«ខ្ញុំដេកអត់លក់ទេ! ចាប់តាំងពីខ្ញុំកម្ចីលុយពីអង្គការ [ធនាគារ] ដើម្បីធ្វើផ្ទះ និងមើលជំងឺមក។ ថ្ងៃណាក៏ខ្ញុំដេកមិនលក់ដែរ។ មួយខែត្រូវបង់៤៣៥ដុល្លារ។ ខ្ញុំរត់លែងរួចគ្មានចំណូល ទើបខ្ញុំសម្រេចចិត្ដដាក់លក់ផ្ទះ ដើម្បីយកលុយសងទៅអង្គការ សល់ [លុយខ្លះ] ទុកគ្រាន់មើលជំងឺ»។

នេះជាការរៀបរាប់របស់ អ្នកស្រី ផាត សុខុម វ័យ៥៤ឆ្នាំ រស់នៅភូមិកំណប់ ឃុំត្បែង ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង ខេត្ដកណ្ដាល ដែលអះអាងថា កំពុងជាប់បំណុលធនាគារឯកជនមួយ ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ចំនួន ២៥ ០០០ដុល្លារ ដែលគាត់បានខ្ចីយកមកសាងសង់ផ្ទះ អំឡុងឆ្នាំ២០២០។

កំពុងអង្គុយលើអង្រឹងក្រោមដើមស្វាយខាងលិចផ្ទះដែលមានជញ្ជាំងពណ៌ក្រហម មានសរសេរអក្សរថា លក់ផ្ទះ ស្រ្តីវ័យ ៥៤ឆ្នាំរូបនេះ បន្តរៀបរាប់ថា អ្នកស្រីពិតជាមិនចង់ឱ្យមានការប្ដឹងផ្ដល់វែងឆ្ងាយ ទើបបង្ខំចិត្តដាក់លក់ផ្ទះនៅស្រុកកំណើតមួយនេះ ក្នុងតម្លៃ ៧ម៉ឺនដុល្លារ ដើម្បីដោះបំណុលធនាគារឯកជនមួយ។

ស្រ្តីវ័យចំណាស់រូបនេះឱ្យដឹងថា អំឡុងពេលអ្នកស្រីខ្ចីលុយពីធនាគារឯកជននោះ គឺគាត់រំពឹងលើចំណូលរបស់កូនប្រុសរបស់គាត់ ដែលដើរស៊ីឈ្នួលបើកឡានដឹកអីវ៉ាន់តាមពិធីមង្គលការ និងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ។​ ចំណែកប្តីរបស់អ្នកស្រី មានមុខរបរជាអ្នកឡើងកៀបទឹកត្នោតធ្វើជាស្ករ ដោយក្នុងមួយថ្ងៃៗ អាចរកប្រាក់ចំណូលបាន ចន្លោះពី១០ម៉ឺនទៅ១៥ម៉ឺនរៀល។

ប៉ុន្ដែក្រោយពីមានការផ្ទុះរាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩មក ធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ របស់អ្នកស្រី ផាត សុខុម ត្រូវធ្លាក់ចុះទាំងស្រុង ដោយកូនរបស់គាត់មិនអាចចេញរកចំណូលដូចមុនបានឡើយ ខណៈ ប្ដីរបស់អ្នកស្រីក៏ធ្លាក់ខ្លួនឈឺមិនអាចឡើងត្នោតបាន ទើបបណ្តាលឱ្យជីវភាពក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់គ្មានប្រាក់ចំណូលទាល់តែសោះ។

អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «មុនកូវីដបានកូនចេញរោងអីគ្រាន់មានលុយបង់ [ធនាគារ] ហើយប្ដីខ្ញុំគាត់ឡើងត្នោត បានប្រាក់ចំណូលគួរសម ទើបខ្ញុំខ្ចីលុយគេធ្វើផ្ទះតែម្ដង។ តែក្រោយមកប្ដីធ្លាក់ខ្លួនឈឺ កូនក៏មិនសូវបានចេញរោងទើបខ្ញុំសម្រេចចិត្ដដាក់លក់ដើម្បីសងគេឱ្យអស់»។

អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «រាល់ថ្ងៃអាអូនអើយ! ដេកមិនដែលលក់ទេ ដោយរឿងបំណុលហ្នឹង ខែខ្លះសុំគេយឺតទៅគេអនុគ្រោះខ្លះទៅ ខែខ្លះចង់លើសខែគេក៏មាន ពិបាកណាស់អូនអើយ! បានមីងដាក់លក់ផ្ទះទៅ»។

បើតាម អ្នកស្រី ផាត សុខុម ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នផ្ទះរបស់គាត់នៅមិនទាន់លក់ចេញបាននៅឡើយទេ។ ទំហំដីដែលអ្នកស្រីដាក់លក់នេះ គឺជាប្រភេទដីលំនៅឋាន ដែលមានទទឹង ៣៤ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយមានប្រវែង៤០ម៉ែត្រ។

ក្នុងទឹកមុខស្រងូតស្រងាត់អ្នកស្រីរៀបរាប់ទាំងក្តីបារម្ភថា ភាគីធនាគារអាចនឹងប្រើប្រាស់វិធានការច្បាប់ដើម្បីរឹបអូសផ្ទះរបស់គាត់ ខណៈមន្រ្តីឥណទានតែងតែមកផ្ទះរបស់អ្នកស្រីជាប្រចាំដើម្បីទាមទារឱ្យគាត់ដោះស្រាយបំណុលដែលជំពាក់។ ជាមួយគ្នានេះ អ្នកស្រីក៏បានបង្ខំចិត្តចងការលុយរបស់អ្នកភូមិជាមួយគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយសងទៅភាគីធនាគារវិញ ដែលធ្វើឱ្យបំណុលរបស់គាត់កាន់តែបន្តកើនឡើង ទើបគាត់សម្រេចចិត្តដាក់លក់ផ្ទះតែម្តង។

អ្នកស្រីថា៖ «មីងភ័យណាស់អាអូនអើយ! ព្រោះមីងមិនចង់ឱ្យវាវែងឆ្ងាយ និង [ជំពាក់] តដល់កូនដល់ចៅទៀត។ មីងជំពាក់ឯកជនទៀត ព្រោះពេលមីងឈឺ ឬដល់ថ្ងៃបង់គេ គឺត្រូវដើរខ្ចីអ្នកចងការក្នុងភូមិការថ្លៃយកមកបង់អាធំ។ ចឹងហើយបានជាលុយកាន់តែជំពាក់គេច្រើនទៅៗហ្នឹង»។

ជំងឺកូវីដ-១៩ គឺជាមេរោគកាចសាហាវមួយដែលនាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបានដាំក្បាលចុះ បន្ទាប់ពីរីករាលដាលជុំវិញសកលលោក រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ដែលបានផ្ទុះចេញពីប្រទេសចិន កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩។

នៅកម្ពុជាការឆ្លងយ៉ាងរហ័សនៃជំងឺរលាកផ្លូវដង្ហើមថ្មីនេះគឺចាប់ពីមានការឆ្លងចូលក្នុងសហគមន៍នៅថ្ងៃទី២០ ខែកុម្ភះ ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ដែលជាការរាលដាលចូលក្នុងសហគមន៍លើកទី៣។ព្រឹត្តិការណ៍ឆ្លងក្នុងសហគមន៍លើកចុងក្រោយនេះ ធ្វើឱ្យមានអ្នកជំងឺឆ្លងរាប់រយនាក់ក្នុងមួយថ្ងៃៗ ហើយបានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញវិធានការហាមមនុស្សចេញពីផ្ទះ ដើម្បីកាត់បន្ថយការឆ្លងនៃវីរុសនេះ។ ហេតុការណ៍នេះ បានបង្កអោយពលរដ្ឋមួយចំនួនបាត់បង់ចំណូលស្ទើរតែទាំងស្រុង ដែលធ្វើឱ្យពួកគេប្រឈមការជំពាក់បំណុលធនាគារកាន់តែវ័ណ្ឌកថែមទៀត។

ករណីលក់ផ្ទះដោះបំណុលនេះដែរ មានពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតគឺ លោក ជាវ សម្បត្ដិ អាយុ ៤៣ឆ្នាំ បានសម្រេចចិត្តដាក់លក់ទាំងផ្ទះ និងទាំងដីលំនៅឋាន ដែលស្ថិតនៅភូមិព្រៃតាថុក ឃុំព្រែកស្លែង ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល។

លោក សម្បត្ដិ បានប្រាប់​ Newsroom Cambodia ថា មូលហេតុដែលលោកសម្រេចចិត្ដដាក់លក់ដីនិង ផ្ទះចោលនេះ គឺដោយសារ លោកត្រូវសងទៅកាន់ភាគីធនាគារមួយ ប៉ុន្ដែលោកសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះស្ថាប័ននោះទេ។ លោកថា ផ្ទះរបស់លោកដាក់លក់ក្នុងតម្លៃ ៦៥ ០០០ដុល្លារ ខណៈលោកនៅជំពាក់បំណុលធនាគារចំនួនប្រមាណ ៣០​​ ០០០ដុល្លារ។ លោកបន្ថែមថា ថវិកាដែលលោកខ្ចីនោះ គឺដើម្បីពង្រីកមុខរបរ រកស៊ីឱ្យប្រពន្ធដាក់លក់ខោអាវមុខរោងចក្រ កាលពីនៅមុនពេលមានផ្ទុះជំងឺកូវីដ-១៩មកដល់។ ប៉ុន្ដែលោកថា អាជីវកម្មរបស់លោកបានដួលរលំទាំងស្រុងក្នុងអំឡុងជំងឺកូវីដ-១៩ កាលពីឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅ។

លោកបន្តថា៖ «រាល់ខែបានប្រពន្ធគ្រាន់ធ្វើការរោងចក្របង់ [ធនាគារ] ប៉ុន្ដែឥឡូវគឺខាងរោងចក្របានបិទទ្វារ ហើយប្រពន្ធលើសអាយុទៀត ខាងរោងចក្រផ្សេងគេអត់យកទេ។ និយាយរួមទៅមិនថាខ្ញុំមិនថាគេ ដេកភ័យរឿងគ្មានលុយបង់ធនាគារហ្នឹង។ ខ្ញុំដាក់លក់ [ផ្ទះ] ជាង១ខែហើយ តែគ្មានអ្នកមកសួរនាំសោះ​ មិនដឹងគិតយ៉ាងណាទៀតទេ ខ្ញុំពិបាកចិត្ដណាស់»។​

ក្រសួង​​សហ​ព័ន្ធ​អាល្លឺម៉ង់​ សម្រាប់​សហប្រតិបត្តិការ​សេដ្ឋកិច្ច​ ​និង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ (B​M​Z​)​ បានចេញរបាយការណ៍សិក្សាកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ ដោយបង្ហាញថា មានប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ជិត ១៧ម៉ឺននាក់ (១៦៧ ០០០នាក់) បានលក់ដី និងកំពុងលក់ដីសងបំណុលក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា គិតជាមធ្យមរយៈពេល ១៦នាទីម្តងមានពលរដ្ឋខ្មែរ ១គ្រួសារបានលក់ដីដើម្បីសងទៅម្ចាស់បំណុល។

ក្នុងរបាយការណ៍សរសេរថា៖ «ការរីករាលដាលនៃការជំពាក់បំណុលច្រើនលើសលប់នៅកម្ពុជា ដែលនាំឱ្យមានការលក់ដីដោយបង្ខំជាច្រើនករណី ពោលក្នុងកម្រិតមួយខ្ពស់ខ្លាំង និងមិនអាចទទួលយកបាន»។

លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ក្នុងពិធីជួបសំណេះសំណាលជាមួយ អាចារ្យ និងអាចារិនី នៅសាលមហោស្រពកោះពេជ្រ កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៣ បានអំពាវនាវសុំការអនុគ្រោះពីធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ កុំរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ របស់ពលរដ្ឋដែលកំពុងជួបបញ្ហាធ្លាក់ចំណូលពិតប្រាកដ ក្រោមឥទ្ធិពលនៃវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលលោក។ ប៉ុន្តែលោកបញ្ជាក់ថា​ ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋដែលនៅមានលទ្ធភាពបង់ទៅភាគីធនាគារ គួរតែទទួលខុសត្រូវបង់សងបន្ត ដោយពុំគួរគេចវេះនោះទេនាំឱ្យការប្រាក់នៃបំណុលនេះកាន់តែកើនឡើង។

លោកថា៖ «រដ្ឋាភិបាលសុំការអនុគ្រោះរៀបចំឥណទានឡើងវិញ ចំពោះអ្នកជំពាក់ធនាគារ ហើយយោគយល់ចំពោះការលំបាកក្នុងការសងយឺត ក្នុងការ [បង់ត្រលប់] ស្អីៗហ្នឹង អាចប្រើប្រាស់រយៈពេលខ្លះ ប៉ុន្តែមិនមែនផ្អែកទៅលើបញ្ហាហ្នឹងមិនសងធនាគារ មានលុយហើយមិនសងទេ សូមបញ្ជាក់ឡើងវិញកន្លែងហ្នឹងបន្តិច»។

យ៉ាងណាក្តី មន្ដ្រីឥណទានម្នាក់ដែលកំពុងបំរើការក្នុងស្ថាប័នផ្តល់កម្ចីឯកជនមួយ បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ដោយមិនបញ្ចេញឈ្មោះថា មុនផ្ទុះជំងឺកូវីដ-១៩ អតិថិជនរបស់លោកមិនសូវជាយឺតយ៉ាវក្នុងការបង់សងត្រឡប់មកវិញនោះទេ។ ប៉ុន្តែ លោកថា ក្នុងរយៈពេលជាង១ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អតិថិជនបានបង់យឺតជាប្រចាំ ដោយពួកគេអះអាងថា មិនមានការងារធ្វើ។

យ៉ាងណាមិញ លោកបានបញ្ជាក់ថា ពេលឃើញអតិថិជនគ្មានប្រាក់ចំណូលដើម្បីបង់មកកាន់ស្ថាប័នបែបនេះ លោកក៏មានការអាណិតដែរ ប៉ុន្ដែលោកថានេះជាតួនាទីដែលស្ថាប័នតម្រូវ បើមិនធ្វើទេ លោកត្រូវប្រឈមនឹងអត់ការងារធ្វើដែរ។

មន្រ្ដីឥណទានរូបនេះថា៖ «ពីមុន [អតិថិជនបង់] មិនសូវមានយឺតទេបង ដល់ថ្ងៃបង់ៗ ប៉ុន្ដែឥឡូវយ៉ាប់ណាស់បងអើយ អ្នកខ្លះដាក់លក់ផ្ទះ អ្នកខ្លះរត់ពួន អ្នករត់ចោលផ្ទះ។ ខ្ញុំដឹងតែការងារខ្ញុំទេបង បើយើងមិនទៅទារលុយពីពួកគាត់យើងក៏មិនដឹងធ្វើម៉េច បើយើងធ្វើការខាងហ្នឹង»។

កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ អង្គការលីកាដូ បានចេញផ្សាយវីឌីអូមួយ ដែលផ្សព្វផ្សាយពីសិទ្ធិកូនបំណុល។ ក្នុងវីឌីអូបានពន្យល់ថា កូនបំណុល មិនមែនមានន័យថាត្រូវធ្វើតាមគ្រប់អ្វីដែលម្ចាស់បំណុលបង្ខំធ្វើនោះទេ។ ប្រភពដដែលបន្តថា កូនបំណុលមានសិទ្ធិចរចាជាមួយគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដែលបានខ្ចីប្រាក់ និងដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ប្រសិនបើមានអំពើរំលោភបំពានណាមួយ ពីភាពមិនប្រក្រតីលើលិខិតខ្ចីប្រាក់ ឬឥរិយាបថមិនសមរម្យពីមន្ត្រីឥណទាន។​

ក្នុងវីឌីអូបានលើកឡើងថា៖ «អ្នក​ត្រូវ​ចាំ​ថា​ ​គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​​អាច​បង្ខំ​​អ្នក​ឱ្យ​លក់​ដី​​ក្រៅ​​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​​ ដើម្បី​​បង់​សង​​បំណុល​​ឡើយ»​។

ជាមួយគ្នានេះ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ សមាគមធនាគារ និងសមាគមគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ បានរួមគ្នាចេញក្រមប្រតិបត្តិមួយ ដែលចែងពីក្រមសីលធម៌របស់បុគ្គលិកធនាគារ និងស្ថាប័នគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ មិនឱ្យមានការគំរាមកំហែងដល់អតិថិជនទេ។​

ក្នុងក្រមប្រតិបត្តិក៏បានណែនាំឱ្យអតិជនដែលរងការគំរាមកំហែងពីមន្ត្រីឥណទានគឺអាចប្តឹងថ្នាក់ដឹកនាំស្ថាប័នដែលគាត់ខ្ចីនោះ ប្តឹងទៅសមាគម ប្តឹងទៅធនាគារជាតិ និងអាចប្តឹងទៅតុលាការតែម្តង។​​

​បន្ថែមលើនេះ អ្នក​នាំ​ពាក្យ​សមាគមគ្រឹះស្ថាន​មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជា លោក កាំង តុងងី មានប្រសាសន៍ថា ជាទូទៅការផ្តល់ឥណទានរបស់ធនាគារ គឺក្នុងគោលដៅបង្កើនចំណូល និងលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកជំរុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលជួបការលំបាកក្នុងការសងត្រលប់ ជជែកជាមួយភាគីធនាគាដែលបានខ្ចីដោយផ្ទាល់ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ។

លោកបន្ថែមថា៖ «គ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុជាទូទៅគេមាន លក្ខខណ្ឌផ្សេងៗ ដែលអាចសម្រួលដល់ការសងរបស់អតិថិជនដោយពុំចាំបាច់ឱ្យអតិថិជនត្រូវការលក់ទ្រព្យធានារបស់ខ្លួននោះទេ»។

យ៉ាងណាក្តី នាយក​ទទួល​បន្ទុក​កិច្ចការ​ទូទៅ​នៃ​អង្គការ​លីកាដូ លោក អំ សំអាត ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ករណីពលរដ្ឋដាក់ផ្ទះលក់ដើម្បីសងធនាគារ គឺជាបញ្ហាដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរកំពុងតែប្រឈមខ្លាំង ជាពិសេសក្រោយវិបត្ដិនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ជាហេតុធ្វើឱ្យពលរដ្ឋជាច្រើនបាត់បង់ចំណូល។ លោកបន្ថែមថា បើពលរដ្ឋមិនលក់ដី និងផ្ទះនោះទេ គឺអាចមានបញ្ហាតាមផ្លូវច្បាប់ ដែលមានចែងក្នុងកិច្ចសន្យាដែលអ្នកខ្ចីបានព្រមព្រៀងជាមួយខាងភាគីម្ចាស់បំណុល។

ជាមួយគ្នានេះ លោកបានបន្ថែមថា កន្លងមកអង្គការលីកាដូក៏បានចេញរបាយការណ៍ជាច្រើនបង្ហាញពីបញ្ហាប្រឈមរបស់ពលរដ្ឋលើបញ្ហានេះ ក្នុងចេតនាឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយសម្របសម្រួល ដើម្បីកុំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានបញ្ហាកាន់តែច្រើនលើបញ្ហាកម្ចីប្រាក់ទាំងអស់នេះ។

លោកថា៖ «រឿងនេះជាបញ្ហាធំណាស់សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ​។ ពួកគាត់តែងតែព្រួយបារម្ភ ពីព្រោះតែពួកគាត់ខ្លាចបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ ពេលដែលឃើញខាងធនាគារចេញលិខិតណាមួយគឺពួកគាត់ភ័យខ្លាចតែម្ដង។ កន្លងមកលីកាដូក៏បានចេញរបាយការណ៍អំពីរឿងហ្នឹងដែរ ដើម្បីឱ្យរដ្ឋាភិបាលជួយពិនិត្យ គិតគូរពីបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងផង។ ខ្ញុំគិតថាបញ្ហានេះគ្មានអ្នកណាក្រៅតែអំពីរដ្ឋាភិបាលទេ ក្នុងការជួយជម្រុញឱ្យស្ថាប័នទាំងនេះជួយបន្ធូរបន្ថយដល់ពលរដ្ឋទេ»។

ត្រលប់មកអ្នកស្រី ផាត សុខុម  ដែលកំពុងជាប់បំណុលវ័ណ្ឌកជាមួយធនាគារឯកជន និងបំណុលក្រៅប្រព័ន្ធជាមួយអ្នកភូមិផងនោះ បានស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញវិធានការសមស្របមួយ​ សម្រួលដល់ការបង់សងទៅភាគីធនាគារដែលគាត់កំពុងជំពាក់ ដើម្បីអាចបញ្ចៀសការលក់ផ្ទះរបស់គាត់បាន។

​​អ្នកស្រីថា៖ «បើរដ្ឋាភិបាលគាត់ជួយគិតគូរខ្លះក៏វាល្អដែរ ព្រោះគ្មានអ្នកណាចង់ជំពាក់គេទេអូនអើយ! បើគាត់ជួយបន្ធូរបន្ថយខ្លះកុំឱ្យគេប្ដឹងផ្ដល់ និងជួយពន្យារពេលដល់មីងក៏បានដែរ»៕

សម្លេងបន្លឺតាមឧគ្ឃោសនាស័ព្ទ រៀបរាប់ពីស្ថានភាពជូរចត់របស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលកំពុងរស់នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម បានលាន់ឮកងរំពងក្នុងវត្តសាមគ្គីរង្សី ហៅវត្តខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក្នុងថ្ងៃខួប៧៤ឆ្នាំ ដែលបារំាងផ្ទេរការត្រួតត្រាទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទៅឱ្យវៀតណាម ខណៈ ព្រះសង្ឃ យុវជន និងពលរដ្ឋដើមកំណើតខ្មែរក្រោមប្រមាណ៣០០ នាក់បានចូលរួមក្នុងពិធីមួយនេះ។

«អាជ្ញាធរអាណានិគមកុម្មុយនីស្តវៀតណាមបាននិងកំពុងធ្វើឱ្យប្រជារាស្រ្តខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក្លាយទៅជាជនជាតិភាគតិច នៅលើទឹកដីកំណើតរបស់ខ្លួន និងក្លាយទៅជាជនគ្មានចំណេះមិនចេះអក្សរសាស្រ្តរបស់ខ្លួន»។ នេះជាការថ្លែងរបស់លោក សឺន យឿង ប្រធានប្រតិបត្តិនៃសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ និងជាប្រធានលេខាធិការដ្ឋានអង្គការ សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម។

ក្នុងថ្ងៃរំឭកខួប៤ មិថុនា នៃថ្ងៃដែលបារាំងកាត់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទៅឱ្យវៀតណាមត្រួតត្រាបន្តនោះ អង្គការ សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានលាតត្រដាងពីស្ថានភាពអាប់អួនៅលើទឹកដីកំណើត និងបានទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមជាជនជាតិដើម ក្រោយប្រទេសកុម្មុយនីស្តមួយនេះបានកៀបសង្កត់សិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជាបន្តបន្ទាប់។

ប្រធានប្រតិបត្តិនៃសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ និងជាប្រធានលេខាធិការដ្ឋានអង្គការ សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម លោក សឺន យឿង បានថ្លែងក្នុងអង្គពិធីបន្តថា ស្ថានភាពសិទ្ធសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម រស់នៅលើដែនដីកម្ពុជាក្រោមមិនបានធានាដោយច្បាប់វៀតណាមនោះទេ។ លោកថា ការសិក្សាប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ សិទ្ធិក្នុងការគោរពជំនឿសាសនា និងសិទ្ធិបញ្ចេញមតិជាដើម គឺត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាមហាមឃាត់មិនឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមានសេរីភាពពេញលេញនោះទេ។ លោកកត់សម្កាល់ថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានរៀបចំយុទ្ធសាស្រ្ត ដើម្បីរុញច្រានឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមក្លាយជាជនជាតិភាគតិចនៅលើដែនដីកំណើតរបស់ខ្លួន។

លោកមានប្រសាសន៍ថា ៖«សាលារៀនអក្សរសាស្រ្តខ្មែរមាននៅតែវត្តអារាមបន្តិចបន្តួច ក្រោមការតាមដាន និងត្រួតពិនិត្យយ៉ាងតឹងរ៉ឹងបំផុតពីអាជ្ញាធរអាណានិគមកុម្មុយនីស្តវៀតណាម វិញ្ញាសាភូមិសាស្រ្ត [ខ្មែរ] ប្រវត្តិសាស្រ្ត [ខ្មែរ] ត្រូវបានហាមឃាត់ជាដាច់ខាត»។

លោក សឺន យឿង បានរំឭកទៅអតីតកាលថា ការបាត់បង់ដែនដីកម្ពុជាក្រោមនេះ ដោយសារអាណានិគមបារាំងបានគប់គិត ជាមួយស្តេចយួនឈ្មោះ បាវ ដាយ លួចកាត់ទឹកដីប៉ែកខាងក្រោម (កម្ពុជាក្រោម) ដែលបារាំងហៅថា កូសាំងស៊ីន ទៅឱ្យអាជ្ញាធរយួន ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩ ដោយមិនបានសួរយោបល់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅសម័យនោះឡើយ។ លោកបន្តថា អំឡុងពេលនោះ គឺជាប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏សែនឈឺចាប់ និងជាការនិរាសព្រាត់ប្រាស់សម្រាប់ប្រជារាស្រ្តខ្មែរ ដែលនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់អាណានិគមវៀតណាម ដែលបន្តពីអាណានិគមបារាំង។

លោកថ្លែងថា៖ «សោកនាដកម្ម ដ៏សែនឈឺចាប់រាប់មិនអស់បានកើតឡើងចំពោះប្រជារាស្រ្តខ្មែរ និងព្រះសង្ឃខ្មែរ ដែលជាម្ចាស់ទឹកដីគ្មានស្រាកស្រាន្ត។ ទឹកភ្នែកក្លាយជាឈាម ឪពុកព្រាត់កូន ជីដូនព្រាត់ចៅ ប្តីព្រាត់ប្រពន្ធ គ្រូព្រាត់សិស្ស»។

ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមបារាំងចុះហត្ថលេខាប្រគល់ទៅឱ្យប្រទេសវៀតណាមត្រួតត្រាបន្តដែលខ្មែរក្រោមចាត់ទុកថាខុសច្បាប់ កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩ មានផ្ទៃដីទំហំ ៦៧ ៧០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ឬមានចំនួន២១ខេត្ត-ក្រុង។ គិតត្រឹមថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមបានស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់វៀតណាមអស់រយៈពេល ៧៤ឆ្នាំមកហើយ។

ពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់កញ្ញា តូច ស្រី​និច វ័យ ៣១ឆ្នាំ ដែលធ្វើដំណើរមកពីខេត្តកណ្តាល ចូលរួមពិធីរំឭកខួប៤ មិថុនា នេះ ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា នេះ​ជាលើកទីមួយដែលកញ្ញាបានចូលរួមពិធីរំឭកខួបនៃការបាត់បង់ដែនដីកម្ពុជាក្រោមនេះ។ កញ្ញាបង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះការបាត់បង់ទឹកដីមួយផ្នែករបស់កម្ពុជា ហើយថាការចូលរួមរបស់កញ្ញានេះ គឺដើម្បីបង្ហាញពីឈាមជ័រខ្មែរតែមួយដែលនៅតែនឹករឭកចំពោះពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជានិច្ច។

កញ្ញាថា៖ «ខ្ញុំមានឧត្តមគតិ មានការឈឺចាប់នឹង [ការបាត់បង់ទឹកដី] កម្ពុជាក្រោម ហើយនាងខ្ញុំជាកម្ពុជាកណ្តាលនេះ អត់ចង់​ឱ្យដូចទៅជាកម្ពុជាក្រោម ដូចប្រវត្តិសាស្រ្តមុនទេ គឺចង់ឱ្យយើងដឹងពីការឈឺចាប់ [ការបាត់បង់ទឹកដី] កម្ពុជាក្រោមនេះ ឱ្យយើងប្រុងប្រយ័ត្ន។ អ៊ីចឹងហើយ យើងចូលរួមគ្នា អត់ប្រកាន់គ្នាថា កម្ពុជាក្រោម កម្ពុជាកណ្តាលទេ ឱ្យស្រលាញ់គ្នា ព្រោះយើងជាខ្មែរតែមួយ ឈាមតែមួយ ជាដែនដីខ្មែរ»។

ចំណែក ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី ជា ដាវី វ័យ ៤២ឆ្នាំ ដែលធ្វើដំណើរមកពីខេត្តកណ្តាល និងមានម្តាយជាខ្មែរកម្ពុជាក្រោមផងនេះ ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ការបាត់បង់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនេះ បានកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងគ្រួសាររបស់អ្នកស្រី​។ អ្នកស្រីថា សាច់ញ្ញាតិរបស់អ្នកស្រីដែលរស់នៅទឹកដីកម្ពុជាក្រោមក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នកំពុងរងការកៀបសង្កត់ពីអាជ្ញាធរវៀតណាមជាបន្តបន្ទាប់ ទោះបីជាការបាត់បង់ដែនដីនេះ មានពេលវេលាកន្លងទៅជាង៧០ឆ្នាំហើយក្តី។

អ្នកស្រីរៀបរាប់ទាំងសម្លេងអួលដើមកថា៖ បង! មានជីដូនមួយ ជីទួតមួយ យើងនៅឆ្ងាយឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នា ពួកគាត់ពិបាកច្រើនដីស្រែអី ត្រូវគេរឹបអូសយក គ្មានសិទ្ធិសេរីភាពដូចជាខ្មែរយើងទេ សូម្បីតែបុណ្យទានអីផ្សេងៗ ក៏មានការបិទសិទ្ធិសេរីភាពដែរ»។

បន្ថែមលើនេះ អ្នកស្រីបានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បើកសិទ្ធិសេរីភាពសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ស្របតាបច្បាប់អន្តរជាតិដែលបានធានាសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមក្នុងនាមជាម្ចាស់ស្រុក។

អ្នកស្រីថា៖ «ជាការអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល [វៀតណាម] សូមបញ្ឈប់ការរំលោភបំពានដូចជាសិទ្ធិរស់នៅ សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ រាល់ថ្ងៃបងតាមសង្កេតមើលទៅកន្លែងខ្លះក៏មានការរឹបអូសយកដីស្រែ»។

បើតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម មាត្រា៩ បញ្ជាក់ថា ជនជាតិដើម និងបុគ្គលជនជាតិដើម មានសិទ្ធិស្ថិតនៅជាសមាជិកសហគមន៍ ជាជនជាតិដើម និងសង្គមជាតិ សមស្របតាមប្រពៃណី និងទំនៀម​ទម្លាប់របស់សហគមន៍ និងសង្គមជាតិពាក់ព័ន្ធ។ គ្មានការរើសអើងណាមួយកើតឡើងដោយសារការប្រើសិទ្ធិនេះឡើយ។

ជាមួយគ្នានេះ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយនៅថ្ងៃរំឭកខួប ៤ មិថុនា ដោយអះអាងថាប្រជាជាតិខ្មែរក្រោម គឺជាជនជាតិដើមនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោម ប៉ុន្តែត្រូវបានជនបរទេសចូលឈ្លានពាន និងបន្តវេនគ្នាធ្វើអាណានិគមពីរបបមួយទៅរបបមួយ។

សេចក្តីថ្លែងការណ៍កម្រាស់៤​ទំព័រ បាន​បន្តថា បារាំងបានធ្វើអាណានិគមលើដែនដីកម្ពុជាក្រោមអស់ ៩០ឆ្នាំមក (១៨៥៩ ដល់ ១៩៤៩) ក្រោយមកក៏បានផ្ទេរអាណានិគមឱ្យវៀតណាមបន្តវេនត្រួតត្រាលើជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមរហូតមកសព្វថ្ងៃ។

ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលសរសេររៀបរាប់ថា ខ្មែរក្រោមបានតស៊ូ ដើម្បីបានរំដោះខ្លួនចេញពីរបបអាណានិគមវៀតណាម ដោយបង្កើតជា «សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម» នៅ ឆ្នាំ១៩៨៥ ក្រោយមក ប្ដូរឈ្មោះទៅជា «សភាខ្មែរកម្ពុជាក្រោម» នៅឆ្នាំ១៩៩០។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៦ ក៏ប្ដូរឈ្មោះទៅជា «សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម»។ ប្រភពដដែលបន្តថា ការតស៊ូក្រោកឈររបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមកពីគ្រប់ទិសទីនៅជុំវិញពិភពលោកនេះ គឺដើម្បីទាមទារ «សិទ្ធិសម្រេច វាសនាខ្លួនដោយខ្លួនឯង» សម្រាប់ប្រជាជាតិខ្មែរក្រោមទាំងមូល។

សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានឱ្យដឹងទៀតថា កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិជនជាតិដើមចំនួន ៧ស្ថាប័ន បានរួមគ្នាផ្ញើ «លិខិតចោទប្រកាន់» កំណត់ពេល ៦០ថ្ងៃ ឱ្យវៀតណាមបំភ្លឺករណីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើខ្មែរក្រោម។ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមមិនឆ្លើយតបចំពោះលិខិតចោទប្រកាន់នេះទេ។

ក្រោយមក សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានយកបញ្ហានេះថ្លែងនៅក្នុងវេទិកាអចិន្ត្រៃយ៍ នៃ អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីបញ្ហាជនជាតិដើម (UNFPII) កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៣  ទើប វៀតណាមចេញលិខិតនៅថ្ងៃទី១០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣ ច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ​ ដោយមិនទទួលស្គាល់ថា បានរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនោះទេ។

ទោះជាបែបណាក្តី ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានប្រកាសជំហរ ក្រោកឈរទាមទារសិទ្ធិជាជនជាតិដើម នៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានគ្រប់គ្រង់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។

សេចក្តីថ្លែងការណ៍សរសេរថា៖ «ទោះបី ៩០ ឆ្នាំ នៅក្រោមអាណានិគមបារាំង និង ៧៤ ឆ្នាំ នៅក្រោមអាណានិគមយួន ត្រូវប្រឈម នឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការរំលោភសិទ្ធិ និងការរំលាយពូជសាសន៍ពីបរទេសដោយវិធីក្ដៅ និងត្រជាក់យ៉ាងណាក៏ដោយ តែពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅតែឈរយ៉ាងរឹងមាំ និងចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោម រក្សាបានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវវប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ អក្សរសាស្ត្រ ភាសា និងពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរ ឱ្យបានគង់វង្សរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ»។

ស្ថានទូតវៀតណាមប្រចាំប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា នេះ មិនអាចសុំការឆ្លើយតបបានទេ ដោយសារលេខទូរសព្ទនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ស្ថានទូតវៀតណាម ត្រូវបានហៅចូលជាច្រើនលើក ប៉ុន្តែមិនមានការឆ្លើយតប។

អ្នកនាំពាក្យ​ក្រសួង​ការបរទេស លោក អាន សុខឃឿន ក៏មិនអាចសុំការឆ្លើយតបបានទេនៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនាដោយទូរសព្ទចូលជាច្រើនលើកមិនមានអ្នកទទួល។

ចំណែក ប្រធានអង្គភាព​អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលោក ផៃ ស៊ីផាន ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ ប្រាប់ ​Newsroom Cambodia ថា ប្រទេសកម្ពុជាមិនលូកលាន់កិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសវៀតណាមនោះទេ ដោយថាទឹកដីកម្ពុជាក្រោម គឺស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋបាលនៃប្រទេសវៀតណាម។

លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ការទាមទារ [សិទ្ធិសេរីភាព] អាហ្នឹង! ជារឿងដាច់ដោយឡែកដែលមិនមែនជាសមាសភាព ឬសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្មែរដែលរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរបច្ចុប្បន្ននោះទេ ព្រោះយើងមានគោលការណ៍នយោបាយបរទេសមួយ។ យើងគោរពនូវអ្វីទៅដែលជាសន្ធិសញ្ញាដែលយើងចូលទៅសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ»។

ដែនដីកម្ពុជាក្រោមដែលអាណានិគមបារាំងហៅថា កូសាំងស៊ីន បច្ចុប្បន្នត្រូវបានសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមប៉ាន់ប្រមាណថា មានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរស់នៅមិនតិចជាង ៧ លាននាក់នោះទេ បើទោះជារដ្ឋាភិបាលវៀតណាមថាមានប្រមាណ​តែ ១លាន៣សែននាក់ក្តី។

នៅទឹកដីកម្ពុជាក្រោម មានវត្តអារាមពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរចំនួន ៤៦១ វត្ត ក្នុងនោះខេត្តព្រះត្រពាំងដែលមានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរស់នៅច្រើនជាងគេមានវត្តសរុបចំនួន ១៤៣ វត្ត ហើយវត្តមានវ័យចំណាស់ជាងគេឈ្មោះថា សំបួររង្សី កសាងនៅ គ.ស. ៣៧៣ ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកកំពង់ស្ពាន ខេត្តព្រះត្រពាំង។ នៅកម្ពុជាក្រោម វត្តអារាមត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាឃ្លាំងវប្បធម៌ ជាទីកន្លែងថែរក្សា ការពារអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្មែរក្រោមទាំងមូល។

បើទោះបីជាទឹកដីកម្ពុជាក្រោមត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមក៏ដោយ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ ធ្លាប់មានព្រះរាជបន្ទូលថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩ រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយព្រះបរមរតនកោដ្ឋ រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលលោក លន់ នល់ (១៩៧០ ដល់១៩៧៥) និងរដ្ឋាភិបាលរបស់ ប៉ុល ពត (១៩៧៥ ដល់១៩៧៩) គឺមិនទទួលស្គាល់ការកាត់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទៅឱ្យវៀតណាមនោះឡើយ។ ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា ការមិនទទួលស្គាល់នេះបង្ហាញថា ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនៅតែជាទឹកដីរបស់ខ្មែរដដែល៕

គ្រូបង្រៀនស្ម័គ្រចិត្តមួយរូប ដែលពិការជើងទាំងសងខាង និងកំព្រាម្តាយឪពុកតាំងពីកំណើត បានលាតត្រដាងពីខ្សែជីវិតអាប់អួ រហូតបង្កើតបានថ្នាលបណ្តុះបណ្តាលសប្បុរសធម៌មួយ ជួយដល់កុមារក្រីក្រ រាប់រយនាក់ នៅស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។

«ខ្ញុំមិនចង់ឃើញក្មេងៗដែលខ្ញុំជួបគាត់ ស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដូចខ្ញុំទេ អ្វីដែលខ្ញុំឃើញ ខ្ញុំត្រូវធ្វើអីមួយដើម្បីជួយដល់ពួកគាត់ អ៊ីចឹងវាជាវត្ថុបំណងរបស់ខ្ញុំ»។នេះជាការរៀបរាប់របស់គ្រូបង្រៀនពិការជើងរូបនេះ គឺលោក គឹម នី។

ក្នុងវ័យ៤២ឆ្នាំ លោក នី បានប្រើប្រាស់រទេះរុញសម្រាប់ជនមានពិការភាពដើម្បីចល័តខ្លួនទៅមក ក្នុងសកម្មភាពបង្រៀនសិស្ស នៅសាលា អាយស៊ីអាយឌូ (I See I Do) ដែលលោកជាស្ថាបនិក ដោយបើកបង្រៀនភាសាអង់គ្លេស ឥតបង់ថ្លៃ ដល់កុមារជិត ១០ឆ្នាំមកហើយ។គោលបំណងដែលលោកបង្កើតសាលាមួយនេះឡើង ដើម្បីឱ្យកុមារនៅទីជនបទ ទទួលបានការសិក្សាអប់រំពេញលេញ ជាពិសេសកុមារកំព្រាគ្មានទីពឹងទទួលបានភាពកក់ក្តៅនៅពេលបានមករៀនក្នុងសាលារបស់លោក។

ស្ថាបនិកសាលាសប្បុរសធម៌រូបនេះ បានរំឭកទៅអតីតកាលថា ដំបូងឡើយ លោកគ្រាន់តែបង្រៀនកុមារនៅក្រោមសំយ៉ាបផ្ទះរបស់លោកក្នុងខេត្តតាកែវតែប៉ុណ្ណោះ ក្រោយពេលមានការស្នើសុំពីអ្នកភូមិ និងកុមារនៅតំបន់នោះដែលចង់ចេះភាសាអង់គ្លេស។ លោកថា ពេលនោះលោកបានអង្គុយបង្រៀនដោយពែនភ្នែននៅលើគ្រែឈើ និងមានក្តារខៀនធំល្មមមួយ ដាក់ផ្អែកនៅជញ្ជាំងផ្ទះ ហើយកុមារដែលមករៀនមានខ្លះឈរ និងអង្គុយកត់មេរៀនតាមភាពជាក់ស្តែង។ ដោយសារតែកំណើនសិស្សកើនឡើង លោកក៏បានផ្លាស់ប្តូរពីបង្រៀននៅក្រោមសំយ៉ាបផ្ទះ មកយកក្រោលគោក្នុងផ្ទះរបស់លោកធ្វើជាថ្នាក់រៀនវិញម្តង។

លោករៀបរាប់ថា៖ «ពេលសិស្សមករៀនច្រើន វាធំជាងទំហំគ្រែ ក៏យើងទៅយកដំបូលកន្លែងទ្រុងគោរៀន ទាំងរៀនក្បែរទឹកនោមគោ ក្បែរលាមកគោដើម្បីឱ្យតែបានរៀន។ ក្រោយមកបានសិស្សម្នាក់ ដែល

ឪពុកម្តាយគាត់បែកបាក់គ្នា ហើយឪពុកទៅបើកសាលាឯកជននៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ ហើយសាលាបានក្ស័យធន ឪពុកហ្នឹង! បានយកតុចាស់ៗពីសាលាឯកជនរបស់គាត់មកជួយឧបត្ថម្ភ»។

សាលាសប្បុរសធម៌របស់លោក គឹម នី មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិព្រៃស្បាត ឃុំត្រពាំងធំខាងជើង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ លោកបានបង្កើតសាលាឯកជននេះឡើងនៅដើមខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥ ក្រោមការជួយជ្រោមជ្រែង តាមរយៈជំនួយសប្បុរសធម៌ពីសាធារណជនទូទៅ។លោកឱ្យដឹងថា ក្នុងសាសាមួយនេះ មានបើកបង្រៀនថ្នាក់មត្តេយ្យភាសាខ្មែរ ភាសាអង់គ្លេស កុំព្យូទ័រ និងទ្រឹស្តីកសិកម្មខ្លីៗផងដែរ។ ចំណែក គ្រូបង្រៀនវិញ លោក នី ប្រាប់ថា មានចំនួន២នាក់ គឺរូបលោកផ្ទាល់ និងមានគ្រូបង្រៀនផ្នែកកុំព្យូទ័រស្ម័គ្រចិត្តមួយរូបទៀត ។

បុរសសម្តីស្រទន់ មាឌល្អិតរូបនេះ គឺជាកូនពៅក្នុងចំណោមបងប្អូន៣នាក់។ លោកកើតក្នុងឆ្នាំ១៩៨០ នៅភូមិបឹងឈូក សង្កាត់គីឡូម៉ែត្រលេខ៦ ខណ្ឌឫស្សីកែវ រាជធានីភ្នំពេញ។ លោកបានរៀបរាប់ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា លោកមិនទាំងបានស្គាល់មុខម្តាយឪពុករបស់លោកនោះទេ ព្រោះម្តាយរបស់លោកបានទទួលមរណភាពក្នុងពេលដែលលោកទើបអាយុបាន៧ខែ។ ចំណែកឪពុកវិញ បានទៅរួមរស់នៅជាមួយភរិយាថ្មីតាំងពីពេលនោះមក។ លោករំឭកថា អំឡុងពេលនោះ លោកត្រូវរស់នៅជាមួយជីដូនដែលពិការភ្នែកទាំងសងខាង និងបងស្រីបង្កើត ២នាក់ ដែលចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សារហូតមក។

លោក គឹម នី ឱ្យដឹងបន្តថា លោកបានបង្ខំចិត្តឈប់រៀនទាំងសោកស្តាយត្រឹមថា្នក់ទី១០ នៅវិទ្យាល័យឫស្សីកែវ ដោយសារ ភាគីសាលា​តម្រូវឱ្យ​សិស្ស​ទាំងអស់​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ថ្នាក់រៀន​ពី​​ជាន់​ផ្ទាល់​ដី​ទៅ​​ជាន់​លើ​ដែល​ធ្វើឱ្យ​លោក​ពិបាក​ឡើង​ចុះកាំជណ្តើរ​។ លុះក្រោយមក លោកបាន​ចូលរៀន​​ជំនាញកុំព្យូទ័រ និងភាសាអង់គ្លេស របស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយស្ថិតនៅ​វត្ត​ថា​ន់​ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។

ស្ថាបនិកសាលា អាយស៊ីអាយឌូ «I See I Do» លោក គឹម នី គឺមានពិការភាពជើងទាំងសងខាងពីកំណើត ដោយសារជំងឺម្យ៉ាងដែលនាំឱ្យឆ្អឹងជើងសងខាងងាយពុក និងបាក់ជាច្រើនដងរហូតពិការតាំងពីអាយុ៧ខែមកម្ល៉េះ។ បច្ចុប្បន្នលោកមានកូនចំនួន៤នាក់ ខណៈដែលកូន២នាក់របស់លោក ក៏មានពិការភាពជើងដូចរូបលោកផងដែរ។

លោកបន្តប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា អំឡុងឆ្នាំ២០០៤ លោកបានធ្វើសកម្មភាពជួយកុមារកំព្រាក្រោមជំនួយរបស់សប្បុរសជន និងថវិកាផ្ទាល់ខ្លួនខ្លះដែរលោកសន្សំបានអំឡុងពេលលោកធ្វើការជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ លុះមកដល់ឆ្នាំ២០១៥ លោកបានបង្កើតសាលាខ្លួនឯងនៅខេត្តតាកែវ ដែលជាទីតាំងស្រុកកំណើតភរិយារបស់លោក។ លោកថា ក្នុងសាលារបស់លោកពេលបច្ចុប្បន្ន ក្នុងមួយខែៗត្រូវចំណាយថ្លៃភ្លើង ប្រមាណ១៥០ដុល្លារ ហើយសម្ភារសិក្សាក៏ខ្វះ ក្នុងការទ្រទ្រង់ការបង្រៀនសិស្ស រហូតដល់ លោកមានគំនិតចង់បោះបង់សាលារៀននេះចោលថែមទៀតផង ព្រោះទប់ទល់លែងរួច។

លោកនិយាយថា៖ «ពេលខ្លះខ្ញុំចង់បិទសាលាហ្នឹងម្តងម្កាល ដោយសារអត់មានអ្នកជួយឧបត្ថម្ភ យើងអត់មានកម្រៃអីទាំងអស់ យើងបង្រៀនដោយស្ម័គ្រចិត្ត សូម្បីតែមួយកាក់មួយសេនខ្ញុំអត់យកពីក្មេងដែរ រយៈពេល ៩ឆ្នាំហ្នឹង»។

យ៉ាងណាក្តី ក្រោយពេលមានការអំពាវនាវតាមរយៈបណ្តាញសង្គម និងមានមិត្តភក្តិជាជនបរទេសដែលស្គាល់លោកផងនោះ ក៏មានការផ្តល់ថវិកាជាបន្តបន្ទាប់សម្រាប់លោករហូតសាងសង់បន្ទប់សិក្សា ៤បន្ទប់ប្រក់ស័ង្គសី។ ប៉ុន្តែលោកថា ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នថ្នាក់រៀនប្រក់ស័ង្កសីបានធ្លុះធ្លាយ បង្កការលំបាកដល់កុមារដែលអង្គុយរៀនក្នុងថ្នាក់។ លោកបន្ថែមទៀតថា កំណើនសិស្សក្នុងមួយឆ្នាំៗ មានការកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ហើយការសិក្សាគឺមិនតម្រូវឱ្យបង់ថវិកានោះទេ ដែលនាំឱ្យរូបលោកជួបការលំបាកខ្លាំងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។

ប្រភពដដែលឱ្យដឹងថា ក្នុងសាលាសប្បុរសធម៌មួយនេះ មានបន្ទប់សិក្សាចំនួន ៤បន្ទប់ ក្នុងនោះ បន្ទប់ដាក់កុំព្យូទ័រ ១បន្ទប់ បន្ទប់សម្រាប់សិស្សរៀនភាសាខ្មែរ និងអង់គ្លេសចំនួន ២បន្ទប់ និង បណ្ណាល័យសម្រាប់ការស្រាវជា្រវរបស់សិស្សមាន ១បន្ទប់។ លោកថា បន្ទប់ទាំងអស់នោះមានជញ្ជាំង និងដំបូល ប្រក់ស័ង្កសី ហើយបច្ចុប្បន្នមានសភាពធ្លុះធ្លាយដែលនាំឱ្យមានទឹកភ្លៀងលេចតាមដំបូល នៅរដូងភ្លៀង ខណៈរដូវប្រាំងវិញ នាំឱ្យមានកំដៅក្តៅខ្លាំងរំខានដល់ការសិក្សារបស់សិស្ស ទើបនាំឱ្យលោកត្រូវផ្អាកបង្រៀនសិន។

លោកបន្តថា៖ «ពេលខ្លះទៅយើងអត់បង្រៀនកើតទេ គឹឱ្យក្មេងៗមកក្រៅ [ថ្នាក់] សិន ដោយសារវាក្តៅពេក ហប់! ក្មេងខ្លះគាត់ចង់ខ្យល់»។

បើតាមលោក គឹម នី ប្រាប់ថា​ដោយសារតែក្នុងថ្នាក់រៀនមានចំហាយក្តៅខ្លាំងបានបង្កឱ្យកុំព្យូទ័រ ដែលជាជំនួយសប្បុរសធម៌ ប្រមាណ ៤០គ្រឿង ក្នុងចំណោម៦០គ្រឿងកំពុងមានបញ្ហាប្រើប្រាស់មិនទាន់បាននោះទេ ហើយលោកក៏មិនទាន់មានថវិកាជួសជុលនៅឡើយដែរទេ។

បន្ថែមលើនេះ លោក គឹម នី ថា ក្រៅពីខ្វះខាតថវិកាសង់អគារសិក្សាហើយនោះ ក្នុងសាលារបស់លោកក៏កំពុងត្រូវការសម្ភារសិក្សាដូចជា សៀវភៅ ប៊ិច កាតាប ក្តារខៀន ជាដើម សម្រាប់ទ្រទ្រង់ដល់ការសិក្សារបស់កុមារក្រីក្រនៅតំបន់នោះផងដែរ។ លោកឱ្យដឹងថា សិស្សដែលកំពុងសិក្សានៅសាលារបស់លោកមានសរុបទាំងអស់៣៤៥នាក់។

លោកក៏បានអំពាវនាវឱ្យសាធារណជន ជួយឧបត្ថម្ភដល់សាលារបស់លោកដើម្បីបានបន្តដំណើរទៅមុខ ក្នុងសកម្មភាព ជួយបណ្តុះបណ្តាលកុមារក្រីក្រ ឱ្យមានចំណេះដឹងសម្រាប់បង្កើនធនធានមនុស្សនៅកម្ពុជា។

លោកថា៖ «ខ្ញុំមានតែសេចក្តីអំពាវនាទៅដល់ទឹកចិត្ត បងប្អូនសប្បុរសជន សប្បុរសធម៌ទាំងអស់មេត្តាចូលរួម ដើម្បីឱ្យសម្រេចបំណង ខ្ញុំចង់ឃើញកូនៗ ក្មួយៗ គាត់អង្គុយរៀនត្រឹមត្រូវ គាត់មានឱកាសទទួលបានការសិក្សាចំណេះដឹងស្មើភាពគ្នា គាត់មានឱកាសទទួលបានអនាគតភ្លឺស្វាង ប្រកបទៅដោយចំណេះដឹង សីលធម៌ និងក្រមសីលធម៌សម្រាប់ធនធានប្រទេសជាតិយើងទាំងអស់គ្នា »។

ពលរដ្ឋម្នាក់ អ្នកស្រី ស៊ី សុខកែវ វ័យ ២៨ឆ្នាំ រស់នៅភូមិព្រៃស្បាត ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា អ្នកស្រីមានកូនស្រីអាយុ ៨ឆ្នាំម្នាក់ កំពុងសិក្សាថ្នាក់ទី៣ និងសិក្សាភាសាអង់គ្លេសក្នុងសាលារបស់លោក គឹម នី។ អ្នកស្រីបង្ហាញអារម្មណ៍រីករាយនៅពេលមានសាលាដែលបង្រៀនមិនយកថវិកានៅក្នុងភូមិរបស់គាត់ ហើយថា គាត់ចង់ឱ្យសាលាដែលគ្រប់គ្រងដោយគ្រូបង្រៀនមានពិការភាពមួយនេះ ដំណើរការបន្តទៀតដើម្បីជួយជំរុញឱ្យការសិក្សារបស់កុមារបានល្អប្រសើរ។

អ្នកស្រីថា៖ «ចង់ឱ្យបន្តទៅមុខរហូតព្រោះអីនៅភូមិយើង វាមិនសូវសម្បូរអ្នកមាន [ជីវភាពល្អ]។ [អ្នកភូមិ] ខ្វះខាត បើគាត់បើកអ៊ីចឹង ក្មេងៗ [រៀន] បន្តរហូត បើសិនគាត់ឈប់គាត់ផ្អាកអី! យើងពិបាកដែរ»។

មេឃុំត្រពាំង​ធំ​ខាងជើងលោក អ៊ុំ រិម  បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ក្នុងឃុំនេះ មាន ភូមិចំនួន១១ និងមានសាលាបឋមមានចំនួន៥ អនុវិទ្យាល័យចំនួន១ ហើយមានប្រជាពលរដ្ឋសរុបជាង ២០០០ គ្រួសារ។ លោកបានសាទរចំពោះសកម្មភាពបើកសាលាបណ្តុះបណ្តាលដោយមិនយកថវិកានៅក្នុងឃុំដែលលោកគ្រប់គ្រងនេះ ដោយថា ជាផ្នែកមួយជួយកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងលើកកម្ពស់គុណភាពអប់រំផងដែរ។

លោកថា៖ «យើងយល់ឃើញថាសរសើរគាត់មានទឹកចិត្ត សណ្តានចិត្តដែលគាត់លះបង់ពេលវេលាដើម្បីបង្រៀនសិស្សអត់យកថវិកា»។

យ៉ាងណាលោកថា អាជ្ញាធរឃុំមិនទាន់មានកញ្ចប់ថវិកាដើម្បីជួយសាលាសប្បុរសធម៌មួយនេះនោះទេ។

ចំណែកប្រធានមន្ទីរអប់រំ យុវជន និងកីឡា ខេត្តតាកែវ លោក ឡោ វិរិទ្ធ ជំរុញឱ្យការធ្វើសកម្មភាពសប្បុរសធម៌ជួយដល់សិស្សក្រីក្រ ត្រូវសហការជាមួយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធជាមុនសិន មុននឹងកៀរគរជំនួយផ្សេងៗ។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងតម្រូវ និងណែនាំគាត់ឱ្យធ្វើអីឱ្យមានច្បាប់ទម្លាប់ ការងារហ្នឹង យើងមិនជំទាស់ទេ បើគាត់បើកបង្រៀនឱ្យពិតប្រាកដដើម្បីជួយសិស្សក្រីក្រមែន»។

កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបការងារ ឆ្នាំសិក្សា២០២០-២០២១ និងលើកទិសដៅការងារឆ្នាំសិក្សា២០២១-២០២២ បានណែនាំឱ្យបន្តពង្រឹងប្រព័ន្ធអប់រំ និងបន្តធានានូវសេវាអប់រំដែលមានគុណភាពប្រកបដោយសមធម៌ និងបរិយាបន្ន ព្រមទាំងលើកកម្ពស់ឱកាសការសិក្សាពេញមួយជីវិតសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា និងដោះស្រាយការខាតបង់ការរៀនសូត្ររបស់សិស្ស-និស្សិតដែរ។

ត្រលប់មកបុរសពិការភាពជើងទាំងសងខាង លោក គឹម នី បានដាក់គោលដៅពង្រីងសាលា អាយស៊ីអាយឌូ ឱ្យទៅជាថ្នាលបណ្តុះបណ្តាលសប្បុរសធម៌ធំមួយ ជួយដល់កុមារក្រីក្រ និងផ្តល់ឱកាសឱ្យកុមារនៅតាមជនបទ ទទួលបានការសិក្សាអប់រំល្អប្រសើរ ដើម្បីលើកកម្ពស់វិស័យអប់រំនៅកម្ពុជា។

លោកថា៖ «សាលានេះទៅថ្ងៃអនាគតប្រហែលជាខ្ញុំនឹងពង្រីកឱ្យធំជាងហ្នឹង នេះជាក្តីសុបិន យើងដាក់ក្តីសុបិនមួយ ដាក់ក្តីស្រមៃមួយ ដើម្បីយើងពុះពារទៅមុខ»៕