ការស្រាវជ្រាវមួយរបស់អង្គការមនុស្សចាស់កម្ពុជា ដែលធ្វើឡើងដោយវិទ្យាស្ថានជាតិសង្គមកិច្ច កាលពីឆ្នាំ២០១៩រកឃើញថា មនុស្សចាស់មានទំនោរ និងការវិវត្តនៃជំងឺ និងពិការភាពខ្ពស់។ មនុស្សដែលមានវ័យកាន់តែច្រើន មានបញ្ហាប្រឈមខ្លាំងទាក់ទងនឹងជំងឺឆ្លង ជំងឺមិនឆ្លង ចំណេះដឹងនៃការថែទាំសុខភាព និងការមិនទទួលបានការជូនដំណឹងពីសេវានានា។
ខាងក្រោមនេះជាកិច្ចសម្ភាសរវាងលោក ដូង ដាវីឌ និងលោក ទុំ វីរ៉ា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការមនុស្សចាស់កម្ពុជានៅថ្ងៃទី២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២។
Q: ជម្រាបសួរលោក ទុំ វីរ៉ា!
A: បាទ ជម្រាបសួរ!
Q: តើស្ថានភាពមនុស្សចាស់នៅកម្ពុជាបែបណាដែរ?
A: និយាយពីស្ថានភាពមនុស្សចាស់នៅកម្ពុជាមិនខុសពីប្រទេសនៅជុំវិញតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍យើងទេ ប្រទេសកម្ពុជាយើងកំពុងតែមានកំណើនមនុស្សចាស់ច្រើន យើងធ្វើការប្រៀបធៀបរបាយការណ៍ជំរឿនឆ្នាំ២០១៩ ជាមួយឆ្នាំ២០០៨ យើងឃើញមនុស្សចាស់មានការកើនឡើងច្រើន។ បច្ចុប្បន្នកម្ពុជា មានចំនួនមនុស្ស ចាស់ប្រមាណជា ១.៤០០.០០០(មួយលានបួនសែន) នាក់ ស្មើនឹង ៨,៤ភាគរយ អ៊ីចឹងចំនួននេះក្រសួង ផែនការបានព្យាករណ៍ថានឹងមានកំណើនឆ្នាំ២០២៥ ខាងមុខនេះមនុស្សចាស់កម្ពុជាយើងនឹងឡើងដល់១១ភាគរយ ប្រទេសកម្ពុជាយើងនឹងក្លាយជាសង្គមមួយដែលមានមនុស្សចាស់ច្រើន(ចាប់ពី១០ភាគរយឡើងគេរាប់ថាជាសង្គមមួយដែលមានមនុស្សចាស់ច្រើន) ២០២៥ យើងមានកើនដល់ចំនួនហ្នឹង ហើយ២០៥០ខាងមុខនេះយើងមានឡើងរហូតទៅដល់ប្រមាណជា២៣ភាគរយ ចំនួនមនុស្សចាស់នៃចំនួនប្រជាជនសរុបរបស់ប្រទេសយើងអ៊ីអ៊ីចឹងយើងក្លាយជាសង្គមមួយដែលមានចំនួនមនុស្សចាស់ច្រើនមែនទែន ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការគួរយកចិត្តទុកដាក់ ហើយផ្កើមដោះស្រាយពីពេលនេះទៅទាន់យើងមានប្រជាជនវ័យចាស់តិច។
ទាក់ទងមនុស្សចាស់ជាស្រ្តីនៅកម្ពុជាយើងមានចំនួនច្រើនជាងមនុស្សចាស់ជាបុរស មានប្រមាណជា៦០ភាគរយ នៃមនុស្សចាស់ ហើយ៤០ភាគរយទៀតគឺជាមនុស្សចាស់បុរស ចំនួននេះបើយើងធៀបទៅនឹងអាស៊ីអាគ្នេយ៍យើងនឹង គឺយើងច្រើនជាងគេហើយ ចំនួនភាគរយមនុស្សចាស់ជាស្ត្រីហ្នឹង។ ហើយភាគច្រើននៃពួកគាត់ គឺគាត់រស់នៅជនបទ នៅទីជនបទ ហើយក្នុងចំនួនស្ថានភាពមនុស្សចាស់នេះគឺគាត់នៅមានផលិតភាព មានន័យថាបើសិនជាវ័យហ្នឹងនៅកម្ពុជា យើងធ្វើការបែងចែកមនុស្សចាស់ជាបីក្រុម ក្រុមទី១ អាយុពី៦០ ដល់៦៩ឆ្នាំ ហៅថា Young Old មានន័យថា វ័យទើបនឹងចូលជាមនុស្សចាស់ ក្រុមទី២ អាយុពី ៧០ ទៅ៧៩ឆ្នាំ គេហៅថា Little Old ដល់ពេល ៨០ឆ្នាំឡើងទៅហៅថាចាស់ជរា(old the old) ហើយខ្ញុំបានលើកមិញនេះថាយើងស្ថិតនៅក្នុង Active [សកម្ម] គឺដោយសារតែនៅពេលដែលយើងនិយាយពីមនុស្សចាស់នៅកម្ពុជា យើងតែងតែយល់ថាមនុស្សចាស់នឹងគាត់ទន់ជ្រាយ គាត់ឈឺអីចឹងទៅ។ ប៉ុន្តែបើយើងមើលទៅទិន្នន័យជាក់ស្ដែង អ្នកដែលមានអាយុចាប់ពី ៦០ឆ្នាំ ទៅ ៦៩ឆ្នាំ ដែលជា Young Old ហ្នឹងមានរហូតដល់៦០ភាគរយនៃមនុស្សចាស់សរុបនៅកម្ពុជា ហើយអ្នកដែលគាត់មានអាយុ៨០ឆ្នាំឡើង ដែលជាមនុស្សជរាហ្នឹងមានតែ១១ភាគរយទេ។ អ៊ីចឹងមានន័យមានចំនួនប្រមាណ២៩ភាគរយទៀតដែលគាត់ស្ថិតនៅក្នុងចាស់ Little Old។
យើងឃើញមួយទៀតយើងនិយាយពីភាពក្រីក្រឃើញ១៦ភាគរយនៃមនុស្សចាស់គាត់មានក្នុងភាពក្រីក្រ មួយទៀតនិយាយពីកត្តាប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគាត់ហ្នឹងយើងឃើញមានត្រឹមតែ៧ភាគរយទេ នៃមនុស្សចាស់អាយុ៦០ឡើងទៅហ្នឹង គាត់ទទួលបានការគាំទ្រសង្គម ជាពិសេសយើងនិយាយពីប្រាក់សោធននិវត្តពីរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងត្រឹមឆ្នាំ២០១៩នេះមានប្រមាណជា៧ភាគរយទេ អ៊ីចឹងចំនួននេះគឺនៅទាបមែនទែន អ្នកដែលទទួលបានគឺជាទូទៅគឺសុទ្ធតែជាអតីតមន្ត្រីរាជការ ឬក៏ជាទាហាន អ៊ីចឹងលើកលែងតែកម្មវិធីជំនួយសាច់ប្រាក់រាល់ថ្ងៃនេះ អនុវត្តថ្មីៗនេះទេ ដែលមនុស្សចាស់ក្រីក្រគាត់ទទួលបាន ប៉ុន្តែបើនិយាយជាទូទៅគឺអត់ទាន់ទទួលបានទេ។
Q: អ្វីជាការប្រឈមរបស់មនុស្សចាស់នៅកម្ពុជា?
A: មានបញ្ហាច្រើន គាត់ប្រឈមទី១ នៅពេលដែលឈានចូលដល់វ័យចំណាស់ហ្នឹងគឺគាត់មានប្រឈមជាមួយជំងឺជាច្រើន ជាពិសេសជំងឺមិនឆ្លងតែម្ដង។ នៅដែលគាត់មានជំងឺមិនឆ្លងដូចជាជំងឺលើសឈាម ជំងឺទឹកនោមផ្អែម អ៊ីចឹងមានន័យថាគាត់ការប្រឈមនឹងរឿងសុខភាព និងបញ្ហាសន្តិសុខប្រាក់ចំណូល។ នៅពេលដែលចាស់ទៅការងារអី កុំនិយាយថាដល់៦០ឆ្នាំទៅ នៅកម្ពុជាយើង ប្រសិនតែរាងចំណាស់តិចទៅពិបាករកចំណូល រកកិច្ចការងារ រាងកាយក៏ចាប់ផ្ដើមចុះខ្សោយ ហើយប្រសិនបើកិច្ចការងារអីគេអត់សូវចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការជ្រើសរើសមនុស្សដែលគាត់វ័យចាស់ហ្នឹងឱ្យគាត់ធ្វើការទេ នេះជាបញ្ហាប្រឈមមួយដែលជះឥទ្ធិពលទៅដល់ស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុ ឬសន្តិសុខប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគាត់។
យើងធ្លាប់បានធ្វើការសិក្សាជាមួយនឹងខាងវិទ្យាស្ថានជាតិសង្គមកិច្ច និងក្រសួងសង្គមកិច្ច កាលពីចន្លោះពេលដែល Covid ឃើញមានទិន្នន័យពួកគាត់ភាគច្រើន អ្នកដែលចូលរួមហ្នឹង ភាគច្រើនពួកគាត់ report [រាយការណ៍] ថា ចំណូលរបស់ពួកគាត់បានមកពីកូនចៅអ្នកគាំទ្រគាត់។ អ៊ីចឹងនៅពេលដែលចំណូលរបស់ពួកគាត់ត្រូវបានរំពឹងលើកកូនចៅហ្នឹង ជាទូទៅយើងឃើញថាគាត់អត់មានស្វ័យភាព អាហ្នឹងជាបញ្ហាប្រឈមមួយទៀត ថាគាត់ចង់ធ្វើអី សម្រេចចិត្តអីគាត់អត់ហ៊ាន ព្រោះថាចំណូលរបស់គាត់ត្រូវពឹងផ្អែកលើកូន។ ហើយនិងរឿងមួយទៀត យើងសង្កេតឃើញមានជាករណីនាំឱ្យមានជាការបំពានទៅលើមនុស្សចាស់ដោយសារតែបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹង។
យើងក្រលែកទៅមួយទៀត ទៅលើស្ថានភាពដែលមនុស្សចាស់កំពុងតែប្រឈម គឺកង្វះទៅលើការថែទាំ ជាពិសេស នៅតាមជនបទ នៅតាមខេត្តដែលជុំវិញប្រទេសថៃ ដូចបាត់ដំបង បន្ទាយមានជ័យ ឧត្តរមានជ័យ ឃើញថាមានចំណាកស្រុកច្រើន។ អ៊ីចឹងនៅពេលមានចំណាកស្រុកហ្នឹង មនុស្សចាស់ជាក់ស្ដែងមនុស្សចាស់គាត់គួរតែត្រូវមានការគាំទ្រពីកូន ដូចដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ប៉ុន្តែដោយសារតែកត្តាបញ្ហាជីវភាព បញ្ហាតម្រូវការក្នុងគ្រួសារហ្នឹងកូនគាត់នឹងគឺត្រូវចំណាកស្រុកទៅធ្វើការនៅថៃ នៅភ្នំពេញអីចឹងទៅ អ៊ីចឹងអត់បានថែទាំឪពុកម្ដាយនោះទេ អត់បានថែទាំឪពុកម្ដាយជារឿងមួយ ប៉ុន្តែគាត់បានទុកផ្ទះ ទុកកូនចៅជាបន្ទុកឱ្យឪពុកម្ដាយហ្នឹងមើលការថែទាំទៀត អ៊ីចឹងអាហ្នឹងជាបន្ទុកមួយដែលយើងឃើញថាគាត់អត់មាន គាត់ពិបាកចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសង្គម ឬគាត់អត់បានធ្វើអ្វីដែលគាត់គិតថាគួរធ្វើសម្រាប់ជីវិតរបស់គាត់។
ការបំពានមានច្រើន ការបំពានលើរឿងផ្លូវចិត្ត ទៅលើរាងកាយ ទៅលើហិរញ្ញវត្ថុរបស់គាត់ ទៅលើការមិនអើពើ មិនអើពើហ្នឹងក៏រាប់ជាការបំពានមួយដែរ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលខ្ញុំលើសំខាន់ហ្នឹងគឺលើចំណុចទាក់ទងនឹងការទុកគាត់ចោល អាហ្នឹង WHO គេរាប់ជាការបំពាន។ អ៊ីចឹងការដែលធ្វើឱ្យគាត់មានអារម្មណ៍ល្អ យើងចង់និយាយអំពើហិង្សាផ្លូវចិត្តហ្នឹងក៏រាប់ជាការបំពានដែរ។ យើងឃើញមានច្រើននៅតាមសហគមន៍ ហើយមនុស្សចាស់គាត់អត់យល់ថាអាហ្នឹងជាការបំពានមកលើគាត់ទេ ដូចករណីដែលថាយកកូនទៅឱ្យគាត់មើលដោយមិនមានការពិគ្រោះ ដាក់បន្ទុកទៅលើឳពុកម្ដាយជាការបំពានទៅលើឪពុកម្តាយ។ ហើយធ្លាប់ឮធ្លាប់ឃើញ ហើយថាបង្ខំទៅឪពុកម្ដាយយកទ្រព្យរបស់ឪពុកម្ដាយជាគោ ជាដីយកទៅដាក់បញ្ចាំអីជាដើម ហ្នឹងជាការបំពានទៅលើផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ លើផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្សចាស់ហ្នឹង។
យើងមើលបញ្ហាជារួម ខ្ញុំសូមបែងចែងមនុស្សចាស់ជាពីរក្រុមចុះណា ទី១គឺក្រុមដែលគាត់មានលទ្ធភាព ខ្ញុំសូមមិននិយាយ លទ្ធភាពហ្នឹងគាត់ចាស់មែន ប៉ុន្តែជាអតីតអ្នកនេះ អ្នកនេះគាត់មានអំណាច គាត់មានអីចឹងទៅគាត់មិនសូវប្រឈមទេ អាចថាគាត់ប្រឈមតែការថែទាំសុខភាព។
ប៉ុន្តែបើសិនជាយើងក្រលែកមើលទៅលើមនុស្សចាស់ដែលភាគច្រើនគាត់នៅជនបទ ហើយគាត់មានបញ្ហាលើជីវភាព គ្រួសារមិនធូរធា អ៊ីចឹងឃើញថាមានច្រើនហើយបញ្ហាហ្នឹងខ្ញុំអាចនិយាយថា បើដាក់ពីចំណុចដែលគិតគូរពី១ ទៅដល់១០ ខ្ញុំអាចនិយាយថាគាត់ស្ថិតក្នុងចន្លោះពី៧ ទៅ៨ គាត់កំពុងប្រឈម ហេតុអីបើសិនយើងក្រលែកទៅមើលលើរឿងសុខភាព យើងអត់ទាន់មាន គេហៅថារដ្ឋអាចថាគាត់កំពុងតែរៀបចំ ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងកំពុងតែកើតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះយើងនិយាយពីការថែទាំសុខភាពទៅដល់មនុស្សចាស់ យើងអត់ទាន់មានកម្មវិធីពិនិត្យព្យាបាលទៅដល់មនុស្សចាស់ទេ ចឹងយើងអត់មានកម្មវិធីហ្នឹងដើម្បីជួយទៅដល់មនុស្សចាស់ទេ។
ហើយកម្មវិធីនៅតាមមណ្ឌលសុខភាពក៏ដូចគ្នាដែរភាគច្រើនអត់មានជាសកម្មភាពអីដែលជួយដល់មនុស្សចាស់ ដែលគាត់នៅឆ្ងាយឬពិបាកធ្វើដំណើរ អ៊ីចឹងយើងអត់មានកម្មវិធី ឬប្រព័ន្ធណាដើម្បីជួយទ្រទ្រង់ទៅដល់ពួកគាត់ ថ្នាំសង្កូវដែលទាក់ទង ជំងឺមនុស្សចាស់នឹងក៏មានតិចទៀត ភាគច្រើនមនុស្សចាស់នៅពេលដែលគាត់ចូលទៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ មន្ទីរអីហ្នឹង គេច្រើនយល់ថាពួកគាត់ហ្នឹងជំងឺចាស់ចាស់ អ៊ីចឹងគេមិនសូវជាចាប់អារម្មណ៍ជួយព្យាបាលទេ ជាការរើសអើងមួយ។
Q: អរគុណលោក! តើមនុស្សចាស់គួរតែទទួលបានការគាំពារពីសង្គមបែបណាដែរ?
A: បាទ! ចំណុចនេះខ្ញុំលើកអម្បាញ់មិញទីមួយទាក់ទងការឱ្យមានកម្មវិធីគាំទ្រគាំពារសុខភាពដល់មនុស្សចាស់ ទាក់ទងបើសិនជាគាត់មិនទាន់ឈឺទេ យើងត្រូវមានជាការអប់រំឱ្យបានទូលាយ មិនមែនអប់រំតែមនុស្សចាស់បច្ចុប្បន្នទេ ប៉ុន្តែយើងស្ថិតក្នុងវ័យក្មេង វ័យឈានចូលវ័យចាស់ហ្នឹង ក៏គាត់ត្រូវយល់ដឹងដែរ អ៊ីចឹងអាហ្នឹងទាក់ទងនឹងការគាំទ្រសុខភាព។ ហើយបើសិនសម្រាប់អ្នកកំពុងមានជំងឺ គាត់ឈឺគាត់អីគួរតែមានការពិនិត្យសុខភាព ឬក៏ការព្យាបាលដោយមិនបង់ថ្លៃ ឬក៏មានជាការបញ្ចុះតម្លៃមួយឱ្យបានសាកសមជាមួយការលះបង់របស់ពួកគាត់សម្រាប់សង្គមយើងកន្លងមកហ្នឹង។
ទីពីរ រដ្ឋាភិបាលគួរពិនិត្យមើលលើកញ្ចប់មួយគាំទ្រទៅដល់មនុស្សដែលអាចក្នុងវ័យណាមួយ ជាពិសេសស្ថិតក្នុងវ័យចាស់ជរា ឱ្យគាត់អាចទទួលបានជាប្រាក់ឧបត្ថម្ភពីរាជរដ្ឋាភិបាលដោយមិនចំបាច់ថាគាត់មានបណ្ណក្រីក្រអីទេ នៅពេលដែលគាត់ដល់វ័យហ្នឹងហើយគាត់មិនអាចរកចំណូលបានតទៅទៀតទេ។
មួយទៀតកម្មវិធីសំខាន់មួយទៀត រដ្ឋាភិបាលគួរពិចារណាមើលទៅលើកម្មវិធីមុខរបបរនានា ដូចដែលខ្ញុំលើកខាងដើមចឹង មនុស្សចាស់នៅស្រុកយើងគឹមិនមែនមនុស្សចាស់ជរាទេ៦០ភាគរយនៃពួកគាត់គឺនៅ Young Old អ៊ីចឹងគួរតែមើលឱកាសមួយ ទោះបីជាគាត់មិនមកធ្វើទាំងអស់គ្នា ឬក៏គាត់យ៉ាងម៉េចហ្នឹងគួរមានជាកម្មវិធីមួយ បើចាស់ទៅនៅចង់មានសកម្មភាព ឬអត់ចង់ទំនេរចោល តើរដ្ឋនឹងមានអីជួយទៅពួកគាត់អត់។ គួរពិចារណាលើចំណុចហ្នឹងអាចថាជាមុខរបរខ្នាតតូចសម្រាប់មនុស្សចាស់ដើម្បីឱ្យគាត់នៅតែមានសកម្មភាព គាត់នៅតែបន្ត កុំឱ្យឈឺ ព្រោះថាគាត់អត់ធ្វើអីទេ គាត់ចាប់ផ្ដើមមានជាជំងឺមកហើយបាទ ចឹងអាហ្នឹងយើងចង់ផ្ដោតទៅលើមុខរបរ។
យើងឃើញមានរាល់ដងកម្មវិធីមុខរបរ ឬក៏កម្មវិធីចិញ្ចឹមជីវិតហ្នឹងភាគច្រើនអាទិភាពទៅក្មេងៗ។ ហើយមួយទៀតការគាំពារពីរដ្ឋហ្នឹងយើងឃើញកន្លងមកមនុស្សចាស់មានក្រុមមួយហៅថាសមាគមមនុស្សចាស់ គាត់បង្កើតគ្នាៗគាត់អ៊ីចឹងទៅដើម្បីចែករំលែកបញ្ហា ជួយដោះស្រាយបញ្ហាគ្នា។ រដ្ឋាភិបាលគួរជំរុញទៅលើការគាំទ្រទៅដល់សមាគមមនុស្សចាស់ ខ្ញុំបញ្ជាក់ម្ដងទៅយើងជំរុញលើការគាំទ្រ គាត់បានធ្វើ គាត់បានបង្កើតបានអីខ្លះដែរ ប៉ុន្តែការគាំទ្រនៅមានកម្រិត ចឹងគួរតែគាំទ្រទៅកាន់ពួកគាត់ទៅគាត់អាចជួយទៅគ្នាៗគាត់។
យើងទាំងអស់គ្នាយើងមិនអាចជៀសផុតពីវ័យចាស់នឹងទៅ លើកលែងតែយើងស្លាប់មុនវ័យចាស់ អ៊ីចឹងម្នាក់ៗយើងត្រូវតែឆ្លងកាត់វ័យចាស់ហ្នឹង ចឹងការដែលយើងគោរព ការជួយគាំទ្រ ការដឹងគុណទៅដល់មនុស្សចាស់ វាដូចជាការជួយទៅដល់ខ្លួនឯងចឹង តាមរយៈដែលយើងបង្កើតវប្បធម៌មួយនៅក្នុងសង្គម។ នេះជាសារមួយដែលខ្ញុំចង់លើកទៅសាធារណជន។ ហើយរឿងមួយទៀតដែលជាចំណុចសំខាន់ផងដែរនោះគឺរដ្ឋាភិបាលគួរតែរៀបចំសិក្សាបន្ថែមទៀត ទៅលើលទ្ធភាពដែលអាចមានជួយលើកកម្ពស់ទៅដល់មនុស្សចាស់ ដើម្បីឱ្យទៅដល់វ័យចាស់មួយហ្នឹងគឺយើងមិនគួរឱ្យខ្លាចហាស ប៉ុន្តែជាវ័យមួយដែរគួរឱ្យសប្បាយរីករាយវិញ។ បន្ថែមពីនេះសង្គមយើងគួរសិក្សាឈ្វេងយល់ពីបញ្ហា ពីតម្រូវការរបស់មនុស្សចាស់ឱ្យបានច្រើនថែមទៀតបាទ! ។
Q: អរគុណច្រើនលោក ទុំ រ៉ាវី!
A: បាទអរគុណ៕
