សមាគ​មសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា (CCFC) កំពុងធ្វើយុទ្ធនាការលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុកដើម្បីទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនានារបស់កសិករ ព្រមទាំងដាក់បញ្ចូលពួកគេឱ្យស្ថិតក្រោ​ម​ប្រព័ន្ធគាំពារសង្គមផ្នែកថែទាំសុខភាពហៅកាត់ថា ប.ស.ស។

យុទ្ធនាការដែលប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកនេះ គឺ CCFC ប្រើរយៈពេល១៦ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី០១ ដល់ថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ តាមរយៈហ្វេសប៊ុកផេក របស់​សមាគ​មសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុ​​ជា។

ប្រធានសមាគ​មសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា លោក ថេង សាវឿន មានប្រសាសន៍ថា CCFC មានគោលបំណងសំខាន់៣ក្នុងការបង្កើតយុទ្ធនាការនេះ។ក្នុងនោះ លោក ថា CCFC ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលធានា​​ស​​ង្វា​ក​​ផលិតកម្មកសិកម្មរបស់កសិករកុំឱ្យមានការរអាក់រអួលរាប់ចាប់ពីការដាំដុះដល់ការប្រមូលផល និងដាក់តំ​​ណាងកសិករក្នុងការរៀបចំគោលនយោ​​បា​យជាតិផ្សេងៗទាក់ទិននឹងវិស័យកសិកម្ម ព្រមទាំងដាក់បញ្ចូលប្រជាកសិករឱ្យទទួលបាននូវកិច្ចគាំ​​ពារសង្គមហៅកាត់ថា ប.ស.ស ផងដែរ។

លោកបន្តថា៖«យើងដឹងហើយថាប្រព័ន្ធស្បៀងអាហារនិងគាំពារសង្គមគឺមានទំនាក់ទំនងគ្នាជិតស្និទ្ធ។ ពិសេ​​សក្នុងបរិបទដែលអង្គការសហប្រជាជាតិគិតអំពីប្រព័ន្ធស្បៀងអាហារលើពិភពលោកដែលជាកត្តាប្រឈមគឺទំនិញឡើងថ្លៃនេះ។ យើងចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលឬក៏ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ធ្វើការឆ្លើយតបយ៉ាងណាដោះស្រាយនូវបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹង ហើយយើងចង់បានគាំពារសង្គមមួយជាក់លាក់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា»។

កសិករម្នាក់នៅខេត្តស្វាយរៀង អ្នកស្រី ម៉ែន ដាវី ត្អូញត្អែរពីការប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែ ដោយកសិកររូបនេះ ថា មានការចំណាយថ្លៃដើមខ្ពស់ និងពុំសូវយល់ដឹងពីការផលិតជីធម្មជាតិ។

អ្នកស្រីស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលចាត់មន្រ្តីចុះពន្យល់ណែនាំទាក់ទិននឹងការបង្កើតជីកំប៉ុស និងបញ្ចុះថ្លៃជីគីមី ពីជិត២០ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយបេរមកជាង១០ម៉ឺនរៀលបានហើយ។

អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ចង់ឱ្យរដ្ឋផ្ដល់ជំនាញផ្នែកកសិកម្ម ការធ្វើជីធម្មជាតិ ជីកំប៉ុស។ហើយមួយទៀតពាក់ព័ន្ធជា​​មួយនឹងការនាំចូលអាជីពីខាងក្រៅ ជីគីមីនាំចូលប៉ុន្តែឱ្យបញ្ចុះតម្លៃ។…ជី[គីមី]មួយបេរ១៦ទៅ១៧ម៉ឺន បើ​​ជីនៅត្រឹមតែ១១ម៉ឺនអីអាចធ្វើ[ស្រូវ]បាន ព្រោះស្រូវថោក យើងធ្វើអត់កើត»។

ជាកសិកររស់នៅភូមិតាខេង ឃុំម៉ឺនជ័យ ស្រុករំដួល ខេត្តស្វាយរៀង អ្នកស្រី ដាវី និយាយថា ទាំងអ្នកស្រី និងកសិករផ្សេងទៀត មានការរឹតត្បិតលើការចំណាយថ្លៃព្យាបាល ដោយសារចំណូលមិនគ្រប់គ្រាន់នឹង​​កា​រ​​ចំណាយដែលទទួលបានពីរបរធ្វើស្រែនេះ។ស្ថិតក្រោមហេតុផលនេះ អ្នកស្រី ចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលបញ្ចូលកសិករឱ្យទទួលបានកិច្ចគាំពារសង្គមផ្នែកថែទាំសុខភាព ដូចផ្នែកដទៃទៀតដែរ។

អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ពិបាកមែនទែនពេលខ្លះ ដល់ពេលយើងធ្វើស្រែ អត់ទាំងលុយទិញជី ស្រូវធ្វើអត់កើត។ ពេលខ្លះឈឺរកតែលុយមួយពាន់លុយខ្មែរទៅពេទ្យក៏ពិបាកដែរ មិនមែនតែខ្ញុំទេ កសិករផ្សេងទៀតក៏ជួបបញ្ហាហ្នឹងដែរ។ ជួបគាត់លើកឡើងបញ្ហាហ្នឹង គាត់ថាពេលខ្លះសុខចិត្តអត់ព្រមទៅពេទ្យទេ រងចាំឱ្យជំងឺវាទៅតាមពេលវេលាទៅធូរតិចៗទៅ។ កន្លែងហ្នឹងធ្វើឱ្យពួកខ្ញុំប៉ះពាល់សុខភាពមែនទែន»។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោកស្រី អ៊ឹម រចនា ពុំបានអត្ថាធិប្បាយជុំវិញការស្នើសុំពាក់ព័ន្ធនឹងការដោះស្រា​យបញ្ហារបស់កសិករ និងធានាឱ្យមានស្ថេរភាពប្រព័ន្ធស្បៀងនោះទេ ក្រោយគេហទំព័រ Newsroom Ca​m​bodia ផ្ញើសំណួរតាមប្រព័ន្ធតេលេក្រាម នៅថ្ងៃនេះ។

ចំណែក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ លោក កត្តា អ៊ន មានប្រសាសន៍ដោយខ្លីថា ក្រសួងការងារកំពុងសិក្សាលើការពង្រឹករបបធានារ៉ាប់រងសង្គមជាមួយអង្គការ GRET ពាក់ព័ន្ធវិស័យកសិកម្មនេះ។

លោកបន្តថា៖ «ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យកសិកម្មបច្ចុប្បន្ន ប.ស.ស. កំពុងសិក្សាជាមួយអង្គការ GRET ក្រោមគម្រោ​ង ការពង្រឹងការបន្សាំរបបធានារ៉ាប់រងសង្គម»។

ថ្លែងក្នុងថ្ងៃបើកយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ២០២៣ អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី លោក ហ៊ុន សែន  អះអាងថា រដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ ក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នឹងដាក់ចេញនូវគោលនយោ​​បា​យ​​ជាអាទិភាពចំនួន៦ចំណុច ដែលជាគោលការណ៍សម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍សង្គម។

លោកបន្តថា គោលនយោបាយទាំងនោះមាន ការផ្ដល់ការថែទាំសុខភាពដល់គ្រួសារងាយរងគ្រោះ ហានិភ័យ និងពង្រីកសេវាថែទាំសុខភាពសម្រាប់សមាជិកក្រុមគ្រួសារកម្មករនិយោជិត និងមន្រ្តីសាធារណៈ ព្រ​​ម​​ទាំងការផ្ដល់ការគាំពារសង្គមដល់ពលរដ្ឋប្រកបមុខរបរសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ និងការពង្រាយមន្រ្តីកសិកម្មគ្រ​ប់​​ឃុំទាំងអស់នៅជនបទដើម្បីចុះជួយពន្យល់កសិករពីរបៀបធ្វើកសិកម្ម៕

សមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលដំឡើងប្រាក់បៀវត្សគ្រូបង្រៀនឱ្យបាន ៤លាន រៀលដែលស្មើនឹង ២៥ភាគរយនៃប្រាក់បៀវត្សតំណាងរាស្ត្រ​​ ដើម្បីជួយបង្កើនគុណភាពវិស័យអប់រំ ខណៈប្រាក់ខែគ្រូបង្រៀនដូចបច្ចុប្បន្ននេះ មិនទាន់អាចឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវចាំបាច់ ចំពោះការ​កើនឡើងទំនិញនៅ​​លើ​​​​ទីផ្សារ និងការដោះស្រាយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃបាននៅឡើយ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យវិស័យអប់រំនៅកម្ពុជាបន្ត​​ដាំ​​ក្បាលចុះ។ 

សម្រាប់ទិវាគ្រូបង្រៀនពិភពលោក ដែលនៅចំថ្ងៃទី៥ ខែតុលានេះ សមាគមគ្រូបង្រៀនឯករាជ្យបានប្រារព្ធពិធីជួបជុំមួយ ក្នុងទិសដៅដើម្បីដាក់ញត្តិទៅរដ្ឋសភា រដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងអប់រំ ទាមទារឱ្យស្វែងរកដំ​​ណោះស្រា​​យ​​បញ្ហា​​​​ចំនួន១០ចំណុច រួមមានស្នើឱ្យដំឡើងប្រាក់បៀវត្សគ្រូបង្រៀនជាដើម។

ពិធីដែលរៀបចំឡើងនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដែលស្ថិតក្នុងខណ្ឌឫស្សីកែវ រាជធានីភ្នំពេញ នៅព្រឹ​​កថ្ងៃ​​ទី​​៥ តុលា នេះមានអ្នក​​ចូល​​រួ​ម​ប្រមាណជាង១០០នាក់ ដែល​មកពីក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល គ្រូបង្រៀ​​ន​ ស​​កម្ម​​ជនសង្គម និង​​ពល​​រដ្ឋ​​។

ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ អ្នកស្រី អ៊ុក ឆាយ៉ាវី ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីដំឡើងប្រាក់បៀវត្សគ្រូបង្រៀនឱ្យបាន៤លានរៀល ដែលស្មើនឹងប្រមាណ២៥ភាគរយ បើធៀបនឹងប្រាក់បៀវត្សរបស់តំណាងរាស្ត្រប្រមាណ ១៦លានរៀល។ 

ការស្នើបែបនេះ ដោយសារអ្នកស្រីសង្កេតឃើញថា វិស័យអប់រំមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយ ខណៈដែលគ្រូបង្រៀនក៏បង្ខំចិត្តប្រកបរបរបន្ថែមដូចជា ការលក់ដូរក្នុងសាលារៀន និងការបង្រៀនគួរក្រៅម៉ោង រួ​ម​​​​ទាំងការងារផ្សេងៗទៀត ដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់ក្រមសីលធម៌ និងប្រសិទ្ធភាពនៃការបង្រៀននៅសាលារដ្ឋ ដោយសារប្រាក់បៀវត្សមិនអាចឆ្លើយតបការចំណាយចេះតែកើនឡើង ហើយមិនអាចផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំ​​ថ្ងៃ​​​បាន។ 

អ្នកស្រីថ្លែងថា៖«ទាមទារប្រាក់ខែឱ្យឡើងហ្នឹង គឺដើម្បីឱ្យពួកគាត់រស់នៅសមស្រប ឈប់ឱ្យយកពេលវេលាទៅបង្រៀនក្រៅ បង្រៀនគួរ លក់នំ និយាយរួមទៅលោកគ្រូអ្នកគ្រូយើងអត់ចង់ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការអប់រំទេ ប៉ុន្តែជាកត្តាជីវភាព អ៊ឹចឹងពួកគាត់បង្ខំចិត្ត[…] ប្រទេសណាដែលសេដ្ឋកិច្ចអីក៏ដោយរីកចម្រើនខ្លាំងក៏ដោយសារការអប់រំ។ បើសិនជាការអប់រំធ្លាក់ចុះ បានន័យថាប្រទេសហ្នឹងដាំក្បាលចុះហើយ»។

ប្រភពដដែលបន្ថែមថា ការផ្តល់ប្រាក់បៀវត្សដូចសព្វថ្ងៃសម្រាប់គ្រូបង្រៀនគឺជាហានិភ័យមួយសម្រាប់កម្ពុជា ខណៈវិស័យអប់រំគឺជាផ្នែកមួយដែលមានឥទ្ធិពលក្នុងការផលិតធនធានមនុស្សដែលខ្វះមិនបាន ដែ​​​​ល​​​រដ្ឋា​​​ភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ជាងគេ។ក្នុងន័យនេះបើពុំដូច្នេះទេគ្រូបង្រៀននឹងមិនមានពេលវេលាគ្រប់​គ្រា​​​​​ន់​​​​ក្នុងការបង្រៀ​​នប្រកបដោយគុណភាពឡើយ។កត្តានេះ ពួកគេត្រូវបង្ខំចិត្តប្រើប្រាស់វិធីផ្សេងៗ ធ្វើ​​យ៉ា​​​​​​ងណា​ឱ្យ​​​​​​​មាន​​​​ចំណូលបន្ថែម ដែលលែងខ្វល់ពីគុណភាពសិក្សា ហើយអ្នករកគ្រោះពិតប្រាកដចុងក្រោយ គឺសិស្សដែលមកពីគ្រួសារដែល​​មា​​ន​​ជី​​វភា​​ព​​ក្រីក្រ។

អ្នកស្រីបន្តថា៖«បើសិនជាមិនលើកកម្ពស់សាលារដ្ឋទេ ថ្ងៃក្រោយនឹងមានវិបត្តិធំធេងមួយ គឺមានតែសាលាអត់សិស្សរៀន ដោយសារសិស្សទៅរៀននៅសាលាឯកជនអស់។ បើនិយាយពីសិស្សក្រីក្រ គាត់ច្បាស់ជាបោះបង់ការសិក្សា ប៉ះពាល់ធ្ងន់ហ្មងចំពោះសិស្សក្រីក្រ គឺបោះបង់ការសិក្សា ចំណាកស្រុកដោយជួបហានិភ័យខ្ពស់»។ 

អាណាព្យាបាលម្នាក់ដែលមានកូនរៀនថ្នាក់ទី៣ និងទី៤នៅក្រុងតាខ្មៅ លោក ទ្រី វុទ្ធា បានឱ្យដឹងថាកូនរប​​​ស់​លោកទាំង២ គឺកំពុងរៀននៅថ្នាក់បឋមនៅឡើយ ប៉ុន្តែពួកគេចាំបាច់ត្រូវរៀនគួរបន្ថែមដែរ បើទោះជាស្ថិ​​ត​​ក្នុងកម្រិតការសិក្សាទាបនៅឡើយក្តី។ 

ប្រភពដដែលបន្តថា មូលហេតុដែលខ្លួនចំណាយពេលវេលាចូលរួមក្នុងទិវាគ្រូបង្រៀនពិភពលោក នៅ​​ថ្ងៃ​​នេះ ក្នុងគោលបំណងចង់ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលដំឡើងប្រាក់បៀវត្សដល់គ្រូបង្រៀនដែរ ដោ​​យ​ចង់ឃើញគ្រូប​​​ង្រៀ​​​ននៅកម្ពុជាបញ្ចេញឱ្យអស់ពីសមត្ថភាពបង្រៀនសិស្សជាពិសេសសាលារដ្ឋជាជាងបង្រៀនបង្គ្រប់កិច្ចនៅសាលារដ្ឋ ហើយទុកខ្លឹមសារមេរៀនសំខាន់ៗបង្រៀនគួរក្រៅម៉ោង។ 

លោកបន្តថា៖«កាលណាគាត់មានប្រាក់ខែទៅ គាត់បង្រៀនពីចិត្ត ពីឆន្ទៈ អ៊ឹចឹងទៅគាត់បង្រៀនសិស្សមានគុណភាពល្អ ជាជាងគាត់ខំបង្រៀនគួរឱ្យអស់នៅពេលដែលសិស្សឱ្យថ្លៃឈ្នួលគាត់ៗបង្រៀនអស់ ហើយនៅសាលាគាត់បង្រៀនធ្វើម៉េចឱ្យតែចប់ម៉ោង។ វិស័យអបរំយើងគួរតែកាត់បន្ថយការរៀនគួរ ដែលចំ​​ណា​យបន្ទុកគ្រួសាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលចំណាយលុយទៅលើការរៀនគួរផ្សេងៗ។ អ៊ឹចឹងសិស្សអត់ពូកែនៅក្នុង​​សាលា ប៉ុន្តែពូកែអារៀនគួរក្រៅម៉ោងនេះ»។

មិនខុសគ្នាទេ គ្រូបង្រៀននៃសាលាបឋមសិក្សាមួយក្នុងខណ្ឌជ្រោយចង្វារ លោក ជូរ ប៊ុនថេង ក៏ឯកភាព​​ដែ​​រ​​ថា ក្រ​​សួ​​ង​​អប់រំគួរពង្រាយគ្រូបង្រៀនកម្រិតបឋមសិក្សាទៅតាមទីជនបទឱ្យបានច្រើន ដើម្បីពង្រឹងគុណភា​ពសិស្ស ចៀសវាងគ្រូម្នាក់តែមានសិស្សពី៧០ ឬ៨០នាក់ក្នុងមួយថ្នាក់។ ជាពិសេសលោកស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលគិតគូរដល់ការបង្កើនប្រាក់បៀវត្សគ្រូបង្រៀនឱ្យបានសមរម្យជាងពេលបច្ចុប្បន្ន ដោយថាប្រាក់ខែខ្វះ​​មុខ​​ខ្វះ​ក្រោយបែប​​នេះ​ នឹងធ្វើឱ្យគុណភាពនៃការបង្រៀនពុំសូវមានប្រសិទ្ធភាព សូម្បីលោកក៏ត្រូវដើរបង្រៀនតាមផ្ទះបន្ថែមដែរ។

លោកបន្តថា៖«ប្រាក់បៀវត្សសព្វថ្ងៃគ្រាន់តែរស់ ក៏ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើឱ្យជីវភាពគ្រូបង្រៀនមានការរីកចម្រើន ឬ​​ក៏សមរម្យបានទេ គ្រាន់តែអាចមួយរស់បាន។ កាលណាប្រាក់ខែតិច គឺគាត់រកមុខរបរទី២ ទី៣ថែម ហើ​​យកា​លណាទៅរកទៅ វាធ្វើឱ្យការស្រាវជ្រាវ ឬក៏ពង្រឹងចំណេះដឹងរបស់គាត់ផ្តល់ទៅឱ្យសិស្សគឺទៅតា​​មហ្នឹងដែរ»។​

ឯកសាររបស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បង្ហាញថាពីឆ្នាំ២០១៣-២០២៣ ប្រាក់ខែគ្រូប​​ង្រៀន សម្រាប់ក្របខ័ណ្ឌគ្រូបង្រៀនកម្រិតឧត្តមនៅឆ្នាំ២០២៣ ទទួលបានប្រាក់បៀវត្សអតិបរមាជាង២,១លានរៀល និ​​ង​​អប្បបរមាជាង ១,៦លានរៀល។

ឯកសារដដែល ឱ្យដឹងថា រីឯគ្រូកម្រិតមូលដ្ឋាន ទទួលបានប្រាក់បៀវត្សអតិបរមាជាង ១,៩លានរៀល និងអប្បបរមានជិត១,៥លានរៀល។ ដោយឡែក សម្រាប់គ្រូកម្រិតបឋម និងមតេយ្យទទួលបានប្រាក់បៀវត្សអតិបរមា១,៤លានរៀល និងអប្បបរមាជាង ១,៧លានរៀល។ 

បន្ថែមលើរបាយការណ៍នេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា អ្នកស្រី ឃួង វិច្ឆិកា មានប្រ​​សា​សន៍ថា ក្រសួងអប់រំបានយកចិត្តទុកដាក់លើគ្រូបង្រៀន ជាពិសេសនៅក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រដ្ឋាភិបាលបានដំឡើងប្រាក់បៀវត្សចំនួន៤ដងមកហើយ និងផ្តល់សេវាគាំពារសង្គមថែមទៀត។ 

ជាមួយគ្នានេះ អ្នកស្រី​ អះអាងថា ដើម្បីឱ្យវិស័យអប់រំមានប្រសិទ្ធភាពបាន ចាំបាច់ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ពី​​ភាគីពាក់ព័ន្ធមួយចំនួន ក្នុងនោះសិស្សានុសិស្សផ្ទាល់ក៏ជាភាគីសំខាន់ និងខ្វះមិនបានដែរ។ 

អ្នកស្រីបន្តថា៖«យើងជឿថាដើម្បីឱ្យមានគុណភាព ក្រៅពីគណៈគ្រប់គ្រង គុណភាពគ្រូ គឺយើងឃើញថាកត្តាសហគមន៍ និងសិស្សខ្លួនឯងជាកត្តាជំរុញ ដូច្នេះមានកត្រាជំរុញច្រើនដែលចូលរួមឱ្យការអប់រំមួយមា​​ន​គុណភាពបាន»។

អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក ហ៊ុន សែន កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ធ្លាប់បានប្រកាសថា នៅឆ្នាំ២០២៣ រដ្ឋាភិបាលនឹងដំឡើងប្រាក់បៀវត្សជូនមន្ត្រីរាជការ ក្នុងនោះគ្រូបង្រៀន ត្រូវចាត់ទុកជាគោលដៅសំខាន់ដែ​​ល​​​នឹងត្រូវដំឡើងច្រើនជាងគេ។ លោកចាត់ទុកថា ប្រាក់ខែគ្រូបង្រៀនមិនអាចធ្វើអ្នកមានបានឡើយ ប៉ុ​​ន្ដែគ្រូបង្រៀនអាចជួយសិស្សធ្វើជាអ្នកមានបាន ដូច្នេះត្រូវតែយកចិត្ដទុកដាក់ចំពោះគ្រូបង្រៀន។

ដោយឡែក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត វិញ នៅចំថ្ងៃនៃការ​ប្រារព្ធទិវាគ្រូបង្រៀនក្រោមប្រធានប​​ទ​​«គ្រូប​​​ង្រៀនជាសសរស្តម្ភនៃសាលារៀនឆ្ពោះទៅរកឧត្តមភាព » នេះ មិនបានបញ្ជាក់ពីការដំឡើងប្រា​​ក់​​បៀវ​​ត្ស​​​​​ជូ​​ន​គ្រូបង្រៀនទូទៅដូចអ្វីដែលអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលជាឪពុករបស់លោក ធ្លាប់​បានសន្យានោះទេ។ 

ជំនួសដោយការស្ងៀមស្ងាត់នេះ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត លើកឡើងចំពោះតែការដំឡើងប្រាក់ឧបត្ថម្ភដល់គរុសិស្ស ដែលបានប្រឡងជាប់ហើយកំពុងសិក្សា ដោយយកបៀវត្សសរុប គុណ៧០ភាគរយ ដែលស្មើនឹងប្រ​​​មា​ណ១លានរៀល។

យ៉ាងនេះក្តីលោកអះអាងពីមហិច្ឆិតារបស់លោកថា នៅចន្លោះអាអាណត្តិទី១ និងទី២ដែលលោកដឹកនាំ គឺចង់ឱ្យសាលារដ្ឋទាំងអស់ ចាប់ពីថ្នាក់បឋមដល់ថ្នាក់វិទ្យាល័យ ក្លាយជាសាលារៀនមានគុណភាពល្អអាចទទួលយកបាន។

លោកបន្តថា៖«មហិច្ឆតារបស់ខ្ញុំ ក្នុងមួយអាណត្តិ ពីរអាណត្តិនេះ សាលារដ្ឋទាំងអស់មិនចាំបាច់មានកូនចៅ ប្រជាពលរដ្ឋវេចបង្វេចពីស្រុកមួយទៅស្រុកមួយ ទៅរៀនសាលាមួយទៀត ព្រោះគ្រប់សាលាទាំងអស់ សាលារដ្ឋរបស់យើងចាប់ពីថ្នាក់បឋមដល់ថ្នាក់ទី១២ ក្លាយជាសាលាល្អអាចទទួលបាន​នៅមូលដ្ឋាន»។

ផ្ទុយពីនេះ អតីតប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ ដែលបច្ចុប្បន្នជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើង​​ទៀ​​ន លោក រ៉ុង ឈុន មានប្រសាសន៍ថា ដើម្បីជំរុញឱ្យវិស័យអប់រំរីកចម្រើនបាន​ លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាលយក​​ចិត្ត​ទុកដាក់លើគ្រូបង្រៀនជាមុន ព្រោះបើកាលណាគ្រូមានជីវភាពខ្វះខាត ប្រាកដណាស់ពួកគាត់នឹងមិនអាចផ្តោតលើការបង្រៀនបានល្អនោះទេ។

លោកបន្តថា៖«ទាក់ទងនឹងជីវភាពនេះ វាប៉ះពាល់ទៅដល់ការអប់រំណាស់ ពីព្រោះថាក្រពះ ដូចពាក្យស្លោ​​ក​សមាគមអ៊ឹចឹង«ក្រពះឃ្លានបង្រៀនមិនកើត»ទេបងប្អូន។អ៊ឹចឹងបើយើងគិតពង្រឹងគុណភាពអប់រំ ត្រូវដោះ​​ស្រាយបញ្ហាគ្រូបង្រៀនជាមុន»៕ 

សាលាឧទ្ធរណ៍ព្រះសីហនុ នៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ សម្រេចដោះលែងសកម្មជនដីធ្លីចំនួន​២នាក់ ក្នុង​ខេត្ត​កោះ​កុង ឱ្យ​នៅ​ក្រៅ​ឃុំ​ជា​បណ្ដោះ​អាសន្ន ​ដោយ​រង​ចាំកា​រ​កោះ​ហៅ​ចូល​សវន​ការ​ដើម្បី​ជំនុំ​ជម្រះ​ក្ដី​ក្នុងសំណុំរឿង «បរិហាកេរ្តិ៍​ និងញុះញង់»។

លោក សំ ចំរើន ជា​មេធាវីការពារជនជាប់ចោទ ថ្លែងថា សាលាឧទ្ធរណ៍ព្រះសីហនុ បាន​បង្គាប់ឱ្យ​ដោះលែងកូនក្ដីរបស់លោក គឺអ្នកស្រី ផាវ ញ៉ើង​ និង​អ្នកស្រី សេង លីន​ ឱ្យមានសេរីភាពឡើង​វិញ ខណៈលោកក៏កំពុងរៀបចំឯកសារ​ ដើម្បីដាក់ទៅកាន់តុលាការ​ ដែលជាបែបបទក្នុងការដោះលែងឱ្យនៅក្រៅឃុំ។

លោក​និយាយថា៖ «យើងកំពុងរៀបចំឯកសារសុំទៅតុលាការដើម្បីគេដោះលែងគាត់ទៅផ្ទះវិញ។ ឥឡូវគាត់នៅពន្ធនាគារ។ ឯកសារហ្នឹងប្រហែលជាអាចស្អែក គាត់អាចចេញទៅផ្ទះស្អែក»។

នៅព្រឹកនេះដែរ​ ក្នុងបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក​មួយឈ្មោះ យុវជនសហគមន៍តានី197 បានបង្ហោះរូបភាពជាច្រើនសន្លឹក ដោយរំលេចឱ្យឃើញពីប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ៥០នាក់ ឈរតវ៉ានៅមុខសាលាឧទ្ធរណ៍ព្រះសីហនុ ដោយកាន់បដាទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងសកម្មជនដីធ្លីទាំង២នាក់នេះផងដែរ។

តំណាងសហគមន៍ក្រីក្រ៩៥៥ ក្នុងខេត្តកោះកុង លោក ហាក់ ទៀត សម្ដែងការសាទរចំពោះអ្នកស្រី ផាវ ញ៉ើង​ និង​អ្នកស្រី សេង លីន ដែលត្រូវបានតុលាការសម្រេចដោះលែងឱ្យមានសេរីភាព ខណៈលោកយល់ថា សកម្មជនដីធ្លីទាំង២នាក់ នឹងអាចជួបជុំគ្រួសារ ព្រមទាំងមានឱកាសច្រើនក្នុងការរិះរកមធ្យោបាយសម្រាប់តតាំងក្ដីនាពេលខាងមុខ។

លោកថា៖ «វាល្អប្រសើរ ឱ្យគាត់នៅក្រៅឃុំដើម្បីតតាំងក្ដី បើនៅក្នុងឃុំស្មានថាស្រួល?។ បើនៅក្រៅ យើងអាចធ្វើបាន​សព្វគ្រប់បែបយ៉ាងចឹង»។

គេហទំព័រ Newsroom Cambodia ពុំអាចសូមការអត្ថាធិប្បាយពី លោក លឹម ស៊ីណាត អ្នកនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍ព្រះសីហនុ បានទេគិតត្រឹមល្ងាចថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។

នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស​លីកាដូ លោក អំ សំអាត ចាត់ទុក​ការដាក់ឱ្យនៅក្រៅឃុំនេះ ជាករណីមួយដ៏ល្អសម្រាប់សកម្មជនដីធ្លីទាំង២នាក់។ យ៉ាងណា លោកទាមទារឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើអ្នកទាំង២ផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួកគេមានសេរីភាពពេញលេញ។

លោក សំអាត មើលឃើញថា ជាញឹកញយប្រព័ន្ធតុលាការបានដើរតួនាទីសំខាន់ ក្នុងការចាប់សកម្មជនដីធ្លី ប៉ុន្តែវិវាទដីធ្លីបែរជាមានដំណើរការយឺតយ៉ាវក្នុងការដោះស្រាយជូនប្រជាសហគមន៍ទៅវិញ។

លោកនិយាយថា៖«ចឹងយើងជាអង្គការសង្គមស៊ីវិល សូមឱ្យតុលាការទម្លាក់រាល់បទចោទប្រកាន់ចំពោះសហគមន៍នៅកោះកុងហ្នឹង ហើយអាជ្ញាធរងាកមកដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីដោយសន្តិវិធី អាហ្នឹងបានជាដំណោះស្រាយល្អ»។

កាលពីថ្ងៃទី២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ អ្នកទាំង២ ត្រូវបានតុលាការខេត្តកោះកុង ប្រកាសសាលក្រមដោយដាក់ពន្ធនាគារចំនួន ១ឆ្នាំ និងរួមគ្នាសងសំណង ៤០លានរៀល ក្រោមបទចោទ «បរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណ: និងញុះញង់ បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដីធ្លីមួយកន្លែងស្ថិតក្នុងភូមិកងឆា ឃុំជីខលើ ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង។

បើតាមក្រុមប្រជាពលរដ្ឋ​ ទំនាស់ដីធ្លីរវាងពលរដ្ឋជាមួយក្រុមហ៊ុនដំណាំអំពៅរបស់​លោក​ឧ​​កញ៉ា លី យ៉ុង​ផាត់ និង​លោក ហេង ហ៊ុយ នេះ បានកើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ២០០៦មក ដោយប៉ះពាល់ពលរដ្ឋចំនួន ១៩៧គ្រួសារ លើទំហំដីប្រមាណ ១ ២០០ហិកតា។ ពលរដ្ឋទាំងនោះបន្តថា ទំនាស់នេះ នៅពុំទាន់មានដំណោះស្រាយណាមួយនៅឡើយ៕

អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយកំពុងពិនិត្យឯកសារដោះបន្ទុករបស់អភិបាលរងស្រុកបូរីជលសារ ពាក់ព័ន្ធនឹ​​ង​​ពាក្យបណ្ដឹងដែលចោទប្រកាន់ថា លោកបានលួច​កិបកេងយកប្រាក់ឧបត្ថមចំនួន៦ពាន់ដុល្លារអាមេរិកពីអតីតឧបនា​​យ​​ករដ្ឋមន្ត្រីម្នាក់ ដែលថវិកាចំណាយនេះសម្រាប់យកទៅកសាងសមិទ្ធិផលសង្គម។

អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ លោក សយ ចាន់វិចិត្រ ប្រាប់គេហទំព័រ Newsroom Cambo​​di​a នៅថ្ងៃទី៤ ខែតុលា ថា អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ កំពុងពិនិត្យមើលឯកសារដោះបន្ទុក របស់អភិបា​​ល​​​​រងស្រុកបូរីជលសារ ដែលដាក់ចូលមកដើម្បីបំភ្លឺប្រឆាំងការចោទប្រកាន់។

បើទោះជាបែបណា អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានបដិសេធក្នុងការផ្តល់ព័ត៌មានលម្អិត ជុំវិញករណីករណីនេះ ក្រោ​​​​ម​​ហេតុផលថា នេះជាការកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងអាចនាំឱ្យប៉ះ​​ពាល់​​ដ​​ល់​​​​​នីតិវិធី នៃការស៊ើបអង្កេតក្តី។

លោកបន្តថា៖ «លោក សាន់  សុះ បានធ្វើការបំភ្លឺមក អ.ប.ព រួចហើយ។ ខ្ញុំអាចជម្រាបបានថាយើងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលពិនិត្យលើការបំភ្លឺ និងឯកសារដែល លោក សាន់  សុះ មកភ្ជាប់មក» ។

កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានចេញលិខិតបង្គាប់ឱ្យលោក សា​​ន់ សុះ ដែលជាអភិបាលរងស្រុកបូរីជលសា ឆ្លើយបំភ្លឺប្រាក់ឧបត្ថមចំនួន ៦ពាន់ដុល្លារអាមេរិក របស់​​លោ​ក ប៊ិន ឈិន អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី ត្រូវបាត់បង់ដោយមិនដឹងពីមូលហេតុ។

តាមរយៈលិខិតដដែលនេះ បញ្ជាក់ថា លុយចំនួន៦ពាន់ដុល្លារនោះ គឺចំណាយទៅលើថ្លៃធ្វើដំបូល​​សំ​​យ៉ា​ប់​​មុខវិហារឥស្លាម ស្ថិតនៅក្នុងភូមិកំពង់យោល ឃុំគោកពោធិ៍ ស្រុកបូរីជលសា ខេត្តតាកែវ។ក៏ប៉ុន្តែថវិកានោះ ត្រូ​វបាត់បង់ដោយមិនដឹងពីមូលហេតុ។ផ្ទុយទៅវិញ របាយការណ៍ចំណាយសម្រាប់ធ្វើដំបូលនេះ បែ​​រ​ជា​​ដា​ក់ថាទទួលបានពីការរៃអង្គាសថវិកាពីអ្នកភូមិ រួមទាំងជំនួយឧបត្ថម្ភពីសប្បុរសជនក្នុង និងក្រៅប្រទេសទៅ​​វិញ​​។

លិខិតបន្តថា៖ «តើប្រាក់ឧបត្ថមចំនួន៦០០០ដុល្លារអាមេរិក របស់ឯកឧត្តមកិតិ្តនីតិកោសលបណ្ឌិត ប៊ិន ឈិន ដើម្បីធ្វើដំបូលសំយ៉ាបមុខវិហារឥស្លាម ភូមិកំពង់យោល លោកយកទៅចាត់ចែង និងចំណាយលើគម្រោងអ្វីខ្លះ?» ។

គេហទំព័រ Newsroom Cambodia ពុំទាន់អាចសុំការបកស្រាយពី លោក សាន់ សុះ អភិបាលរងស្រុកបូរីជលសារបានទេ គិតត្រឹមថ្ងៃទី៤ ខែតុលានេះ។ក៏ប៉ុន្តែអភិបាលស្រុកបូរីជលសារ លោក ស៊ូ ភិរម្យ បញ្ជា​​ក់​​ដោ​​យខ្លី​ថា លោក សាន់ សុះ បានប្រគល់ឯកសារបំភ្លឺទៅអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ រួចរាល់ហើយកាលពី​​ប៉ុន្មានថ្ងៃមុននេះ។

លោកបន្តថា៖ «គាត់បំភ្លឺអស់ហើយ ប៉ុន្មានថ្ងៃមុន» ។

ចំណែក ប្រធានអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី ទាមទារឱ្យ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយបើកការស៊ើ​​បអង្កេតលើករណីនេះដោយឯករាជ្យ និងស្វែងរកភាគីពាក់ព័ន្ធព្រមទាំងបង្ហាញឯកសារនានាដើម្បីប​​ញ្ជា​​​ក់ពីភាពស្អាតស្អំ ឬពិតជាមានការកិបកេងថវិកាពីមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលមែនឬយ៉ាងណា។

លោកបន្តថា៖ «ចឹងទាល់តែមានការស៊ើបអង្កេត រកភស្តុតាង រកសាក្សី ដែលអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងហ្នឹងឆ្លើយតប។ ទើបយើងអាចបញ្ជាក់ ថាតើពិតជាមានការកិបកេងថវិកាពិតប្រាកដដែរឬទេ? »។

បើទោះជាបែបណា អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ  ចាត់ទុកការបំភ្លឺពីរបស់លោក សាន់ សុះ នេះថាអាច​ជាមូលដ្ឋា​​ន​​សម្រាប់ការពិចារណាថាតើសំណុំរឿងបាត់បង់លុយចំនួន ៦ពាន់ដុល្លារអាមេរិកនេះ ត្រូវបញ្ចប់នី​​តិ​​វិធី ឬបន្តពាក្យបណ្ដឹងតាមផ្លូវច្បាប់បន្តទៀត៕

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានបញ្ជាឱ្យក្រសួង និងស្ថាប័នដែលជាសេនាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាលបង្កើនការតាមដាន និងដោះស្រា​យបញ្ហាដែលកើតឱ្យបានលឿន ដោយមិនត្រូវរង់ចាំថ្នាក់ដឹកនាំកំពូល ចេញមុខអន្តរា​​គ​​ម​​​​​​ន៍​​​​ទេ ខណៈសារនយោបាយនេះ ត្រូវបានក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ ចាត់ទុកថា ទំនងគ្មាន​​ប្រ​​​​សិទ្ធិភាពប៉ុន្មានឡើយ ព្រោះសិទ្ធិសម្រេចគឺនៅតែស្ថិតក្នុងដៃមេដឹកនាំដដែល។

ថ្លែង​នៅព្រឹកថ្ងៃទី ៣ខែតុលា នេះ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលទើបចូលកាន់តំណែងជំ​​នួសឪពុករ​​បស់​​លោ​​ក​ ក្នុ​ង​តួនាទីជានាយករដ្ឋមន្រ្តី បានលើកឡើងដ៏កម្រអំពីសិទ្ធិអំណាច ក្នុងការសម្រេចចិត្តលើកិ​​ច្ចកា​​រ​ណា​​មួ​​​យ​​រ​​​ប​​ស់មន្រ្តីនៅថ្នា​​ក់​​ជា​​​​តិ និ​​ងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ដោយមិនត្រូវរង់ចាំប​ញ្ជាពីប្រមុខដឹកនាំកំពូ​​លនោះឡើ​យ​​។

បើតាមលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ស្ថាប័នរដ្ឋទាំងអស់ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់តាមដាននូវកង្វល់រប​ស់​ពលរដ្ឋដោយបញ្ហាផ្ទាល់ និងតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ដោយធ្វើយ៉ាងណាពន្យល់ទៅសាធារណៈ​​ជនឱ្យបានមុនលោ​​​កចេញមុខ។លោកបន្ថែមថា ចំពោះបញ្ហាជាក់ស្តែង លោកជាអ្នកដាក់ចេញវិធានការដោះ​ស្រាយដោ​​យ​ផ្ទាល់តាមរយៈការបញ្ជូនសារ ខណៈបញ្ហាដែលកើតមានឡើងនៅតាមបណ្តាញសង្គម លោកប្រគល់ឱ្យ​​ក្រ​សួ​ង-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដោះស្រាយ ឬពន្យល់មហាជនឱ្យបានយល់។

លោកបន្តថា៖«អាជ្ញាធរ ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធមិនអាចអត់តាម(ដាន)ទេ ហើយខ្ញុំប្រាប់ រកឱ្យឃើញប​​ញ្ហាឆ្លើយមុនខ្ញុំបញ្ជូនសារទៅល្អជាង។ អ៊ឹចឹងក្រសួងនីមួយៗត្រូវតាមដាន ហើយចេញវិធានការដោះស្រា​​យ ពន្យល់ប្រជាជនខ្លួនឯង»។

ការបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បែបនេះ ធ្វើឡើងក្នុងជំនួបសំណេះសំណាលជាមួយកម្មករ-និយោ​​ជិ​ត​​នៅតាមបណ្តារោងចក្រ-សហគ្រាស ដែលស្ថិតក្នុងខណ្ឌមាន​ជ័យ និងខណ្ឌដង្កោ ជិត២ម៉ឺននាក់ នៅថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។

សារនយោបាយដែលគេចាត់ទុកថា នេះជាលើកដំបូងក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានភ្ជាប់បញ្ហាមួយចំនួន ដែលកំពុងផ្ទុះការរិះគន់ ទាក់ទិនជនសង្ស័យធ្លាប់ប្រព្រឹត្តិបទល្មើស ត្រូវបានតែ​ង​​តាំ​​​​​​ងមន្រ្តី ការប្រ​​កា​​​​សយកពន្ធដោយអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ ដែលកំពុងមានចម្រូងចម្រាស់ និងការសាង​​ស​​​ង់ប្រាសា​​ទនៅ​​ក្នុ​​ងទឹកដីថៃ ប៉ុ​ន្តែបែរជាមន្រ្តីទាំងនោះ នៅបន្តស្ងៀមស្ងាត់ដោយពុំមានប្រ​​តិកម្មអ្វីទាំងអ​​ស់​​​​​​​​។ក្នុងន័យ​នេះលោកក៏ជំរុញឱ្យមន្ត្រីដែល​​កំពុ​​ង​​ស្ថិ​​ត​​​​ក្នុងតំណែង នៃស្ថាប័នរដ្ឋទាំងនោះ ត្រូវធ្វើ​​ការដោ​​យ​​ស​​កម្ម និងមិន​​ត្រូ​​វ​​​​រង់ចាំនាយករដ្ឋមន្រ្តី ចេញមុ​​​ខ​ដោះ​​​​ស្រាយ ឬមានបទបញ្ជានោះឡើយ។

លោកបន្តថា៖«ចង់ឱ្យគ្រប់គ្នារួមគ្នាធ្វើ មិនចង់ឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅជាអ្នកនាំពាក្យឱ្យក្រសួងស្ថាប័នទាំងអ​​​ស់ទេ[ …]កុំឱ្យនរណាធ្វើអីបន្តិច នាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវចេញមុខទៅពន្យល់ជំនួស »។

បើទោះបែបណា នៅក្នុងអាណត្តិរបស់លោក ហ៊ុន សែន អតីតនាយរដ្ឋមន្រ្តី គេសង្កេតឃើញទាំងមន្រ្តី​​នៅ​​ថ្នាក់ជាតិ និ​​ង​​ថ្នាក់ក្រោមជាតិ កម្រហ៊ានចេញមុខ ធ្វើកិច្ចការដោយឆន្ទះពួកគេណាស់។ជាងនេះទៀត រាល់​​ពេ​​ល​​ដោះស្រាយ ត្រូវស្នើសុំគោលការណ៍ជាមុន បើមិនដូច្នេះទេ គេសង្កេតឃើញ មន្រ្តីក្រោមបង្គាប់​​នៅ​ក្នុ​​ង​​​​​អាណត្តិរដ្ឋាភិបាលចាស់ ត្រូវបានគេ​​ដក​​ចេញ ឬរង់ការស្តីបន្ទោសជាដើម។

ជុំវិញយន្តការរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ សម្រាប់នាយកប្រតិបត្តិវិទ្យាស្ថានតស៊ូមតិ និងគោលនយោ​​បា​យ (A​​P​I) លោក ឡាំ សុជាតិ ចាត់ទុកថា សារនយោបាយរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅពេ​​លនេះ​​អា​​ច​​​​ជាសារដាស់តឿនឱ្យមន្ត្រីនៃក្រសួង-ស្ថាប័នត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយបញ្ហាប្រក​​បដោ​​យតម្លាភាព​​។​​​​ប៉ុន្តែលោកថាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលគួរដឹងពីតួនាទីរបស់ខ្លួន ដោយមិនចាំបាច់ទា​​ល់តែ​​ឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំដាស់តឿននោះ​​ទេ។ 

លោកបន្តថា៖«មន្ត្រីរាជការគាត់គួរតែបំពេញតួនាទី ភារកិច្ចជាប្រចាំ ទៅតាមមុខងាររបស់ខ្លួន ដោយមិនចាំបាច់ជំរុញ(ពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី»។ 

ស្រដៀងគ្នានេះដែរ អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម និងនយោបាយ លោកបណ្ឌិត មាស នី ក៏ឯក​​ភា​​ព​​ដែ​​​​រថា នេះអាចជាសារដាស់តឿន ដោយសារកន្លងមកមន្ត្រីមួយចំនួនបានបង្ហាញពីភាពស្ពឹកស្រពន់ ដោ​​យ​​​​មិនបានដោះស្រាយបញ្ហាជូនប្រជាពលរដ្ឋ ទើបជំរុញឱ្យពួកគេកាន់រូបថតរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីទា​​ម​​ទារយុត្តិធម៌ ឬដំណោះស្រាយ ពេលជួបបញ្ហាអ្វីមួយ។ 

ជាងនេះទៀត ភាពអសកម្មរបស់មន្ត្រីក៏អាចដោយសារតែការប្រមូលផ្តុំអំណាចរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំដែរ ដោ​​យសារពួកគេមិនហ៊ានអារកាត់ចំពោះការសម្រេចអ្វីមួយដោយត្រូវរង់ចាំគោលការណ៍ជាមុនសិន ព្រោះ​​តែបារ​​ម្ភ​​ពីការបង្កកំហុស។

លោកបន្តថា៖«មន្ត្រីថ្នាក់ក្រសួងនីមួយៗ បើកាលណាចង់ធ្វើសេចក្តីប្រកាសអី មិនបានមានការអនុញ្ញាតពីនា​​យករដ្ឋមន្ត្រីជាមុនទេ កាលណាបើត្រូវរួចខ្លួន តែបើខុសអាចនឹងទទួលរងនូវការកែតម្រូវ ឬការរិះគន់ពីមេ​​ដឹកនាំខាងលើ »។

គេសង្កេតឃើញថា បើទោះជាកម្ពុជា បានកំណត់អំពីសមាហរណកម្មអំណាច ដែលគេអាចផ្ទេរ​​ពី​​ថ្នាក់​​ជាតិ​​ទៅ​​​​ថ្នាក់ក្រោម​​ជា​​តិ ក្នុងការសម្រេចកិច្ចការដោយមិនត្រូវរង់ចាំការឆ្លងយោបល់ពីថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលក្តី ក៏យ​​ន្ត​​​​ការនេះ នៅមិនអាចដំណើរការដោយរលូនដែរ។

នៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋនីមួយៗ នៅក្នុងអាណត្តិដែលដឹកនាំដោយអតីតលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន គេតែ​​ង​សង្កេតឃើញ ការបំពេញកិច្ចការគឺស្ថិតនៅក្រោមពាក្យស្លោក «ធ្វើតាម​​កា​​រ​​ចង្អុលបង្ហាញ ឬតាម​​ការប​​ញ្ជា​​»​​។ក្នុងន័យនេះ មានន័យថាការសម្រេចកិច្ចការតូចធំអ្វីមួយទៅបាន លុះត្រាមានការយល់ព្រម ឬទទួល​​បា​​ន​​​​បទបញ្ជាពីថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលជាមុនសិន ទើបពួកគេអាចអារកាត់ការងារតូចធំនោះបាន។

សម្រាប់សារនយោបាយ របស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត លើកនេះវិញ ក្រុមអ្នកជំនា​​ញ​​ផ្នែក​​គោ​​ល​​​នយោបាយ យល់ឃើញថាបទបញ្ជានេះទំនងនឹងមិនមានការប្រែប្រួលអ្វីជាដុំកំភួនប៉ុន្មាន​ទេ ព្រោះអំ​​ណា​​​​​​​​​ច និងសិទ្ធិស​​ម្រេ​​​​ច​​ គេនៅមិនទាន់ឃើញធ្វើវិសោធនកម្ម ប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព សម្រាប់ស្ថា​​ប័ន​​ទាំ​ង​​​​​នៅ​ថ្នា​​ក់​​​​ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ដែលជាសេនាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅឡើយ៕

អាជ្ញាធរខេត្តព្រះសីហនុអះអាងថា មនុស្ស២នាក់ជាម្ដាយ និងកូនដែលបាត់ខ្លួននៅ​​ល​ម្ហ​​សមុទ្រកម្ពុជា ត្រ​​ង់​ចំណុច​​កោះតាង ស្ថិតក្នុងភូមិសាស្រ្តសង្កាត់កោះរ៉ុងសន្លឹម នៃខេត្តព្រះសីហនុ គឺរកមិនទាន់ឃើញនៅ​​ឡើ​​យ​​​​ទេ​​គិតត្រឹមល្ងាចថ្ងៃចន្ទ។

ថ្លែងប្រាប់ Newsroom Cambodia នៅថ្ងៃទី ២ ខែ តុលា មេប៉ុស្តិ៍នគរបាលរដ្ឋបាលសង្កាត់កោះរ៉ុងសន្លឹម លោ​​ក វិត សុភ័ក្រ មានប្រសាសន៍ គិតត្រឹមម៉ោង៥ល្ងាចថ្ងៃចន្ទ គឺអាជ្ញាធរមិនទាន់រកឃើញម​​នុ​​ស្ស២នាក់ដែ​​លបានបាត់ខ្លួននៅឡើយទេ ខណៈប្រតិបត្តិការនៃការរុករក អ្នកបាត់ខ្លួនទាំងពីរនាក់នេះ បានចាប់ផ្ដើមតាំ​​ងពីម៉ោង៧ព្រឹក តែនៅមិនទាន់មានតម្រុយណាមួយនៅឡើយ។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ ឥឡូវនេះកងទ័ពជើងទឹក ព្រមទាំងកងកម្លាំងការពារព្រំដែនទឹកកម្ពុជាកំពុងសហការគ្នាដើ​ម្បី​ពង្រីកការរុករកបន្ថែមទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងម្ដាយ និងកូនដែលបាត់ខ្លួននៅក្នុងលម្ហសមុទ្រក្បែរកោះតាងនោះ​​។

លោកបន្តថា៖«កំពុងតែរកឥឡូវហ្នឹងនៅលើផ្ទៃសមុទ្រ ខាងលម្ហ ក៏ដូចជាការពារព្រំដែនទឹកកំពុងតែរក។ […] (ជនរងគ្រោះ?) ឮថាម្ដាយនិងកូន »។

ចំណែក អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ លោក ឃាង ភារម្យ បញ្ជាក់ថា ករណីម្ដាយ និងកូនដែលបាន​បាត់ខ្លួនក្នុងលម្ហសមុទ្រ បានកើតឡើងតាំងពីថ្ងៃទី ១ខែ តុលា។ លោកបន្តថា គិតត្រឹមម៉ោង៥កន្លះល្ងាច ថ្ងៃ​​ទី០២ ខែតុលា លោកនៅមិនទាន់ទទួលបានព័ត៌មានលម្អិតពីអាជ្ញាធរក្រុងកោះរ៉ុងទាក់ទិននឹងជនរងគ្រោះទាំងពីរនាក់នេះទេនៅឡើយទេ។

លោកបន្តថា៖«ខ្ញុំអត់ទាន់ទទួលបានរបាយការណ៍លម្អិតទេ។ ចាំមើលបានរបាយការណ៍លម្អិត ចាំមើលខ្ញុំផ្ដល់ទៅបន្តបន្ទាប់» ។

កាសែតក្នុងស្រុក បានចេញផ្សាយថា នៅយប់ថ្ងៃទី០១ ខែតុលា មានស្រ្តី វ័យ២៤ឆ្នាំ និងកូនស្រីតូច រស់នៅភូមិ៣ សង្កាត់លេខ៣ ក្រុងព្រះសីហនុ បានធ្លាក់ពីលើទូកនេសាទ ហើយក៏បាត់ខ្លួនក្នុងលំហសមុទ្រនោះ​​​​ភ្លាមដែរ។ប្រភពដដែលបន្តថា ទូកនេសាទដែលជួបនូវឧបទ្ទវហេតុនេះ គឺមានផ្ទុកមនុស្សចំនួន៦នាក់​​។

ករណីស្រដៀងគ្នានេះដែរ កាលថ្ងៃទី៣០ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ មានករណីលិចទូកដោយបាត់ខ្លួនមនុស្សចំនួន២នាក់ ស្ថិតក្នុងតំបន់កោះរ៉ុង ខេត្តព្រះសីហនុ។ ប៉ុន្តែជនរងគ្រោះទាំង២នាក់នោះត្រូវរកឃើញ ហើ​​យ​​នៅ​​​​មានជីវិត ខណៈដែលពួកគេបានប្រើប្រាស់ធុងទឹកជ័រ ដើម្បីបណ្តែតតាមទឹកនៅ​​​​ក្នុងស​​មុ​​ទ្រ​ដែល​​ប្រើ​​រយៈ​​ពេលជិត១៤ម៉ោង​ ទើបត្រូវបានសង្រ្គោះដោយអ្នកនេសាទតាមទូក៕

ព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ មិនអនុញ្ញាតឱ្យ​យុវជនមាតាធម្មជាតិចំនួន ៣រូប ចាកចេញពីប្រទេស​កម្ពុជា ទៅ​ទទួលពានរង្វាន់ Right Livelihood ឆ្នាំ២០២៣ ដោយផ្ទាល់នៅប្រទេសស៊ុយអ៊ែត​​​នោះ​ទេ ដោយលើកហេតុ​​ផល​ថា គ្មានភាពចាំបាច់។

កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ ក្រុមយុវជន​​ចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន ៣រូប​​ រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងកញ្ញា ឡុង គន្ធា បានដាក់ពាក្យស្នើទៅសាលា​ដំបូង​រាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីសុំចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ដល់ថ្ងៃទី០១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣​ ទៅទទួលពានរង្វាន់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងបរិស្ថាន​កម្រិត​អន្តរជាតិ​ ដែលមានឈ្មោះថា Right Livelihood ២០២៣ នៅ​ប្រទេសស៊ុយអ៊ែត(Sweden) ក្រោយ​អង្គការអន្តរជាតិមួយ បាន​ប្រកាស​ផ្តល់ពានរង្វាន់នេះដល់ពួកគេ។

តែយ៉ាងណា ព្រះរាជអាជ្ញាអម​សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ច្រឹង ខ្មៅ នៅថ្ងៃទី០២ ខែតុលានេះ បាន​ចារឆ្លើយតបនៅលើពាក្យស្នើ​សុំ​នោះថា «គ្មានភាពចាំបាច់ និងមិនអនុញ្ញាតឱ្យ​ចេញក្រៅប្រទេស»។

សមាជិកចលនាមាតាធម្មជាតិ លោក ថុន រដ្ឋា យល់ឃើញ​ថា គឺជាលេសរបស់ព្រះរាជអាជ្ញា ចំពោះការឆ្លើយថាវាជារឿងមិនចាំបាច់ក្នុងការទៅទទួលពានរង្វាន់នោះដោយផ្ទាល់។ លោក​បានដាក់ជាចម្ងល់ថា តើមិនមាន​ចាំបាច់​កម្រិតណា? បើពានរង្វាន់នេះត្រូវបានគេ​ចាត់ទុកថាជាពានកិត្តិយសជាសកល និងមានគណៈកម្មការជាច្រើនប្រទេសក្នុងការវិនិច្ឆ័យ។ លោកបញ្ជាក់ថា នេះជាពានរង្វាន់ដំបូងសម្រាប់យុវជនកម្ពុជា ហើយក៏ជា​កិត្តិយសមួយ មិនមែនសម្រាប់តែចលនាមាតាធម្មជាតិទេ តែ​សម្រាប់ប្រទេសជាតិទាំងមូល។

លោក ថុន រដ្ឋា និយាយ​ថា៖ «ចំពោះការសម្រេចរបស់ព្រះរាជអាជ្ញានៅក្នុងថ្ងៃនេះ គឺជារឿង​អយុត្តិធម៌មែនទែនសម្រាប់ពួកយើងដែល​ជា​យុវជនស្រឡាញ់ធនធានធម្មជាតិ ហើយយើងបានចំណាយលះបង់ពេលវេលា ធនធានផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីទៅការពារធនធានធម្មជាតិ ហើយ​រហូតទទួលបានពានរង្វាន់កិត្តិយស សម្រាប់ប្រទេសជាតិទាំងមូល»។

ទោះជាយ៉ាងណា លោកថា ក្រោយព្រះរាជអាជ្ញាបដិសេធ ក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិ បាននិង​កំពុងជ្រើស​រើស​​សមាជិក​ផ្សេងទៀត ដែលមិនជាបំរាម​តុលាការ ដើម្បីទៅទទួលពានរង្វាន់នេះជំនួស ខណៈ​ពានរង្វាន់នេះ​ដើរតួនាទីយ៉ាង​​សំខាន់ ក្នុងការលើកទឹកចិត្ត ផ្តល់តម្លៃ និង​ជំរុញឱ្យរួបលោក ក៏ដូចជា​សមាជិកចលនាមាតាធម្មជាតិផ្សេងទៀត កាន់តែសកម្ម​ក្នុងការ​ការ​ពារ និង​ថែរក្សាបរិស្ថានសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។

លោក​បញ្ជាក់​ថា៖  «ជាមោទភាពមួយដ៏សំខាន់ដែលកិច្ចការពារបរិស្ថាន ដែលកើតចេញពីយុវជនខ្មែរ ដែលមានការទទួលស្គាល់ដោយអន្តរជាតិ រហូតទៅដល់ប្រគល់ពានរង្វាន់ដ៏ធំមួយនេះ មកដល់ពួកយើង ហើយក៏នឹងបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់មួយទៀតថា សកម្មភាពដែលពួកយើង​បានធ្វើកន្លងមក គឺជាសកម្មភាពដែលស្របច្បាប់»។

លោក ថុន រដ្ឋា បន្ថែម​ថា សកម្មភាពចលនាមាតាធម្មជាតិកន្លងមក គ្រាន់តែចូលរួមជួយបំពេញចំណុចខ្វះខាត និងលាតត្រដាងនូវការ​ពិត​​ ដើម្បីឱ្យមានដំណោះស្រាយ​ចំពោះបញ្ហាទាំងអស់នោះ ដោយពួកគេ​​គ្មានចេតនាណាមួយដើរប្រាកចេញពីច្បាប់ជាតិនោះឡើយ។

សមាជិកចលនាមាតាធម្មជាតិម្នាក់ទៀត​ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី លើកឡើងថា នេះជាពានរង្វាន់ទី២ហើយ ដែលក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិទទួលបាន ក្រោមការ​​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង ដើម្បីការពារបរិស្ថាន និង​ថែរក្សាធនធានធម្មជាតិក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អស់រយៈពេលជិត១០ឆ្នាំមកនេះ។ ទោះបីមាន​សមាជិកមួយចំនួនត្រូវរងបទចោទពីតុលាការ និងខ្លះទៀតជាប់ពន្ធនាគារក្តី ក៏កញ្ញាថា យុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ នឹង​មិនបោះបង់ឆន្ទៈក្នុងការ​ការពារធនធានធម្មជាតិនោះឡើយ។

កញ្ញានិយាយថា៖ «យើងនឹងនៅតែបន្តភាពសកម្មក្នុងការការពារទៅលើធនធានធម្មជាតិដដែល យើងនៅតែប្តេជ្ញាចិត្តថាការងាររបស់ពួកយើងប្រាកដ១០០%មិនមានអ្វីខុសទេ យើងនៅបន្តភាកសកម្មនេះ ដើម្បីការពារទ្រព្យសម្បត្តិជាតិរបស់យើង»។

យោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់​អង្គការ​ Right Livelihood បានឱ្យដឹងថា ការ​​ផ្តល់ពានរង្វាន់ Right Livelihood Award សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ ដល់ក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិនេះ ដោយសារ​តែ​ពួកគេមានភាពក្លាហាន​ និងចូលរួម​ក្នុងការ​​​​ការពារ​បរិស្ថាន​ធម្មជាតិ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​លំហ​ប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវ​​បានរិតត្បិត​ក្នុងកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ។

នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ Right Livelihood លោក Ole Von Uexkull បានលើកឡើងក្នុងសេចក្តីប្រកាស​ព័ត៌មាន​ថា ចលនាមាតាធម្មជាតិ គឺជាម្ចាស់ពានរង្វាន់ Right Livelihood Award ដំបូងគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ចលនាមាតាធម្មជាតិ គឺជាក្រុមសកម្មជនវ័យក្មេងដ៏ក្លាហាន ដែលកំពុងតស៊ូដើម្បីសិទ្ធិបរិស្ថាន និងលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដោយ​ត្រូវប្រឈមមុខនឹងការគាបសង្កត់ពីសំណាក់របបដឹកនាំរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ តាមរយៈសកម្មភាពរបស់ពួកគេបានរួមចំណែកការ​ពារ​បរិស្ថាន និងសិទ្ធិរស់រាន ព្រម​ទាំងលើកកម្ពស់សំឡេង​សហគមន៍ និងប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ទោះបីមានការចាប់ខ្លួន និងធ្វើទុក្ខ​បុក​ម្នេញតាម​ផ្លូវ​ច្បាប់ ក៏​ពួកគេនៅបន្តតស៊ូយ៉ាងអង់អាច»។

អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ប៉ែន បូណា មាន​ប្រសាសន៍​ថា រដ្ឋាភិបាល​មាន​គោល​នយោបាយច្បាស់​លាស់​ក្នុង​ការ​ទាញយកផលប្រយោជន៍អំពីការអភិវឌ្ឍអ្វីមួយ សម្រាប់ជាតិ និ​ងប្រជាពលរដ្ឋ។ លោក​បន្តថា រដ្ឋាភិបាល ក៏បាន​គិត​គូរ និង​សិក្សា​ពីផលប៉ះពាល់​យ៉ាងម៉ត់ចត់ដែរ នៅពេល​មានការ​អនុញ្ញាតឱ្យ​មានការ​អភិវឌ្ឍ​​នៅតំបន់​ធម្មជាតិណាមួយ។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលមាន​គោលនយោបាយ បើ​ក​ន្លែងណាមាន​ផលប្រយោជន៍គួរអភិវឌ្ឍន៍ ត្រូវតែអភិវឌ្ឍន៍ ប៉ុន្តែមានសកម្មជន​មួយ​ចំនួន ដែល​តាំងខ្លួនថាជាសកម្មជន យល់ឃើញផ្ទុយតាមតែចិត្តខ្លួនយល់ឃើញ ទៅជាថាការអភិវឌ្ឍហ្នឹងទៅជាប៉ះពាល់បរិស្ថានអី អាហ្នឹងជាការយល់ឃើញរបស់ពួកគាត់»។

ប្រធាន​​វិទ្យាស្ថាន​ប្រជាធិបតេយ្យ​កម្ពុជា លោក ប៉ា ចន្ទរឿន មាន​ប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​​ គួរ​​មានការលើក​ទឹក​ចិត្ត និងគាំទ្រ​​សកម្មភាព​របស់​​យុវជន ​ក្នុងកិច្ចការការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។​ ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកក៏បាន​ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងយុវជន មានការយល់ពីគ្នាទៅវិញទៅមក​ អំពីការអភិវឌ្ឍដែលមាន​ទំនាក់​ទំនងនឹង​បរិស្ថាន។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «សកម្មភាពរបស់យុវជន ពួកគាត់ល្អ ដើម្បីជំរុញឱ្យមានការអភិវឌ្ឍមួយ ដែលអាចទទួលយកបាន​ទាំងអស់គ្នា ទាំងពលរដ្ឋ និងរដ្ឋាភិបាល ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាល និងសកម្មជនបរិស្ថាន គួរយល់គ្នាឱ្យបានច្រើនជាង​នេះ​ទៀត»។

អស់រយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំមកនេះ Right livelihood ត្រូវបានផ្តល់ និងគាំទ្រដល់បុគ្គលនានា ដែលមានភាពក្លាហានក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសកល។ មកទល់បច្ចុប្បន្ននេះ មានម្ចាស់ជ័យលាភីចំនួន ១៩៤នាក់ មកពី៧៦ប្រទេស​បានទទួលពានរង្វាន់នេះ ដែលក្នុងនោះរួមមានសកម្មជនបរិស្ថានស៊ុយអែត Greta Thunberg អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអ៊ុយក្រែន។ Oleksandra Matviichuk អ្នកតស៊ូមតិដើម្បីសិទ្ធិស្តីក្រុងហ្គោ បណ្ឌិត Denis Mukwege។

បើតាមការលើកឡើង​របស់​ក្រុមយុវជនមាតាធម្មជាត គឺ​ចាប់​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​ ២០១៣មក ​ពួកគេ​​បាន​ធ្វើ​សកម្មភាព​ជា​ច្រើន ​ដោយ​រួម​មាន​ យុទ្ធនាការ​បញ្ឈប់​ការ​សាង​សង់​ទំនប់​វារី​អគ្គិសនី​នៅ​តំបន់​អារ៉ែង ​យុទ្ធនាការ​បញ្ឈប់​ការ​បូម​ខ្សាច់​នៅ​ខេត្ត​កោះ​កុង​ យុទ្ធនា​ការ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​បង្ហូរ​ទឹក​កង្វក់​នៅ​ខេត្ត​ព្រះ​សីហនុ ​បញ្ហា​សំរាម​ ការ​សាង​​សង់​​អគារ​រំលោភ​លើ​ឆ្នេរ​សមុទ្រ ​និង​ការ​លុប​បឹង​នានាក្នុង​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ​ជាដើម។ យ៉ាងណា ក្រុមយុវជនទាំង​​នោះ ​ក៏​កំពុង​ប្រឈម​នឹង​បទ​ចោទ​របស់​តុលាការ ​ក្នុង​សំណុំ​រឿង​ «រួម​គំនិត​ក្បត់» ដែល​ពួក​គេ​មិន​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ចេញ​ទៅ​ក្រៅ​ប្រទេស​ឡើយ៕

សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ សម្រេចតម្ដល់សាលក្រមតុលាការជាន់ទាបឱ្យនៅដដែល ដោយច្រានចោលបណ្ដឹងទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើមន្រ្តីសហជីព និងសកម្មជនផ្សេងទៀត ពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ាដំឡើងប្រាក់ខែគោលកម្មករនិយោជិត​ កាលពីជិត១០ឆ្នាំមុន នៅរាជធានីភ្នំពេញ ប៉ុន្តែលើកលែងការផាកពិន័យជាប្រាក់ ៨លានរៀលលើមនុស្ស ៤នាក់។

កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ មនុស្ស ១០នាក់ ក្នុងនោះមានលោក វន់ ពៅ ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យ​ឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុង​ការតវ៉ាមួយ​នៅ​​ខាងក្រៅរោង​ចក្រយ៉ាកជីន (Yakjin) ដែល​​មាន​​ម្ចាស់​​ជា​​ជនជាតិកូរ៉េខាងត្បូង ក្នុងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ ទី​ដែលបាតុករទាមទារដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល។

ក្រោយមក នៅថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤ សកម្មជនមួយចំនួន មាន​លោក ថេង សាវឿន, លោក វន់ ពៅ, លោក ចាន់ ពុទ្ធិស័ក និងលោក សុគន្ធ សម្បត្តិពិសិដ្ឋ ត្រូវបានតុលាការរកឃើញ​​ពិរុទ្ធភាព​ពីបទផ្តើម​គំនិត​ឱ្យ​​មានអំពើហិង្សាដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោស យោង​តាមមាត្រា២៨ និង២១៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។ ចំណែកសកម្មជនផ្សេងទៀត រួមមាន លោក រ៉េត រដ្ឋា, លោក ណាគ្រី វ៉ាន់ដា, លោក យ៉ុង សំ, លោក ឈឹម ធឿន, លោក តេង ចន្ធី និងលោក​ ឡន សាន ត្រូវ​បាន​រក​ឃើញ​​ពិរុទ្ធភាព​ពី​បទ​ហិង្សា​​​មាន​​ស្ថាន​ទម្ងន់​ទោស។

បុរស​ទាំង​នោះ​ ត្រូវ​បាន​ផ្តន្ទាទោស​ឱ្យជាប់​​ពន្ធនាគារ​រហូត​ដល់​៤​ឆ្នាំ​កន្លះ ប៉ុន្តែ​ទោស​របស់​ពួកគាត់​ទាំង​អស់គ្នា​​ត្រូវ​បាន​ព្យួរ និង​​ត្រូវ​បាន​ដោះ​លែង​ក្រោយ​សវនាការ​នៅ​ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​២០១៤។ បុរស​៤​នាក់​ត្រូវ​​ពិន័យជា​ប្រាក់​៨​លាន​រៀល។

ប្រធានសមាគមប្រ​ជា​​​ធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋ​កិច្ច​ក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) លោក វន់​ ពៅ ឱ្យដឹងថា ក្នុងសំណុំរឿងនេះ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ លោក ប្លង់ សំណាង បានសម្រេចតម្កល់សំណុំរឿងនេះទុកជាបានការដដែល ប៉ុន្តែបានសម្រេច​លុប​ចោល​ការបង់ប្រាក់ពិន័យចំនួន ៨លាន​រៀលចេញវិញ។

យ៉ាងណា លោក ​វន់ ពៅ ចាត់ការសម្រេចរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញថា ជា​ការ​សម្រេច​ដោយ​អយុត្តិធម៏ទៅ​លើរូបលោកដែលជាជនរងគ្រោះ ដោយត្រូវអាជ្ញាធរវាយដំពេញខ្លួន ហើយ​ជាប់​ពន្ធនាគារ​ទៀត។ លោក​បន្តថា អស់​​រយៈ​ពេលជិត ១០ឆ្នាំមកហើយ ដែល​លោកទន្ទឹងរងចាំយុត្តិធម៌​ ក្រោយក្រុម​អ្នក​ការ​ពារ​សិទ្ធិមនុស្សបាន​សម្រេច​ប្ដឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ប្រឆាំងនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទ «ផ្ដើម​គំនិត​ឱ្យ​មានអំពើហិង្សាដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោស»នេះ។

លោកនិយាយ​ថា៖ «ខ្ញុំយល់ឃើញថា រឿង​នេះ​គឺ​ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​រង​គ្រោះ មិនទាន់បានយុត្តិធម៌នៅឡើយ​បែរជារងនូវការចោទប្រកាន់ពីប្រព័ន្ធតុលាការដដែល។ ចឹងវាជារឿងអយុត្តិធម៌ខ្លាំងណាស់សម្រាប់ខ្ញុំដែលជាអ្នករងគ្រោះ ដែលគេវាយស្ទើរតែស្លាប់បាត់បង់ជីវិត គេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារចេញពីពន្ធនាគារមកហើយនូវជាប់ទោសទណ្ឌទៀត»។

លោក វន់ ពៅ អះអាងថា លោកនឹងពិភាក្សាជាមួយមេធាវីដើម្បីដាក់បណ្ដឹងសារទុក្ខ​ទៅតុលាការ​កំពូល ក្នុង​ពាក់​កណ្ដាល​ខែ​តុលា​នេះ។

ចំណែក ប្រធាន​សមាគម​សម្ព័ន្ធ​សហគមន៍​កសិករ​កម្ពុជា ​(CCFC)​ លោក ​ថេង សាវឿន មានប្រសាសន៍ថា ការ​តម្ដល់សាលក្រមនេះ ជាការចង្អុលបង្ហាញថា ការទទួលបាននូវយុត្តិធម៌ គឺពិបាកសម្រាប់លោក និងមនុស្ស៩នាក់ទៀត ដែល​ជាជន​រង​គ្រោះនៃអំពើ​ហិង្សា​យ៉ាង​ព្រៃផ្សៃកាលពីជិត១០ឆ្នាំមុន។

លោកថា៖ «វាជារឿងមួយដែរ មើលឃើញថា ដំណើរការនៃការផ្ដល់យុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាពិបាកសម្រាប់​អ្នកដែលរងគ្រោះ ដូចជាពួកយើង»។

Newsroom Cambodia ពុំអាចសុំការបញ្ជាក់ពីអ្នកនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ លោក ឃុន លាងម៉េង ជុំវិញសំណុំរឿងនេះបានទេ៕

ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាស្នើ ឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ​រក្សាគោលនយោបាយការបរទេសដែល​មានឯករាជ្យ និងតុល្យភាព ដោយមិនលម្អៀងលើក្រុមប្រទេសណាមួយ ដើម្បីតម្ដល់ប្រយោជន៍ប្រជាជនកម្ពុជានិងការបន្តសកម្មភាពប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មសកលនានា។

យោងតាមទំព័រហ្វេសប៊ុកស្ថាន​ទូត​អាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា ឱ្យដឹងថា ក្នុងជំនួបរវាងឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក លោក W. Patrick Murphy និង​លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន​ ម៉ាណែត នៅវិមានសន្តិភាព នា​​ថ្ងៃ​ទី២៨ ខែក​ញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ បាន​ពិភាក្សា​លើបញ្ហា​មួយចំនួន ក្នុងនោះសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានលើកឡើង​ពីការគាំទ្រ​របស់​ខ្លួន ក្នុងការ​បំផ្លាញចោលអាវុធ ដូចជា ការ​ដោះមីន និងយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះនៅកម្ពុជា ព្រមទាំង​ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស និងការឆបោក​តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតជាដើម។

ក្នុងជំនួប​នោះ ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បញ្ជាក់ថា៖ «លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត Murphy បានសុំឱ្យ​ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជារក្សាគោនយោបាយការបរទេសដែលមានឯករាជ្យ​ និងតុល្យភាព ដើម្បីជាឧត្តមប្រយោជន៍​នៃប្រជាជនកម្ពុជា និងដើម្បីបន្តសកម្មភាពធំៗ ប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស និង​ការឆបោក​តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត»។

អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា បានបដិសេធក្នុងការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញការស្នើនេះ ដោយ​ឱ្យ​សួរទៅកាន់អ្នកនាំពាក្យនាយករដ្ឋមន្រ្តីជំនួសវិញ ដោយ​លោកអះ​​អាងថា នេះជាជំនួប​ទ្វេភាគី ដូច្នេះ​ជាកាតព្វកិច្ចរបស់ក្រុមអ្នកនាំពាក្យនាយករដ្ឋមន្រ្តី។

គេហទំព័រ Newsroom Cambodia ពុំអាចសុំ​ការអត្ថាធិប្បាយពីលោក មាស សោភ័ណ្ឌ ប្រធានក្រុម​អ្នកនាំពាក្យនាយករដ្ឋមន្រ្តី និង លោក អាន សុខឃឿន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស បាន​ទេ​ គិតត្រឹមថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ ដោយទូរសព្ទចូលមិនមានអ្នកទទួល។

ចំណែក ​ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រុមអ្នកនាំពាក្យនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា ទាក់ទិននឹងលទ្ធផលនៃជំនួបរវាង ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា និង លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ពុំបាន​លើកយកចំណុចនេះមកបញ្ជាក់នោះទេ។ តែយ៉ាងណា ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះ លើកឡើងថា ក្នុងជំនួបនោះ ភាគីទាំងពីរបានជជែកពិភាក្សាពីការផ្ដល់ជំនួយរបស់អាមេរិក​ចំនួន ១៨លានដុល្លារឡើងវិញ ការសហការគ្នាជុំវិញការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងការស្រាវជ្រាវរកធាតុជនជាតិអាមេរិកដែលបាត់ខ្លួននៅកម្ពុជាក្នុងសម័យសង្រ្គាម។

ទោះជាយ៉ាងណា នៅក្នុងមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិលើកទី៧៨ នាពេលថ្មីៗនេះ    លោក​នាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានថ្លែងពីគោលជំហរនយោបាយការបរទេសកម្ពុជា ក្នុងនាមលោកជាមេដឹកនាំទៅកាន់មជ្ឈដ្ឋានអន្តរជាតិ​ថា កម្ពុជាប្រកាន់ភ្ជាប់ពីគោលនយោ​បាយ​អព្យា​ក្រឹត និងកា​រ​គោរព​យ៉ាង​ម៉ឺងមាត់ចំពោះ​​រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដោយ​ពុំអនុញ្ញាតឱ្យ​បរទេស​​ដាក់​មូលដ្ឋានទ័ព និងប្រើប្រាស់ទឹកដីកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងប្រឆាំងនឹងរដ្ឋណាមួយ​នោះ​ទេ។

អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ពី​ការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា សហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងបង្ហាញក្ដីមន្ទិលសង្ស័យនៃនយោបាយការបរទេសកម្ពុជា អាចនឹងមានភាពលម្អៀងទៅរក​ចិន ដោយ​សារ​ប្រទេសទាំង២ មានកិច្ច​សហការកាន់តែស្អិតរមួត។

លោក​និយាយ​ថា៖​ «អ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកលើកឡើងជាចេតនាមួយ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពមិនទុកចិត្តទៅលើភាពលម្អៀងរបស់កម្ពុជា ទៅជាមួយចិន ជាពិសេសដូចជាក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនៅក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ទៅកាន់ប្រទេសចិនក៏ជាផ្នែកមួយធ្វើឱ្យអាមេរិកនៅតែបន្តការតាមដានលើទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន»។

កន្លងមក ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចបង្ហាញក្ដីបារម្ភជុំវិញការខិតជិតទៅរកប្រទេសចិនកុម្មនីស្ត ដែលនឹងអាចទាញកម្ពុជាទៅរកអំណាចផ្ដាច់ការ។ ឆ្លើយតបទៅនឹងក្ដីបារម្ភនេះ អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងជាសាធារណៈម្ដងហើយម្ដងទៀតថា ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាមិនពឹងផ្អែកប្រទេសចិនលើការអភិវឌ្ឍសង្គម តើឱ្យកម្ពុជាពឹងផ្អែកប្រទេសមួយណា?៕

ក្រុមអ្នកវិភាគ និង​​សកម្មជនបរិស្ថាន បង្ហាញការព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ ខណៈរដ្ឋាភិបាលបាន​សម្រេចកាត់ដីព្រៃឧទ្យានជាតិបទុមសាគរ ឱ្យទៅ​ក្រុមអ្នកមាន​លុយមាន​អំណាច កាន់កាប់​ជាកម្មសិទ្ធ ដោយ​ពួកគេ​​ថា ការធ្វើបែបនេះ នឹង​មិនផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់​ប្រជាសហគមន៍ និងសង្គមជាតិទេ។

ការលើកឡើងរបស់ក្រុមអ្នកវិភាគ និង​សកម្មជន​បរិស្ថាន ធ្វើឡើង​ស្របពេល​​​កាសែតMongabay ដែល​​​​មានមូល​​ដ្ឋាន​​នៅ​​សហរដ្ឋអាមេរិក​ បាន​ចេញផ្សាយអត្ថបទមួយក្រោមចំណងថា “កម្ពុជា​ផ្តល់​ប័ណ្ណ​កម្មសិទ្ធិ​ព្រៃឈើ​​ជាតិ​​ដល់​កូនប្រុស​ឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់” (Cambodia awards swath of national park forest to tycoon Ly Yong Phat’s son)​ កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣។ ប្រភពដដែលនេះបន្តថា ក្រុមឧកញ៉ានៅកម្ពុជា បានទទួលសិទ្ធិកាន់កាប់​ឧទ្យានជាតិបទុមសាគរ​ នៅខេត្តកោះកុង​អស់ប្រមាណ​ជាង ៨០% ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ មក។

តាមកាសែតដដែល បញ្ជាក់ថា អ្នកដែលទទួលសិទ្ធិកាន់កាប់ដីក្នុងតំបន់ឧទ្យានជាតិបទុមសាគរ​​​​លេចធ្លោជាងគេ​ គឺឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ ដែលជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាមហាសេដ្ឋី ជាទីប្រឹក្សា​លោក ហ៊ុន សែន និង​ជាប្រធានសមាគមឧកញ៉ាកម្ពុជា ដោយ​ទទួលបាន​សិទ្ធិកាន់កាប់ផ្ទៃដីទំហំជិត ២ម៉ឺនហិកតាតាំងពីឆ្នាំ២០០៨មក។ សមាជិកព្រឹទ្ធសភារូបនេះ ទទួល​បាន​ដី​រាប់ពាន់​ហិកតា នៅទូទាំងខេត្តកោះ​កុង និងកំពង់ស្ពឺ ដែលដី​ភាគច្រើនសម្រាប់ដាំដំណាំដែលដំណើរការដោយក្រុមហ៊ុន ក្រោមការ​​គ្រប់គ្រងដោ​យ​​ភរិយារបស់លោក គឺ​លោកស្រី គឹម ហ៊ាង និងកូន ៥នាក់ របស់ពួក​គេ។

កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២៣នេះ ផ្ទៃដីឧទ្យានបទុមសាគរ ទំហំជាង ៦ ០០០​​ហិកតា ត្រូវកាត់ប្រគល់ឱ្យក្រុមហ៊ុនកោះកុង រ៉ាប់ប៊ើរ ផ្លេនថេសិន (Koh Kong Rubber Plantation) របស់​លោក លី ភួនរ៉ាត់ កូនប្រុស​ពៅរ​បស់​លោក លី យ៉ុងផាត់ បន្ថែម​ទៀត។

ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ​មើលឃើញថា កន្លងមកមានការកាត់ដី​ព្រៃ​ឧទ្យាន​​ជាតិ ឬ​តំបន់​​អភិរក្សមួយចំនួន ទៅឱ្យ​​អ្នក​មាន​អំណាច ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគ និងអ្នកជំនួញជាហូរហែ ​ដើម្បី​​ជា​កម្មសិទ្ធិឯកជន។ ករណីនេះ​លោកដាក់ជាចម្ងល់ថា តើការកាត់ឆ្វៀលដីសាធារណៈទាំងអ​ស់​នោះទៅឱ្យឯកជន ឈរនៅលើគោលការណ៍​អ្វី​ខ្លះ និង​​បានផ្តល់ប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ ទៅដល់សហគមន៍ និងប្រជាជាតិទាំងមូល?។ 

លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធនានា ក៏មិនបាន​​បង្ហាញព័ត៌​មាន​ទាំង​អស់​នោះ​ជាសាធារណៈ ដែល​ការណ៍នេះលោកចាត់ទុកថា ជាចំណុចខ្វះខាតនៃការអនុវត្តដោយតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពនៅក្នុងសង្គម។

លោកបន្ថែមថា៖ «កម្ពុជាយើងគួរតែមានការប្រុងប្រយ័ត្ននៅក្នុងការអភិវឌ្ឍ ដើម្បីកុំឱ្យសកម្មភាពដែលធ្វើនៅក្នុងរូបភាពនៃការអភិវឌ្ឍហ្នឹង វាទៅជាការបំផ្លិចបំផ្លាញទាំងធនធានធម្មជាតិ ការបំផ្លិចបំផ្លាញឧទ្យានដែលជាតំបន់អភិរក្សសម្រាប់ជាតិទាំងមូល និងដើម្បីប្រយោជន៍របស់សង្គមរយៈពេលវែង»។

ជាមួយគ្នានេះ លោកប៉ា ចន្ទរឿន ក៏បាន​ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មី​ បង្កើនការយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀត និងត្រូវ​​ពង្រឹង​ការអនុវត្ត​ច្បាប់នៃការគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សនៃតំបន់ឧទ្យានជាតិឱ្យបានតឹងរឹង ដើម្បី​ការពារ​ធនធាន​ធម្ម​ជាតិ​ និង​បញ្ចៀសឱ្យបាននូវផលជះអវិជ្ជមាន និងបន្សល់ទុកនូវភាពអយុត្តិធម៌ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ 

លោកបន្ថែមទៀត​ថា៖ «មុនសម្រេចកាត់ដីឬក៏ផ្តល់សិទ្ធិឱ្យក្រុមហ៊ុន ឬក៏អ្នកមានធនធានណាម្នាក់ ទៅវិនិយោគតំបន់ណាមួយ គេតែងតែលើកយករឿងហ្នឹង ទៅជជែកនៅក្នុងសភា ព្រោះយន្តការសភា ជាកន្លែងឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីឆន្ទៈរបស់រាស្ត្រ[…]សមាជិកសភាហ្នឹង អាចសួរនាំ សួររកដើមចម និងបញ្ជាក់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ថាការផ្តល់នោះ គឺធ្វើឡើងដោយភាពត្រឹមត្រូវ ធ្វើឡើងដោយមានតម្លាភាព ធ្វើឡើងដោយមិនមានអំពើពុករលួយ និងធ្វើទៅដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់សង្គមទាំងមូល»។

ចំណែក កញ្ញា ភួង កែវរស្មី សកម្មជន​ចលនា​មាតាធម្មជាតិ យល់ឃើញថា ការផ្តល់ដីទៅឱ្យ​ក្រុមឧកញ៉ា ឬក្រុមហ៊ុនឯកជនសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល គឺ​កម្រផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬ​ប្រទេស​​ជាតិ​ណាស់។

សកម្មជនបរិស្ថានរូបនេះ បន្តថា​ ព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិ ជាធនធានកម្រដែលបំផ្លាញហើយ មិនងាយកកើតឡើងវិញ ព្រោះត្រូវការពេល​រាប់រយឆ្នាំ ទើបមានព្រៃឈើ និង​រ៉ែឡើងវិញ និងប្រើពេលរាប់ឆ្នាំទើបសម្បូរសត្វ​ព្រៃឡើងវិញ។ កញ្ញាបន្ថែមថា បើ​ការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិច្រើនហួសហេតុ និង​មិន​មាន​តម្លាភាព​នឹងបង្កនូវ​ហានិភ័យ ឬគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរផ្សេងៗ​សម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ ដែលករណីនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវទទួលខុសត្រូវ និងបញ្ឈប់ទង្វើទាំងអស់នេះជាបន្ទាន់ ដើម្បីស្តារស្ថានភាពឡើងវិញ។

កញ្ញា ភួង កែវ រស្មី និយាយថា៖ «មិនមែនមានតែ[ឧទ្យានជាតិ]បុទុមសាគរទេ គឺមានច្រើននៅកំពង់ផែទឹកជ្រៅ កោះកុងក្រៅទាំង​មូល​ទៅ​ឱ្យ​គាត់[ឧកញ៉ាឬក្រុមហ៊ុនឯកជន]ទៀត។ យើងពិតជាបារម្ភ ហើយរឿងទាំងអស់ហ្នឹងបានកើតឡើងមកហើយ ជាមួយនឹងការបាត់​បង់​ព្រៃឈើ ហើយនិងការបំផ្លិតបំផ្លាញព្រៃឈើ ជម្លោះដីធ្លីជាមួយពលរដ្ឋ បណ្តេញប្រជាពលរដ្ឋចេញពីបទុមសាគរ ក៏បានកើតឡើងហើយដែរ»។

សកម្មជនបរិស្ថានមួយរូបទៀត​ លោក សាន់ ម៉ាឡា យល់ថា កាលដែលរដ្ឋាភិបាលកាត់ដីឧទ្យានជាតិ ឱ្យ​ក្រុម​ហ៊ុនឯ​កជន គ្រប់គ្រង និង​អភិវឌ្ឍន៍ទៅ​ជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ឬជាតំបន់កសិឧស្សាហកម្មនោះ គឺផ្ទុយទៅនឹង​ការ​ប្តេជ្ញាចិត្តរបស់​រដ្ឋាភិបាលដែល​ថានឹង​បង្កើនគម្របព្រៃឈើឱ្យបាន ៦០ភាគរយត្រឹមឆ្នាំ២០៣០។ 

លោកបន្តថា៖ «យើងមានការបារម្ភជាខ្លាំង នៅពេលដែលសាធារណជនបន្តរិះគន់ និងសម្តែងការមិនសប្បាយចិត្តចំពោះការបំផ្លិចបំផ្លាញ​ព្រៃឈើ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ស្តាប់ ដោះស្រាយ ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណូមពរ ក៏ដូចជាក្តីព្រួយបារម្ភរបស់មហាជន និងយុវជនទេ»។

យ៉ាងណាមិញ លោកបាន​អំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណបញ្ឈប់ការកាត់ដីតាមតំបន់ធម្មជាតិ ឬក៏បឹងធម្មជាតិ​ឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន ដោយបង្វែរដីទាំងអស់នោះ ទៅជាការអភិវឌ្ឍ​អេកូទេសចរណ៍ធម្មជាតិ ដើម្បី​នាំចំណូលដល់​រដ្ឋ និងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ជូន​ប្រជា​ពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន។

Newsroom Cambodia មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញករណីនេះពីឧកញ៉ា លី យ៉ុង​ផាត់ និង​កូនរបស់​គាត់​ គឺលោក លី ភួនរ៉ាត់ បាន​ទេ។

អភិបាលរងខេត្តកោះកុង លោកសុខ សុទ្ធី ច្រានចោលចំពោះការ​ផ្សាយរបស់​កាសែត Mongabay ដែលថា រដ្ឋាភិ​បាលកម្ពុជា បានកាត់ដីតំបន់ឧទ្យានជាតិបុទុមសាគរអស់ ៨០% ទៅ​ឱ្យ​ក្រុមឧកញ៉ា កាន់កាប់ជាកម្ម​សិទ្ធិ។ 

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ដីឧទ្យានជាតិមាន ១៨ម៉ឺនហិកតា គ្រាន់តែរដ្ឋាភិបាល[ផ្តល់សិទ្ធិ]វិនិយោគ​ឱ្យ[ក្រុមហ៊ុនឯកជន​] ៦ពាន់ហិកតា [ថា]អស់ ៨០ភាគរយ វាមិនត្រូវ។ Mongabayហ្នឹងវា​និយាយអត់ត្រូវ វាពួកអាខូច»។

តាមទិន្នន័យពីផ្កាយរណប​​ចេញ​ផ្សាយ​ដោយ​​អង្គការ​ Global Forest Watch និងស្ថាប័ន​រុករក​និងវិភាគទិន្នន័យ​ដីសកលរបស់​សាកលវិទ្យាល័យ​ Maryland (​University of Maryland’s Global Land Analysis and Discovery (GLAD) Laboratory) កាល​ពី​ដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ឱ្យដឹងថា ​សកម្ម​ភាព​កាប់​​បំផ្លាញ​ព្រៃ​ឈើ​ក្នុង​ឆ្នាំ​២០២២ មាន​ខ្លាំង​ជាង​ឆ្នាំ​២០២១ ក្នុង​​តំបន់​ព្រៃ​ការពារ​​ចំនួន​៤ ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ខណៈ​តំបន់​ព្រៃ​ការពារ​ផ្សេង​ទៀត ​ក៏​កំពុង​មាន​អត្រា​បាត់​បង់​ព្រៃ​ឈើ​ក្នុង​អត្រា​ខ្ពស់​ដែរ​។ តំបន់​ព្រៃ​ការពារ​ចំនួន​៤ ​ដែល​រង​ផល​ប៉ះពាល់​ខ្លាំងជាង​គេ ​គឺ​ឧទ្យានជាតិ​បុទុមសាគរ ឧទ្យានជាតិ​ជួរភ្នំក្រវាញកណ្ដាល​ ដែន​ជម្រក​សត្វព្រៃ​ភ្នំឱរ៉ាល់ និង​ដែន​ជម្រក​សត្វព្រៃ​បឹងពែរ​។

តែយ៉ាងណា ប្រភពដដែល បញ្ជាក់ថា ដី​គម្រប​ព្រៃ​ឈើ​ជាង ​៣៥ ០០០​​ហិកតា​ បាន​បាត់​បង់​ក្នុង​ឆ្នាំ​២០២២ ហើយ​បើ​ធៀប​នឹង​ ២​ឆ្នាំ​មុន គឺ​មាន​ចំនួន​តិច​ជាង ដែល​កាល​នោះ​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​បាត់​បង់​ចំនួន​ ​៤០ ០០០​ហិកតា​។​

ពាក់ព័ន្ធនឹងឧទ្យានជាតិបទុមសាគរនេះ​ដែរ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ រដ្ឋាភិបាល បានចេញ​អនុក្រឹត្យ​មួយ ដែលចុះហត្ថលេខាដោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន ដោយសម្រេចផ្តល់ដីសម្បទាន ចំនួន ៩ ៩៦៨ហិកតា ក្នុង​​ឧទ្យានជាតិនេះ ឱ្យទៅ​ក្រុមហ៊ុន រ៉ូយ៉ាល់គ្រុប របស់លោកឧកញ៉ា​​ គិត ម៉េង៕  

ប្រជាសហគមន៍ចំនួន៥០ គ្រួសារ ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋជិត ១ពាន់គ្រួសារ ក្នុង​​ឃុំចំនួន៤ នៅខេត្ត​កោះកុង លើបដានៅតាមផ្ទះ​ទាមទារឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទ និងដោះលែងសកម្មជនដីធ្លីចំនួន ២នាក់ ឱ្យមានសេរីភាព ក្រោមហេតុផលថា ពួកគេពុំបានប្រព្រឹត្តខុសនឹងច្បាប់នោះទេ។

កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ សកម្មជនដីធ្លីប្រមាណ ១៥នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរខេត្តកោះកុង រារាំងរថយន្ដរបស់ពួកគេដែលព្យាយាមដាក់ញតិ្ត​នៅក្រសួងយុត្តិធម៌ ឱ្យទម្លាក់បទចោទលើតំណាងសហគមន៍ចំនួន ៣០នាក់ ត្រង់ចំណុចស្រុកស្រែអំបិល។

ក្នុងថ្ងៃដដែល តុលាការខេត្តកោះកុង បានសម្រេចចោទប្រកាន់មនុស្ស១០នាក់ ក្នុងនោះឃុំ​​​​ខ្លួនស​ក​ម្ម​​​​ជនដីធ្លីចំនួន ៩នាក់ ក្រោមបទចោទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍» តាមបញ្ញត្តិមា​​ត្រា​​​ ៤៩​​៤​ និ​​ង​​​៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។

បើតាមក្រុមគ្រួសារសកម្មជនដីធ្លីកំពុងជាប់ឃុំ ឱ្យដឹងថា ក្នុងចំណោមមនុស្ស ៩នាក់ ដែល​រងការចោទប្រកាន់នេះ ត្រូវបានតុលាការដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពវិញ លើកលែងតែ អ្នកស្រី ផាវញ៉ើង និង អ្នកស្រី សេង លីន នៅបន្តឃុំខ្លួន។ ពួកគេនិយាយថា សកម្មជនដីធ្លីទាំង២នាក់​នេះ បានរងការចោទប្រកាន់មួយករណីទៀត ពាក់ព័ន្ធនឹងបទបរិហាកេរ្តិ៍ និងញុះញង់។

អ្នកស្រី គ្រឿន ស្រស់ ជាកូនប្រសាររបស់អ្នកស្រី សេង លីន និយាយថា ម្ដាយក្មេករបស់អ្នកស្រី គ្រាន់តែទាមទារឱ្យរក្សាដីសហគមន៍សម្រាប់ក្មេងជំនាន់ក្រោយអាស្រ័យផល ក្រោយមានអ្នកប៉ុនប៉ងឆ្វៀលយកដីសហគមន៍ជាកម្មសិទ្ធិឯកជនស្ថិតនៅភូមិកងឆា ឃុំជីខលើ ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង។

អ្នកស្រី ស្រស់ និយាយថា៖ «ចង់ឱ្យដោះលែងគាត់ ព្រោះគាត់អត់មានខុសអីទេ គ្រាន់តែការ​ពារ​ដី​រដ្ឋ​ទុក​ឱ្យ​ក្មេងជំនាន់ក្រោយអ្នកដែលអត់ៗ។ គ្នារៀបការទៅ គ្នាអត់មានដីចឹង[…] ពលរដ្ឋអាច​ដាំដំណាំដាំស្រូវចឹង [ដីព្រៃសហគមន៍] ហើយក៏មានជនខិលខូចយកលក់ចឹងទៅ ម៉ាក់[អ្នកស្រី ​សេង លីន] គាត់ការពារជាមួយសហគមន៍»។

ក្នុងរូបភាពមួយនៃការលើកបដា ហើយ​ត្រូវបាន​ចែកចាយក្នុងបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក គេ​សង្កេត​ឃើញ​មាន​បុរសម្នាក់ កាន់​បដាមួយ​​សរសេរថា «អ្នកស្រី ផាវ ញ៉ើង និង អ្នកស្រី សេង លីន គាត់គ្មានកំហុសអ្វីទេ គាត់គ្រាន់តែការពារដីរដ្ឋទុក ឱ្យរដ្ឋតែប៉ុណ្ណោះ»។

សាច់ញាតិសកម្មជនដីធ្លីកំពុងជាប់ឃុំម្នាក់ទៀត លោក គិន ចាន់ អាយុ ២៤ឆ្នាំ និយាយថា ប្រជាសហគមន៍ជាច្រើននាក់ លើកបដាទាមទារឱ្យតុលាការខេត្តកោះកុងទម្លាក់ការចោទប្រកាន់ ខណៈសកម្មជនដីធ្លីទាំង២រូបនេះ ជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជិត ២ខែមកហើយ។

លោក ចាន់ និយាយថា៖ «គេកាត់ទោសមួយករណីហើយ រឿងដីរបស់សម្បត្តិរបស់រដ្ឋ គាត់ការពារដីរដ្ឋហ្នឹង ហើយអ្នកការពារដីសោះបែរជាជាប់គុកហើយអ្នកដែលលក់ដី ចាប់ដីរដ្ឋអត់ជាប់គុកចឹង វាអយុត្តិធម៌ចំពោះគាត់»។

បើតាម លោក ហាន់ ទៀត តំណាងសហគមន៍ក្រីក្រ ៩៥៥ ឱ្យដឹងថា ការលើកបដាទាមទារឱ្យដោះលែងនេះ មានចំនួន៥០គ្រួសារ ក្នុងចំណោម​ប្រជាសហគមន៍ចំនួន ៩៥៥​គ្រួសារ ស្ថិតក្នុងឃុំចំនួន ៣ គឺ​ឃុំដងពែក ឃុំជីខលើ ឃុំជីខក្រោម និងបឹងព្រាវ ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ដោយមាន​រយៈពេល២ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី២៥ និងថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣។

នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស​លីកាដូ លោក អំ សំអាត លើកឡើង​ថា សំណុំរឿងអ្នកស្រី ផាវ ញ៉ើង​ និង​អ្នកស្រី សេង លីន កំពុងស្ថិតក្នុងសាលាឧទ្ធរណ៍ព្រះ​សីហនុ ដោយសារមេធាវីការពារចុងចោទ​ដាក់ពាក្យប្ដឹងប្រឆាំង​នឹងសាលក្រមរបស់សាលា​ដំបូង​ខេត្តកោះកុង។

លោក​សង្ឃឹមថា សាលាឧទ្ធរណ៍នឹងទម្លាក់បទចោទលើអ្នកទាំង២ ដោយសារពួកគេគ្រាន់តែការពារ និងទាមទារដីរបស់ពួកគេត្រលប់មកវិញ។

ជាមួយគ្នានេះ លោក សំអាត ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧នេះ រិះរកដំណោះស្រាយជុំវិញទំនាស់ដីធ្លីសហគមន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឱ្យបាន​ឆាប់រហ័ស ដើម្បីចៀសវាងពលរដ្ឋរងភាពអយុត្តិធម៌បន្តទៀត។

លោក​បញ្ជាក់ថា៖ «សង្ឃឹមថា រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីនេះ ពន្លឿនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លី​សហគមន៍ពួកគាត់បានឆាប់រហ័ស ដើម្បីកុំឱ្យពួកគាត់រងភាពអយុត្តិធម៌បន្តទៀត»។

បើតាមមន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះ កាលពីថ្ងៃទី២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ អ្នកទាំង ២នាក់ ត្រូវបានតុលាការខេត្តកោះកុង ប្រកាសសាលក្រមដោយដាក់ពន្ធនាគារចំនួន ១ឆ្នាំ និងរួមគ្នាសងសំណង ៤០លានរៀល ក្រោមបទចោទ «បរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណ: និងញុះញង់ បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» តាមមាត្រា៣០៥ មាត្រា ៤៩៤ និង៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ។

គេហទំព័រ Newsroom ពុំអាចសូមការអត្ថាធិប្បាយពីអភិបាលខេត្តកោះកុង លោកស្រី មិថុនា ភូថង បានទេកាលពីថ្ងៃពុធ ម្សិលមិញនេះ។

ដោយឡែក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បដិសេធក្នុងការអត្ថាធិប្បាយ។

ជុំវិញទំនាស់ដីធ្លីនេះ គេសង្កេតឃើញថា ទីតាំងដីមានទំនាស់ដែលស្ថិតនៅភូមិកងឆា ឃុំជីខលើ ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុងនេះ បានបន្តអូសបន្លាយជិត ២០ឆ្នាំមកហើយ តាំងពីឆ្នាំ២០០៦ នៅតែដោះស្រាយមិនចេញ។ ពលរដ្ឋចំនួន១៩៧ គ្រួសារ ដែលមានទំនាស់ដីធ្លីចំនួន ១២០០ ហិកតា ជាមួយក្រុមហ៊ុ​​​នលោក ឧ​​កញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ និងលោក ហេង ហ៊ុយ ក្រោមរូបភាពអភិវឌ្ឍន៍ដំណាំអំពៅលើដីសហគ​ម​​ន៍​ នៅមិន​ទា​ន់​​​​​​​​​​​អាចរកច្រកចេញបានមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។

ចំណែកអាជ្ញាធរ និងភាគីពាក់ព័ន្ធតែងបដិសេធជារឿយៗ ពីការចោទប្រកាន់របស់ពលរដ្ឋ ដែលលើកឡើង​​ថា​​ការតស៊ូមតិរបស់ពួកគេ មិនដែលទទួលបានការពារ និងដោះស្រាយដោយអាជ្ញាធរ​ម្តងណាឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ពួកគេ ដែលការពារដីធ្លី តែង​ត្រូវទទួលរងការធ្វើធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំ​​ណា​ក់អាជ្ញាធរជាបន្តបន្ទាប់៕

នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា អះអាងពីគោលនយោបាយអព្យាក្រឹត និងការគោរពយ៉ាងម៉ឺងមាត់ចំពោះ​​រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដោយពុំអនុញ្ញាតឱ្យបរទេសដាក់មូលដ្ឋានទ័ព និងប្រើប្រាស់ទឹកដីកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងប្រឆាំងនឹងរដ្ឋណាមួយ​នោះ​ទេ។

ថ្លែងក្នុងមហាសន្និបាតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិលើកទី៧៨ កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែកញ្ញា លោក​នាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានគូសបញ្ជាក់ថា កម្ពុជា​ប្រឆាំងដាច់ខាតចំពោះការគំរាមប្រើប្រាស់ ឬការប្រើកម្លាំងក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ និងការជ្រៀតជ្រៀតកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋឯករាជ្យ។ លោកបន្តថា កម្ពុជា​​នឹង​មិន​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ប្រទេស​ណា​មួយ ឬ​ក្រុម​ណាមួយ ​ប្រើប្រាស់​ទឹកដី​នេះ​ប្រឆាំង​នឹង​ប្រទេស​ផ្សេង​ឡើយ។​

លោកថា៖ «កម្ពុជា​មិន​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​មាន​មូលដ្ឋាន​យោធា​បរទេស​ណាមួយ​នៅលើ​ទឹកដី​របស់ខ្លួន ​ដូច​មាន​ចែង​យ៉ាងច្បាស់​នៅក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​របស់ខ្លួន​»។ 

ជាមួយគ្នានោះដែរ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏បានបង្ហាញពីកង្វល់ជុំវិញការ​កើនឡើង​នូវ​ភាពតាន​តឹង​ផ្នែក​ភូមិ​សាស្រ្តនយោបាយ នៅលើសាកល​លោក ដែលរួមមានការអូសបន្លាយនៃសង្គ្រាមក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែនផងដែរ។ 

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានរងការចោទប្រកាន់ពីក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចជាញឹកញយថា ក្រោយកម្ពុជាធ្វើទំនើបកម្មមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុរួចរាល់ហើយនោះ នឹងប្រគល់ឱ្យ​ចិន​នូវ​សិទ្ធិ​ផ្តាច់មុខ​ធ្វើជា​មូលដ្ឋាន​ទាហាន​ជើង​ទឹក។ 

ការដាក់ការសង្ស័យនេះ បន្ទាប់ពីកាសែត​ The Wall​ Street​ Journal ​បាន​រាយ​ការណ៍​កាលពី ឆ្នាំ​២០១៩ ថា កម្ពុជានិង​​ចិន​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រម​ព្រៀង​ជា​សម្ងាត់​មួយ ​ដើម្បី​អនុញ្ញាត​ ឱ្យ​​​កងទ័ព​របស់​ចិនប្រើប្រាស់​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​ជើង​ទឹក​កម្ពុជា​។

ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាតែងតែបដិសេធម្តងហើយម្តងទៀត​​ចំពោះការចោទប្រកាន់នេះ ដោយ​ថា រដ្ឋាភិបាល​ប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនចំពោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋាន​ ឬវត្តមានកងទ័ពបរទេសណាមួយ​នៅលើទឹកដីកម្ពុជាឡើយ។

ចំណែកអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ បាញ់ ធ្លាប់បានថ្លែងដោយចាត់ទុកការចោទប្រកាន់ថា មូលដ្ឋានយោធារាមបម្រើប្រយោជន៍ផ្តាច់មុខរបស់ចិន គឺជារឿងប្រតិដ្ឋ។

ទាក់ទិននឹងការថ្លែងបញ្ជាក់ពីគោលជំហរនយោបាយកម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិនេះ អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ពី​ការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា មេដឹកកម្ពុជាកំពុងព្យាយាមរារាំងភាពតានតឹងក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង កុំឱ្យរាលដាលដល់ប្រទេសកម្ពុជា ក្រោយប្រទេសមហាអំណាចនៅតែមានក្ដីបារម្ភថា កម្ពុជាទំនងអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពចិនប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករបស់ខ្លួន។

លោកថា៖ «យើងដឹងហើយថាកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងគន្លងនៃការរិះគន់មួយទាក់ទងទៅនឹងខាងនយោបាយ ជាពិសេសចន្លោះរវាងចិន អាមេរិក។ […] ចឹងមេដឹកកម្ពុជាត្រូវឆ្លើយការពារខ្លួនក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ […] ហើយក្នុងកាលៈទេសៈភាពតានតឹងមានកាន់តែច្រើនឡើងនៅក្នុងសមុទ្រដែលជម្លោះចិននិងវៀតណាម។ ចឹងការឆ្លើយនេះជាការឆ្លើយតបមួយដើម្បីការពារខ្លួន»។

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បាន​​ដឹកនាំ​គណៈ​ប្រតិភូ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ​ទៅ​ចូលរួម​ «មហា​សន្និបាត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​លើកទី៧៨» នៅ​ទីក្រុង​ New York សហរដ្ឋ​អាមេរិក ចាប់​​ពី​ថ្ងៃទី​២១-២៥ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣។

បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេស​កម្ពុជា មូលបទចម្បងសម្រាប់កិច្ចពិភាក្សាក្នុងឆ្នាំនេះគឺ «កសាងទំនុកចិត្តឡើងវិញ និងបំផុសសាមគ្គីភាពក្នុងពិភពលោក៖ ជំរុញសកម្មភាពលើរបៀបវារៈឆ្នាំ២០៣០ និងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព ដើម្បីសន្តិភាព វិបុលភាព វឌ្ឍនភាព និងចីរភាពសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា»៕

ក្រសួងការងារ ឱ្យដឹងថា ក្នុងរយៈពេល៨ខែ ឆ្នាំ២០២៣នេះ រថយន្តដឹកកម្មកររោង​ចក្រ​ បាន​ជួប​​គ្រោះ​​ថ្នាក់​​ចរាចរណ៍​ចំនួន ៦លើក បណ្ដាលឱ្យមានកម្មការិនី​​​ម្នាក់​ស្លាប់ និង​របួសធ្ងន់​ស្រាល​ជាង ១៦០នាក់ ហើយករណីនេះ មន្រ្តីសង្គមស៊ីវិល ទាមទារឱ្យរឹតបន្តឹងលើ​អ្នកបើកបររថយន្ត ដើម្បីជៀសវាង​គ្រោះថ្នាក់។

រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ លោក ហេង សួរ​ បានប្រាប់ Newsroom Cambodia តាមបណ្តាញសង្គមតេឡេក្រាមថា គិតត្រឹមខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ មានកម្មការិនីម្នាក់ស្លាប់ ​កម្មករ​កម្មការិនី ចំនួន ៣២នាក់ រងរបួសធ្ងន់ និងកម្មករកម្មការិនី ចំនួន ១២៩នាក់ រងរបួសស្រាល នៅក្នុងហេតុការណ៍គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ក្រឡាប់រថយន្តដឹកកម្មករ។

លោកបន្តថា រថយន្តដឹកកម្មករជួបគ្រោះថ្នាក់ ភាគច្រើនកើតឡើងដោយសារការបើកបរលើសល្បឿនកំណត់ ការបើកជែងក្នុងស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់ និងកត្តាយានយន្តចាស់ពេក មិនស្របតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេស។

រដ្ឋមន្រ្តីរូបនេះ លើកឡើងទៀត​ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឱ្យមានរថយន្តដឹក​កម្មករជួបគ្រោះថ្នាក់ចរា​ចរណ៍​បន្ត​ទៀត ក្រសួងការងារ បានរៀបចំជនបង្គោលក្នុងការចុះផ្សព្វផ្សាយពីសុវត្ថិភាពផ្លូវគោក​តាម​បណ្ដារោងចក្រសហគ្រាស និងបាន​ណែនាំឱ្យមានការកែច្នៃរថយន្តមាន​កៅអីសម្រាប់​ដឹក​កម្មករព្រមទាំងមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវ។ ក្រៅពីនោះ លោកថា ក្រុម​ជនបង្គោល​ក៏​បាន​ចុះពិនិត្យបច្ចេកទេស​យានយន្ត និងរៀបចំឱ្យមានប្រធានក្រុមរថយន្តដឹកកម្មករតាមតំបន់រោងចក្រ ដើម្បីងាយស្រួលគ្រប់គ្រងលើអ្នកបើកបរផងដែរ។

ជុំវិញករណីគ្រោះថ្នាក់​លើ​កម្មករ​នេះ ប្រធាន​​សហភាព​​ការ​ងារ​​កម្ពុជា ​(CLC) លោក អាត់ ធន់ ​មាន​ប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរគួរមានវិធានការតឹងរឹងលើអ្នកបើកបរ ដើម្បីធានាថាពួកគេមិនបើកលើស​ល្បឿន​កំណត់ និងមិនដឹកកម្មករលើសចំណុះ ជាពិសេសចៀសវាងយកបុគ្គលិកប្រើប្រាស់​គ្រឿង​ញៀន និងគ្រឿងស្រវឹងទៅដឹកកម្មករ។

លោក​បញ្ជាក់​ថា៖ «អ្នកបើកបរទាំងអស់ឱ្យត្រូវគោរពច្បាប់រួមបញ្ចូលទាំង មិនបើកលឿន មិនវ៉ាខុសបច្ចេកទេស មិនដាក់លើសចំណុះ ហើយមិនរំលោភច្បាប់ចរាចរណ៍ ជាពិសេស មិនឱ្យ​មាន​អ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ឬក៏អ្នកស្រវឹងទៅបើកដឹកពួកគាត់»។

តាម​របាយការណ៍​រប​ស់បេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គម (ប​.​ស​.​ស) ក្នុងឆ្នាំ​២០២២ ករណី​គ្រោះថ្នាក់​​ចរាចរណ៍​លើ​កម្មករនិយោជិត ​ក្នុង​វិស័យ​កាត់ដេរ​សម្លៀកបំពាក់ និង​ផលិត​ស្បែកជើង បាន​កើត​​ឡើង​​សរុប​ចំនួន​ ៣ ២៧៥​ ករណី ដែល​បណ្ដាលឱ្យមាន​អ្នកស្លាប់​ចំនួន​ ៦៣ ​នាក់ របួស​ធ្ងន់​ ៨៥៤ ​នាក់ និង​រងរបួស​ស្រាល​​ចំនួន​ ៣ ១៣៩ ​នាក់​។​

​ជាមួយគ្នានេះ ចំពោះ​ករណី​គ្រោះ​ថ្នាក់​ចរាចរណ៍​លើ​កម្មករនិយោជិត​ក្នុង​គ្រប់​វិស័យ​ទូទាំងប្រទេស​​ក្នុង​​ឆ្នាំ​​២០២២ គឺ​មាន​​សរុប​​ចំនួន​ ៥ ១៥៨​ ករណី ក្នុងនោះ​អ្នករងរបួស​ស្រាល​មាន​ ៤ ២៧១​ នាក់ របួសធ្ងន់ ១ ៦២៤​ នាក់ និង​ស្លាប់​ចំនួន​ ១៥៦​ នាក់ ខណៈ​តួលេខ​នេះ បើ​ធៀប​នឹង​ឆ្នាំ​ ២០២១ គឺមាន​ការកើនឡើង​ចំនួន​ ១ ៨៩០ ​ករណី ស្មើនឹង​ ៥៨%​។ នេះ​បើតាម​របាយការណ៍​រប​ស់ ប​.​ស​.​ស​៕