ក្រុមអ្នកជំនាញ និងអ្នកសិក្សាផ្នែកច្បាប់លើកឡើងថា ស្ថាប័នតុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ គួរតែជាអ្នកផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចសំណុំរឿងរដ្ឋប្បវេណី និងព្រហ្មទណ្ឌ ដែលបានជំនុំជម្រះរួច។
ការលើកឡើងនេះកើតមានបន្ទាប់ពីក្រសួងយុត្តិធម៌បានបង្កើតក្រុមការងារទទួលបន្ទុកពិនិត្យ និងផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី ដែលមានលោក កេង សុម៉ារិទ្ធ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្តិធម៌ជាប្រធាន លោក យ៉ម ផារ៉ូត ជាអនុប្រធានប្រចាំការ និងមានសមាជិកសរុប ៣៦ រូប។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីសម្រេចបង្កើតក្រុមការងារទទួលបន្ទុកពិនិត្យ និងផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី ចេញថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣។
លោក សុខ សំអឿន មេធាវីប្រចាំអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លើកឡើងថា កម្ពុជាមិនមានភាពចាំបាច់ក្នុងការបង្កើតក្រុមពិនិត្យទេ ឬផ្សព្វផ្សាយសាលក្រម ឬសាលដីកានោះទេ។
លោកមេធាវីបញ្ជាក់ថា៖ «តាមខ្ញុំយល់មិនចាំបាច់បង្កើតធំដុំអីទេ។ គ្រាន់តែមានម្នាក់បង្គាប់ឲ្យតុលាការទាំងអស់ដែលចេញសាលក្រមហើយ ត្រូវផ្ញើមកមួយច្បាប់មកក្រសួង ហើយដាក់វាចូលវេបសាយទៅបានហើយ។ មិនចាំបាច់មានអ្នកពិនិត្យអីទៀតទេ ព្រោះជាសាលក្រមរបស់តុលាការហើយ»។
លោកមេធាវីបន្ថែមថា សាលក្រមទាំងអស់ត្រូវតែផ្សព្វផ្សាយ ជាពិសេសរឿងដីធ្លី ប៉ុន្តែរឿងខ្លះដូចជារឿងលែងលះជាដើម មិនចាំបាច់ផ្សាយទេ។
លោក វ៉ា ឈុនហុង អ្នកសិក្សាផ្នែកច្បាប់ និងសង្គម មានយោបល់ថា ជាការល្អដែលមានការផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទៅដល់ពលរដ្ឋ និងអាចយកទៅពិចារណាទៅនឹងករណីដែលកើតឡើង។ លោកថា ការផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ គឺត្រូវផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី និងសេចក្តីសម្រេចរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌទាំងអស់ដែលតុលាការបានបិទបញ្ចាប់។
លោក ឈុនហុង បន្តថា តុលាការគួរតែជាអ្នករៀបចំក្រុមកាងារផ្សព្វផ្សាយដោយខ្លួនឯង ដោយសារតុលាការជាអ្នកសម្រេចសេចក្តី និងមានរដ្ឋបាលទទួលបន្ទុកសំណុំរឿង មិនគួរជាក្រសួងយុត្តិធម៌ជាអ្នកផ្សព្វផ្សាយនោះទេ។ លោកថា ប្រសិនបើក្រសួងយុត្តិធម៌រៀបចំបែបនេះ គួរតែរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធក្រុមការងារឱ្យមានចេញពីតុលាការដែលជាមន្ត្រីអនុវត្តផ្ទាល់នៅក្នុងសំណុំរឿងនោះផងដែរ។
លោក ឈុនហុង បន្ថែមថា៖ «បែងចែកឱ្យដាច់រវាងអំណាចតុលាការ និងនីតិប្រតិបត្តិ ជៀសវៀងមានការភាន់ច្រឡំរវាងគ្នាហ្នឹងគ្នា ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់គុណតម្លៃនៃការបង្កើតក្រុមការងារផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចហ្នឹង»។
លោក ឈុនហុង បន្ថែមថា ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព គឺត្រូវឱ្យមន្ត្រីផ្សព្វផ្សាយត្រូវមានគុណវុឌ្ឍិ មានបច្ចេកទេសឌីជីថល និងត្រូវធ្វើយ៉ាងណាឱ្យប្រជាជនយល់ពីសេចក្តីសម្រេច ដូចជាការបកស្រាយសេចក្តីសម្រេច។
ចំណែកលោក សុវណ្ណ រតនា ពលរដ្ឋតាមដានសង្គមលើកឡើងថា លោកបារម្ភថាការបង្កើតក្រុមការងារផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី នឹងធ្វើឱ្យមានការជ្រើសរើសតែរឿងត្រូវផ្សព្វផ្សាយ ចំណែករឿងមួយចំនួនបែរត្រូវបិទចោល។
លោក រតនា បន្ថែមជា លោកមិនគាំទ្រឱ្យមានការបង្កើតក្រុមផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការទេ។ លោកថា អ្វីដែលសំខាន់ គឺការជ្រើសរើសចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា មេធាវី ក្រឡាបញ្ជី សារការី ត្រូវធ្វើដោយស្មើភាព មានចំណេះដឹងពិតប្រាកដ អត់មានខ្សែបក្សពួក អត់មានការដាក់លុយ។
លោក រតនា បញ្ជាក់ថា៖ «ពេលដែលអ្នកអនុវត្តច្បាប់កើតចេញពីលុយ កើតចេញពីការរៀបចំ ទោះយើងធ្វើអ្វី គ្មានអ្វីដោះស្រាយក្រៅពីលុយ ព្រោះមនុស្សកើតចេញពីលុយហើយ មនុស្សចាប់ផ្តើមចេញអំពើពុករលួយហើយ មនុស្សហ្នឹងយកវិធាននេះធ្វើជាអាជីពចិញ្ចឹមជីវិតគ្រួសារ បក្សពួកខ្លួន»។
តាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចបង្កើតក្រុមការងារទទួលបន្ទុកពិនិត្យ និងផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី នៅថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ លើទំព័រហ្វេសប៊ុកក្រសួងយុត្តិធម៌ គណនីហ្វេសប៊ុកមួយចំនួនបានបញ្ចេញមតិលើការបង្កើរនោះ។ គណនីហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Chanty Panha មានមតិថា៖ «សូមសំណូមពរជួយផ្សព្វផ្សាយសាលដីការបស់តុលាការកំពូលឲ្យបានច្រើន»។ ចំណែកគណនីឈ្មោះ Savann Sok លើកឡើងថា៖ «មានអគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋប្បវេណី និងអគ្គនាយកដ្ឋានព្រហ្មទណ្ឌហើយចាំបាច់អីបង្កើតក្រុមការងារហ្នឹងទៀត»។
ក្រុមការងារទទួលបន្ទុកពិនិត្យ និងផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណីមានតួនាទី និងភារកិច្ចដូចជា រៀបចំផែនការការងារ ជ្រើសរើស បែងចែកប្រភេទសេចក្តីសម្រេច សហការ ពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអ្នកជំនាញ រៀបចំសិក្ខាសាលា វគ្គបណ្ដុះបណ្ដាល ទស្សនកិច្ចសិក្សា តាមដាន ត្រួតពិនិត្យ វាយតម្លៃពាក់ព័ន្ធការពិនិត្យ និងផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី។
ក្នុងសេចក្តីសម្រេចខាងលើបន្ថែមថា៖ «ក្រុមការងារនេះ អាចទទួលមូលនិធិដែលបានមកពីហិរញ្ញប្បទានសហប្រតិបត្តិការជាតិ និងអន្តរជាតិ និងមកពីប្រភពស្របច្បាប់ផ្សេងទៀត»។
វិវាទនៅតុលាការនាពេលបច្ចុប្បន្នមានការបែងចែកជា ២ ប្រភេទ គឺវិវាទរដ្ឋប្បវេណី និងវិវាទព្រហ្មទណ្ឌ។ វិវាទរដ្ឋប្បវេណី គឺជាវិវាទនៅក្នុងវិស័យឯកជនដែលឃើញមានជាច្រើនដូចជា វិវាទដែលកើតចេញពីកិច្ចសន្យា សាច់ញាតិ ទ្រព្យសម្បត្តិ បណ្តាំមរតក ជាដើម។ ចំណែវិវាទព្រហ្មទណ្ឌ គឺជាវិវាទដែលមានការប៉ះពាល់ដល់ សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ហើយអាចមានរូបភាពជាបទល្មើសលួច បទល្មើសឃាតកម្ម និងបទល្មើសផ្សេងៗទៀតដែលមានចែងនៅក្នុងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ។
ចំពោះវិវាទទាំងពីរនេះ ដើម្បីអាចបញ្ចប់បាន គឺត្រូវចេញដីកាសម្រេច សាលក្រម ឬសាលដីកា អាស្រ័យទៅតាមដំណើរការនីតិវិធីនៅក្នុងតុលាការ។ ប្រសិនបើចេញសាលក្រម មានន័យថាវិវាទនោះបញ្ចប់ត្រឹមនីតិវិធីសាលាដំបូងរាជធានី-ខេត្ត ដោយគ្មានការតវ៉ាទៅតុលាការជាន់ខ្ពស់។ ប្រសិនបើវិវាទដែលបញ្ចប់ដោយសាលដីកា មានន័យថាវិវាទនោះបញ្ចប់នៅតុលាការជាន់ខ្ពស់ មានសាលាឧទ្ធរណ៍ ឬតុលាការកំពូល។
លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងក្រសួងយុត្តិធម៌ មិនឆ្លើយតបសំណួរពី Newsroom Cambodia អំពីការបង្កើតក្រុមផ្សព្វផ្សាយខាងលើមានន័យយ៉ាងដូចម្តេច សេចក្តីសម្រេចរដ្ឋប្បវេណីណាខ្លះត្រូវផ្សាយ និងមានគម្រោងបង្កើតក្រុមការងារផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌដែរ ឬទេ។
លោក ឃុន លាងម៉េង អ្នកនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍រាជធានីភ្នំពេញលើកឡើងពាក់ព័ន្ធការបង្កើតក្រុមការងារពិនិត្យ និងផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីសម្រេចរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណីថា ជាការល្អដែលយកសាលក្រម សាលដីកាមកពិនិត្យឡើងវិញ ធ្វើការផ្សព្វផ្សាយជាគំរូ អាចបិទអត្តសញ្ញាណខ្លះ ដើម្បីឱ្យអ្នកធ្វើការយកលំនាំតាម ហើយអ្នករៀនសូត្រ និងសាធារណៈជនអាចមើលបាន។
លោកបន្តថា៖ «កន្លងមកសាលាឧទ្ធរណ៍ធ្លាប់ធ្វើចឹង រើសយកល្អៗមកផ្សព្វផ្សាយឱ្យអ្នកធ្វើការយើងយកជាគំរូមើល»។
លោកបន្ថែមថា ក្រសួងយុត្តិធម៌យកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការរដ្ឋប្បវេណីទៅផ្សព្វផ្សាយ អត់ប៉ះពាល់ដល់វិស័យតុលាការទេ ព្រោះការយកទៅផ្សព្វផ្សាយ គឺមានបិទឈ្មោះភាគី ឈ្មោះចៅក្រមចេញ។
អ្នកនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំបេញរូបនេះបន្ថែមថា៖ «ការងារលម្អិតមិនអាចបញ្ជាក់បានទេ ព្រោះក្រសួងអ្នកបង្កើត»។
ផ្អែកលើការផ្សព្វផ្សាយរបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌កន្លងមក សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី និងឯកសារមួយចំនួនទៀត បានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ តាំងពី២ឆ្នាំមុនរួចមកហើយ។ នេះបើយោងតាម សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការផ្សព្វផ្សាយឯកសារសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណីជាក់ស្តែង ចេញនៅថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២។
ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយរយៈពេល ២ឆ្នាំមកនេះ គឺមានសម្រេចរបស់តុលាការលើរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី ចំនួន ១០៤ ច្បាប់។ ដោយក្នុងនោះសាលក្រមរដ្ឋប្បវេណីមាន ១០២ ច្បាប់ និងសាលដីកាមាន ២ ច្បាប់៕
