ព្រោះ​​​​​​អីខ្ញុំពីមុនធ្លាប់ជាអ្នកកាប់ឈើដែរ ដែលបានកែមក​​ជាអ្នក​​អភិរក្សវិញ​ បើសិនជាខ្ញុំឈប់ ស្មើ​​នឹងខ្ញុំដើរផ្លូវដដែល »។

ទាក់ទិននឹងសារគំរាមកំហែងនេះ លោក តាន់ គីមសួរ ក៏ទទួលស្គាល់ដែរថា ស​​កម្មភាព​​អភិរក្ស​​របស់​​លោ​​ក និង​​ក្រុ​មការងារនេះ សព្វថ្ងៃនេះបែរជាត្រូវរងនូវការគំរាម​​កំហែង និងប្រមាថ​​ដល់​​​​អាយុ​​ជីវិត​​ពី​​សំណាក់អ្នកកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើទៅវិញ។

លោកបន្តថា៖«នៅពេលខ្លះក៏មានពាក្យពេចន៍គំរាម បង្កើតទៅជាពាក្យ​ចចាមរាមដែលប្រាប់​​អ្ន​ក​​ភូមិទៅថាឱ្យតែក្រុមគឹមសួរហ្នឹងហ៊ានតែចេញទៀត គឺដឹងតែលែងមាន​​ឱកាសត្រឡប់​​មក​​វិ​​ញ​​​​​​ជារឿងរហូតហើយ។ផ្លូវដែលពួកយើងតែងតែចុះទៅមួយចំនួនហ្នឹង គឺគេដាក់ថា​​ផ្លូវអាចថា​​ផ្លូវ​​មរណៈរបស់ តាន់ គីមសួរ អីក៏មានដែរ »។

បើតាមលោក តាន់ គីមសួរ សម្រាប់ការងាររបស់សមាជិកនៃក្រុម «អ្នកតាភ្នំ» គឺ​ដើរតួនាទីចាំ​​បាច់​​​ដាំដើមឈើឡើងវិញ ពន្លត់ភ្លើងឆេះព្រៃដែលកើតមានជារៀងរាល់ឆ្នាំ និងសារអន្ទាក់ ជា​​ពិ​​សេ​​សគឺការបង្ក្រាប​​បទ​​ល្មើ​ស​​​ព្រៃឈើដែលកើតមាននៅតំបន់នៃជើងភ្នំឱរ៉ាល់នេះ។

អ្នកអភិរក្សផ្នែកបរិស្ថានរូបនេះ ចាត់ទុកថា ព្រៃឈើនៅតំបន់ជើងភ្នំឱរ៉ាល់នេះ គឺមានសារៈ​​សំ​​ខា​ន់​ មិនមែនត្រឹមតែ​​ទា​ក់​​​ទាញភ្ញៀវទេសចរប៉ុណ្ណោះទេ វាក៏ជាផ្នែកមួយជួយសម្រួល​​ជីវភាព​​រប​​ស់​​​​​​​​រដ្ឋ​​នៅ​​តំ​បន់នោះ ឱ្យទទួលបានប្រាក់ចំណូលដែរ តាមរយៈអនុផលព្រៃឈើដូចជាដកផ្សិត និង​បេះ​បន្លៃព្រៃ ហើយពួកគេក៏អាច​​លែ​​ង​​​​​សត្វ​​ចិញ្ចឹមទៅក្នុងព្រៃនោះបានថែមទៀត។

ក្រុមអភិរក្សព្រៃឈើ ចោទប្រកាន់ថា បទល្មើសព្រៃឈើកើតឡើងបាន នោះក៏ព្រោះតែ​​ជនល្មើ​​ស​​​​​បានសូក​​ប៉ាន់​លុយដល់មន្ត្រីបរិស្ថានដែលដាក់ទីស្នាក់ការនៅតំបន់នោះ​ដើម្បីប្រមូលលុយ​​។​​ប៉ុ​​​ន្តែ​​​សកម្ម​​ភាព​​ហាក់ថយ​​ចុះទៅវិញបន្តិច ក្រោយ​ពីមានវត្តមាន​​លោក តាន់ គីមសួរ ចូលរួមអភិ​​រក្ស​​​​នៅក្នុងតំបន់នេះ។ 

ឆ្លើយតបរឿងនេះ ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តកំពង់ស្ពឺ លោក ឱម ម៉ាក់ធារី បានច្រានចោល​​កា​​រ​​លើក​​ឡើង​​ថាមានការសូកប៉ាន់ដល់មន្ត្រីបរិស្ថានជុំវិញការកាប់ និងដឹកជញ្ជូនឈើចេញ​ពីតំបន់​​ភ្នំ​​​​ឱ​​រ៉ាល់ ដោយលោកលើកទឹកចិត្តឱ្យប្តឹងទៅតុលាការចំពោះបុគ្គលណាធ្វើទង្វើនេះ ព្រោះ​​លោ​​ក​​​​​​ក៏​​មិន​​​​​គាំទ្រ និងកំពុងតែអនុវត្តច្បាប់ជុំវិញបញ្ហានេះដែរ។

លោកបន្តថា៖«ចង់ដឹងសួរគាត់ទៅ ឱ្យ(លុយ)អ្នកណាគេ ហើយដាក់ប្តឹងទៅតុលាការទៅ ខ្ញុំ​​អត់​គាំទ្ររឿងយកលុយយកកាក់អីទេ។ ពួកយើងចុះទៅល្បាតចាប់បានច្រើនករណីហើយ ចាប់​​មនុស្ស​​ដាក់​​តុលាការ ដាក់គុកដាក់អីទៀត អាហ្នឹងរឿងរបស់គាត់ៗ​​ចង់ផ្សព្វផ្សាយអីផ្សព្វផ្សាយ​​ទៅ រឿងរបស់គាត់ ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងធ្វើគឺអនុវត្តច្បាប់ យើងធ្វើរាល់ថ្ងៃ»។

ក្រៅពីនេះ ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានរូបនេះ បដិសេធដែរថា ចំពោះការបង្កើតមូលនិធិ​​ដើម្បីស្វែងរក​​ថ​​វិកា​​ទ្រទ្រង់សកម្មភាពអភិរក្សវិញ គឺក្នុងនាមជាសេនាធិការផ្នែកបរិស្ថានលោកពុំដែលបានដឹង ឬ​មានកិច្ចសហការណាមួយ​​ជា​​មួយមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តម្តងណានោះឡើយ ពីក្រុមមូលនិធិនេះ។

លោកបន្តថា៖«ខ្ញុំអត់ដឹងព្រោះអត់ឃើញមានលិខិតអីដាក់មកខ្ញុំផង។អត់មានធ្វើការអី​​ទាក់​​ទ​ង​​​​ជា​​មួយខ្ញុំទេ»។

ត្រឡប់មក អ្នកផ្តួលផ្តើមគំនិតបង្កើត«យុទ្ធនាការព្យាបាលដំបៅផែនដី» លោក តាន់ គីមសួរ​ វិ​ញ​​​​បានប្តេជ្ញាថានឹងនៅតែប្រឹងប្រែងលើការងារមួយនេះ ដោយមិនបោះបង់ ដើម្បីរកដំណោះ​​ស្រា​យ​​លើការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅតំបន់ភ្នំឱរ៉ាល់នេះ។

លោកបន្តថា៖«ពួកយើងមិនបោះបង់ចោលទេ លុះត្រាតែព្យាយាមអស់គ្រប់មធ្យោបាយ អស់​​គ្រ​ប់​វិ​​ធីហើយ ពួកយើងរកដំណោះស្រាយអត់បាន អាហ្នឹងគឺអាចបង្អាក់ការងារ​​យើងបាន​​មួយ​​ផ្នែក ឬអាចឈានឆ្ពោះទៅដល់ការបញ្ឈប់ »។

របាយការណ៍របស់អង្គការ Global Forest Watch បានឱ្យដឹងថា គិតត្រឹម៧ថ្ងៃ អំឡុងពេល​​ចូល​​ឆ្នាំខ្មែរ ដោយគិតពីថ្ងៃទី ១៤ ដល់ថ្ងៃទី ២១ មេសា ឆ្នាំ២០២៣ ជាពេលដែលពលរដ្ឋ​​កម្ពុជា​​ឈ​​ប់សម្រាក សម្រាប់ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ ទំហំនៃការបាត់បង់ព្រៃឈើដោយ​​សារបទល្មើសនេះ មាន​​ទំហំជិត ១០ម៉ឺនករណី(​​៩៥​​,៤​៧​​៨ ករណី)ដែលគ្រប់ដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុបប្រមាណ ១១​​៥​ ​​ហិកតារ​​។តួលេខនេះ តាមរយៈការរកឃើញដោយប្រព័ន្ធជូនដំណឹង។

ដោយឡែកបណ្ដាញ​សហគមន៍​ព្រៃឡង់ (PLCN) និង​សាកលវិទ្យាល័យ ខូផេន​ហេ​​ហ្គែន (​​U​​n​iv​ersity of Copenhagen) នៃ​ប្រទេស​ដាណឺម៉ាក (Denmark) កាលពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​​​​​២​០​​២​​២ បា​​ន​រក​ឃើញដែរ​ថា កម្ពុជា​កំពុងបាត់បង់​គម្រប​ព្រៃឈើ​ជិត ២​លាន៥​សែន​ហិកតារ ក្នុង​ចន្លោះ​​ឆ្នាំ​២០​​០​​១ និង​ឆ្នាំ​២០២០ ដែល​ស្មើ​នឹង​ប្រមាណ២៨ភាគរយនៃ​គម្រប​ព្រៃឈើ​សរុប​គិ​ត​​​​​​​ចាប់​​តាំង​​ពី​ឆ្នាំ​២​​០០០មក។

ជាមួយគ្នានេះ លោក តាន់ គីមសួរ អំពាវនាវ​​ឱ្យអ្នកជួញដូរ និងកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ត្រូវបញ្ឈប់​​សកម្មភាពរបស់ខ្លួន ព្រោះវាមិនមានប្រយោជន៍អ្វីទេ ផ្ទុយទៅវិញមាន​​តែបំផ្លាញធន​​ធាន​​ធម្ម​​ជាតិ និងប្រឈមបញ្ហាសុវត្តិភាពដូចជាដើមឈើរលំកិន ឬក្រឡាប់​​គោ​យន្ត​​ជាដើម។ លោកបន្តថា៖«ខ្ញុំអំពាវនាវឱ្យពួកគាត់ឈប់កាប់ទៅ ព្រោះអីគ្មានឃើញផល​​ប្រយោជន៍បាន​អី​ទេ បានតែមកចាយដោះទាល់បន្តិចបន្តួច តែបើថាឱ្យមានទៅមុខ​អត់មានទេ »៕

សាច់ញាតិដែលស្លាប់ក្នុងករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ក្រឡាប់រថយន្តដឹកកម្មករ-កម្មការិនី​​នៅ​​ខេត្ត​កំ​​ពង់ឆ្នាំង ស្នើសុំជំនួយដើម្បីឱ្យកូនៗរបស់ជនរងគ្រោះអាចបន្តការសិក្សាតទៅមុខទៀតបាន។

កាលពីថ្ងៃអង្គារ សប្ដាហ៍មុន មានករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មួយកើតឡើងនៅក្នុងឃុំសែប ស្រុកកំ​​ពង់​​ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ ឧបទ្ទវហេតុដែលបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែ មិថុនា នោះ បា​ន​​បណ្តាលឱ្យអ្នកស្រី ព្រុំ ឈឿន ជាកម្មការិនីរោងចក្រ ត្រូវបា​ត់​បង់ជីវិតភ្លាមៗនៅនឹងកន្លែង​​កើត​​ហេ​​​​តុ ខណៈកម្មករ៥៩នាក់ផ្សេងទៀតរងរបួសធ្ង​ន់​ និងស្រាល។

ស្រ្តីវ័យ៧៨ឆ្នាំ ឈ្មោះ ទេព អូន ដែលត្រូវជាជីដូនរបស់អ្នកស្រី ព្រុំ​ ឈឿន និយាយថា ការបាត់បង់ជី​​វិតចៅ​​ស្រី​នេះ បានបន្សល់ទុកនូវកុមារកំព្រាចំនួន២នាក់ ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងបន្ទុក​​របស់ស្រ្តី​​វ័​យ​​​​​​​ជិត​​៨​០​​​​ឆ្នាំរូបនេះ។ប្រភពបន្តថា សព្វថ្ងៃកុមារទាំងពីរដែលត្រូវជាចៅទួត កំពុងរៀន​​ថ្នាក់​​បឋម​​សិ​ក្សា​​​​នៅ​​ឡើ​យ​ ក្នុងខេត្តព្រៃវែង។

រស់នៅភូមិអង្កាល់ ឃុំធាយ ស្រុកបាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង លោកស្រី ទេព អូន បញ្ជាក់ថា ការចំណាយប្រ​​ចាំ​​​​ថ្ងៃ ក្នុងពេលកន្លងទៅ គឺភាគច្រើនពឹងផ្អែកទាំងស្រុង​លើម្ដាយរបស់ក្មេងទាំង២នាក់ ដែលផ្ញើ​​លុ​យ​​​​​​ជា​​ទៀង​​ទា​ត់​​៣​​សប្តាហ៍ម្តងចំនួន​១០​​ម៉ឺ​ន​​​រៀលសម្រាប់ការចំណា​​យប្រចាំថ្ងៃ។ក៏ប៉ុន្តែប្រ​​ភពប​​​ញ្ជា​ក់​​ថា ចាប់ពី​​ពេ​​​​ល​​​​​នេះទៅ អម្រែកដ៏ធំមួយនេះ មិនដឹងត្រូវដោះស្រាយបែបណាទេ ដោយសារ​​វ័យ​​រប​​ស់​​​លោកស្រី កាន់​តែចាស់ជរាទៅហើយ។

លោកស្រីបន្តថា៖«បើអត់ពីកូន(ចៅស្រីជាជនរងគ្រោះ)គ្នាអ្នកណាផ្ញើលុយឱ្យចាយទេ ដាច់លុយហើ​​​​យ ឪពុកលែងគ្នាគេមិនដែលផ្ដល់ឱ្យផងហ្នឹង។សំណូមពរឱ្យជួយចៅកំព្រានេះផង»។

ចំណែក លោកស្រី ហុយ លាប ដែលត្រូវជាម្តាយរបស់ កម្មការិនីឈ្មោះ ព្រុំ ឈឿន សព្វថ្ងៃរស់ន​ភ្នំ​​ពេ​ញ និយាយថា ក្រោយកូនស្រីត្រូវស្លាប់ដោយក្រឡាប់រថយន្ត លោកស្រីបានទទួលលុយពី​​បេឡា​​ជាតិ​​របបសន្តិសង្គម ដែលហៅកាត់ថា ប​​.​ស​​.ស ចំនួន៤ ០០០ ០០០រៀល ប្រាក់ខែ ១០០ដុល្លារ និង​​ប្រាក់​​ផ្សេង​​ៗ​​ទៀតចំនួន ២០០ដុល្លារ។ប៉ុន្តែលុយ​​ទាំង​​នោះ ត្រូវចំណាយទៅលើ​​បុណ្យសព​​អស់​​ទៅ​​ហើយ។ចំណែក ស្វាមីរបស់កម្មការិនី ដែលស្លាប់ទៅ មិនដែលបានផ្ញើលុយឱ្យកូនចាយទេ ចាប់​​តាំង​​ពីចែកផ្លូវគ្នាមក ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ បន្ទុកទាំងស្រុងត្រូវធ្លាក់មកលើជីដូន ដែលរស់ពឹងផ្អែក​​លើ​​ដោ​យប័ណ្ណក្រីក្រ។

ទាក់ទិនរឿងនេះ លោក យិន វ៉ារី ស្មៀនឃុំធាយ ស្រុកបាភ្នំ  អះអាងថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននឹងឧបត្ថ​​ម​​​​ក៏កុមារ​​​ទាំង២នាក់នេះ ដូចជា ត្រីខ មី អង្ករ និងថវិកាមួយចំនួន។ប៉ុន្តែលោកថា​ ការផ្គត់ផ្គង់ជារៀ​​ង​​រាល់ខែ ឬយ៉ាងនោះគឺអាស្រ័យលើស្ថានភាពរបស់ពួកគេ។

លោកបន្តថា៖ « (ជួយរាល់ខែ?) អត់ទាន់ដឹងថាម៉េចទេ​ ចាំមើលស្ថានភាពជាក់ស្ដែង បើសិនជាបន្ទា​​ប់​​ម៉ែស្លាប់ [ឪពុកម្ដាយ]បែកគ្នាហើយយ៉ាប់យ៉ឺន អាហ្នឹងឃុំចេះតែជួយ»។

ប្រធាននាយកដ្ឋាន​គោលនយោបាយសន្តិសុខសង្គម​នៃបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គមលោក លៀ​​​ង ពន្លក ចាត់ទុកថា ករណីកម្មការិនី ព្រុំ ឈឿន ជាហានិភ័យការងារ ហើយអត្ថប្រយោជន៍ផ្សេ​​ង​​​​​ៗនឹ​ង​បានទៅអ្នកនៅក្នុងបន្ទុករបស់ជនរងគ្រោះ។

លោកបន្តថា មន្រ្តី ប.ស.ស នឹងចុះស្រាវជ្រាវចំនួនមនុស្សស្ថិតក្រោមការផ្ដត់ផ្គង់ពីជនរងគ្រោះ បន្ទា​​​​ប់​ពីរោងចក្រដាក់របាយការណ៍ជុំវិញករណីគ្រោះថ្នាក់ក្នុងម៉ោងការងារនេះ។

លោកបន្តថា៖ «អត្ថប្រយោជន៍អាស្រ័យលើប្រាក់ខែគាត់ គេមានរូបមន្តគណនា…  និយោជកបង់ភា​គ​ទានប៉ុន្មាន [ឱ្យជនរងគ្រោះ] គេគិតភាគរយតាមហ្នឹងឱ្យ»។ 

លោក សន ជ័យ ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា យល់ថា រដ្ឋាភិបាលគប្បីមានយន្តការទំនុកបម្រុងលើកុមារកំព្រារទាំង២នាក់ដែលជាក្រុមមនុស្សងាយរងគ្រោះសម្រាប់ជីវភាពរស់នៅ និងការសិក្សារបស់ពួកគេ។ លោកបន្តថា ក្នុងករណីពុំទាន់មានគោលនយោបាយជាក់លាក់លើរឿងនេះទេ រដគួរដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយគាំទ្រដល់ក្រុមមនុស្សងាយរងគ្រោះ និងហានិភ័យទាំ​ង​​​នេះ។

លោកបន្តថា៖ «បើអត់មាន[គោលនយោបាយ]ទេ ការគិតគូរពិចារណាថ្មីមួយគួរតែកើតមានដែរ»។

កាលពីដើមឆ្នាំ ២០២៣ កន្លងទៅ មានហេតុការណ៍ដូចគ្នានេះ បានកើតឡើង នៅលើផ្លូវជាតិ​​លេខ​​៥១ ដែលស្ថិតនៅភូមិស្តុកស្លាត ឃុំភ្នំតូច ស្រុកឧត្តុង្គ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ឧបទ្ទវហេតុនៅពេលនោះ បណ្តាលឱ្យកម្មករ កម្មការិនី ៦នាក់រងរបួសធ្ងន់ និងស្រាល ក្នុងចំណោមមនុស្ស ៦៥នាក់។ ការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការបង្ការបួសអាស៊ី ដែលចេញផ្សាយក្នុងឆ្នាំ២០២០ រកឃើញ​​ថាគ្រោះ​​ថ្នាក់​​កា​​រងារ ដោយក្រឡាប់រថយន្ត ក្នុងពេលដឹកកម្មកររោងចក្រនេះ ក្នុងមួយខែកើតឡើង​​១៨៣លើក​​។​​របាយការណ៍បង្ហាញទៀតថា តួលេខនេះបើគិតជាឆ្នាំ គ្រោះថ្នាក់ការងារ ពេលធ្វើដំណើរ​​តាមរ​ថ​​​យ​ន្ត​​​នេះ មាន​​ចំ​​នួន ២២០៦លើក។ទន្ទឹមនឹងនេះ រថយន្តក្រឡាប់ ពេលដឹកកម្មករនេះបាន​​បណ្តា​​ល​​ឱ្យមនុស្ស ៣០នាក់ស្លាប់ និង៤៦៧នាក់ រងរបួសធ្ងន់ និងស្រាល៕​