កំពុងអង្គុយនៅក្រោមផ្ទះប្រក់ពីស័ង្កសីពណ៌សលាយច្រែះពណ៌ក្រហម អ្នកស្រី រឿន ស៊ីណេត អាយុ ៣០ឆ្នាំ ជាកសិករធ្វើស្រែវស្សារស់នៅភូមិអង់ ឃុំតាពូង ស្រុកថ្មគោល ខេត្តបាត់ដំបង ប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា អ្នកស្រីមានដី៥ហិចតាសម្រាប់ធ្វើស្រែ ប៉ុន្តែធ្វើបានតែស្រូវវស្សាប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកស្រីថា សម្រាប់ឆ្នាំនេះ ស្រូវរបស់អ្នកស្រីត្រូវបានលិចទឹកអស់ ដោយសារទឹកភ្លៀង និងទឹកជំនន់។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «និយាយរួមគឺលិចបីដងហើយ បើនិយាយពីស្រូវដែលលិចនោះគឺនៅសល់តែមួយដើមៗ ហើយឆ្នាំមុនៗក៏លិចអ៊ីចឹងដែរ រយៈពេល២ ទៅ៣ឆ្នាំហើយ តែទទួលបានស្រូវខ្លះគឺ ២៧បាវ បើឆ្នាំនេះបានមិនដល់១០បាវទេ ព្រោះស្រូវទុំដួលទៅនឹងទឹកទៀត ហើយមកទល់ពេលនេះទឹកមិនទាន់ស្រកទេ»។
អ្នកស្រីបានប្រាប់ពីផលលំបាកដោយសារការធ្វើស្រែមិនបានផលថា៖ «ខ្ញុំត្រូវជំពាក់ថ្លៃជីគេ ថ្លៃថ្នាំគេ ហើយបញ្ហាដែលធំគឺយើងអត់អង្ករហូប ពេលអត់អង្ករហូបអ៊ីចឹង គឺត្រូវទៅទិញអង្ករគេនៅផ្សារហូប និយាយរួមយើងអត់មានពូជស្រូវសម្រាប់ធ្វើស្រែបន្តទៀតទេ និយាយទៅគឺត្រូវចំណាយទិញគេបន្តទៀត»។
អ្នកស្រី ស៊ីណេត បន្ថែមថា អ្នកស្រីបានសាកធ្វើស្រែប្រាំង ប៉ុន្តែមិនបានផលដោយសារមិនមានទឹក។ អ្នកស្រីថា ដោយសារតែដីធ្វើដំណាំអ្វីផ្សេងមិនកើត ក្រៅពីធ្វើស្រែ អ្នកស្រីក៏បានចាប់យកអាជីពមួយទៀតគឺប្រវាស់គោ និងស៊ីឈ្នួលមើលគោឱ្យគេ។
អ្នកស្រីនិយាយទាំងសើចស្ងួតថា៖ «ឆ្នាំនេះសូម្បីតែចំបើងក៏គ្មាន សម្រាប់ទុកយកឱ្យគោស៊ីដែរ ហើយចំបើងមុខផ្ទះនេះគឺទៅសុំនៅស្រែគេទេ»។
អ្នកស្រី រឿន សុីណេត (រូបថត៖ កញ្ញា មាស ដា) មិនមែនតែអ្នកស្រីស៊ីណេតទេដែលប្រឈមនឹងការធ្វើស្រែមិនបានផល ហើយចាប់ផ្តើមបង្កើតរបរផ្សេងៗបន្ថែមដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាព ប៉ុន្តែប្រជាកសិករមួយចំនួនទៀតក្នុងស្រុកថ្មគោល ខេត្តបាត់ដំបង ក៏បានងាកមកចាប់អាជីពបន្ថែម ខណៈកសិករខ្លះទៀតនៅតែបន្តធ្វើស្រែដដែលបើទោះបីត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាទីផ្សារ និងទិន្នផលទាបក្តី ដោយសារតែគ្មានលទ្ធភាព ហើយដីរបស់ពួកគាត់មិនអំណោយផលក្នុងការដាំដុះដំណាំផ្សេងៗទៀតផងនោះ។
កំពុងអង្គុយដកស្មៅក្នុងរោងជីររណា អ្នកស្រី យាន យឹម អាយុ៤១ឆ្នាំ រស់នៅភូមិសំរោង ឃុំតាម៉ឺន ស្រុកថ្មគោល ខេត្តបាត់ដំបង ដែលជាកសិករធ្លាប់តែធ្វើស្រែតែមួយមុខ បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ការធ្វើស្រែគឺពិបាករកទីផ្សារ ហើយត្រូវចំណាយអស់ច្រើន ហើយលក់បានតម្លៃថោក ដូច្នេះអ្នកស្រី និងគ្រួសារសម្រេចចិត្តប្រកបរបរដាំជីររណារមួយមុខទៀត។
អ្នកស្រីបានអះអាងថា៖ «ដាំជីរបើដាំកើត វាបានផលជាងធ្វើស្រែ ហើយវាងាយស្រួលជាងធ្វើស្រែហើយសម្រាប់ការប្រមូលផលវិញគឺត្រូវការជួលគេមកជួយកាត់ ដោយគិតជាថង់ ក្នុងមួយថង់១០គីឡូឱ្យគេតម្លៃ៥,០០០រៀល ហើយមានឈ្មួញគេមកទិញដល់ផ្ទះក្នុងភូមិ ដោយក្នុងមួយថង់មាន១០គីឡូ បានតម្លៃ ២០,០០០រៀល»។
អ្នកស្រីបានបន្តថា តម្លៃជីរដែលលក់បានថ្លៃបំផុត មួយថង់ ៣៥,០០០រៀល ទៅ ៤០,០០០រៀល ហើយថោកបំផុតគឺ ១០,០០០ ទៅ៦,០០០រៀល និងជួនកាលដល់ ១,០០០រៀល ប៉ុន្តែនៅតែមានគេទិញរហូតស្រួលរកទីផ្សារជាងស្រូវ។
អ្នកស្រី បានលើកឡើងថា ៖ «ខ្ញុំដាក់ស្រូវបានតែម្ដង អត់សូវបានកាត់លក់ដូចជីរទេ ហើយស្រូវវាថោកពេក ហើយដីដាំជីរនេះគឺ ខ្ញុំកាយដីស្រែយកមកដាំ»។
អ្នកស្រី បានបន្តទៀតថា ៖«ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមដាំជីរនេះ បាន៣ទៅ៤ឆ្នាំហើយ ហើយការដាំជីរនេះគឺ មិនមានខាងអាជ្ញាធរមកបណ្ដុះបណ្ដាលណែនាំទេ គឺអ្នកភូមិដាំតាមគ្នា ដោយសារតែមានគេទិញ»។
អ្នកស្រី ឆែម សម្បត្តិ អាយុ៦០ឆ្នាំ ជាស្រ្តីមេម៉ាយ រស់នៅភូមិក្រសាំង ឃុំតាម៉ឺន ស្រុកថ្មគោល ខេត្តបាត់ដំបង អ្នកស្រីបានប្តូរមកដាំជីររណាវិញ ដោយសារមានភាពងាយស្រួលជាងធ្វើស្រែ និងទទួលបានការប្រមូលផលបានច្រើនដង។ ទោះយ៉ាងណាអ្នកស្រីថា អ្នកស្រីមិនដឹងថាទៅថ្ងៃខាងមុខទៀតនឹងយ៉ាងម៉េចនោះទេ។
អ្នកស្រី បានប្រាប់ថា៖ «កាលពីមុនខ្ញុំធ្លាប់មានដីសម្រាប់ធ្វើស្រែដែរ តែត្រូវបានលក់ព្រោះតែធ្វើស្រូវមិនបានផល ព្រោះលិចទឹករាល់ឆ្នាំធ្វើមិនកើត ហើយគាប់ជួនពេលនោះប្តី និងកូនខ្ញុំឈឺទៀត គ្មានលុយ គ្មានកាក់ទើបខ្ញុំ សម្រេចចិត្តលក់ដីស្រែនោះ ហើយមកប្រកបរបរដាំជីររណាមកដល់សព្វថ្ងៃ»។
លោក ឆាំ ឆប មានវ័យ ៧២ ឆ្នាំ ដែលរស់នៅភូមិ អង់ ឃុំ តាម៉ឺន ស្រុក ថ្មគោល ខេត្ដបាត់ដំបង និយាយថា ក្នុងមួយឆ្នាំលោកចំណាយដី៣ហិចតាសម្រាប់ធ្វើស្រូវ៥១ ៥៤ ឬស្រូវក្រអូប។
កំពុងតែនៅហាលថ្ងៃដើម្បីឈរហាលស្រូវនៅមុខផ្ទះ បុរសសម្បុរស្រអែមរូបនេះនិយាយថា៖ «នៅពេលយើងមិនសូវមានកម្លាំងអ៊ីចឹង គឺត្រូវការចំណាយថ្លៃភ្ជួររាស់អ៊ីចឹងទៅឱ្យគេវ៉ៃដីឱ្យក្នុងតម្លៃ២ពាន់ជាងក្នុងមួយហិចតា ហើយនៅពេលប្រមូលមកយើងទូទាត់កត់ត្រាវាទុកទៅ វាអស់ច្រើនវាមិនបានរួចខ្លួនប៉ុន្មានទេ»។
លោកបន្តថា៖ «ឆ្នាំមុនមួយហិចតាបាន៤តោនជាង បើធ្វើកើតទៅបាន៥តោន ហើយក្នុង១ហិចតាជីដាក់ ៣ដង ក្នុង១ដងដាក់៣ការ៉ុងក៏នៅមិនកើតទៀត នៅដង្កូវស៊ី បាញ់ថ្នាំខ្យង បាញ់ថ្នាំដង្កូវ បាញ់ថ្នាំពន្លូតវាពេលលិចទឹកផងអីផង ច្រើនណាស់លំបាកណាស់ ក្ដាមកាត់អីទៀត ទៅបាញ់ថ្នាំក្ដាមទៀត ហើយបើយើងមិនធ្វើ មិនដឹងធ្វើអី ហើយពេលធ្វើស្រែបានក៏វាមិនមានហាងឆេងដែលគេទទួលខុសត្រូវក្នុងទីផ្សារទៀត»។
លោកបន្ថែមថា ពីមុនធ្លាប់មានមេភូមិ មេឃុំគេជ្រើសរើសឱ្យជាពូជស្រូវមកធ្វើដែរតែប្រជាជននៅតែជួបបញ្ហាដដែល។
លោក ឆាំ ឆប បានបន្ថែមដោយអំពាវនាវថា៖ «ខ្ញុំសុំឱ្យមានទីផ្សារក្នុងការលក់ស្រូវឱ្យបានច្រើនជាងមុន ដើម្បីឱ្យងាយស្រួលក្នុងការលក់ចេញស្រូវក្រោយពីច្រូតកាត់រួច កុំឱ្យមានស្រូវហើយពិបាករកទីផ្សារលក់ទៀត»។
អ្នកស្រី ហួយ គីមហុង មានអាយុ៤៤ឆ្នាំ រស់នៅភូមិកៀនកែស២ ឃុំគោកឃ្មុំ ស្រុកថ្មគោល ខេត្ដបាត់ដំបងលើកឡើថា អ្នកស្រីមានដីស្រែចំនួន៥ហិចតា ដែលធ្វើស្រូវវស្សាចាប់ពីខែ៦មក ទើបច្រូតនៅខែ១២នេះ ហើយនៅពេលប្រមូលផលនេះ ២ហិចតាបានស្រូវ ៥០បាវ ហើយឆ្នាំដែលស្រូវកើតបាន ១ ហិចតា បាន៤០បាវ តែឆ្នាំនេះវាលិចទឹកដោយសារមានភ្លៀងកាលពីភ្ជុំ និងទឹកធ្លាក់មកពីថៃ។
អ្នកស្រីបន្ដទាំងកំពុងហាលស្រូវដែលលិចទឹកនៅក្បែរផ្លូវជិតផ្ទះរបស់អ្នកស្រីថា៖ «ដីស្រែខ្ញុំមិនអាចដាំអីបានទេ គឺធ្វើបានតែស្រែនេះឯង តែលិចទឹកអស់ហើយ ហើយនៅពេលយើងលិចអ៊ីចឹង ហើយក៏មានគេចុះមកឱ្យជាទឹកប្រាក់ និងជាស្រូវពូជដែរនៅពេលដែលស្រូវយើងលិចទឹក»។
កសិករដែលផ្តល់សម្ភាសន៍ដល់ Newsroom Cambodia បញ្ជាក់ថា តម្លៃស្រូវដែលគាត់ទទួលបានពីការធ្វើស្រែគឺនៅតែ តម្លៃទាបដដែរពី ៧ទៅ៨រយរៀលក្នុងមួយគីឡូប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេបន្ថែមថា សម្រាប់តម្លៃនេះបើគិតថ្លៃចំណាយលើការដាំដុះ និងការប្រមូលផលវិញស្ទើតែមិនបានរួចខ្លួននោះទេ។
ជារឿយៗ គេតែងឃើញប្រជាកសិករធ្វើស្រែចំការ ក៏ដូចជាអ្នកដាំដំណាំកសិកម្ម ដូចជាបន្លែផ្សេងៗ តែងរអ៊ូរទាំអំពីបញ្ហាទិន្នផលទាប និងកង្វះទីផ្សារស្ទើររាល់ឆ្នាំ។ ឆ្នាំខ្លះពួកគាត់ថតរូបចាក់ស្រូវចោលតាមដងផ្លូវ និងឆ្នាំខ្លះទៀតមានអ្នកថតរូប និងវីដេអូនៃកាឈូសឆាយបន្លែរបស់ពួកគាត់ចោល ដោយបង្ហោះលើបណ្តាញសង្គម ដោយសារទទួលបានតម្លៃទាបខ្លាំងជាដើម។
កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ប្រជាកសិករដែលរស់នៅខេត្ដបាត់ដំបង បានប្រមូលផ្ដុំគ្នាចាក់ស្រូវនៅលើផ្លូវដើម្បីតវ៉ាពីការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃស្រូវ និងគ្មានទីផ្សារសម្រាប់ការលក់ចេញ ឬក៏តម្លៃស្រូវមានតម្លៃថោក ដោយនៅពេលនោះតម្លៃស្រូវ ដែលលក់បានត្រឹមតែ៥ទៅ៦រយតែប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយគីឡូ ដែលធ្វើឱ្យពួកគាត់ខាតបង់ប្រាក់ចំណេញ ឬមិនអាចរួចថ្លៃចំណាយទៅលើសម្ភារៈផ្សេងៗ។
កញ្ញា អ៊ឹម រចនា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ការដែលកសិករចាប់យកមុខរបរដាំបន្លែបន្ថែម គឺជាការល្អ ដែលកសិករមានគំនិតច្នៃប្រឌិតបន្ថែម ក្រៅពីការដាំស្រូវតែមួយមុខដែលអាចបង្កើនប្រាក់ចំណូល ហើយស្របទៅនឹងគោលនយោបាយរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ស្តីពីការធ្វើពិពិធកម្មដំណាំ។
កញ្ញាបញ្ជាក់ថា៖ «ចំពោះការដាំដុះបន្លែ កន្លងមកអគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្ម មន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ សហការជាមួយគម្រោងផ្សេងនានា បានចងក្រងជាក្រុម ឬជាសហគមន៍កសិកម្មប្រមូលផ្តុំផលិតកម្មបន្លែដើម្បីបង្កើនអំណាចក្នុងការចរចាថ្លៃ និងងាយស្រួលផ្តល់សេវាផ្សព្វផ្សាយបច្ចេកទេសកសិកម្ម និងផ្តល់ឥណទានសម្រាប់ពង្រីកអាជីវកម្ម»។
កញ្ញាបន្ថែមទៀតថា ដើម្បីគាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍដំណាំបន្លែឱ្យមានការរីកចម្រើន និងជួយគាំទ្រដល់កសិករដំណាំបន្លែឱ្យទទួលបានលទ្ធផលល្អ និងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បាននិងកំពុងពង្រឹងសម្ថតភាពកសិករឱ្យមានជំនាញក្នុងការផលិតបន្លែប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពនិងប្រសិទ្ធផល ជំរុញការដាំដុះតាមរយៈការធ្វើផែនការដាំដុះតភ្ជាប់ទៅទីផ្សារតាមរយៈយន្តការកិច្ចសន្យាកសិកម្ម និងបន្តជំរុញការផលិតបន្លែតាមស្ដង់ដារសុវត្តិភាពដូចជា CAM-GAP និង CAM-ORG។
កញ្ញាបន្ថែមថា៖ «ប្រសិនបើកសិករគាត់ធ្វើការបោះចោលមុខរបរដាំដុះស្រូវទាំងស្រុងនោះ គឺមិនល្អទេ ព្រោះយ៉ាងហោចស្រូវអាចផ្គត់ផ្គង់ការហូបចុកក្នុងគ្រួសារដែរ ហើយតម្លៃស្រូវមានការឡើងចុះ ដោយសារតម្រូវការទីផ្សារ តាមប្រភេទពូជ ពេលវេលាប្រមូលផល និងគុណភាពស្រូវ»។
ចំពោះវិធានការទៅខាងមុខទៀត កញ្ញា បានលើកឡើងថា អគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្ម និងមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ នឹងជំរុញបន្ថែមទៀតលើការផលិតស្រូវមានគុណភាពល្អ ស្របតាមតម្រូវការទីផ្សារ និងមានកិច្ចសន្យាជាមួយរោងម៉ាស៊ីនកិនស្រូវ។
លោក ថេង សាវឿន ប្រធានសមាគមកសិកម្មកម្ពុជា បានប្រាប់ Newsroom Cambodia ថា ចំពោះការប្តូរមុខរបររបស់កសិករងាកមកដាំជីរ បន្លែ និង ការងារផ្សេងៗទៀតនេះគឺ ជាយុទ្ធសាស្រ្ត និងជាដំណោះស្រាយរបស់គាត់មួយ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាបង្កើនប្រាក់ចំណូល និងបង្កើនមុខរបរក្នុងវិស័យកសិកម្ម។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ចំពោះដំណោះស្រាយដែលរដ្ឋផ្ដល់ជូនពួកគាត់ក្នុងវិស័យស្រូវនេះ គឺវាមិនបានធ្វើឱ្យពួកគាត់មានភាពល្អប្រសើរឡើងទៅលើជីវភាព ផ្ទុយទៅវិញគឺធ្វើឱ្យពួកគាត់ខាត ពិបាកក្នុងការស្វែងរកទីផ្សារក្នុងការលក់ស្រូវ»។
លោកបន្តថា ប៉ុន្តែបើពួកគាត់ដាំជីរ បន្លែ ឬក៏ធ្វើការងារផ្សេងៗ ដែលពួកគាត់សម្រេចចិត្តប្តូរ នេះគឺជាឱកាសដែលពួកគាត់ទទួលបានប្រាក់ចំណេញ និងធ្វើឱ្យជីវភាពកាន់តែប្រសើរ មួយវិញទៀតធ្វើឱ្យប្រាក់ចំណូលមានការកើនឡើង ហើយអត្រានៃការខាតបង់ ឬក៏ការប្រឈមនឹងហានិភ័យដោយសារបញ្ហាទីផ្សារក៏មានការកាត់បន្ថយ និងធ្លាក់ចុះ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំបន្តលើកទឹកចិត្ត ដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ក៏ដូចជាអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ធ្វើយ៉ាងណាត្រូវចេះខិតខំអប់រំ ក៏ដូចជាណែនាំប្រជាពលរដ្ឋអំពីរបៀបនៃការដាំ ការប្រើប្រាស់ផលិតផលកសិកម្មនេះផងដែរបាទ»៕
